Gemeente Heemstede. Voorlopige uitkomsten controle en overige informatie 2016 Rapportage aan de gemeenteraad. Controle 2016 exclusief sociaal domein

Transcriptie

1 Gemeente Heemstede Voorlopige uitkomsten controle en overige informatie 2016 Rapportage aan de gemeenteraad Controle 2016 exclusief sociaal domein Deze rapportage geeft de stand van zaken van de accountantscontrole weer per 24 april Openstaande controlewerkzaamheden: - Controleverklaring GBKZ en aansluitingen met baten belastingen. - Controle bestuursverslag en paragrafen BBV. - Update paragraaf verbonden partijen met informatie over 2016 tot moment afgeven controleverklaring. - Afwerking controle sociaal domein (Jeugd/WMO), nog volledig uit te voeren in mei Mogelijke interne consultatie EY bij controlebevindingen Jeugd/WMO indien bevindingen > vastgestelde toleranties. - Formele interne SiSa review gemeente Heemstede binnen EY. De rode teksten in dit verslag zijn nog onderhevig aan de resterende controlewerkzaamheden alvorens deze definitief worden.

2 Wassenaarseweg CZ Den Haag, Netherlands Postbus LP Den Haag, Netherlands Tel: Fax: ey.com Gemeenteraad van de gemeente Heemstede Postbus AJ HEEMSTEDE Den Haag, 24 april 2017 JSCN-ALQDU5 Voorlopige uitkomsten controle en overige informatie 2016 Geachte leden van de raad, Het doet ons genoegen u verslag uit te brengen omtrent de uitkomsten van onze accountantscontrole van de jaarrekening 2016 van de gemeente Heemstede. In het hoofdstuk Kernpunten uit onze rapportage vindt u: de status van de accountantscontrole en openstaande punten; de reikwijdte van de accountantscontrole; de belangrijkste uitkomsten. In de paragraaf Onze analyse van het resultaat 2016 van het hoofdstuk Uitkomsten jaarrekeningcontrole geven wij onze mening over de kwaliteit van het resultaat en significante transacties en/of ongebruikelijke mutaties op de balans of resultaatrekening. De paragraaf Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle van het hoofdstuk Uitkomsten jaarrekeningcontrole biedt informatie over de gesignaleerde kernpunten van de controle en overige punten, waaronder: Decentralisatie / Sociaal Domein WNT SiSa VPB Aanbestedingen Voorzieningen Onderhandenwerk projecten Verbonden partijen In de paragrafen daarna gaan we in op onze onafhankelijkheid en op onze conclusie met betrekking tot het bestuursverslag. De bijlagen bevatten informatie over onze werkwijze, de reikwijdte van de accountantscontrole en de inzet van deskundigen, de communicatie met u en het management, de kwaliteit van de interne beheersorganisatie en controleverschillen. De huidige veranderingen in het accountantsberoep, mede geïnitieerd door onze beroepsgroep NBA, de politiek en de Autoriteit Financiële Markten (AFM), gericht op verbetering van de kwaliteit en versterking van de onafhankelijkheid, ondersteunen wij volledig. In dit verband onderstrepen wij het belang van het voeren van een open en eerlijke dialoog met u als lid van het audit committee/de gemeenteraad. Dit vormt een essentieel onderdeel van het controleproces en van de corporate governance als geheel. is een limited liability partnership opgericht naar het recht van Engeland en Wales en geregistreerd bij Companies House onder registratienummer OC In relatie tot wordt de term partner gebruikt voor een (vertegenwoordiger van een) vennoot van. is statutair gevestigd te 6 More London Place, London, SE1 2DA, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer Op onze werkzaamheden zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin een beperking van de aansprakelijkheid is opgenomen.

3 Het concept van dit verslag is d.d. 19 april 2017 besproken met de directie, gemeentesecretaris en portefeuillehouders Financiën en Sociaal Domein van de gemeente Heemstede. Een afschrift van dit verslag is toegezonden aan het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Heemstede. Dit verslag is uitsluitend bestemd voor gebruik door het audit committee, de gemeenteraad, het college van burgemeester en wethouders en de directie van de gemeente Heemstede en mag niet door anderen worden gebruikt. Wij stellen het op prijs een en ander persoonlijk toe te lichten of eventuele vragen omtrent deze of andere met de controle verband houdende zaken te beantwoorden. Hoogachtend, w.g. S.B. Spiessens RA Externe accountant 2

4 Inhoudsopgave Kernpunten uit onze rapportage 4 Wensen en aandachtspunten 25 Uitkomsten jaarrekeningcontrole: 6 Onze analyse van het resultaat 2016 Onze analyse van de financiële positie 2016 Onze analyse van de gehanteerde grondslagen Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Kwaliteit beheersorganisatie: 16 Overwegingen met betrekking tot fraude en het risico op management override Overwegingen met betrekking tot corruptie- en omkopingsrisico s Bevindingen interne beheersing Automatisering Rechtmatigheidsbeheer 22 Bijlagen Status van onze controle Controleaanpak Communicatie met het college, de raad en de auditcommissie Jaarverslag Onafhankelijkheid Verklaring van verantwoordelijkheden Verantwoordelijk van de accountant Controleverschillen Wijzigingen in fiscale wet- en regelgeving SiSa-bijlage Totaal aantal pagina s in dit rapport: 42 3

5 Kernpunten uit onze rapportage Kernpunt Algemeen Uitkomst Er resteren geen ongecorrigeerde controleverschillen of materiële herrubriceringen voor de jaarrekening Na afronding van de resterende werkzaamheden, zijn wij voornemens een goedkeurende controleverklaring te verstrekken bij de jaarrekening Dit betekent dat het jaarverslag en de jaarrekening 2016 zijn ingericht in overeenstemming met het BBV en de in de programmarekening opgenomen balans en toelichting en rekening van baten en lasten een getrouwe weergave zijn van de financiële positie en baten en lasten van gemeente Heemstede. Hierbij zijn wij ervan uitgegaan dat de nu overlegde jaarrekening ongewijzigd wordt vastgesteld. Indien er nog wijzigingen worden aangebracht in de definitieve vorm van de jaarrekening dienen wij deze te beoordelen alvorens onze controleverklaring hierbij mag worden opgenomen. Oordeel ten aanzien van getrouwheid Oordeel ten aanzien van rechtmatigheid Geen bevindingen ten aanzien van de WNT-verantwoording Geen bevindingen ten aanzien van de SiSa-bijlage Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van gemeente Heemstede een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2016 als van de activa en passiva per 31 december 2016 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2016 rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving. Wij hebben de in de WNT-verantwoording van de gemeente Heemstede gecontroleerd met inachtneming van het Controleprotocol WNT. Wij kunnen concluderen dat de opgenomen toelichting in de jaarrekening voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole Op grond van ons onderzoek hebben wij bij de overige specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. Interne EY SiSa review dient nog plaats te vinden. Gepland op 25 april. 4

6 Kernpunten uit onze rapportage Kernpunt Controleverschillen Jaarverslag is opgesteld in overeenstemming met het BBV en bevat geen materiële inconsistenties met de jaarrekening Uitkomst Bij de oordeelsvorming over de jaarrekening speelt de in de bijlage opgenomen goedkeuringstolerantie een belangrijke rol. De goedkeuringstolerantie is een kwantitatief criterium. Als de goedkeuringstolerantie niet wordt overschreden, wordt in beginsel een goedkeurende controleverklaring afgegeven. Concreet betekent dit dat er sprake kan zijn van niet gecorrigeerde controleverschillen (fouten en onzekerheden), zonder dat dit van invloed is op ons oordeel ten aanzien van de jaarrekening als geheel. Tijdens de jaarrekeningcontrole zijn er geen controleverschillen geconstateerd welke tot rapportering en/of aanpassingen hebben geleid. Wij hebben vastgesteld dat het jaarverslag overeenkomstig het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) is opgesteld en met de jaarrekening verenigbaar is en het jaarverslag in het licht van de tijdens het onderzoek van de jaarrekening verkregen kennis en begrip omtrent de gemeente en haar omgeving geen materiële onjuistheden bevat. 5

7 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van het resultaat 2016 Voordelig/nadelig resultaat nader besproken Het saldo van baten en lasten (na bestemming) over het jaar 2016 bedraagt voordelig ten opzichte van het gewijzigde begroot saldo (begroting ultimo) van voordelig. Het resultaat over 2016 ten opzichte van de begroting ultimo 2016 kan als volgt worden weergegeven. Kwaliteit van het resultaat In paragraaf 1.4 in de gemeenterekening 2016 is een uitgebreide analyse opgenomen van het resultaat 2016 ten opzichte van de begroting ultimo Het voordelig resultaat over 2016 ten opzichte van begroot wordt voornamelijk veroorzaakt door het programma Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Resultaat 2016 ten opzichte van de gewijzigde begroting Bedragen x Begroting ultimo 2016 Realisatie 2016 Afwijking ten opzichte van de gewijzigde begroting Totale lasten Totale baten Totaal saldo van baten en lasten Mutaties in reserve Gerealiseerd resultaat

8 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van de financiële positie 2016 Eigen vermogen neemt toe Het eigen vermogen, inclusief het gerealiseerde resultaat, bedraagt per jaareinde 2016 volgens de jaarrekening 20,1 miljoen en heeft zich vanaf 2014 als volgt ontwikkeld: Bedragen x Algemene reserve Bestemmingsreserve Van het totale eigen vermogen ten bedrage van 20,1 miljoen is 5,8 miljoen opgenomen als algemene vrije reserve. Het saldo van deze reserve is ten opzichte van 2015 toegenomen met 1,8 miljoen. Het verloop van de algemene reserves is in de jaarrekening nader toegelicht en ingegeven door raadsbesluiten. De totale bestemmingsreserve ultimo 2016 is 13,0 miljoen. Hiervan heeft ongeveer de helft betrekking op de Decentralisaties WMO 2015 en Jeugdwet. 7

9 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van de financiële positie 2016 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Inleiding In het jaarverslag is onder andere de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing opgenomen, welke informatie bevat over de weerstandscapaciteit, de risico s en het beleid dat hieromtrent gedurende 2016 is gevoerd. Hieronder hebben wij een overzicht opgenomen van de ontwikkeling van het weerstandsvermogen over de afgelopen twee jaren. Weerstandsvermogen bedragen x Jaarverslag 2016 Jaarverslag 2015 Beschikbare capaciteit (A) Benodigde capaciteit (B) Ratio weerstandsvermogen 2,8 1,8 De ratio tussen de beschikbaar en benodigde capaciteit bedraagt ultimo ,8. Hiermee heeft Heemstede een uitstekend weerstandsvermogen die zich wel buiten de bandbreedte bevindt van 1,8-2,2 zoals vastgelegd in de nota reserves en voorzieningen weerstandsvermogen

10 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van de financiële positie 2016 Weerstandsvermogen en risicobeheersing De algemene reserve met een omvang van 5,8 miljoen vormt het huidige weerstandsvermogen van de gemeente Heemstede om de geïdentificeerde risico s op te kunnen vangen. Het weerstandsvermogen is daarmee ruim toereikend ten opzichte van de omvang van de ingeschatte risico s ( 2,0 miljoen). Het is van belang om nader te analyseren in hoeverre gerapporteerde risico s al wel of niet zijn meegenomen in de (meerjaren)begroting en of overige bestaande bestemmingsreserves aanwezig zijn om deze risico s af te dekken. 9

11 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van de gehanteerde grondslagen Aanvaardbaarheid van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling Kwaliteit jaarverslag Kwaliteit van het resultaat en belangrijke schattingen en oordeelsvormingen Naar onze mening zijn de door het college gekozen waarderingsgrondslagen aanvaardbaar en consistent toegepast met betrekking tot de significante jaarrekeningposten en bijzondere transacties. Dit geldt tevens voor het tijdstip waarop die transacties hebben plaatsgevonden, de periode waarin zij zijn verantwoord en de desbetreffende toelichtingen in de jaarrekening. Wij hebben vastgesteld dat het jaarverslag overeenkomstig de gemeentewet is opgesteld en verenigbaar is met de jaarrekening. Verder hebben wij vastgesteld dat de verplichte paragrafen zijn toegevoegd. Wij stellen vast of de gemeenteraad is geïnformeerd over het proces dat het college hanteert voor het tot stand komen van belangrijke oordeelvormingen ten aanzien van belangrijke subjectieve posten in de jaarrekening. Hierbij bijzondere aandacht voor de daarbij gehanteerde veronderstellingen en gemaakte inschattingen. Het geheel is inzichtelijk met de volgende tabel. Het belangrijkste aandachtspunt voor de gemeente Heemstede betreft het actueel maken en houden van de voorzieningen inzake egalisatie- en onderhoud. Periodiek worden onderhoudsplannen volledig geactualiseerd waardoor op dat moment goed inzicht wordt verkregen in de benodigde toevoegingen in de voorzieningen. Het vervolgens inzichtelijk houden van de plannen met de daadwerkelijke uitvoering en/of eventueel uitstel van de geplande onderhoudswerkzaamheden is een belangrijk punt van aandacht. De BBV is heel strikt met het vormen van voorzieningen en daarmee een aansluiting naar onderliggende onderhoudsplannen. Indien er geen aansluiting is tussen een voorziening en een plan, dan mag er onder de BBV geen voorziening worden gevormd. 10

12 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Decentralisaties (fase 2 controle in mei 2017) Inleiding 11

13 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Decentralisaties (fase 2 controle in mei 2017) Jeugdzorg, Wmo en PGB 12

14 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Wet Normering Topinkomens (WNT) Over 2016 voldaan aan de WNT; toelichting op de WNT in de jaarrekening voldoet aan de daaraan te stellen eisen Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingevoerd. Op basis van deze wet is de bezoldiging van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector in dienstverband en bij ontslag wettelijk gemaximeerd. Voor de bezoldiging van topfunctionarissen geldt naast de maximering een publicatieverplichting in de jaarrekening. Dit geldt eveneens voor bezoldiging van niet-topfunctionarissen, indien zij de maximale bedragen van topfunctionarissen overschrijden. In het kader van de jaarrekening 2016 heeft u een analyse uitgevoerd van de topfunctionarissen binnen uw organisatie. Tevens heeft u vastgesteld of er functionarissen zijn die een hogere bezoldiging dan de gestelde maxima kennen. Deze informatie heeft u opgenomen in de toelichting op de jaarrekening. Wij hebben de juistheid en volledigheid van deze toelichting gecontroleerd en hebben vastgesteld dat de toelichting voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Er is geen sprake is van onverschuldigde betalingen. SiSa Geen bevindingen geconstateerd ten aanzien van de SiSa-bijlage Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole De hierbij geconstateerde fouten en onzekerheden dienen op grond van het Bado in het verslag van bevindingen te worden opgenomen indien de navolgende rapporteringstolerantie per specifieke uitkering wordt overschreden: indien de omvangbasis kleiner dan of gelijk aan is; 10% indien de omvangbasis groter dan en kleiner dan of gelijk aan is; indien de omvangbasis groter dan is. Op grond van ons onderzoek hebben wij bij de specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. De SiSa-bijlage dient door uw gemeente samen met een aantal andere verplicht voorgeschreven verantwoordingsstukken voor 15 juli a.s. elektronisch bij het CBS te worden aangeleverd. Door middel van een voorgeschreven tabel dienen wij te rapporteren over onze bevindingen ten aanzien van de in de jaarrekening opgenomen SiSa-bijlage. In de bijlagen, onderdeel SiSa-bijlage, bij dit rapport zijn deze bevindingen in de voorgeschreven tabel opgenomen. U kunt deze tabel hanteren ten behoeve van verzending naar het CBS. SiSa review dient nog plaats te vinden. 13

15 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Invoering vennootschapsbelastingplicht Geen Vpb-plicht voor de gemeente Heemstede Afstemming is bereikt met de belastingdienst dat Heemstede over het boekjaar 2016 geen VPB-aangiftebiljet zal ontvangen. Derhalve behoeft geen aangifte te worden gedaan voor de vennootschapsbelasting. Over 2016 is geëvalueerd of de activiteiten in werkelijkheid overeenstemmen met de ingenomen uitgangspunten waarmee de afstemming met de belastingdienst heeft plaatsgevonden. Indien hier zich wijzigingen in zouden voordoen, die zouden leiden tot de conclusie van het drijven van een onderneming, zou alsnog een aangifte moeten worden ingediend. Uit de gemaakte analyse van de gemeente Heemstede is dit niet gebleken en blijft de vrijstelling van het doen van aangifte in stand. Naleving Europese aanbestedingsregels Geen bevindingen inzake naleving Europese aanbestedingsregels Gelet op de decentrale inkoopbevoegdheden is voor het boekjaar 2016 gedurende het jaar een uitgebreide inkoopanalyse uitgevoerd gericht op de naleving van de Europese Aanbestedingsregels en het interne inkoop- en aanbestedingsbeleid. Hieruit zijn bevindingen geconstateerd, vanuit de interne controle van de gemeente Heemstede, ten aanzien van niet voldoen aan de lokale inkoopregels, maar welke geen impact hebben op de rechtmatigheid ten aanzien van Europese Aanbestedingen. Het gaat hier om ontbreken van formele gestelde goedkeuringen in het proces van aanbesteding of het ontbreken van formele bevestigingen naar opdrachtnemers. 14

16 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Voorzieningen De voorziening pensioenen en wachtgelden is volledig en juist verantwoord In december 2016 is een circulaire uitgebracht vanuit het ministerie. In deze circulaire geeft het ministerie aan dat bij wettelijke overdracht van de wethouder pensioenen voor het jaar 2017 een rentepercentage ter bepaling van de contante waarde ter hoogte van 0,864% ( 2016: 1,629%) dient te worden aangehouden. De meeste gemeenten hanteren deze percentages bij het berekenen van haar verplichting uit hoofde van de APPA (Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers). Hoewel de commissie BBV (nog steeds) de mogelijkheid open laat voor gemeenten om met eigen rentepercentages te rekenen, is het wel zeer aan te bevelen om de voorziening op basis van deze rekenrente te berekenen. De gemeente Heemstede heeft deze aanbeveling toegepast in het vormen van de voorziening. De voorziening pensioenen en wachtgelden is gestegen van 2,472 miljoen eind 2015 naar 2,719 miljoen eind De stijging wordt voornamelijk veroorzaakt door de invloed van de lage huidige rekenrente welke wordt gehanteerd bij berekening van de toekomstige verplichting. Onderhouds- en egalisatievoorzieningen Onderhouds- en egalisatievoorzieningen zijn onderbouwd met onderhoudsplannen waarbij het actueel bijhouden een aandachtspunt is Het belangrijkste aandachtspunt voor de gemeente Heemstede betreft het actueel maken en houden van de voorzieningen inzake egalisatie- en onderhoud. Periodiek worden onderhoudsplannen volledig geactualiseerd waardoor op dat moment goed inzicht wordt verkregen in de benodigde toevoegingen in de voorzieningen. Het vervolgens inzichtelijk houden van de plannen met de daadwerkelijke uitvoering en/of eventueel uitstel van de geplande onderhoudswerkzaamheden is een belangrijk punt van aandacht. De BBV is heel strikt met het vormen van voorzieningen en een aansluiting naar onderliggende onderhoudsplannen. Indien er geen aansluiting is met een plan en de voorziening, dan mag er onder de BBV geen voorziening worden gevormd. Wij hebben vastgesteld dat de onderhouds- en egalisatievoorzieningen voldoende zijn onderbouwd met onderliggende onderhoudsplannen. De eind 2016 gevormde voorziening pensioenen is gebaseerd op actuarieel berekende voorzieningen per 31 december Voor de voorzieningen die extern zijn verzekerd worden geen voorzieningen gevormd in overeenstemming met de BBV. 15

17 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Onderhanden werk projecten Onderhanden werken in 2016 afgewikkeld In het kader van de controle van de jaarrekening van de gemeente Heemstede hebben wij de onderhanden werken gecontroleerd. De post onderhanden werken van de gemeente Heemstede is als volgt te specificeren. Bedragen x december december 2015 Havendreef 0 (173) Manpadslaan 0 21 Totaal 0 (152) Havendreef: Aangezien er geen (exploitatie)lasten meer worden verwacht is het positief resultaat op het project Havendreef ten gunste van het resultaat 2016 gebracht. Manpadslaan: Voor het Manpadslaan zijn tot en met 2016 voorbereidingskosten gemaakt. De toekomstvisie op dit gebied is nog niet uitgekristalliseerd. Daarmee is geen inzicht in de toekomstige baten. Om deze reden zijn de gemaakte projectkosten ten laste van het resultaat 2016 gebracht. Verbonden partijen Conclusie De gemeente Heemstede heeft verschillende deelnemingen met een verhoogd (financieel of bestuurlijk) risicoprofiel. De gemeente Heemstede houdt toezicht op verbonden partijen door haar actieve rol en invulling van het aandeelhouderschap en benoemen van leden van de RvC/bestuursleden. De spelregels zijn vastgelegd in de financiële verordening. De gemeenteraad wordt jaarlijks tweemaal geïnformeerd via de paragraaf verbonden partijen als onderdeel van de P&C-cyclus en wordt gedurende het jaar geïnformeerd over de begroting, eventuele tussentijdse rapportages en de jaarverantwoordingen van de verbonden partijen. De organisatie heeft inzichtelijk gemaakt op welke niveau en op welke momenten de gemeente toezicht uitvoert op de verbonden partijen. De toezichthoudende rol is hiermee voldoende. Als aandachtspunt merken wij op dat de vastleggingen van deze toezichthoudende rol verbeterd kan worden en daarmee de beheersing verder te verbeteren. Vanuit de rapportage van de Rekenkamer is dit advies naar voren gekomen en volgt de organisatie het advies om in de komende begrotingen de verbonden partijen verder toe te lichten en indicatoren op te nemen. Ten aanzien van uw verbonden partijen merken wij op dat in de paragraaf Verbonden partijen van het jaarverslag, bijna alle cijfers over 2016 zijn opgenomen. Een bijkomstigheid hierin is het later vaststellen van de jaarrekening 2016 van de gemeente Heemstede, als gevolg van de afwikkelingen binnen het sociaal domein, waardoor gegevens over 2016 alsnog beschikbaar zijn gekomen en opgenomen konden worden. Een aandachtspunt blijft om de van belang zijnde informatie van de verbonden partijen, overeenkomstig wet- en regelgeving, eerder te ontvangen en op te nemen in de eigen jaarstukken van de gemeente. 16

18 Kwaliteit beheersorganisatie Overwegingen met betrekking tot fraude en het risico op management override Fraude en de naleving van wet- en regelgeving De primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen en ontdekken van fraude berust zowel bij de gemeenteraad als bij het college. Het is van belang dat het college, onder toezicht van de gemeenteraad, sterk de nadruk legt op het voorkomen van fraude, waardoor de gelegenheden tot het plegen van fraude kunnen afnemen, alsmede op het ontmoedigen daarvan, waardoor personen ervan kunnen worden weerhouden om fraude te plegen omwille van de waarschijnlijkheid dat die wordt ontdekt en bestraft. Gesignaleerde frauderisico s Op frauderisico s gerichte beheersingsmaatregelen Systeem- en gegevensgerichte werkzaamheden en bijbehorende bevindingen Management Begrotingsproces met Systeemgerichte werkzaamheden: In onze controle hebben wij aandacht besteed aan de volgende frauderisico s: override om bepaalde functiescheiding en Opzet, bestaan en werking vaststellen van doelstellingen te goedkeuring door de raad. de hiervoor genoemde interne bereiken. Hierbij Functiescheiding en beheersingsmaatregelen. (de)flatteren van de controle op verwerking van cijfers met fictieve memoriaalboekingen Gegevensgerichte werkzaamheden: kosten en/of Peridieke beoordeling op Beoordeling handmatige boekingen middels opbrengsten te voortgang budgetten en journal entry testing. verwerken en door realisatie. Uitvoeren van standaard werkzaamheden verschuiven van conform EY-richtlijnen. budgetten om Gedetailleerde werkzaamheden op de onrechtmatigheden te overlopende posten. verbergen. Naleving wet- en regelgeving en overige Wij informeren de gemeenteraad over illegale handelingen waarbij het hoger kader is betrokken en over fraude en illegale handelingen (of deze nu door het hoger kader of door andere werknemers zijn veroorzaakt) die een onjuistheid van materieel belang in de jaarrekening tot gevolg hebben. Gedurende de controle zijn geen significante punten gesignaleerd ten aanzien van feitelijke of vermoedelijke nietnakoming van wet- en regelgeving of statuten, voor zover deze van belang worden geacht voor de mate waarin de gemeenteraad in staat is haar taken te vervullen. 17

19 Kwaliteit beheersorganisatie Overwegingen met betrekking tot corruptie- en omkopingsrisico s Corruptie-en omkopingsrisico s Uw gemeente maakt onderdeel uit van de overheidssector waarin corruptie relatief vaker dan bij andere sectoren voorkomt. Dit komt in zijn algemeenheid omdat veel transacties met een relatief grote omvang zijn, de transparantie over marktprijzen niet in alle gevallen voldoende is om te beoordelen en frequent zaken gedaan wordt met andere corruptiegevoelige sectoren (vastgoed, constructie, infrastructuur et cetera). Hierdoor hebben wij dit als aandachtspunt in onze controle meegenomen. Corruptie is een wereldwijd probleem waar het ook uw verantwoordelijkheid is om corruptie binnen uw gemeente te voorkomen. Onze beroepsregels zijn in de praktijkhandreiking Corruptie, een relevant onderwerp in het kader van (controle) werkzaamheden van de accountant verder aangescherpt, hetgeen tot aanvullende werkzaamheden heeft geleid. Wij constateren dat u een toereikend pakket heeft opgesteld aan Entity Level Controls (ELC s) waaronder diverse verordeningen, klokkenluidersregeling en diverse nota s. Wij hebben de volgende werkzaamheden verricht om eventuele effecten van dit risico ten behoeve van onze controle van de jaarrekening te mitigeren: Beoordeling opzet ELC s; Beoordeling bijzondere transacties met een professioneel kritische houding; Beoordeling van kwesties bij juridische zaken en opvragen van bevestigingen en inlichtingen bij advocatenkantoren. Naar aanleiding van bovengenoemde werkzaamheden hebben wij geen bevindingen geconstateerd. 18

20 Kwaliteit beheersorganisatie Bevindingen interne beheersing Algemeen Bij de planning en uitvoering van de controle van de jaarrekening 2016 van uw gemeente hebben wij de interne beheersmaatregelen, welke onderdeel uitmaken van de administratieve organisatie van uw gemeente, in onze overwegingen betrokken. Wij hebben de opzet, het bestaan en de werking van interne beheersmaatregelen onderzocht, voor zover wij dit in het kader van de jaarrekening noodzakelijk achten en niet met het doel om een oordeel over de effectiviteit van de interne beheersing te geven. Wij hebben geen onderzoek naar de effectiviteit van de interne beheersing verricht, anders dan dat relevant is voor onze jaarrekeningcontrole. Bevindingen interne beheersing In onze managementletter 2016, uitgebracht aan het college, hebben wij onze bevindingen en aanbevelingen van onze tussentijdse controle 2016 opgenomen. In deze managementletter hebben wij aangegeven welke zaken vóór de jaarrekeningcontrole 2016 opgepakt zouden moeten zijn (prioriteit hoog). Wij hebben geconstateerd dat de voortgang van de aanbevelingen van zowel uw eigen interne controle als de controle door ons als accountant zichtbaar door uw organisatie worden gevolgd. 19

21 Kwaliteit beheersorganisatie Automatisering Automatisering Onze controle was niet primair gericht op het doen van een uitspraak omtrent de continuïteit en betrouwbaarheid van (delen van) de geautomatiseerde gegevensverwerking en wij hebben daartoe ook geen opdracht van het management ontvangen. De jaarrekeningcontrole heeft echter geen tekortkomingen in de continuïteit en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking aan het licht gebracht. Binnen GRIT is er aandacht voor de verdere verbetering van onze aandachtspunten bij de IT applicaties welke een belangrijke rol spelen in onze controle. Het gaat om de applicaties Key2Finance en Civision. In onze managementletter 2015, uitgebracht aan het college op 6 november 2015, hebben wij onze bevindingen en aanbevelingen van onze IT-werkzaamheden opgenomen. De aanbevelingen zitten met name op de logische toegangsbeveiliging en wijzigingenbeheer en hebben wij vernomen dat deze vanuit GRIT verder opgepakt zijn in In 2016 hebben wij daarom een controle aanpak gekozen om niet direct te steunen op de IT-applicaties en geen uitgebreide werkzaamheden hierop uit te voeren. Door aanvullende gegevensgerichte werkzaamheden uit te voeren en controles om de systemen heen te beoordelen hechten wij in voldoende mate de geconstateerde risico s binnen de IT-applicaties af. Echter komt dit de efficiency, maar belangrijker de beheersing binnen de organisaties, niet ten goede en kan hier een verdere verbetering gemaakt worden om risico s binnen de IT-applicaties at te dichten en controles hieromheen te voorkomen/vervangen. 20

22 Kwaliteit beheersorganisatie Automatisering Meldplicht datalekken Sinds 1 januari 2016 geldt de meldplicht datalekken. Deze meldplicht houdt in dat uw gemeenten direct een melding moet maken bij de Autoriteit Persoonsgegevens zodra zij een ernstig datalek hebben. In sommige gevallen moet het datalek ook gemeld worden aan de betrokkenen (de mensen van wie de persoonsgegevens zijn gelekt). Bij een datalek gaat het om toegang tot of vernietiging, wijzigingen of vrijkomen van persoonsgegevens bij een organisatie zonder dat dit de bedoeling is van deze organisatie. Onder een datalek valt dus niet alleen het vrijkomen (lekken) van gegevens, maar ook onrechtmatige verwerking van gegevens. We spreken van een datalek als er een inbreuk is op de beveiliging van persoonsgegevens (zoals bedoeld in artikel 13 van de Wet bescherming persoonsgegevens). Bij een datalek zijn de persoonsgegevens blootgesteld aan verlies of onrechtmatige verwerking dus aan datgene waartegen de beveiligingsmaatregelen bescherming moeten bieden. Bij overtreding van de meldplicht datalekken kan de Autoriteit Persoonsgegevens een boete uitdelen. Deze boete kan oplopen tot maximaal voor overtreding van de meldplicht datalekken uit de Wet bescherming persoonsgegevens. Voor overtreding van de meldplicht uit de Telecommunicatiewet kan de boete oplopen tot maximaal Wij hebben tijdens onze interim controle vastgesteld dat de gemeente Heemstede de meldplicht datalekken intern voldoende aandacht geeft en hierover gerapporteerd in onze managementletter. Op dit moment kan nog niet worden gesteld dat de gemeente Heemstede op het gebied van informatiebeveiliging en informatieveiligheid zichtbaar in control is, maar dat de organisatie hier wel bewust mee om gaat en een concreet proces inzet ter verbetering en hier professioneel mee om gaat. 21

23 Rechtmatigheidsbeheer Onze bevindingen in het kader van rechtmatigheid Wij zijn nagegaan of de financiële beheershandelingen tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de door de raad geautoriseerde begroting. Wij constateren de volgende overschrijdingen op lastenniveau ten opzichte van de gewijzigde begroting. Lastenoverschrijding Begrotingsafwijking Onrechtmatig, Rechtmatig, programma (X 1.000) telt niet mee in telt mee in het oordeel het oordeel Programma 1 Totaal 91 (1,8%) Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, maar niet tijdig konden worden gesignaleerd. v Programma 2 Totaal 14 (0,75%) Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, compensatie inkomsten v Programma 3 Totaal 194 (2,7%) Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, compensatie inkomsten v Programma 8 Totaal 276 (9,24%) Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, maar niet tijdig konden worden gesignaleerd. v Programma 9 Totaal 165 (7,5%) Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, maar niet tijdig konden worden gesignaleerd en compensatie inkomsten. v Programma 10 Totaal 84 (3,3%) Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, maar niet tijdig konden worden gesignaleerd en compensatie inkomsten. v Programma 11 Totaal 947 (39,4%) Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, maar niet tijdig konden worden gesignaleerd. v In de toelichting op de staat van baten en lasten is door het college een analyse van de overschrijdingen opgenomen. De overschrijdingen zijn toereikend toegelicht en passen binnen het bestaande beleid of worden gecompenseerd door hogere baten binnen het programma. Het college stelt uw gemeenteraad voor genoemde overschrijdingen te autoriseren in het kader van de vaststelling van de jaarrekening Vooruitlopend hierop zijn wij hiervan reeds uitgegaan bij het vormen van ons oordeel over de (begrotings)rechtmatigheid. 22

24 Rechtmatigheidsbeheer Kredieten Wij zijn nagegaan of de investeringen tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de door de gemeenteraad geautoriseerde kredieten. Wij constateren de volgende materiële overschrijdingen op investeringsniveau ten opzichte van de gevoteerde of afgesloten kredieten in Investering Overschrijding krediet ( 1.000) Vernieuwen openbare toiletten begraafplaats Ontwikkeling digitale dienstverlening Reconstructie Herenweg fase 3 en voorbereiding fase Aankoop grond Nijverheidsweg Update software digitale handhaving De overschrijdingen zijn toereikend toegelicht en passen binnen bestaande beleid of worden gecompenseerd door bijdragen binnen de kredieten. Mutaties reserves Binnen de mutaties van de reserves liggen raadsbesluiten ten grondslag. Eventuele afwijkingen tussen de begroting en realisatie passen binnen de raadsbesluiten en de gehanteerde systematiek. De rechtmatigheid is door ons vastgesteld. Bevindingen ten aanzien van het voorwaardencriterium Wij hebben geen bevindingen ten aanzien van het voorwaardencriterium anders dan gerapporteerd in dit accountantsverslag onder uitkomsten jaarrekeningcontrole. Misbruik en oneigenlijk gebruik In de externe en interne regelgeving zijn diverse bepalingen opgenomen die erop zijn gericht om misbruik en oneigenlijk gebruik te voorkomen. Uw gemeente heeft de toets op het misbruik en oneigenlijk gebruik neergelegd in interne controleplannen. De uitkomst van deze toets heeft niet geleid tot bevindingen die invloed hebben op de rechtmatigheid van baten en lasten en balansmutaties. 23

25 Rechtmatigheidsbeheer Niet-financiële beheershandelingen vallen buiten de scope van rechtmatigheidscontrole Handelingen en beslissingen van niet-financiële aard vallen buiten de scope van de rechtmatigheidscontrole door de accountant. De accountant toetst deze handelingen en beslissingen niet inhoudelijk door gegevensgericht onderzoek. Volstaan wordt in dit kader met het beoordelen van het interne systeem van risicoafwegingen. Binnen dit systeem moeten voorwaarden zijn geschapen om risico s goed te kunnen beoordelen en in de tijd te kunnen volgen. Wij hebben ons een beeld gevormd over de wijze van totstandkoming van de inventarisatie van de risico s en de getrouwe weergave van de hieruit mogelijk voortvloeiende financiële gevolgen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing van het jaarverslag. 24

26 Wensen en aandachtspunten Aandachtspunten van de raad Aandachtspunten raad Aandachtspunten van de raad Naast de financiële bedrijfsvoering met betrekking tot het sociaal domein, waarover wij in dit verslag uitgebreid rapporteren, is het volgende aandachtspunt geformuleerd: Informatieveiligheid (ook indachtig de nieuwe wet datalekken) In onze managementletter en dit verslag hebben wij dit aandachtspunt geadresseerd en toegelicht. 25

27 Bijlagen Controleaanpak 27 Jaarverslag 33 Onafhankelijkheid 34 Verklaring van verantwoordelijkheden 36 Controleverschillen 39 SiSa-bijlage 42

28 Bijlage Controleaanpak Controleaanpak en -uitvoering Reikwijdte van de opdracht In onze opdrachtbevestiging d.d. 2 januari 2017 hebben wij u geïnformeerd over onze controleaanpak en de belangrijke aandachtsgebieden hierin. Wij hebben onze werkzaamheden consistent met dit plan uitgevoerd. Wij voeren onze controle uit met een mix van systeem- en gegevensgerichte werkzaamheden en een mix van vaste teamleden en ingeschakelde experts. Daarnaast beschikken wij als organisatie over verschillende kwaliteitsborgingsmaatregelen. Dit geheel tezamen leidt tot een kwalitatief goede controle. In ons controleplan en dit verslag is voor elk bijzonder aandachtsgebied in onze controle terug te lezen wat de kernpunten in onze controle zijn geweest die hebben bijgedragen aan de kwaliteit in onze controle. Daarnaast gaan wij in de volgende paragrafen van deze bijlage nog nader in op de samenwerking met de interne accountantsdienst/andere accountants en de ingeschakelde experts. Onze controleaanpak is onder andere gericht op het in kaart brengen van de voor de jaarrekening van belang zijnde risico s. Op basis van onze gesprekken met het management over de belangrijke financiële en operationele ontwikkelingen is een aantal punten met een verhoogd risico voor de jaarrekening 2016 onderkend: financiële positie en kwaliteit resultaat; schattingen en toelichtingen in de jaarrekening; verwerking decentralisaties; waardering onderhanden werk projecten; aanbestedingen; verbonden partijen; Vennootschapsbelasting. Wij rapporteren u over onze werkzaamheden en bevindingen ten aanzien van onze aandachtspunten in dit accountantsverslag. 27

29 Bijlage Controleaanpak Verbonden partijen en significante uitdagingen/moeilijkheden tijdens de controle Verbonden partijen Zie pagina 16 status. Significante uitdagingen/moeilijkheden tijdens de controle Er zijn geen significant uitdaging/moeiljkheden geweest tijdens de controle. 28

30 Bijlage Controleaanpak Rechtmatigheid Onze aanpak ten aanzien van rechtmatigheid Wij hebben bij de controle over 2016 de rechtmatigheid getoetst conform de bepalingen van het Bado en het controleprotocol 2016 van de gemeente Heemstede. Bij onze controle hebben wij aandacht gegeven aan de volgende onderwerpen: het rechtmatigheidsbeheer; de naleving van het voorwaardencriterium; de begrotingsrechtmatigheid; de kredieten; mutaties in de reserves; het misbruik-en-oneigenlijk-gebruikcriterium; de niet-financiële beheershandelingen. Begrotingscriterium Met de controle op de juiste toepassing van het begrotingscriterium toetsen wij of het budgetrecht van de gemeenteraad is gerespecteerd. Wij beoordelen bij onze controle de overschrijdingen ten opzichte van de begrote lasten per programma. Dit betreffen enkel de lasten omdat hierop een beoordeling en rapportering van de accountant wordt gevraagd vanuit de Kadernota Rechtmatigheid. De raad autoriseert de begroting (en begrotingswijzigingen) en geeft daarmee toestemming voor de uitvoering van het beleid en de daarvoor benodigde middelen. Het is de verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders om begrotingsafwijkingen tijdig te signaleren en te rapporteren aan de raad. Door een goede inrichting van de planning-en-controlcyclus zorgt het college ervoor dat de begroting en budgetten worden bewaakt en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan de gemeenteraad, zodat deze tijdig (binnen het begrotingsjaar) een besluit kan nemen. 29

31 Bijlage Controleaanpak Rechtmatigheid d Indien desondanks budgetten worden overschreden en niet meer gedurende het jaar kunnen worden voorgelegd aan de raad, is strikt genomen sprake van een onrechtmatigheid. Deze overschrijdingen hoeven echter niet in alle gevallen te worden meegewogen in het accountantsoordeel. Voor een juiste oordeelsvorming is van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door de gemeenteraad geformuleerde beleid, deze wordt gecompenseerd door hogere opbrengsten of kostenoverschrijdingen bij openeinderegelingen. Deze overschrijdingen dienen te worden weergegeven in de jaarrekening en kunnen door het vaststellen van de jaarrekening alsnog door de raad worden geautoriseerd. 30

32 Bijlage Controleaanpak Goedkeurings- en rapporteringstoleranties De met u afgesproken goedkeurings-en rapporteringstoleranties Op grond van het Bado stelt de raad de goedkeuringstolerantie vast, die de accountant bij zijn jaarrekeningcontrole dient te hanteren. De goedkeuringstolerantie is vastgesteld door het college van burgemeester en wethouders en vervolgens ter besluitvorming gebracht van de raad. Op [Datum] is het normenkader bijgesteld, ten aanzien van toleranties zijn geen wijzigingen aangebracht. Op grond van de jaarrekening 2016 bedraagt de goedkeuringstolerantie voor fouten afgerond (1% van de lasten) en voor onzekerheden (3% van de lasten). Als de goedkeuringstolerantie niet wordt overschreden, kan een goedkeurende controleverklaring afgegeven worden. Deze goedkeuringstolerantie is een kwantitatief criterium. De uiteindelijke oordeelsvorming is echter altijd een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve afwegingen. Het rapporteringsbedrag, de maatstaf die geldt voor het rapporteren van fouten en onzekerheden, is door de raad bepaald op (0,5% van de lasten). Beperking Goedkeuringstolerantie Goedkeurend Oordeelonthouding Afkeurend Fouten in de jaarrekening (% lasten) Onzekerheden in de controle (% lasten) < 1% > 1 < 3% - > 3% < 3% > 3 < 10% > 10% - 31

33 Bijlage Controleaanpak Samenwerking met andere accountants en inzet van deskundigen Samenwerking met de interne accountantsdienst Op basis van NV COS 610 hebben wij geconcludeerd dat wij niet kunnen steunen op de werkzaamheden van de interne accountantsdienst. Voor zover als mogelijk hebben wij gebruik gemaakt van de werkzaamheden door de interne accountantsdienst, maar volledig onder eigen verantwoordelijkheid en eigen oordeelsvorming. Inschakeling van specialisten Bij de uitvoering van de controle hebben wij ondersteuning gekregen van de volgende afdelingen binnen EY: - EY TAX heeft werkzaamheden uitgevoerd in het kader van de VPB plicht voor overheidsbedrijven, die concurrentie bedrijven maar andere organisaties. 32

34 Bijlage Jaarverslag Inleiding In het kader van onze controle van de jaarrekening is het onze taak om na te gaan of het jaarverslag voldoet aan de voorschriften van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en of het verenigbaar is met de jaarrekening, en ook om na te gaan of het jaarverslag, in het licht van de tijdens het onderzoek van de jaarrekening verkregen kennis en begrip omtrent de gemeente en haar omgeving, geen materiële onjuistheden bevat. Vereisten jaarverslag Uw jaarverslag bestaat uit de programmaverantwoording, de paragrafen en overige informatie. Het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten bepaalt nadere voorschriften voor het jaarverslag. In overeenstemming met de omvang en complexiteit van de gemeente bevat het jaarverslag een evenwichtige en uitvoerige analyse van de financiële situatie op de verslagdatum, ontwikkelingen tijdens het boekjaar en inkomsten, alsmede een beschrijving van de risico s en onzekerheden. Daarnaast dient in het jaarverslag de verwachte gang van zaken te worden opgenomen. Ten aanzien van het gebruik van financiële instrumenten door de gemeente worden de doelstellingen en het beleid van de gemeente inzake risicobeheer vermeld. 33

35 Bijlage - Onafhankelijkheid Onafhankelijkheid De onafhankelijkheid van de accountant behoort tot het fundament van zijn beroep. In de maatschappelijke discussie over kwaliteitsverbetering van de controle speelt de onafhankelijkheid van accountants een belangrijke rol. Vanaf 1 januari 2014 is op alle assurance-opdrachten onder Nederlands recht de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO) van toepassing. Een aantal belangrijke punten uit de ViO, die wij hieronder hebben opgenomen betreffen: langdurige betrokkenheid samenloop van dienstverlening geschenken en giften Op 17 juni 2016 is een gewijzigde ViO van kracht geworden vanwege de implementatie van Verordening (EU) nr. 537/2014 van het Europees Parlement en de raad van 16 april 2014 betreffende specifieke eisen voor de wettelijke controles van financiële overzichten van organisaties van openbaar belang. Langdurige betrokkenheid Om alle schijn van afhankelijkheid te vermijden, kunnen de externe accountant en (senior) managers in het team maximaal zeven achtereenvolgende jaren in het team actief zijn. Daarna zullen zij intern roteren. Per 17 juni 2016 moet de externe accountant roteren na een periode van vijf jaar waarbij verder een afkoelingstermijn van drie jaar geldt. Onze betrokkenheid in jaren laat het volgende beeld zien: Steven Spiessens RA betrokken sinds 2015 Dit betekent dat er geen issues zijn met betrekking tot onze onafhankelijkheid. Wij brengen u tijdig op de hoogte van belangrijke teamwisselingen. Intern beschikken wij over overdrachtsprocedures, zodat u geen hinder ondervindt van een teamwisseling. 34

36 Bijlage - Onafhankelijkheid Samenloop van dienstverlening Ten aanzien van OOB s is de combinatie van wettelijke controles en overige dienstverlening volledig verboden, met uitzondering van met name genoemde overige assurancediensten. Voor niet-oob s, zoals Heemstede, is bepaald dat samenloop is geoorloofd als de non-assurancedienst niet van materiële invloed is op het assuranceobject. Als er wel materiële invloed is geldt in beginsel een verbod, behalve wanneer de non-assurancedienst niet: subjectief of niet-routinematig is of; een verwerkingswijze in het assuranceobject ten gevolge heeft waarvan het assuranceteam twijfelt of deze verwerkingswijze passend is of; leidt tot een bedreiging uit hoofde van belangenbehartiging. Geschenken en giften Zoals met u is overeengekomen, zouden wij u informeren over de door ons ontvangen respectievelijk verstrekte geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid boven 100. Over 2016 zijn er geen geschenken of persoonlijke uitingen van gastvrijheid boven de 100 gedaan. Conclusie Wij hebben alle aspecten geanalyseerd die onze onafhankelijkheid gedurende het jaar zouden kunnen bedreigen. Wij verklaren dat Steven Spiessens, in zijn hoedanigheid van externe accountant, Ernst & Young Accountants LLP, de kantoren in zijn netwerk en zijn partners, senior managers en managers, die de wettelijke controle uitvoeren, niet afhankelijk zijn van de gemeente Heemstede. 35

37 Bijlage Verklaring van verantwoordelijkheden Verantwoordelijkheid Conform de aan ons verleende opdracht hebben wij de jaarrekening 2016 van de gemeente Heemstede gecontroleerd. Het is de verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders om de jaarrekening op te maken in overeenstemming met het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel te geven over de jaarrekening, als bedoeld in artikel 213, tweede lid, van de Gemeentewet. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) en het door de raad vastgestelde controleprotocol. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Fraude en naleving wet- en regelgeving De primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen en ontdekken van fraude en het naleven van weten regelgeving (hierna onregelmatigheden) berust zowel bij de gemeenteraad als bij het college van burgemeester en wethouders. Het is van belang dat het college van burgemeester en wethouders, onder toezicht van de gemeenteraad, sterk de nadruk legt op het voorkomen van fraude en onregelmatigheden, waardoor de gelegenheden tot het plegen van fraude en onregelmatigheden kunnen afnemen, alsmede op het ontmoedigen daarvan, waardoor personen ervan kunnen worden weerhouden om fraude en onregelmatigheden te plegen omwille van de waarschijnlijkheid dat die wordt ontdekt en bestraft. Onze controle dient zodanig te worden gepland en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang als gevolg van fouten of fraude bevat. Door de beperkingen die inherent zijn aan een controle, bestaat er een onvermijdbaar risico dat sommige afwijkingen in de financiële overzichten niet zullen worden ontdekt, zelfs wanneer de controle naar behoren is gepland en uitgevoerd overeenkomstig de Standaarden. 36

38 Bijlage Verklaring van verantwoordelijkheden Onze controlewerkzaamheden omvatten mede de volgens Standaard 240 en 250 vereiste werkzaamheden, zoals brainstorming, het verzamelen van informatie met het oog op het vaststellen van en reageren op het risico van fraude en het uitvoeren van bepaalde werkzaamheden gericht op het risico van het doorbreken van interne beheersmaatregelen door het management, met inbegrip van inzage in journaalboekingen, beoordeling van schattingen en evaluatie van zakelijke redenen voor significante ongebruikelijke transacties. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar het hoofdstuk Kwaliteit beheersorganisatie, onderdeel Overwegingen met betrekking tot fraude en het risico op management override van dit verslag. 37