Gemeente Leeuwarderadeel Accountantsverslag 2014 Rapportage aan de gemeenteraad

Transcriptie

1 Gemeente Leeuwarderadeel Accountantsverslag 2014 Rapportage aan de gemeenteraad

2 Ernst & Young Accountants LLP Van der Nootstraat HV Leeuwarden, Netherlands Postbus BM Leeuwarden, Netherlands Tel: Fax: ey.com Gemeenteraad van de gemeente Leeuwarderadeel T.a.v. mevrouw mr. G.J. Olthof Postbus AA STIENS Leeuwarden, 4 juni 2015 Uitkomsten jaarrekeningcontrole 2014 Geachte leden van de raad, Zoals afgesproken in onze opdrachtbrief brengen wij verslag uit omtrent de uitkomsten van de jaarrekeningcontrole van de gemeente Leeuwarderadeel. Wij willen u over de volgende onderwerpen informeren: Uitkomsten jaarrekeningcontrole. Kwaliteit beheersorganisatie;. Onafhankelijkheid en controleproces. Wij hebben de kernpunten van ons verslag opgenomen in het hoofdstuk Kernpunten. Onze controle is gericht op het vormen van een oordeel omtrent de jaarrekening De mogelijkheid om een open en eerlijke dialoog met u als lid van de gemeenteraad te voeren, vormt een essentieel onderdeel van het controleproces, evenals van de algehele corporate governance. Wij waarderen deze mogelijkheid om de inzichten die uit onze controle voortkomen met u te kunnen delen. Het concept van dit verslag is d.d. 21 mei 2015 besproken met de portefeuillehouder financiën, de directie en het afdelingshoofd financiën. Een afschrift van dit verslag zal tevens worden toegezonden aan het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Leeuwarderadeel. Wij stellen het op prijs één en ander persoonlijk toe te lichten of eventuele vragen met de controle verband houdende zaken te beantwoorden. Hoogachtend, Ernst & Young Accountants LLP drs. R.T.H. Wortelboer RA Ernst & Young Accountants LLP is een limited liability partnership opgericht naar het recht van Engeland en Wales en geregistreerd bij Companies House onder registratienummer OC In relatie tot Ernst & Young Accountants LLP wordt de term partner gebruikt voor een (vertegenwoordiger van een) vennoot van Ernst & Young Accountants LLP. Ernst & Young Accountants LLP is statutair gevestigd te Lambeth Palace Road 1, London SE1 7EU, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer Op onze werkzaamheden zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin een beperking van de aansprakelijkheid is opgenomen.

3 Inhoudsopgave Kernpunten 3 Kernpunten uit onze rapportage 4 Uitkomsten jaarrekeningcontrole 5 Goedkeurende controleverklaring 6 Analyse van het resultaat 7 Analyse van de financiële positie 8 Schattingsposten in de jaarrekening 9 Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle 10 Onafhankelijkheid en controleproces 17 Onafhankelijkheid 18 Ons controleproces 19 Bijlage SiSa-bijlage 22 Totaal aantal pagina s in dit rapport: 22 Kwaliteit beheersorganisatie 14 Interne beheersing en rechtmatigheidsbeheer 15

4 Kernpunten

5 Kernpunten uit onze rapportage Kernpunten Pagina 4 De kernpunten uit onze rapportage kunnen als volgt worden samengevat Uitkomsten jaarrekeningcontrole Goedkeurende controleverklaring De jaarrekening is getrouw De jaarrekening is rechtmatig Geen bevindingen ten aanzien van de SiSa-bijlage Wij zijn voornemens om bij de jaarrekening 2014 van de gemeente Leeuwarderadeel een goedkeurende controleverklaring af te geven met betrekking tot de getrouwheid en rechtmatigheid. Een goedkeurende verklaring met betrekking tot getrouwheid betekent dat het jaarverslag en de jaarrekening 2014 zijn ingericht in overeenstemming met het BBV en de in de jaarrekening opgenomen balans en toelichting en staat van baten en lasten een getrouwe weergave zijn van de financiële positie en baten en lasten van de gemeente Leeuwarderadeel. Een goedkeurende verklaring met betrekking tot rechtmatigheid betekent dat de baten en lasten en balansmutaties in de jaarrekening 2014 in overeenstemming zijn met de door de relevante wet- en regelgeving. Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole Op grond van ons onderzoek hebben wij bij uw specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden.

6 Uitkomsten jaarrekeningcontrole

7 Conclusie van de controle Uitkomsten jaarrekeningcontrole Pagina 6 Goedkeurende controleverklaring Wij zijn voornemens een goedkeurende controleverklaring bij de jaarrekening 2014 van de gemeente Leeuwarderadeel te verstrekken. In deze verklaring bevestigen wij dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2014 als van de activa en passiva per 31 december 2014 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Voorts zijn wij van oordeel dat de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten, alsmede de balansmutaties over 2014 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving. Wij hebben de in de SiSa-bijlage genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole Op grond van ons onderzoek hebben wij geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. De jaarrekening en het jaarverslag dienen te worden opgemaakt in overeenstemming met het BBV. Wij hebben vastgesteld dat de jaarrekening 2014 van uw gemeente geen materiële afwijkingen vertoont ten opzichte van de voorschriften van het BBV. Daarnaast is door ons nagegaan of het jaarverslag de minimale wettelijk voorgeschreven informatie bevat en of de inhoud van dit verslag geen tegenstrijdigheden bevat met de door ons gecontroleerde jaarrekening. Wij hebben vastgesteld dat de inhoud van het jaarverslag niet strijdig is met de jaarrekening. Wij zijn er bij ons oordeel van uitgegaan dat u als raad de nu overlegde jaarrekening ongewijzigd vaststelt. Indien er nog wijzigingen worden aangebracht in de definitieve vorm van de jaarrekening dienen wij deze te beoordelen alvorens onze controleverklaring hierbij mag worden opgenomen. Twee ongecorrigeerde controleverschillen Gedurende de jaarrekeningcontrole 2014 hebben wij diverse controleverschillen geconstateerd, met name ten aanzien van de (onderhouds)voorzieningen. De gemeente heeft een groot gedeelte van deze verschillen in de definitieve jaarrekening 2014 aangepast. Na correctie resteren nog twee controleverschillen, die zowel van toepassing zijn op de getrouwheid als de rechtmatigheid van de jaarrekening: Geen voorziening voor oninbare debiteuren ( ); Kosten inzake de voorbereiding voor de decentralisaties die in 2014 zijn gemaakt, zijn als vooruitbetaalde bedragen op de balans verwerkt in plaats van in het resultaat 2014 ( ). Het totaal van deze verschillen heeft een negatief effect van op het resultaat over Individueel en gezamenlijk blijven deze ongecorrigeerde controleverschillen onder de goedkeuringstolerantie ( ) voor de jaarrekening Dat betekent dat deze verschillen geen effect hebben op ons oordeel. Voor een nadere toelichting op deze toleranties wordt verwezen naar het hoofdstuk Onafhankelijkheid en ons controleproces in dit verslag.

8 Onze analyse van het resultaat 2014 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Pagina 7 Analyse van het resultaat Het resultaat na bestemming over het jaar 2014 bedraagt 0,6 miljoen voordelig. In de begroting na wijzigingen werd rekening gehouden met een positief resultaat ad 0,2 miljoen. Het resultaat over 2014 ten opzichte van de begroting na wijzigingen kan als volgt worden weergegeven: Bedragen x Begroting na wijz. Rekening 2014 Afwijking Totale lasten Totale baten Resultaat vóór bestemming Mutaties in reserve Resultaat na bestemming Als norm voor de overschrijding van lasten ten opzichte van de begroting na wijzigingen hanteren wij 0-3%. Voor gemeente Leeuwarderadeel betekent dit een norm van max De werkelijke overschrijding van lasten bedraagt Hiervan hebben wij echter vastgesteld dat deze overschrijdingen (grotendeels) worden gedekt door hogere baten of onttrekkingen uit de reserves. De belangrijkste afwijkingen in het saldo ten opzichte van de begroting na wijzigingen hebben betrekking op: programma 3: lagere doorberekening apparaatskosten; Programma 4: incidentele verkoop van gemeentelijke gronden, niet zijnde bestaande grondexploitaties; Programma 6: niet gerealiseerde bezuinigingen groenvoorziening, niet gerealiseerde bezuinigingen multifunctionele accommodaties en incidentele inrichting Waling Dijkstrapark. In de tabel hieronder zijn de belangrijkste afwijkingen in het saldo van baten en lasten op programmaniveau weergegeven: Bedragen x Begroting na wijz. Rekening Afwijking Programma Programma Programma Overige programma s Mutaties reserves Saldo Wij hebben geconstateerd dat een groot gedeelte van de afwijkingen tussen de begroting na wijzigingen en de rekening 2014 wordt veroorzaakt door gebeurtenissen die in 2014 niet of nauwelijks voorzien hadden kunnen worden. Wel merken wij op dat diverse onder- en overschrijdingen worden toegewezen aan lagere cq hogere kostenplaatsen en apparaatskosten. Per saldo heeft dit echter geen effect op het resultaat over Wij adviseren u om deze toerekeningen in de toekomst periodiek te monitoren, zodat afwijkingen tijdig gesignaleerd en bijgesteld kunnen worden middels begrotingswijzigingen. Conform voorgaand jaar zijn wij van mening dat de inhoudelijke toelichting op de afwijkingen tussen de begroting na wijzigingen en de rekening 2014 voor verbetering vatbaar is.

9 Onze analyse van de financiële positie Uitkomsten jaarrekeningcontrole Pagina 8 Analyse van de financiële positie Het eigen vermogen, inclusief het resultaat na bestemming, bedraagt ultimo ,3 miljoen en heeft zich vanaf 2012 als volgt ontwikkeld: bedragen x Van het totale eigen vermogen ad 4,3 miljoen is 3,0 miljoen opgenomen als algemene reserve (excl. resultaat boekjaar). De daling van de algemene reserve ten opzichte van voorgaand jaar ad 1,2 miljoen wordt grotendeels veroorzaakt door de verwerking van het negatieve resultaat 2013 ( 1,0 miljoen) en een bijdrage in de aanleg van een kunstgrasveld ( 0,25 miljoen) Ten aanzien van het totale eigen vermogen, exclusief het resultaat na bestemming, is per saldo gedurende ,1 miljoen onttrokken aan de reserves. Deze onttrekkingen (ten gunste van het resultaat) vormen samen met het resultaat voor bestemming ( 0,5 miljoen positief) het resultaat na bestemming van 0,6 miljoen (positief) Algemene reserve, incl. resultaat boekjaar Bestemmingsreserves Weerstandsvermogen en risicobeheersing In de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing in de jaarrekening 2014 is door de gemeente aangegeven dat de financiële middelen om risico s op te kunnen vangen in voldoende mate aanwezig zijn. De verhouding tussen het beschikbare ( 1,8 miljoen) en het benodigde weerstandsvermogen ( 1,0 miljoen) is door de gemeente berekend op 1,8. Dat wil zeggen dat het beschikbare weerstandsvermogen 1,8x zo hoog is als het totaal van de gekwantificeerde risico s op basis van kans (%) maal impact ( 2,2 miljoen). Bij het bepalen van het beschikbare weerstandsvermogen wordt rekening gehouden met het niet vrije gedeelte van de algemene reserve. Het weerstandsvermogen van de gemeente lijkt op dit moment toereikend te zijn. Mede vanwege de toegenomen risico s als gevolg van veranderende (markt)omstandigheden en wet- en regelgeving adviseren wij u om de gekwantificeerde risico s en het beschikbare weerstandsvermogen nauwlettend te blijven monitoren.

10 Schattingsposten in de jaarrekening Uitkomsten jaarrekeningcontrole Pagina 9 Schattingsposten in de jaarrekening Het college is verantwoordelijk voor het maken van schattingen bij het opmaken van de jaarrekening. Als accountant van de raad beoordelen wij deze door het college gemaakte schattingen. Wij kunnen instemmen met de door het college gemaakte inschattingen en waarderingsgrondslagen. Hieronder hebben wij een beschouwing opgenomen van de belangrijkste schattingsposten in de jaarrekening van uw gemeente. Sensitiviteit schattingen hoog, door onzekere (externe) omstandigheden Sensitiviteit schattingen is gemiddeld Sensitiviteit schattingen ligt laag Belangrijke schattingen Toelichting Waardering materiële vaste activa De waardering is gebaseerd op de aanschafwaarde. De kapitaallasten zijn juist bepaald. Daarnaast is geen aanleiding voor duurzame waardeverminderingen. Waardering van uw deelnemingen en langlopende schulden Deelnemingen en leningen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Er zijn naar onze mening terecht geen duurzame waardeverminderingen getroffen. Waardering van de bouwgrondexploitaties De gemaakte schattingen zijn sterk afhankelijk van de realisatie van de geraamde afzetten van kavels. Zie verder de toelichting op de grondexploitaties verderop in dit verslag. Waardering de niet in exploitatie genomen gronden De waardering is voornamelijk afhankelijk van het wel of niet in exploitatie nemen van Stiens Oost. Waardering van de belastingdebiteuren Belastingdebiteuren worden afgeboekt o.b.v. het jaar van herkomst, er is geen voorziening voor dubieuze debiteuren bepaald en opgenomen. Wij adviseren u om een voorziening voor dubieuze belastingdebiteuren te bepalen en op te nemen in de jaarrekening. Waardering van de overige debiteuren Indien noodzakelijk heeft een afwaardering van openstaande vorderingen plaatsgevonden. Wij kunnen ons vinden in de wijze waarop dit bepaald. Beoordeling toereikendheid van uw voorzieningen In de jaarrekening 2014 zijn een aantal voorzieningen vrijgevallen ten gunste van het resultaat. De resterende voorzieningen zijn toereikend voor het doel waarvoor zij zijn gevormd. Voor een nadere toelichting omtrent de voorzieningen wordt verwezen naar pagina 12 en 13 in dit verslag.

11 Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Uitkomsten jaarrekeningcontrole Pagina 10 Inleiding Deze paragraaf geeft een uiteenzetting van bevindingen ten aanzien van de belangrijke aandachtsgebieden in onze controle. Grondexploitaties De grondexploitaties (excl. NER) vormen een belangrijk onderdeel van uw jaarrekening en (eventuele) toekomstige resultaten. Daarbij is ook landelijk veel aandacht voor de waardering van de grondposities. In onze controle besteden wij veel aandacht aan de waardering van de grondposities, vanwege de grote mate van schattingselementen. In deze paragraaf gaan wij in op onze bevindingen en aandachtspunten naar aanleiding van onze controle. De post voorraden kan als volgt worden weergegeven: Bedragen x december december 2013 In exploitatie genomen gronden Niet in exploitatie genomen gronden Overige gronden Totaal Waardering in exploitatie genomen gronden De in exploitatie genomen gronden (IEGG) bestaan uit een drietal projecten (boekwaarde tussen haakjes): Bedrijventerrein Middelsee fase II ( ); Woningbouw Finkum ( ); Woningbouw Oude Leye noord ( /-). De boekwaarde van de IEGG is ten opzichte van voorgaand jaar met ca gedaald. Deze daling wordt enerzijds veroorzaakt door één gerealiseerde verkoop bij het bedrijventerrein Middelsee fase II (ca ) en anderzijds door reguliere rente- en ontwikkelkosten bij alle exploitaties (ca ). Bij Middelsee fase II resteren ultimo 2014 nog twee kavels (totaal ca m2) die gewaardeerd staan tegen 20,75 p/m2. Bij realisatie van deze verkopen tegen de huidige verkoopprijs (ca. 50 p/m2) en de nog te maken kosten (ca ), resteert een verwacht resultaat ad Vanwege de gerealiseerde verkoop in 2014, de beperkte nog te realiseren kosten en opbrengsten en het verwachte positieve resultaat kunnen wij ons vinden in de huidige waardering van deze gronden. Voor de grondexploitaties Finkum en Oude Leye noord geldt dat de afgelopen jaren nagenoeg geen ontwikkelingen zijn geweest. Vanwege de boekwaarde (gemiddeld ca. 8,90 per m2) en de relatief beperkte nog te realiseren kosten (ca ) en nog te realiseren opbrengsten (ca ), zien wij geen aanleiding voor een verliesvoorziening. Waardering niet in exploitatie genomen gronden De niet in exploitatie genomen gronden (NIEGG) bestaan uit een drietal projecten. Twee van deze projecten (Middelsee fase III en Hijum) hebben nagenoeg geen boekwaarde, doordat hiervoor (nog) geen kosten zijn gerealiseerd of doordat deze volledig zijn voorzien. De boekwaarde van de NIEGG betreft grotendeels het project Stiens Oost ( ). De afname in de boekwaarde van de NIEGG ten opzichte van voorgaand jaar (ca ) wordt veroorzaakt door een overboeking van een gedeelte van Stiens Oost naar de overige gronden. Deze overboeking is het gevolg van recente onderzoeken, calculaties en besluiten doordat in 2013 de projectontwikkelaar failliet is gegaan en de gemeente nieuwe mogelijkheden voor het in exploitatie nemen van de gronden heeft onderzocht.

12 Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Uitkomsten jaarrekeningcontrole Pagina 11 Voorlopige uitkomst is dat de gemeente van plan is om ca m2 in exploitatie te gaan nemen. Op basis van het uitgevoerde woningbehoefte onderzoek in het voorjaar van 2014, is in samenwerking met gemeente Leeuwarden een grondexploitatieberekening opgesteld. Rekening houdend met de huidige inbrengwaarde ad 8,34 p/m2 sluit deze berekening met een positief verwacht resultaat. De gemeente heeft hierbij aangegeven dat Stiens Oost binnen een afzienbare termijn in exploitatie zal worden gebracht. Op basis van deze verwachting is presentatie onder de NIEGG zodoende acceptabel. Gezien bovenstaande kunnen wij ons vinden in de huidige waardering van deze gronden. Wij adviseren u om de woningbouw in uw gemeente te blijven monitoren en ontwikkelingen waar nodig door te vertalen in de waardering van uw gronden. Waardering overige gronden De overige gronden hebben volledig betrekking op de overboeking vanuit het project Stiens Oost (NIEGG), zoals hiervoor reeds toegelicht. Deze gronden zijn gewaardeerd tegen de huidige agrarische waarde ad 4,50 p/m2, waardoor wij geen risico s zien met betrekking tot een mogelijke afwaardering van deze gronden. Voorziening onderhoud gebouwen Op 23 januari 2015 heeft de raad van de gemeente Leeuwarderadeel het gebouwenbeheerplan vastgesteld. De totale onderhoudskosten voor de periode 2015 t/m 2018, incl. het niet uitgevoerde onderhoud in 2014, bedragen ca. 1,8 miljoen. Deze kosten dienen gedekt te worden vanuit de opgenomen voorziening ultimo 2014 (ca. 0,3 miljoen) en de jaarlijkse dotaties aan deze voorziening in de periode 2015 t/m 2018 (totaal ca. 1,4 miljoen). Uit voorgaande berekening blijkt een tekort van ca. 0,1 miljoen. De gemeente heeft dit tekort opgelost door in de jaarrekening 2014 een aanvullende dotatie aan de voorziening onderhoud gebouwen te maken ten laste van het resultaat. Op basis van het voorgaande zijn wij van mening dat de voorziening voor onderhoud gebouwen toereikend is. Wij adviseren u om de financiële voortgang van het onderhoud jaarlijks te blijven monitoren ten opzichte van de inhoudelijke voortgang. Eventuele afwijkingen dienen vertaald te worden in de hoogte van de opgenomen voorziening. Voorziening onderhoud bruggen/haven/kades In ons accountantsverslag 2013 en tevens in onze managementletter 2014 hebben wij u gewezen op de risico s omtrent het onvoldoende inzichtelijk maken van de financiële voortgang (conform opgenomen voorziening) van onderhoudswerkzaamheden ten opzichte van de inhoudelijke voortgang (conform onderhoudsplan). Omdat dit in strijd is met de verslaggevingsvereisten is de hiervoor opgenomen voorziening ad in de jaarrekening 2014 vrijgevallen ten gunste van het resultaat. In de meerjarenbegroting heeft de gemeente ca gereserveerd voor jaarlijks regulier onderhoud aan bruggen, haven en kades. Dit komt overeen met hetgeen is opgenomen in het meest recente, maar nog niet vastgestelde, onderhoudsplan. Uit dit onderhoudsplan komt echter ook naar voren dat voor vervanging en groot onderhoud per direct ca benodigd is. Deze kosten zijn niet opgenomen in de meerjarenbegroting en ook niet opgenomen als voorziening ultimo Wij adviseren u na te gaan hoe dit in uw meerjarenbegroting of middels een voorziening gedekt kan worden.

13 Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Uitkomsten jaarrekeningcontrole Pagina 12 Overige voorzieningen Naar aanleiding van onze managementletter 2014 heeft de gemeente een aantal voorzieningen (o.a. culturele activiteiten en onderhoud kerktorens) in de jaarrekening 2014 vrij laten vallen ten gunste van het resultaat. Hiervoor is gekozen omdat deze voorzieningen, mede vanwege het ontbreken van een concrete verplichting en/of onderbouwing, niet in overeenstemming waren met de verslaggevingsvereisten. Conform de in vorige paragraaf beschreven risico s omtrent het onderhoud van bruggen, haven en kades, geldt ook voor deze voorzieningen dat de gemeente de hiermee samenhangende jaarlijkse lasten vanaf 2015 uit de begroting dient te dekken. Waardering belastingdebiteuren De gemeente boekt belastingdebiteuren af die al langer dan drie jaar openstaan. Deze afboeking bedroeg in 2014 ca Met deze systematiek loopt de gemeente het risico dat de komende jaren debiteuren afgeboekt moeten worden die al reeds voorzien hadden kunnen of moeten worden in de jaarrekening De belastingdebiteuren kennen een relatief gelijkblijvend volume, waardoor gesteld kan worden dat voor de openstaande belastingdebiteuren ultimo 2014 (ontstaan uit 2012, 2013 en 2014) de komende jaren ook ca per jaar afgeboekt moet worden. Wij zijn van mening dat de gemeente het totaal hiervan ad conform de verslaggevingsvereisten als voorziening voor oninbare debiteuren dient te verwerken in de jaarrekening Aangezien dit niet is doorgevoerd hebben wij dit opgenomen als controleverschil. Wet normering topinkomens Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingevoerd. Op basis van deze wet is de bezoldiging van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector in dienstverband en bij ontslag wettelijk gemaximeerd. Voor de bezoldiging van topfunctionarissen geldt naast de maximering een publicatieverplichting in de jaarrekening. Dit geldt eveneens voor bezoldiging van niet-topfunctionarissen indien zij de maximale bedragen van topfunctionarissen overschrijden. In het kader van de jaarrekening 2014 heeft u een analyse uitgevoerd van de topfunctionarissen binnen uw organisatie. Tevens heeft u vastgesteld of er functionarissen zijn die een hogere bezoldiging dan de gestelde maxima kennen. Deze informatie heeft u opgenomen in de toelichting op de jaarrekening. Wij hebben de juistheid en volledigheid van deze toelichting gecontroleerd en hebben vastgesteld dat de toelichting voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Verbonden partijen Wij hebben geconstateerd dat in de paragraaf Verbonden partijen niet het voorschrift van de BBV wordt nageleefd om de (verwachte) financiële informatie over 2014 op te nemen. Het niet-naleven van de BBV op dit punt betekent een formele onrechtmatigheid, dit heeft echter geen consequenties voor de strekking van de controleverklaring.

14 Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Uitkomsten jaarrekeningcontrole Pagina 13 SiSa Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole Op grond van ons onderzoek hebben wij geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. Onze controleaanpak hierbij hebben wij in het hoofdstuk Onafhankelijkheid en controleproces nader toegelicht. De SiSa-bijlage dient door uw gemeente samen met een aantal andere verplicht voorgeschreven Verantwoordingsstukken voor 15 juli a.s. elektronisch bij het CBS te worden aangeleverd. Door middel van een voorgeschreven tabel dienen wij te rapporteren over onze bevindingen ten aanzien van de in de jaarrekening opgenomen SiSa-bijlage. In bijlage 1 bij dit rapport zijn deze bevindingen in de voorgeschreven tabel opgenomen. U kunt deze tabel hanteren ten behoeve van verzending naar het CBS. Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Naar onze mening zijn de door het college gekozen waarderingsgrondslagen aanvaardbaar en consistent toegepast met betrekking tot de significante jaarrekeningposten en bijzondere transacties. Dit geldt tevens voor het tijdstip waarop die transacties hebben plaatsgevonden, de periode waarin zij zijn verantwoord en de desbetreffende toelichtingen in de jaarrekening.

15 Kwaliteit beheersorganisatie

16 Interne beheersing en rechtmatigheidsbeheer Kwaliteit beheersorganisatie Pagina 15 Jaarrekeningproces behoeft verbetering Bij de jaarrekeningcontrole hebben wij meerdere versies van de jaarrekening ontvangen, deels als gevolg van door ons geconstateerde afwijkingen of verschillen. Voor een gedeelte van deze afwijkingen en verschillen zijn wij van mening dat de gemeente dit zelf had moeten constateren. Hierdoor hadden wij bij aanvang van onze controle een meer accurate versie van de jaarrekening kunnen ontvangen, hetgeen onze controle efficiënter en effectiever maakt. Wij verzoeken u om het jaarrekeningproces voor de komende jaren aan te scherpen. Interne beheersing op orde Wij hebben de opzet, het bestaan en de werking van interne beheersmaatregelen onderzocht voor zover wij dit in het kader van de jaarrekening noodzakelijk achten. Ons doel is derhalve niet om een oordeel over de effectiviteit van de interne beheersing te geven. Wij concluderen dat de beheersorganisatie vanuit het perspectief van de accountant, conform d.d. 9 maart 2015 afgegeven managementletter, voldoende is. Onze werkzaamheden in het kader van de jaarrekeningcontrole hebben niet geleid tot andere inzichten over de interne beheersing bij de gemeente Leeuwarderadeel. Daarnaast heeft de jaarrekeningcontrole 2014 geen tekortkomingen in de continuïteit en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking aan het licht gebracht. De begrotingsoverschrijdingen zijn adequaat toegelicht Met de controle op de juiste toepassing van het begrotingscriterium toetsen wij of het budgetrecht van de gemeenteraad is gerespecteerd. In het hoofdstuk Ons controleproces van dit verslag lichten wij de controleaanpak en de verantwoordelijkheden van college, raad en accountant nader toe. Wij zijn van mening dat het college de overschrijdingen in de toelichting op de staat van baten en lasten adequaat heeft toegelicht. Het college stelt uw gemeenteraad voor genoemde overschrijdingen goed te keuren in het kader van de vaststelling van de jaarrekening Vooruitlopend hierop zijn wij hiervan reeds uitgegaan bij het vormen van ons oordeel over de (begrotings)rechtmatigheid. Misbruik en oneigenlijk gebruik In de externe en interne regelgeving zijn diverse bepalingen opgenomen die erop zijn gericht om misbruik en oneigenlijk gebruik te voorkomen. Uw gemeente heeft de toets op het misbruik en oneigenlijk gebruik neergelegd in interne controleplannen. De uitkomst van deze toets heeft niet geleid tot bevindingen die invloed hebben op de rechtmatigheid van baten en lasten en balansmutaties.

17 Interne beheersing en rechtmatigheidsbeheer Kwaliteit beheersorganisatie Pagina 16 Niet-financiële beheershandelingen vallen buiten de scope van rechtmatigheidscontrole Handelingen en beslissingen van niet-financiële aard vallen buiten de scope van de rechtmatigheidscontrole door de accountant. De accountant toetst deze handelingen en beslissingen niet inhoudelijk door gegevensgericht onderzoek. Volstaan wordt in dit kader met het beoordelen van het interne systeem van risicoafwegingen. Binnen dit systeem moeten voorwaarden zijn geschapen om risico s goed te kunnen beoordelen en in de tijd te kunnen volgen. Wij hebben ons een beeld gevormd over de wijze van totstandkoming van de inventarisatie van de risico s en de getrouwe weergave van de hieruit mogelijk voortvloeiende financiële gevolgen in de paragraaf Weerstandsvermogen van het jaarverslag. Daarnaast hebben wij gericht geïnformeerd naar de lopende procedures waarbij de gemeente betrokken is, teneinde indicaties te verkrijgen over de eventuele risico s op dit vlak. Op grond hiervan beschikken wij niet over aanwijzingen die een nader onderzoek naar de (financiële) gevolgen noodzakelijk maakt.

18 Onafhankelijkheid en controleproces

19 Onafhankelijkheid Onafhankelijkheid en controleproces Pagina 18 Inleiding De onafhankelijkheid van de accountant behoort tot het fundament van zijn beroep. In de maatschappelijke discussie over kwaliteitsverbetering van de controle speelt de onafhankelijkheid van accountants een belangrijke rol. Vanaf 1 januari 2014 is op alle assurance opdrachten onder Nederlands recht de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO) van toepassing. Een aantal belangrijke punten uit de ViO die we hieronder hebben opgenomen, betreffen: langdurige betrokkenheid; samenloop van dienstverlening; geschenken en giften. Een strikte scheiding tussen controle- en adviesdiensten was al van kracht voor organisaties van openbaar belang (hierna: OOB s) vanaf 1 januari 2013 en kantoorroulatie is verplicht voor financiële jaren van OOB s vanaf Daarnaast kent de Europese verordening vanaf controlejaar 2016 striktere onafhankelijkheidseisen, maar ook nadere bevestigingen over onafhankelijkheid ter communicatie aan interne toezichthouders. Impact nieuwe regels op relatie Leeuwarderadeel en EY Wij hebben alle aspecten geanalyseerd die onze onafhankelijkheid gedurende het jaar zouden kunnen bedreigen. Daar waar onafhankelijkheidsregels dit vereisen, hebben wij aanvullende waarborgen ingevoerd. Wij kunnen u bevestigen dat wij zowel als organisatie en als controleteam onafhankelijk zijn van gemeente Leeuwarderadeel. Wat is de reikwijdte van onze opdracht Conform de aan ons verleende opdracht hebben wij de jaarrekening 2014 van de gemeente Leeuwarderadeel gecontroleerd. Deze jaarrekening is onder verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders opgesteld. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel te geven over de jaarrekening, als bedoeld in Artikel 213, tweede lid, van de Gemeentewet. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) en het door de raad vastgestelde controleprotocol. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Onze controleaanpak in het kort Onze controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van zowel de baten en lasten als de activa en passiva, alsmede het voor de naleving van de wet- en regelgeving relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet ten doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de gemeente.

20 Ons controleproces Onafhankelijkheid en controleproces Pagina 19 In de verschillende hoofdstukken in dit verslag hebben wij u inzicht gegeven in de significante risico s, onze controleaanpak en bevindingen ten aanzien van de jaarrekeningcontrole. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving, van de redelijkheid van schattingen die het college van burgemeester en wethouders van de gemeente heeft gemaakt en een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. De met u afgesproken goedkeurings- en rapporteringstoleranties Op grond van het Bado stelt de raad de goedkeuringstolerantie vast die de accountant bij zijn jaarrekeningcontrole dient te hanteren. De goedkeuringstolerantie is op 18 december 2014 vastgesteld door de raad. Op grond van de jaarrekening 2014 bedraagt de goedkeuringstolerantie voor fouten afgerond (1%) en voor onzekerheden (3%). Als de goedkeuringstolerantie niet wordt overschreden, kan een goedkeurende controleverklaring afgegeven worden. Goedkeuringstolerantie Fouten in de jaarrekening (% lasten) Beperking Goedkeurend Oordeelonthouding < 1% > 1 < 3% - > 3% Afkeurend Deze goedkeuringstolerantie is een kwantitatief criterium. De uiteindelijke oordeelsvorming is echter altijd een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve afwegingen. De rapporteringstolerantie, de maatstaf die geldt voor het rapporteren van fouten en onzekerheden, is door de raad bepaald op Belangrijke aandachtsgebieden in de controle Onze controleaanpak is onder andere gericht op het in kaart brengen van de voor de jaarrekening van belang zijnde risico s. Op basis van onze gesprekken met het college en de gemeenteraad over de belangrijke financiële en operationele ontwikkelingen is een aantal punten met een verhoogd risico voor de jaarrekening 2014 onderkend. Aan de volgende punten werd extra aandacht besteed bij het nader uitwerken van onze controleaanpak: Waardering grondexploitaties. Rechtmatigheid aanbestedingen. Verwerking nieuwe Notitie Riolering. Begrotingsbeheer Met de controle op de juiste toepassing van het begrotingscriterium toetsen wij of het budgetrecht van de gemeenteraad is gerespecteerd. Voor een juiste oordeelsvorming is het van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door de gemeenteraad geformuleerde beleid en/of wordt gecompenseerd door hogere opbrengsten. Onzekerheden in de controle (% lasten) < 3% > 3 < 10% > 10% -

21 Ons controleproces Onafhankelijkheid en controleproces Pagina 20 Wij beoordelen bij onze controle de overschrijdingen ten opzichte van de begrote lasten per programma. Dit betreffen enkel de lasten omdat hierop een beoordeling en rapportering van de accountant wordt gevraagd vanuit de Kadernota Rechtmatigheid. Het is de verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders om begrotingsafwijkingen tijdig te signaleren en te rapporteren aan de raad. Het is de verantwoordelijkheid van de raad om hier dan tijdig een besluit over te nemen. Het is de verantwoordelijkheid van de accountant om de begrotingsrechtmatigheid van de lasten en investeringen te toetsen. Dit doen wij onder andere door: vast te stellen of begrotingsafwijkingen tijdig zijn gesignaleerd en zijn omgezet in een begrotingswijziging ter autorisatie aan de raad; vaststellen of kostenoverschrijdingen leiden tot een onrechtmatigheid, welke meegewogen moet worden in het accountantsoordeel of niet. Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaande beleid hoeven niet te worden meegewogen in het accountantsoordeel. Rechtmatigheid Wij hebben bij de controle over 2014 de rechtmatigheid getoetst conform de bepalingen van het Bado en het controleprotocol 2014 van de gemeente Leeuwarderadeel. Bij onze controle hebben wij aandacht gegeven aan de volgende onderwerpen: Het rechtmatigheidsbeheer. De naleving van het voorwaardencriterium. De begrotingsrechtmatigheid. Het misbruik-en-oneigenlijk-gebruikcriterium. De niet-financiële beheersingshandelingen. Verplichtingen inzake Single information en Single audit (SiSa) Uw gemeente is op grond van wettelijk voorschrift verplicht de verantwoordingsinformatie voor de met name benoemde specifieke uitkeringen hieromtrent op te nemen in een bijlage bij de jaarrekening op basis van een door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voorgeschreven model. Bij de controle van deze bijlage betrekken wij de door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hiervoor gegeven aanwijzingen (Circulaire Single information Single audit 2014, waarin onder andere opgenomen de Nota verwachtingen accountantscontrole 2014). De hierbij geconstateerde fouten en onzekerheden dienen op grond van het Bado in het verslag van bevindingen te worden opgenomen indien de navolgende rapporteringstolerantie per specifieke uitkering wordt overschreden: indien de omvangbasis kleiner dan of gelijk aan is; 10% indien de omvangbasis groter dan en kleiner dan of gelijk aan is; indien de omvangbasis groter dan is. In bijlage 1 van dit verslag rapporteren wij hierover.

22 Bijlagen

23 SiSa-bijlage Bijlage 1 Pagina 22 Het is volgens de nota verwachtingen accountantscontrole voorgeschreven dat wij de geconstateerde fouten en onzekerheden per regeling rapporteren door middel van onderstaande verplichte tabel. Deze tabel dient door uw gemeente samen met een aantal andere verplicht voorgeschreven verantwoordingsstukken voor 15 juli aanstaande elektronisch bij het CBS te worden aangeleverd. Nummer specifieke uitkering conform SiSa-bijlage 2014 Specifieke uitkering Fout of onzekerheid Financiële omvang in euro s Toelichting fout/onzekerheid D9 Onderwijsachterstandenbeleid Geen N.v.t. N.v.t. E27B BDU Verkeer en vervoer Geen N.v.t. N.v.t. G1 WSW gemeentedeel 2014 Geen N.v.t. N.v.t. G1A WSW incl. deel wgr totaal 2013 Geen N.v.t. N.v.t. G2 Gebundelde uitkering gemeentedeel 2014 Geen N.v.t. N.v.t. G2A Gebundelde uitkering incl. deel wgr totaal 2013 Geen N.v.t. N.v.t. G3 Bbz (excl. levensonderhoud) gemeentedeel 2014 Geen N.v.t. N.v.t. G3A Bbz (excl. levensonderhoud) incl. deel wgr totaal 2013 Geen N.v.t. N.v.t. G5 Participatiebudget gemeentedeel 2014 Geen N.v.t. N.v.t. G5A Participatiebudget incl. deel wgr totaal 2013 Geen N.v.t. N.v.t.