Belgische debatten voor een migratiebeleid. Facts and figures

Transcriptie

1 Belgische debatten voor een migratiebeleid Facts and figures Februari 2008

2 Belgische debatten voor een migratiebeleid. Facts and figures. Cette publication est également disponible en français sous le titre Débats belges pour une politique migratoire. Facts and figures Een co-editie van de Koning Boudewijnstichting, Brederodestraat 21 te 1000 Brussel en het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding. Coördinatie voor de Koning Boudewijnstichting: Françoise Pissart, directeur Nele Verbruggen, projectmedewerker Helena Vansynghel, assistente Coördinatie voor het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding: Henri Goldman, Coördinator François De Smet, medewerker Departement Migratie Deze uitgave kan gratis worden gedownload van de website van de Koning Boudewijnstichting: of van de website van het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding: Deze uitgave kan (gratis) besteld worden: on line via per naar of telefonisch bij het contactcentrum van de Koning Boudewijnstichting, tel , fax Wettelijk depot: D/2008/2893/05 ISBN-13: EAN: NUR: 747 Februari 2008 Met de steun van de Nationale Loterij 1

3 Voorwoord De Koning Boudewijnstichting en het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding organiseren in 2008 samen drie debatten over een migratiebeleid voor België. Onze twee organisaties besloten om de krachten te bundelen en een forum te bieden aan alle geïnteresseerde partijen om de uitdagingen te bespreken waar België voor staat op het vlak van migratie. Er stellen zich talrijke vragen. Is er nood aan nieuwe economische migratie? Zo ja, welke migranten hebben we nodig? En hoe kunnen we die aantrekken? Wat gebeurt er met de migranten die al hier zijn, met of zonder wettig verblijfsstatuut? En wat met de hoge werkloosheid onder allochtonen in België? Kan migratie de noden gecreëerd door de vergrijzing opvangen? Maar er is evengoed de vraag naar een accuraat onthaalbeleid voor nieuwkomers, de nood aan bescherming voor vluchtelingen, er is de vraag naar de link tussen migratie en ontwikkeling, de samenwerking met derde landen, naar een humaan antwoord op de aanwezigheid van vele mensen zonder wettig verblijf, enzovoort. Deze vragen zijn niet eenvoudig, en ze hebben betrekking op vele actoren die allen verschillende agenda's hebben. Het is belangrijk dat het debat dat over deze vragen aangegaan wordt, en de beslissingen die genomen worden, goed geïnformeerd en gedocumenteerd zijn. Daarom hebben het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding en de Koning Boudewijnstichting ter ondersteuning van deze debattenreeks ook twee publicaties gemaakt. De eerste publicatie is een overzicht van de belangrijkste facts and figures. In aparte fiches worden op een korte en overzichtelijke manier een reeks cijfers en feiten over migratie en migranten weergegeven. Deze facts and figures worden samen uitgegeven met een publicatie die een overzicht biedt van de belangrijkste actoren die een migratiebeleid mee vormgeven. De actoren in kaart gebracht gaat in op de recente standpunten van die al actoren. De twee organiserende instituten zijn zich bewust van de vele vragen, problemen, en uitdagingen die migratie stelt voor België. Maar er zijn ook talrijke voordelen, kansen, mogelijkheden. We hopen ten zeerste dat deze publicaties en de debatten in 2008 alle elementen op genuanceerde wijze tegen elkaar zullen kunnen afwegen, en dat we zodoende aan alle betrokken actoren een mogelijkheid kunnen bieden om zich te 2

4 informeren, om elkaars standpunten te leren kennen, en om samen de contouren van een toekomstig migratiebeleid vast te leggen. Onze dank gaat uit naar Marie-Claire Foblets en Marco Martiniello, die ons bij het opzetten van dit project en bij het schrijven van beide publicaties hebben begeleid. Koning Boudewijnstichting Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding 3

5 Inhoudstafel DEMOGRAFIE 1. Migratiestromen a. Hoeveel migranten komen er elk jaar op het grondgebied aan? b. Wat is het aandeel van de legale en van de clandestiene migranten die België binnenkomen? c. Via welke officiële kanalen emigreren mensen die legaal in België aankomen?...18 d. Welke zijn de reële beweegredenen van migranten? Verschillen ze van de wettelijke motieven of vallen ze ermee samen? e. Welke zijn de herkomstlanden van de migranten die in België aankomen? f. Hoe evolueren de asielaanvragen en de antwoorden daarop? g. Welke zijn de herkomstlanden van de asielaanvragers? En van de erkende vluchtelingen? h. Hoeveel mensen kregen een uitwijzingsbevel? En hoeveel van hen verlaten effectief het grondgebied?...42 DEMOGRAFIE 2. Aanwezigheid van vreemdelingen a. Hoe evolueert het aantal vreemdelingen in België? b. Wat is het aandeel van de legale en van de clandestiene migranten die in België verblijven? c. Welke zijn de herkomstlanden van de vreemdelingen die in België verblijven?.54 d. Wat is het aandeel van mannen en vrouwen bij de vreemdelingen die in België verblijven? e. Hoe zijn de vreemdelingen met wettige verblijfsstatus verdeeld naargelang hun soort verblijf: lang en kort verblijf, vluchtelingen en asielaanvragers, houders van een arbeidskaart, studenten

6 DEMOGRAFIE 3. Nationaliteit a. Hoe evolueert het aantal mensen dat de Belgische nationaliteit verwerft? b. Op welke manier kan de nationaliteit verkregen worden? c. Wat is het profiel van de mensen die de Belgische nationaliteit verworven hebben (geslacht, leeftijd, enz.)? RECHTEN 1. Internationale teksten a. Door welke internationale teksten en conventies worden de migratiestromen gereglementeerd?...85 RECHTEN 2. Verblijfsvergunningen voor EU-burgers in België a. Wat zijn de wettelijke migratievoorwaarden voor EU-burgers?...89 RECHTEN 3. Verblijfsvergunningen voor niet EU-onderdanen in België a. Welke mogelijkheden hebben niet-eu-onderdanen om een verblijfsvergunning te verkrijgen?...92 i. Kort verblijf ii. Gezinshereniging iii. Studies iv. Werk 5

7 RECHTEN 4. Internationale Bescherming a. Wat is asiel en hoe kan asiel worden aangevraagd? i. Asiel en gebruikte criteria ii. Subsidiaire bescherming iii. Tijdelijke bescherming iv. Humanitaire redenen RECHTEN 5. Rechten verbonden aan de verschillende statuten a. Welke zijn de rechten van vreemdelingen die gemachtigd zijn om in het land te verblijven of er zich te vestigen, naargelang van hun verblijfstitels? i. Kort verblijf ii. Gezinshereniging iii. Studies iv. Werk v. Internationale bescherming RECHTEN 6. Mensen zonder wettig verblijf a. Wat zijn de rechten van vreemdelingen in onwettig verblijf? b. Welke zijn de mogelijke regularisatiewijzen voor clandestien verblijvende vreemdelingen en welke criteria worden er gebruikt?

8 TEWERKSTELLING a. In welke arbeidssectoren werken vreemdelingen voornamelijk? Wat weten we in dat kader over de arbeidsverdeling tussen legale en clandestiene migranten? b. Wat weten we over de binnenkomst van buitenlandse werknemers? Wat is de verdeelsleutel van de arbeidskaarten B naargelang van de sectoren? c. Wat is de plaats van migranten op de arbeidsmarkt en onder welke eventuele discriminatie hebben zij te lijden? d. Is er sprake van een inkomstenderving als gevolg van discriminatie bij de aanwerving? En indien dat het geval is, kan die becijferd worden? e. Wat is de impact en het economische gewicht van allochtone werknemers?

9 Aangewende methodiek De fiches facts and figures werden opgesteld op basis van vragen die werden bepaald door een wetenschappelijk comité, bestaande uit vertegenwoordigers van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding en van de Koning Boudewijnstichting en uit de professoren Marice-Claire Foblets (KUL) en Marco Martiniello (Ulg). Voor deze fiches werden vragen gekozen die de nodige gegevens kunnen aanbrengen voor intervenanten en deelnemers aan toekomstige debatten. Het is de bedoeling om aan iedereen die zich in die debatten wil engageren of die gewoon geïnteresseerd is in het migratie-fenomeen, een minimum aan informatie te bezorgen over thema s die uiterst complex zijn en voortdurend evolueren. Vragen werden gesteld rond de volgende thema s: o Demografie: wie komt er naar België, wie blijft hier ook, wie vertrekt terug, wat weten we over de instroom en de aanwezigheden, over de beweegredenen van de migraties en over de realiteit van asiel? o Rechten: wat is de stand van zaken m.b.t. de wetgeving, zowel vanuit het standpunt van het onthaalland als dat van de migranten in kwestie? o Tewerkstelling: hoe staat het met de tewerkstelling van vreemdelingen? De vragen zelf werden zodanig geformuleerd dat ze leiden tot de duidelijkste en meest volledige antwoorden, waarbij rekening gehouden werd met de mogelijkheid dat er geen antwoord is. Omdat er wordt gewerkt met thematische fiches, zal de aandachtige lezer enkele herhalingen opmerken. Deze zijn onvermijdelijk voor de volledigheid en duidelijkheid van elke fiche. Het Centrum voor Gelijkheid van Kansen stelde de antwoorden op en baseerde zich hierbij op de eigen databank en onderzoeksgegevens die zij zelf opmaakten of van universiteiten verkregen. Er dient echter genoteerd dat het Centrum zich rond het thema demografie voornamelijk heeft gebaseerd op de publicaties van de demograaf Nicolas Perrin van het Gédap (UCL), die een samenwerkingsakkoord heeft met het Centrum, waarvan hij ook de bronnen gebruikt. Voor het thema tewerkstelling vertrouwde hij vooral op de beschikbare gegevens van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. 8

10 DEMOGRAFIE 9

11 DEMOGRAFIE 1. Migratiestromen Fiche 1.a. Hoeveel migranten komen er elk jaar op het grondgebied aan? Het is uiterst moeilijk om een precies antwoord te geven op deze vraag. De enige echt betrouwbare gegevens hebben natuurlijk betrekking op de legale aankomsten. Het aantal legale aankomsten van vreemdelingen voor een langdurig verblijf (meer dan 3 maanden) heeft vandaag de dag een historisch hoogtepunt bereikt (afb. 1). Dergelijke immigratiepercentages werden nog maar zelden vastgesteld in de hedendaagse geschiedenis van ons land, en ze waren steeds het gevolg van georganiseerde campagnes voor het aanwerven van buitenlandse arbeidskrachten: in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog kwamen de Italiaanse gastarbeiders aan en gedurende jaren 60 was er de ontwikkeling van de niet-europese migraties, voornamelijk vanuit Marokko en Turkije. De toestand van nu is het resultaat van een langdurig historisch proces. Na de officiële arbeidsimmigratiestop van 1974 daalde het aantal aankomsten. Halverwege de jaren 1980 ging het aantal immigranten echter weer stijgen, en die stijging is sindsdien min of meer voortgezet (Afb. 1). Enerzijds speelt de aankomst van de gezinnen van eerder aangekomen migranten daar een niet onbelangrijke rol in. Anderzijds zorgde het behoud van sterke banden tussen de migranten en hun land van herkomst voor een sterke ontwikkeling van de zogeheten huwelijksmigraties. Maar de gezinshereniging is niet de enige oorzaak. De rol van Brussel als Europese hoofdstad en de centrale plaats van België leidden tot een herlancering van de Europese immigratie naar ons land. In de jaren 90 volgde dan een nooit geziene stijging van de asielaanvragen met uitgesproken pieken in en in (met name als gevolg van de crises in Bosnië en in Kosovo). De uitsluiting vanaf 1995 van de asielaanvragers uit de migratiestatistieken camoufleert enigszins de impact van die asielaanvragen voor de laatste jaren, maar dat is niet voldoende om de trend om te keren. En tenslotte leidde de organisatie van een regularisatiecampagne in 1999 tot het in regel stellen van een zeker aantal vreemdelingen, maar ze zorgde vooral voor een herlancering van de gezinshereniging, wat gedeeltelijk de migratietoename van de laatste jaren verklaart. 10

12 Afbeelding 0. Vreemdelingenimmigraties in België, Bron: RR - NIS Besluit o Na de piek van de jaren 60 en een constante daling tot in de jaren 80, neemt het aantal in België aankomende migranten gestadig toe. o De migratie is bijzonder sterk toegenomen sinds 1996 o De recente tendens bevestigt een stabilisering boven de grens van personen: in 2002, in 2003 en personen in de loop van het jaar

13 DEMOGRAFIE 1. Migratiestromen Fiche 1.b. Wat is het aandeel van legale en van clandestiene migranten die in België aankomen? Daar de instroom van clandestiene migranten uiteraard moeilijk meetbaar is, kan deze vraag geen echt duidelijk antwoord krijgen. Bovendien komen een aantal clandestiene migranten uiteindelijk in de statistieken van de legale terecht, als hun situatie geregulariseerd wordt. Het is echter wel mogelijk om bepaalde gegevens te gebruiken waarmee het fenomeen van de aanwezigheid van clandestiene vreemdelingen wel in beeld kan worden gebracht, nl. de uitwijzingen, de aanhoudingen en de uitzettingen. De druk aan de grenzen en de uitwijzingen De eerste indicator die onze aandacht vereist, zijn de vele vreemdelingen die aangehouden worden wanneer zij proberen om illegaal de grens over te steken en hen het recht ontzegd wordt om op ons grondgebied binnen te komen. Technisch gesproken heeft men het over uitwijzingen. Indien we de beschikbare gegevens mogen geloven bereikte het aantal uitwijzingen een maximum in 2000, om vervolgens sterk te dalen (Afb. 1). Jammer genoeg is deze éne indicator onvoldoende om een besluit te trekken. Het is namelijk zo, dat de kans om clandestiene migranten te ontdekken sterk varieert naargelang van de wijze van transport. De evolutie van het aantal uitwijzingen zal dan ook verschillen in functie van de manier waarop de grens wordt overgestoken (de meeste uitwijzingen gebeuren in Zaventem) en van de ontwikkeling van de controlepraktijken. 12

14 Afbeelding 1. Uitgewezen vreemdelingen, Bron: Dienst Vreemdelingenzaken De onwettige aanwezigheid en de aanhoudingsstatistieken Om een idee te krijgen van de evolutie van de onwettig verblijvende bevolking kan het nuttig zijn de statistieken van de politie te raadplegen over de intercepties van vreemdelingen in onwettig verblijf. Daar zien we dat de regularisatiecampagne van 1999 leidde tot een aanzienlijke daling van het aantal aanhoudingen van onwettig verblijvende vreemdelingen in het jaar 2000, maar dit aantal is sindsdien weer toegenomen en het overschrijdt ruimschoots het niveau dat voor 1999 werd waargenomen (Afb. 2). Tot op de datum waarop wij over statistieken beschikken vormen de Polen de belangrijkste nationaliteit bij de vreemdelingen die aangehouden worden in illegaal verblijf. Meer in het algemeen zijn Centraal en Oost-Europa met onder meer Polen, maar ook Bulgarije, Roemenië, Servië-Montenegro, de Oekraïne en Rusland, de belangrijkste herkomstzones van de aangehouden vreemdelingen. De Maghreb, en voornamelijk dan Marokko en Algerije, vormt weliswaar een tweede grote herkomstzone. Iran, Irak en Afghanistan vormen dan weer de derde van die grote zones (tabel 1). 1 Vreemdelingen die onder het communautaire recht vallen zijn uitgesloten. 13

15 Afbeelding 2. Interceptie van vreemdelingen in onwettig verblijf, Bron: Dienst Vreemdelingenzaken Tabel 1. Nationaliteit van de vreemdelingen die het vaakst worden onderschept in onwettig verblijf, 2003 Nationaliteit Totaal Polen Algerije Marokko Bulgarije Afghanistan Roemenië India Iran 985 Servië en Montenegro 616 Irak 616 Andere Totaal Bron: Dienst Vreemdelingenzaken 2 Vreemdelingen die onder het communautaire recht vallen zijn uitgesloten. 14

16 Het verwijderingsbeleid en de impact ervan Het is interessant om het onmiddellijke lot te kennen van de vreemdelingen in onwettig verblijf die door de politie worden aangehouden om de impact van het gevoerde verwijderingsbeleid te vatten. Het aantal verwijderingen van vreemdelingen (gedwongen uitzettingen en begeleide vrijwillige terugkeer) is aanzienlijk gestegen sinds het begin van de jaren 2000 en daalde dan weer vanaf het jaar 2003 (Afb. 3). Dit totale cijfer dient echter gerelativeerd en ontleed te worden. Het aantal verwijderingen is gestegen, maar het aandeel van de vreemdelingen in onwettig verblijf die aangehouden en met dwang verwijderd worden, blijft eerder gering. Als we kijken naar de onmiddellijke gevolgen van de intercepties van illegaal verblijvende vreemdelingen in 2003, dan zien we dat slechts 27% resulteerde in een directe repatriëring en 10% in een hechtenis met het oog op een latere repatriëring (waarbij wij geen definitieve statistieken hebben voor wat de verwijdering betreft). In de resterende gevallen, 63%, krijgt de persoon in kwestie enkel een bevel om het grondgebied te verlaten. Verder zijn de vreemdelingen die verwijderd worden voornamelijk mensen uit landen die ten volle samenwerken met de Belgische overheid, die gebonden zijn door goed werkende akkoorden en dus vooral uit nabije staten (tabel 2). Zo hadden in 2003 meer dan de helft van de daadwerkelijke verwijderingen betrekking op onderdanen uit het niet-communautaire Europa (indertijd nog bestaande uit 15 lidstaten), met als belangrijkste bestemmingen Polen, Bulgarije en Roemenië (ofwel één land dat vandaag lid is van de Europese Unie en twee kandidaat-landen waarvan het lidmaatschap binnenkort verwacht kan worden, zelfs als die datum nog niet zeker is). Indien de kans dat een aangehouden illegaal verblijvende vreemdeling uitgewezen wordt gemiddeld 23% bedraagt, wordt dat 75% voor een Pool, 82% voor een Roemeen en 90% voor een Bulgaar, terwijl die kans zeer gering is voor heel wat andere nationaliteiten (Afb. 4). 15

17 Afbeelding 3. Verwijderingen van vreemdelingen in onwettig verblijf, Bron: Dienst Vreemdelingenzaken Tabel 2. Nationaliteit van de vreemdelingen die het vaakst worden verwijderd, 2003 Nationaliteit Totaal Polen Bulgarije Roemenië Brazilië 551 Albanië 521 Ecuador 405 Slowakije 370 Russische Federatie 346 Servië en Montenegro 287 Oekraïne 264 Andere Totaal Bron: Dienst Vreemdelingenzaken 3 Vreemdelingen die onder het communautaire recht vallen zijn uitgesloten.. 16

18 Afbeelding 4. Aandeel van de geïntercepteerde onwettig verblijvende vreemdelingen die meteen worden gerepatrieerd, in %, volgens de nationaliteit, 2003 Irak Afghanistan Algerije India Iran Servië-Montenegro Marokko TOTAL Polen Roemenië Bulgarije 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0 Bron: Dienst Vreemdelingenzaken Besluit Als we het referentiejaar 2003 nemen, dan tellen we vreemdelingen die onderschept werden in illegaal verblijf, van wie er meer dan de helft van het grondgebied verwijderd werd. Herinneren we er even aan dat er in hetzelfde jaar migranten wettelijk het grondgebied zijn binnengekomen. Gezien de intercepties van vreemdelingen natuurlijk maar betrekking hebben op een eerder klein gedeelte van alle migranten zonder wettig verblijf, kunnen we stellen dat dit tenminste vergelijkbaar is met de legale migraties. 17

19 DEMOGRAFIE 1. Migratiestromen Fiche 1.c. Via welke officiële kanalen emigreren mensen die legaal in België aankomen? Sinds het einde van de arbeidsmigratie in 1974 zijn de wettelijke toegangswegen tot het grondgebied beperkt. Er dient een onderscheid te worden gemaakt tussen de internationale bescherming enerzijds en de migratiewegen waarvoor er een visum verkregen kan worden. De internationale bescherming Het asiel blijft natuurlijk de meest gebruikte toegangsweg. De asielprocedure en de erkenning van de vluchtelingen worden geregeld door de Conventie van Genève van Het doel van de Conventie die aangenomen werd in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog, was om aan de personen die hun land om allerlei redenen hadden moeten ontvluchten, een minimale bescherming te garanderen. Die motieven worden duidelijk bepaald door de Conventie en in tegenstelling tot de algemene opinie versterkt door de verkeerde uitdrukking politiek vluchteling - ging het niet uitsluitend om politieke redenen. In 2005 registreerde België zo n aanvragen (dossiers) wat staat voor asielaanvragers en hun gevolg (of asielaanvragers en mensen die hen vergezelden). Sinds 10 oktober 2006 zijn de asielinstanties krachtens een Europese richtlijn die in Belgisch recht werd omgezet - ook bevoegd om het statuut van subsidiaire bescherming toe te kennen. Deze bescherming is bestemd voor mensen die niet als vluchtelingen beschouwd kunnen worden, maar die daadwerkelijk het risico lopen om blootgesteld te worden aan de doodstraf of een executie, aan wrede, onmenselijke of vernederende behandelingen of aan een ernstige bedreiging van hun leven of persoon als gevolg van willekeurig geweld in het geval van een internationaal of binnenlands gewapend conflict (dit heeft enkel betrekking op burgers, niet op militairen). Rekening houdend met de recente invoering zijn er nog maar weinig cijfers gekend over het toekennen van die bescherming. We weten wel dat er in 2006 acht mensen konden van genieten. 18

20 Visa voor kort of lang verblijf Het visum voor kort verblijf is het klassieke toeristenvisum.in 2005 heeft België er toegekend. Dit betekent echter niet dat al die visa gebruikt werden, noch dat ze allemaal de mogelijkheid boden aan de houders om daadwerkelijk op ons grondgebied binnen te komen gezien dit geweigerd kan worden, ondanks het visum. Het visum voor een lang verblijf kan om diverse redenen worden toegekend: tewerkstelling, huwelijk, samenwonen, studies, gezinshereniging. Het is helaas onmogelijk om al die redenen precies in getallen uit te drukken voor wat betreft het aantal vreemdelingen, dat wettelijk in België aankomt. Het is namelijk zo, dat uit de gewoonlijk beschikbare statistieken over vreemdelingen en immigranten het wettelijke kader en de redenen van hun verblijf niet kunnen worden afgeleid. We vinden gegevens over het aantal vreemdelingen per leeftijd, geslacht, nationaliteit, huwelijkssituatie, gemeente maar over het algemeen is het niet mogelijk om duidelijke en precieze informatie te krijgen over de redenen die de mensen in kwestie toelieten om in België binnen te komen en er te verblijven. Gebeurde dat als gevolg van een gezinshereniging? Na een huwelijk? Om studies te volgen in een Belgische onderwijsinrichting? Als gevolg van een job in België? De enige bruikbare gegevens waarmee we ons hierover een idee kunnen vormen zijn de redenen voor het toekennen van de visa. Een van de zeldzame informatiebronnen komt van de FOD Buitenlandse Zaken die gegevens opstelt over de visa en hierbij een onderscheid maakt tussen de redenen waarom het visum werd verleend. Met behulp van die gegevens kan echter maar een eerste schatting worden gedaan 4. Ze dekken immers niet alle immigranten, gezien een aantal landen niet onderworpen is aan het visumsysteem. Bovendien kunnen mensen een visum aanvragen, het krijgen maar tenslotte niet naar België komen. Verder krijgen bepaalde personen een visum voor een bepaald soort verblijf, maar ze verkrijgen een wijziging van hun statuut eenmaal ze in België zijn. En tenslotte kunnen bepaalde personen illegaal op Belgisch grondgebied aankomen (of in het land binnenkomen voor een bezoek van korte duur waar geen visum voor nodig is), in het land verblijven en hun toestand later laten regulariseren zonder dat ze ooit een visum hebben aangevraagd. Spijts dit alles blijft er natuurlijk een verband tussen het aantal afgeleverde visa en de reële immigratie. Zo zien we dat op de visa van lange duur (die een verblijf toestaan van meer dan 3 maanden) die in 2006 werden toegekend, meer dan de helft 4 De betrouwbaarheid van de gegevens rond de visa dient niet te worden in vraag gesteld, maar we kunnen er de redenen voor de immigratie niet uit afleiden, omdat ze daar niet voor gemaakt zijn. Ze geven ons in de eerste plaats informatie over het onderzoek van de visumaanvragen, het toekennen of het weigeren van de visa, wat nogal verschilt van de inschatting van de redenen tot immigratie, wat ons aanbelangt. 19

21 betrekking hadden op gezinsherenigingen (met inbegrip van de aankomst van een echtgeno(o)t(e), kind(eren) of ouders. De tweede oorzaak voor het afleveren van visa is het voortzetten van studies (25%), veel vaker dan tewerkstelling (10%). Dit betekent dat de gezinshereniging zeker de eerste reden voor immigratie is. Door de beperkingen echter van de indicator die wij gebruiken, betekent dit niet dat we kunnen stellen dat meer dan de helft van de immigranten België binnenkomen of een verblijfstitel krijgen ingevolge een gezinshereniging. Zoals we reeds vermeldden zijn niet alle immigranten opgenomen in deze databank die enkel betrekking heeft op de visa. In het verleden was het aantal asielaanvragers nogal hoog en het overschreed dat van de begunstigden van een gezinshereniging (met name omstreeks 1993 en 1999). De gegevens dienen dus omzichtig te worden gebruikt en op termijn zou er een oplossing moeten gevonden worden waarmee de wettelijke mechanismen van de immigratie preciezer gevat kunnen worden. Afbeelding 1. Verdeling van de in 2005 afgeleverde visa van lange duur volgens de reden van verblijf Familiehereniging echtgenoot werknemer 1% Samenwonend 2% Stage of Opleiding 2% Zelfstandige (beroepskaart) 5% Adoptie 1% Au pair 1% Religieuze activiteit 1% Anderen 3% Bezoldigde arbeid 10% Gezinshereninging 49% Studie 25% Bron: Visa -databank van de FOD Buitenlandse Zaken Berekeningen: Nicolas Perrin 20

22 Het vrije verkeer van Europeanen Burgers uit een lidstaat van de Europese Unie ontsnappen aan de visumverplichting. Zij kunnen vrij circuleren over het hele grondgebied van de Unie, maar kunnen er zich slechts vestigen onder bepaalde voorwaarden die te maken hebben met een bewijs van tenlasteneming of het bezit van voldoende inkomsten. 21

23 DEMOGRAFIE 1. Migratiestromen Fiche 1.d. Welke zijn de reële beweegredenen van migranten? Verschillen ze van de wettelijke motieven of vallen ze ermee samen? Er bestaan geen betrouwbare cijfergegevens als antwoord op deze vraag; dit zou veronderstellen dat elke migrant zich perfect identificeert met de wettelijke immigratiewijze die gekozen werd: dat alle houders van een visum voor kort verblijf hier komen als toerist of om hun familie te bezoeken, dat alle houders van een huwelijksvisum de bedoeling hebben om een gezin te stichten, dat alle asielaanvragers menen dat ze vervolgd worden, enz.. Het is zeker te gevaarlijk en onzeker om te veronderstellen dat de daadwerkelijke intenties van de migranten en de gebruikte legale wegen altijd samenvallen. Een realistische visie moet ervan uitgaan dat migratie zich verspreidt over de verschillende vakjes die worden uitgetekend door de onthaallanden. Ongetwijfeld wordt een deel van de asielzoekers en de aanvragers van een visum voor een lang verblijf gedreven door de hoop op een economisch succes, een beter leven. Het is echter onmogelijk tenzij men natuurlijk alle binnenkomende migranten anoniem bevraagt naar hun echte intenties om een precies beeld te geven. Het is dus zeker ook onmogelijk om zich een voorstelling te vormen van de beweegredenen van clandestiene migranten. Bij gebrek aan beter maken we voor het gekozen referentiejaar (2005) dus gebruik van de gegevens van drie verschillende bronnen die gekruist kunnen worden, om een algemene schets te krijgen Redenen voor het afleveren van de visa Uit de redenen voor het afleveren van visa blijkt dat van de meer dan visa voor een lang verblijf die in 2005 werden toegekend, meer dan de helft werden aangevraagd in het kader van de gezinshereniging (met inbegrip van de aankomst van en partner, kind(eren) of ouder(s)). De tweede reden voor het toekennen van visa is het voortzetten van studies (25%) en dan in veel mindere mate, de tewerkstelling (9%). Hieruit kan 22

24 worden opgemaakt dat de gezinshereniging veruit de belangrijkste reden is van legale immigratie, waarbij de reeds vermelde voorzichtigheid en nuancering geboden is bij de toetsing van het afleveren van visa en het gebruik dat ervan wordt gemaakt (cf. fiche 2.c). Aantal erkenningen voor internationale bescherming Zowat asielaanvragers werden als vluchteling erkend, tegenover zowat uitgeprocedeerden. Daar mag echter niet overhaast worden uit afgeleid dat de erkende vluchtelingen systematisch een reden tot migratie hadden die overeenstemt met hun aanvraag of dat de mensen die geweigerd werden, andere redenen hadden. Aantal en nationaliteit van onderschepte clandestiene migranten Er werden vreemdelingen in onwettelijk verblijf geïntercepteerd. Het is natuurlijk niet mogelijk om uit dit getal duidelijke informatie af te leiden over de verblijfsredenen van die clandestiene migranten. Dit zou bv. betekenen dat er een onderscheid gemaakt kan worden tussen de migranten die clandestien werden door de afwijzing van hun poging tot legaal verblijf (asiel, regularisatie) en diegenen die in de algehele clandestiniteit verblijven en zich op geen enkel ogenbik hebben gemeld bij de overheidsinstanties. 23

25 DEMOGRAFIE 1. Migratiestromen Fiche 1.e. Welke zijn de herkomstlanden van de migranten die in België aankomen? In de studie van de instroom in 2005 vallen drie nationaliteiten sterk op. De Fransen, de Nederlanders en de Marokkanen vertegenwoordigen respectievelijk 13, 13 en 9% van de vreemdelingen die in 2005 ons land binnenkwamen (Afb. 1). De andere nationaliteiten tellen veel minder immigranten. Eerst zijn er de Polen die 6% van de aankomsten vertegenwoordigen, vervolgens de Duitsers en de Turken die voor zowat 4% staan. Dan komen de Roemenen, nagenoeg alle mediterrane landen die lid zijn van de Europese Unie, de Britten en de Amerikanen. Wat echt verbaast is dat met uitzondering van Marokko en Turkije, de grootste migratiestromen uit de Europese Unie komen (de nieuwe lidstaten inbegrepen) of uit rijke landen zoals de Verenigde Staten. Afbeelding 1. Nationaliteit van de in 2004 geregistreerde immigraties (buiten de asielaanvragers en de vluchtelingen) Bron: RR DG SEI VSA 3,1% Brazilië 1,0% Canada 0,9% Andere Amerika 2,4% Oceanië 0,3% Ghana 0,7% Kameroen 0,8% Tunesië 0,6% Andere Afrika 3,6% Onbepaald en Staatsloos 0,1% Frankrijk 13,4% Algerije 0,9% Andere Azië 3,3% Thailand 0,7% Pakistan 0,9% Japan 1,3% India 1,7% Congo (DRC) 1,4% Marokko 9,2% Andere Europese landen 2,9% China 1,6% Turkije 4,4% Rusland 0,6% Andere landen van de EU-27 2,1% Roemenië 3,0% Bulgarije 1,1% Polen 6,2% Nederland 13,1% Duitsland 4,2% Italië 3,2% Andere landen EU vóór % Groot-Brittannië 2,9% Portugal 2,5% Spanje 2,4% Griekenland 0,9% Zweden 0,6% 24

26 In tegenstelling tot wat gewoonlijk wordt gedacht bestond het grootste deel van de immigranten gedurende de voorbije jaren uit EU-onderdanen (Afb. 2). Op in 2005 geregistreerde immigraties van vreemdelingen 5 kwamen er uit EU-landen (53%). Deze EU-immigranten kwamen voornamelijk uit de oude lidstaten van de Europese Unie van 15, zoals ze voor 2004 bestond (34.872, of 45% van het totaal van de aankomsten). Het aandeel van de onderdanen uit de 10 lidstaten die in 2004 bij de Unie kwamen is nog gering (6.453, of 8% van het totaal van de binnenkomsten), net als dat van de Roemenen en de Bulgaren die in 2007 de Unie vervoegden (3.175, of 4% van alle binnenkomsten). De toename van migratiestromen vanuit die recente uitbreiding van de Europese Unie was vooral de laatste jaren merkbaar. Het gaat voornamelijk om Polen en Roemenen. Indien de niet-communautaire immigratie sterk is toegenomen tijdens het voorbije decennium, mag echter ook de communautaire immigratie niet veronachtzaamd worden, ook als die component niet steeds erg zichtbaar is. Het is namelijk zo, dat sinds het begin van de 21ste eeuw, de groei in absolute cijfers van de communautaire immigratie (oude én nieuwe lidstaten) groter is dan die van de niet-communautaire immigratie (Afb. 3). 6 5 Dit cijfer houdt in tegenstelling met de voorgaande gegevens geen rekening met de zogeheten wijzigingen in het register, gezien de details van die gegevens per nationaliteit niet beschikbaar zijn. 6 Het feit dat er geen rekening gehouden wordt met asielaanvragers heeft natuurlijk een impact op de spreiding. Het is echter niet de impact waar men meteen aan denkt. Er dient gewoon even aan herinnerd dat tot zeer recent, de meeste asielzoekers uit het Europese continent afkomstig waren. Dit aspect wordt meer gedetailleerd uitgewerkt in het derde hoofdstuk. 25

27 Afbeelding 2. Spreiding per grote nationaliteitsgroepen van in 2005 geregistreerde immigratie (buiten de asielaanvragers en de vluchtelingen) Noord-Amerika 4.0% Latijns-Amerika 3.4% Oceanië 0.3% Staatsloos en onbepaald 0.1% Afrika 17.3% 15 Lidstaten van de EU voor % Azië (zonder Turkije) 9.5% Turkije 4.4% Andere Europa (zonder Turkije) 3.5% 2 nieuwe Lidstaten van de EU vanaf 2007 (Bulgarije en Roemenië) 4.1% 10 nieuwe Lidstaten van de EU vanaf % Bron: RR DG SEI 26

28 Afbeelding 3. Evolutie per grote nationaliteitsgroepen van geregistreerde immigraties, (buiten de asielzoekers en vluchtelingen) Europese Unie met 15 Afrika Andere landen van de EU met 27 Azië (excl. Turkije) Europese landen buiten de Europese Unie (inclusief Turkije) Noord-Amerika Latijns-Amerika Oceanië Onbepaald en apatriden Bron: RR DG SEI Na Europa is Afrika de tweede grootste herkomstzone van de nieuwe immigranten. In tegenstelling tot de gangbare perceptie echter blijven de Afrikaanse immigratiestromen met uitzondering van Marokko en enkele landen zoals Congo (D.R.C.) of Algerije nog beperkt en leiden ze niet tot een noemenswaardige legale immigratie. Het feit echter dat de asielaanvragers niet meegeteld worden reduceert op kunstmatige wijze het aandeel van de Afrikanen, die een groot deel van de asielaanvragers vormen. Verder is er een spectaculaire stijging merkbaar van nieuwe Aziatische migranten (Turken niet inbegrepen) met grote contingenten immigranten vanuit India, Japan, Thailand, Pakistan, de Filippijnen... De Chinese migratie die helemaal in het begin van de jaren 2000 een sterke stijging kende is recent weer gaan dalen. Deze groep van nieuwe Aziatische immigranten die bovendien nogal heterogeen is, is bijzonder interessant, en zelfs indien die tot nog toe niet de aandacht van de media of van de onderzoekers trok, heeft die zich zeker niet minder snel ontwikkeld. 27

29 DEMOGRAFIE 1. Migratiestromen Fiche 1.f. Hoe evolueren de asielaanvragen en de antwoorden daarop? Welke zijn De voorbije 20 jaar is het aantal asielaanvragers sterk toegenomen met twee eerder acute crisisperiodes waarin de toestroom heel erg steeg, en (Afb. 1). Net als voor vele andere Europese landen vormden sinds 1989 de geleidelijke val van de communistische regimes van Centraal- en Oost-Europa en het uiteenvallen van het vroegere Joegoslavië het startpunt van een aanzienlijke stijging van het aantal asielaanvragers in België. De instroom van asielaanvragers piekte eerst en vooral in 1993 met meer dan aanvragen, vooral vanuit Congo (D.R.C.), Roemenië en ex- Joegoslavië (tijdens deze eerste fase voornamelijk vanuit Bosnië). Gedurende de jaren 1994 tot 1997 verminderde het aantal aanvragen gevoelig zonder echter onder het niveau van voor 1989 te vallen. Op deze rustige periode volgde weer een tijdspanne met een nog sterkere instroom van asielzoekers dan voordien. Met een historische piek van om en bij de asielaanvragers in 2000, daalde het aantal aanvragen echter nog één keer om dan het huidige niveau te bereiken, dat eerder vergelijkbaar is met de vorige periode van kalmte tussen 1994 en In 2005 registreerde België aanvragen (dossiers), wat staat voor asielaanvragers en begeleiders ( personen van wie hoofdaanvragers en begeleidende personen). Als een gevolg daarvan en ondanks de nog steeds sterke media-aandacht voor het asiel, bevindt België zich op dit ogenblik in een periode waarin het aantal aanvragen eerder gering is en zelfs een van de laagste niveaus heeft bereikt sinds

30 Afbeelding 1. Evolutie van het aantal asielaanvragers in België, Bron: UNHCR tot in 1987, jaarverslagen van het CGKR van 1988 tot 1995 Dienst Vreemdelingenzaken (Wachtregister) vanaf 1996 Hoe dienen die evoluties te worden begrepen? Er bestaan enkele sterk uiteenlopende analyses Tot in 1973 en gedeeltelijk nog tot in 1989 werden de asielaanvragen voornamelijk, of zelfs uitsluitend, gezien als een gevolg van de politieke onstabiliteit van bepaalde regio s in de wereld, die leidden tot een migratie die nog steeds wordt aangeduid met de wat verouderde term van politieke migratie. Vanaf 1973 en dan vooral vanaf 1989 en leidde de sterke stijging van het aantal asielaanvragen tot de eerste asielcrisis in het begin van de jaren De grote aantallen asielaanvragers worden voor een deel nog steeds in verband gebracht met de onstabiliteit van bepaalde regio s in de wereld, maar toch ontstaat het idee dat een gedeelte van de mensen toch asiel aanvragen om de restrictieve Europese immigratiewetten van na 1973 te omzeilen, zonder dat hun persoonlijke situatie overeenstemt met de asielcriteria als bepaald door de Conventie van Genève van 1951 en het protocol van New York van

31 Met de officiële sluiting van de grenzen voor de arbeidsimmigratie in 1974 en de stijging van het aantal asielzoekers - vooral dan vanaf , worden de elementen van de analyse eerder radicaal gewijzigd. De term asielaanvrager zelf verschijnt pas laat, in de loop van de jaren Het is namelijk zo dat aanvankelijk, grosso modo tussen 1945 en 1973, het belangrijkste werk van de onthaallanden er niet in bestond de echte vluchtelingen te onderscheiden van diegenen die poogden het statuut te misbruiken, maar wel de vluchtelingen op te vangen uit de chaos van net na de Tweede Wereldoorlog en uit het communistische blok. De politieke immigratiestroom wordt niet als een bedreiging aangevoeld, wel integendeel. Het gaat veelal om een Europese migratie. Bovendien was toen ook arbeidsimmigratie mogelijk en zelfs welkom en de politieke immigranten vormden een nuttige bijdrage. In die context is het zelfs mogelijk dat niet alle politieke migranten het statuut van vluchteling opvroegen omdat het niet zo belangrijk was, gezien het verblijf ook mogelijk was zonder dat statuut. In de jaren 1990 wordt de asielaanvrager de spilfiguur, in plaats van de politieke vluchteling van de naoorlogse bloeiperiode. Terwijl de vluchteling een positieve figuur was van wie de redenen tot immigratie duidelijk politiek waren, is de asielaanvrager eerder een twijfelachtige figuur. Een gevolg van deze gewijzigde perceptie van de asielaanvrager leidt tot twijfels over de zin die gegeven moet worden aan de cijfers rond de asielaanvragen. Eerst en vooral zou de asielaanvraag natuurlijk moeten worden gezien als een afspiegeling van de onstabiele wereld, zowel dichtbij als verweg. Net als de arbeids-, studenten- en huwelijksmigraties zijn de asielmigraties geglobaliseerd, zelfs indien de Europeanen de eerste rol spelen in de opeenvolgende asielcrises. Zo kunnen de asielpieken in verband worden gebracht met de evolutie in de grootste recente conflicten, met name op het grondgebied van het vroegere Joegoslavië. De eerste asielpiek valt samen met de val van de communistische regimes en met het verdwijnen van het ijzeren gordijn, gevolgd door de successieve onafhankelijkheidverklaringen van Slovenië, Kroatië, Macedonië en Bosnië, die leidden tot het uitbreken van bloedige gewapende conflicten met name in Bosnië gedurende het eerste deel van de jaren Tegelijkertijd blijft ook het aantal asielaanvragers vanuit het Zaïre van Mobutu nogal groot. De tweede piek valt dan weer samen met de meest intense conflictperiode in Kosovo, met de herneming van de gevechten in de D.R.Congo en met het begin van de tweede oorlog in Tsjetsjenië vanaf Terwijl de grote asielcrises in België dus kunnen worden geanalyseerd als een afspiegeling van de onstabiliteit in de wereld, ziet een meer verfijnde tweede analyse in 30

32 die punctuele crises voornamelijk een opeenvolging van ongegronde aanvragen die de lacunes in de procedure gebruiken, en van dieptepunten in die aanvragen die volgen op een ingreep vanwege de Belgische overheidsinstanties die de asielprocedure hervormen en erin slagen om de ongegronde aanvragen te ontmoedigen. Ook daar komt de timing van de hervormingen goed overeen met de periodes waarin de aanvragen snel afnamen. De in 1994 waargenomen vermindering kan dus worden gezien als het resultaat van een aantal veranderingen: ten eerste de reorganisatie van het onderzoek van de aanvragen, die beoogde de procedure te versnellen (met name de wet van 6 mei 1993), ten tweede de aanwerving van meer personeel bij de verschillende instanties, en ten derde de verhoogde efficiëntie van de verwijderingen 7. Ook de afname van het aantal aanvragen vanaf 2001 kan worden geïnterpreteerd als het gevolg van de wijzigingen in de toekenningsvoorwaarden van de maatschappelijke hulp (toekenning van sociale hulp in de open centra, uitsluitend tijdens het onderzoek naar de ontvankelijkheid, en nieuwe methodes voor de dossierbehandeling, namelijk de introductie van het zogenaamde LIFO-principe, d.w.z. Last In, First Out). En tenslotte mogen we ook de gecoördineerde Europese initiatieven niet vergeten die de naburige staten ertoe willen brengen om de stroom migranten zonder visum, die naar Europa willen trekken, op hun grondgebied tegen te houden. Zoals vaak wanneer men een globale visie wil krijgen, kunnen de realiteit en de evolutie van het aantal aanvragen worden verklaard door velerlei complexe factoren. De evoluties zijn tegelijk het gevolg van de internationale context en van een misbruik van de asielprocedure. De asielprocedure wordt soms misbruikt om een verblijfstitel te krijgen, zelfs door mensen die eigenlijk niet voldoen aan de gestelde criteria. De antwoorden Tussen het indienen van de aanvraag en de definitieve beslissing over het vluchtelingenstatuut, loopt een ingewikkelde onderzoeksprocedure in verschillende fasen, desgevallend met de mogelijkheid tot beroep in diverse stadia. Het is te ingewikkeld om het verloop van de procedure hier op niet-technische manier voor te stellen. Om zo begrijpelijk mogelijk te blijven kunnen we ons echter focussen op de genomen eindbeslissing, die leidt tot de erkenning of de weigering van het statuut van vluchteling. 7 Als voorbeeld verwijzen we naar het 7de activiteitenverslag van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding waarin voor het jaar 1994 alle genomen maatregelen in detail beschreven staan. 31

33 We dienen eerst de nadruk te leggen op de aanzienlijke toename van het aantal beslissingen, die geleid heeft tot een belangrijke vermindering van de achterstand in de hangende dossiers. Het aantal weigeringen ligt veel hoger dan het aantal erkenningen (Afb. 2). Tussen 1996 en 2003 is het aantal erkenningen globaal gezien stabiel gebleven (tussen 1000 en 2000) ondanks de toename van het aantal aanvragen tussen 1998 en Gedurende dezelfde periode en ingevolge de zeer duidelijke stijging van het aantal aanvragen, was het vooral het aantal negatieve beslissingen dat steeg, voordat het geleidelijk aan verminderde tot Hoe dient de evolutie te worden geanalyseerd? De berekening van een erkenningspercentage kan niet op bevredigende manier gebeuren op basis van de beslissingen per jaar alleen, gezien de verschillende duur van de procedures die vaak de periode van één jaar overschrijden. Elk jaar hebben de genomen beslissingen betrekking op aanvragen die jaren voordien werden ingediend en de berekening van een simpel percentage dat het aantal positieve beslissingen in verhouding brengt tot het totale aantal beslissingen (of tot het aantal aanvragen van dat jaar) houdt het risico in dat er in de meting een systematische fout wordt ingebracht. Het is namelijk zo, dat wanneer het aantal aanvragen stijgt, het percentage de neiging zal hebben om mechanisch te verminderen, omdat de nieuwe aanvragen die talrijker zijn nog niet kunnen leiden tot positieve beslissingen, maar makkelijk kunnen resulteren in negatieve beslissingen in het stadium van de ontvankelijkheid. Indien daarentegen het aantal beslissingen vermindert, zal het intuïtief opgebouwde percentage mechanisch gaan toenemen omwille van het feit dat er nog veel aanvragen blijven die de jaren voordien werden ingediend, die positief kunnen aflopen Het mechanisme is complex, maar wetenschappelijk vastgesteld. En ook wanneer men het wiskundige mechanisme niet begrijpt, toont een simpele vergelijking van het gewoonlijk berekend erkenningspercentage (aandeel van de positieve beslissingen op het aantal beslissingen per jaar) duidelijk aan dat er een verband is tussen het aantal aanvragen en het percentage, wat zou kunnen wijzen op een systematische fout (Afb. 2). De enige aanvaardbare oplossing ligt in feite in het volgen van de asielzoekers die hetzelfde jaar een aanvraag hebben ingediend en dan aan te geven hoeveel er na één, twee, drie jaar werden erkend, tot er geen enkele asielaanvrager meer overblijft. Dan 32

34 kan men de percentages vergelijken die werden opgesteld per jaar van ingediende aanvragen. Het resultaat leidt tot een berekening van het percentage volgens het jaar van de indiening en volgens de duur van de procedure. Een van de problemen van die percentages is dat er in theorie eigenlijk zou moeten gewacht worden tot alle aanvragen die op één jaar werden ingediend afgesloten zijn, om het percentage te kunnen berekenen. Naar de trend kan echter wel gegist worden. Die percentages tonen twee zaken aan. Het eindpercentage van de erkenningen werd in de eerste plaats zeker door meer dan 2 gedeeld voor de aanvragers van de periode , periode waarin de aanvragen het talrijkst waren (minder dan wat het intuïtieve percentage lijkt aan te tonen). Indien echter het erkenningspercentage sinds 2001 aan het stijgen is, dan overschrijdt het huidige erkenningspercentage zeker niet het niveau dat we voor 1998 kenden. Op dit ogenblik situeert het niveau zich bijna precies op dat van het jaar 1997, wat toch niet wijst op buitengewoon hoge erkenningspercentages. Indien de toekomstige evolutie de actuele curve volgt, zouden we rond de 15% moeten zitten, of wat in 1997 werd waargenomen, en veel minder dan de percentages op basis van een benaderende berekening, die vaak naar voor worden geschoven. Afbeelding 2. Vergelijkende evoluties van het intuïtieve erkenningspercentage (positieve beslissingen / totaal aantal beslissingen van het jaar) en van het aantal aanvragen % % % % eerste asielaanvragen aandeel erkenningen tav het aantal definitieve beslissingen % % 33

35 Bron: Dienst Vreemdelingenzaken (Wachtregister) Afbeelding 4. Erkenningspercentages (in %) volgens het jaar dat de aanvraag werd ingediend en de duur van de procedure (in het jaar) 14,0 12,0 10,0 8,0 6, ,0 2,0 0, Bron: Dienst Vreemdelingenzaken (Wachtregister) Om het detail van die evoluties naar behoren te begrijpen, zou er waarde moeten worden gehecht aan de beslissingen die genomen worden bij elke fase van de procedure. Dat valt zeker buiten het kader van dit werk. Zonder een beroep te doen om op deze complexe methode, blijkt duidelijk dat de toename van het aantal aanvragen omstreeks 2000 geleid heeft tot een duidelijke toename van de negatieve beslissingen, zonder toename van het aantal positieve beslissingen, en dus zeker tot een vermindering van het percentage erkenningen, zelfs als de schatting van dat percentage problematisch is (Afb. 5). Wat betreft de reden voor deze vermindering van het percentage erkenningen bestaan er twee tegengestelde analyses. Volgens de enen wordt het verklaard door een stijging van het aantal ongegronde aanvragen, te wijten aan de gunstige onthaalvoorwaarden in België, waar mensen misbruik van maken. Volgens anderen gaat het om een grotere strengheid in de toepassing van de erkenningscriteria of door een veralgemeende ontmoediging van de aanvragen (al dan niet gegrond). 34

36 Desnoods moet daar nog aan worden toegevoegd dat de Kosovaren, die het basiselement uitmaakten van die golf asielaanvragen, vaak een statuut van tijdelijke bescherming kregen, wat hen de facto uitsloot van de positieve beslissingen (ze hebben een asielaanvraag ingediend, maar het onderzoek van hun aanvraag is niet beëindigd). In het algemene schema is de toename van het aantal ongegronde aanvragen moeilijk te meten gezien er geen precieze statistieken voorhanden zijn over de redenen van de negatieve beslissingen. Enkele elementen kunnen ons echter wel aanwijzingen geven. Enerzijds is het waar dat de toename van het aantal ingediende asielaanvragen daadwerkelijk betrekking heeft op een aantal nationaliteiten, waarvoor de toestand in het herkomstland niet radicaal geëvolueerd is op het einde van de jaren Onder de belangrijkste herkomstlanden waarvoor de toename van de aanvragen gelezen kan worden als een poging om de asielprocedure te misbruiken, zouden we met de nodige omzichtigheid kunnen spreken over de snelle toename van de aanvragen vanwege Slovaken, Roemenen, Bulgaren en Kazakken Het is daarentegen zeker dat de stijging van het aantal aanvragen op het einde van de jaren 1990 grotendeels te wijten is aan het ontstaan of de heropleving van grote politieke crises. Het is zo, dat de toenemende aanvragen in de periode in de eerste plaats te maken hebben met Kosovo (de aanvragen van de mensen met de Joegoslavische nationaliteit worden met 10 vermenigvuldigd tussen 1997 en 1998, en met 2 tussen 1998 en 1999) en ze komen overeen met een periode waarin gesproken wordt over een genocide door de overheid in Belgrado. Tegelijkertijd komt er een heel sterke uitbreiding van de aanvragen vanwege de Russen (d.w.z. bijna uitsluitend van Tsjetsjenen), (ze worden verzesvoudigd tussen 1998 en 1999 en verdubbeld tussen 1999 en 2000), op het ogenblik dat de tweede Tsjetsjeense oorlog begint. In diezelfde periode wordt ook het aantal asielaanvragen van Congolezen (D.R.C.) en van Ruandezen duidelijk bevestigd en eens te meer komt dat overeen met een belangrijk politiek keerpunt, gezien de regering in Kinshasa de controle verliest in het oosten van het land aan de rebellen die gesteund werden door de regering van in Kigali, die niet tevreden was over de manier waarop de Hutu-milities door Congo werden onthaald. Vanzelfsprekend is de evolutie van het aantal aanvragen niet het gevolg van één enkele factor (de ontwikkeling van grote politieke crises in bepaalde delen van de wereld of de bovenmatige toename van de ongegronde aanvragen). De stabiliteit van het aantal 35