D. Poelemeijer LICHT EN FOTOSYNTHESE STRIJD VOOR HET LICHT

Transcriptie

1 Jaargang 2010 Nr. 9 Verschijnt 10 maal per jaar UITNODIGING Het bestuur van aquariumvereniging Vrij en Blij nodigt u hierbij uit om op maandagavond 29 november 2010 aanwezig te zijn op de verenigingsavond. Deze zal zoals gebruikelijk gehouden worden in vanaf "Het Geertruidahuis", Dr. M.L. Kingstraat 2c te Landsmeer. Aanvang uur Op het programma staat de lezing van Met voor de pauze: D. Poelemeijer LICHT EN FOTOSYNTHESE en na de pauze de film: STRIJD VOOR HET LICHT Voor de pauze laat spreker u kennismaken met het verschijnsel licht; kleurtemperatuur; kleurweergave ed. Daarna komt het begrip fotosynthese uitgebreid aan de orde. Er wordt ingegaan op het gebruik van verschillende typen TL-D s en uiteraard de moderne LED- verlichting. De begrippen kijklicht en groeilicht komen ter sprake en hoe lang en met welke verlichting het best belicht kan worden. Daarnaast komt het fundamentele verschil van voedselopname door moerasplanten en waterplanten aan de orde. Na de pauze wordt een de film over het regenwoud van Sumatra getoond. Natuurlijk is ook op deze avond iedere geïnteresseerde van harte welkom. De toegang is zoals altijd gratis. 1

2 PROGRAMMA 2010 Verenigingsavonden: 29 november : D. Poelemeijer Licht en Fotosynthese 20 december : C.J. de Best / A. de Graaf Uitslag verenigingskeuring Verenigingskeuring In november wordt de jaarlijkse verenigingskeuring gehouden. Opgave kan bij A. de Graaf of C.J. de Best. De keuring wordt gehouden op een doordeweekse avond of op zaterdagmiddag. Met uw voorkeur wordt rekening gehouden Verzendklaar maken verenigingsblad 13 december Bestuursvergaderingen 6 december 2

3 FUGU: een dodelijke delicatesse Overgenomen uit het verenigingsblad van De Glasbaars., Den Helder (Foto s: internet) Fugu is de Japanse naam voor de kogelvis en voor een gerecht dat daarmee is bereid. De vissen die gebruikt worden komen voornamelijk uit de geslachten Takifugu, Lagocephalus, of Sphoeroides van de familie Kogelvissen (Tetraodontidae) of vissen van het geslacht Diodon uit de familie Egel-vissen (Diodontidae). Omdat de vis erg giftig is, moet de kok speciaal zijn opgeleid. Het gif zit in de eierstokken, lever, galblaas en darmen van de kogelvis. De kok verwijdert deze organen en serveert alleen de niet-giftige delen die gelden als een ware delicatesse. De kok moet hierbij zeer goed op zijn hoede zijn, want bij de kleinste vergissing is het gerecht dodelijk. Fugu wordt ook vaak uitgesproken als Fuku wat geluk betekent. De meest giftige Fugu is die uit Yamaguchi. In deze prefectuur bevindt zich ook het restaurant waar als eerste de vis legaal geserveerd werd: Shunpanro. Japan kent naast vele kleine, vier grote eilanden: Diondon hystrix Hokkaido, Honshu, Shikoku en Kyushu. De kogelvis (Fugu) vangen de vissers op alle eilanden, maar het Fugucentrum ligt op Honsu. Alle Fugu wordt geveild in de havenstad Shimonoseki. Verboden Tot 1958 was het eten van Fugu verboden in Japan. Er vielen teveel doden. Daarna mochten alleen gediplomeerde koks de vis klaarmaken. 3

4 Hiervoor moet de kok een driejarige opleiding volgen die wordt afgesloten met een streng staatsexamen. Hoe kan een vis zo dodelijk zijn Het dodelijke gif, tetrodotoxine, zit in de eierstokken, het vel, de spieren en vooral in de lever van de vis. Men schat dat het gif meer dan duizendmaal sterker dan cyanide is. Het gif van 1 kogelvis zou voldoende zijn om ongeveer 25 a 30 mensen te doden. Als de organen die het gif bevatten deskundig door de kok zijn verwijderd, kan men de rest van de vis opeten. Er bestaat evenwel geen enkel tegengif en blootstelling aan een te grote dosis tetrodotoxine loopt in bijna 60% van de gevallen slecht af. Het gif veroorzaakt een algehele spierverlamming, waardoor men na enkele minuten stikt. Prijzig De exclusieve bereiding maakt kogelvis vrij duur. Voor één luttel kogelvisje betaalt men op de markt gemakkelijk tientallen euro s en in een restaurant zelfs tot 250 euro. Fugu wordt vooral verorberd in gespecialiseerde restaurants. De handel, het transport en de afvalverwerking zijn trouwens streng gereguleerd. Het visafval wordt door gespecialiseerde afvalverwerkingsbedrijven opgeruimd. Ondanks alle voorzorgsmaatregelen vallen er jaarlijks nog enige tientallen doden in Japan. Gekweekt Wetenschappers hebben een niet-giftige variant van kogelvis gekweekt. Deze variant is verkregen door het opkweken van de vissen met een speciaal dieet. Men vermoedt dat bacteriën in de vis in combinatie met bepaalde voedingsstoffen het gif aanmaken. Door het kweken van de vis in een gecontroleerde omgeving, is een soort van de kogelvis verkregen die volledig vrij is van toxiciteit. Sommige mensen vragen zich af of het verwijderen van het gif het eten van fugu minder aantrekkelijk maakt. Mensen krijgen een bepaalde kick van het eten van een vis die mogelijk de dood kan veroorzaken en geconcludeerd wordt dat het inslikken van kleine hoeveelheden van het gif eigenlijk een deel van de aantrekkingskracht op kogelvis maaltijden is. 4

5 BOTULISME IN HET AQUARIUM Overgenomen uit het verenigingsblade van Xiphophorus, Oss Bron : Aquariumvereniging Ciliata Iedereen heeft heden ten dage wel van botulisme gehoord. Heel vaak staan in de krant berichten over in meren en plassen, sloten en watergangen geconstateerd botulisme. Er worden opvallend veel dode vissen en vogels gevonden, dat geeft aanleiding tot laboratoriumonderzoek en ja hoor: botulisme Dan volgen ernstige waarschuwingen om vooral niet in dat water te zwemmen of te kanovaren (je kan tenslotte omslaan), want als je met botulisme besmet water binnenkrijgt loop je een grote kans ziek te worden en niet zo n beetje ook. Je kunt er zelfs aan overlijden. Wat is dat eigenlijk, botulisme? Het is een ziekte die veroorzaakt wordt door een vergiftiging met het botulismetoxine. Een toxine is een giftige stof; het botulismetoxine wordt gevormd door de bacterie Clostridium botulinum. Dat is een sporenvormende bacterie die alleen groeit onder omstandigheden met weinig of geen zuurstof. De sporen die de bacterie vormt dienen om de bacterie te laten overleven als de omstandigheden voor de bacterie ongunstig zijn: meer zuurstof en lagere temperatuur. In de winter dus! Wat die zuurstof betreft: hoe warmer het water om minder zuurstof er in het water zit en andersom. Niet voor niets is de visrijkdom in koude wateren veel hoger dan in warme wateren. En niet voor niets zie je in koude wateren dan ook veel viseters: zeehonden, zeeleeuwen enzovoort. Die sporen van de botulismebacterie blijven heel, heel lang in het water aanwezig, ze zijn namelijk ongevoelig voor de hen omringende omstandigheden: watertemperatuur en de mate waarin zuurstof aanwezig is. Dat betekent dat, als de omstandigheden voor de botulismebacterie gunstig worden: hogere watertemperatuur en (dus) weinig zuurstof, die bacterie in volle omvang weer te voorschijn kan en zal komen, voortspruitend uit de sporen. Er zijn zeven verschillende soorten van de botulismebacterie bekend. Niet allemaal zijn ze gevaarlijk voor mens en dier. Botulisme is ook niet iets van de laatste tijd, al zou je dat wel zeggen omdat met name in de laatste jaren 5

6 onze aandacht gevraagd wordt voor de gevaren van deze ziekte. In dit verband: de ziekte heeft zijn naam te danken aan een voorval in 1793 (!!) toen een groot aantal mensen ernstig ziek werd na het eten van bloedworst die besmet was met de hier genoemde bacterie. Dat verklaart de naam: botulus is de Latijnse naam voor bloedworst. De dodelijke dosis is ongeveer picogram/kilogram lichaamsgewicht, wat voor een volwassene van 75 kilo neerkomt op 15 nanogram, of 0,015 microgram, dat is 0, gram. Dit betekent dat een hoeveelheid van 100 gram genoeg is om de hele wereldbevolking te doden. Wat zijn de symptomen van de ziekte botulisme? Het begint, bij mens en dier, met een sterk ziektegevoel. Watervogels die besmet zijn worden heel traag, ze vliegen niet meer op als ze bedreigt worden. Ook vissen zijn plotseling lang zo alert niet meer als voorheen. Daarna doet zich een merkwaardig verschijnsel voor: de signalen vanuit de hersenen naar de spieren in de ledematen vallen weg. Dat betekent bij watervogels dat ze niet meer kunnen zwemmen De poten doen het niet meer, ze verplaatsen zich in het water door met hun vleugels te zwemmen. Dit is voor de beheerder van het water in sterk signaal dat hij met botulisme te maken heeft. Voor vissen geldt in feite hetzelfde: het zwemmen lukt niet meer. Ze schieten wild door het water, alle kanten op behalve de goede. De besturing van de vinnen is er niet meer. Hierna volgt onafwendbaar de dood. De dode dieren worden opgegeten door larven die op hun beurt gegeten worden door nog gezonde dieren die dan door die besmette larven en maden op hun beurt ziek worden. Het wordt tijd om over botulisme in het aquarium te spreken. In de eerste plaats; de omstandigheden voor de botulismebacterie in het tropisch aquarium zijn ideaal. Een hoge watertemperatuur en dus een betrekkelijk laag zuurstofgehalte. Hoe krijg je de bacterie of de sporen ervan dan in je bak? Wat dacht u van watervlooien? Wie watervlooien, in zijn te prijzen zorg om 6

7 voor zijn vissen levend en vers voer te geven, gaat scheppen en dat doet in water dat met de botulismebacterie is besmet krijgt gratis de botulismebacterie en/of de sporen mee. De verschijnselen zijn exact als boven beschreven. De vissen worden traag en zijn kennelijk ziek. Na enige tijd gaan ze als raketten door het water, ze schieten ongecontroleerd alle kanten op. Vervolgens gaan ze dood. En dit proces is begonnen na het voeren van verse watervlooien. Hoe valt dit nu te voorkomen? Ja, natuurlijk door geen watervlooien te voeren. Er is tegenwoordig volop diepvries voer te krijgen dat zeker niet met welke bacterie dan ook is besmet. Maar als je nou toch watervlooien uit besmet water wil voeren, helpt het dan als je die watervlooien invriest en later ontdooit om ze dan pas te voeren? Waarschijnlijk niet. We zagen al dat de sporen van de botulismebacterie in staat zijn zeer ongunstige omgevingsfactoren te overleven. Dan zal het ook wel zo zijn dat ze dat invriezen overleven. In de natuur overleven ze immers ook de strengste winters. De watervlooien spoelen in schoon water voor ze gevoerd worden aan de vissen? Dat zal ook niet helpen, dat overleven de bacteriën zelf wel en toch zeker de sporen. Er is maar één oplossing en dat is alleen watervlooien voeren uit schoon water, dat wil zeggen water waarvan we zeker weten dat het niet met de botulismebacterie is besmet. VRAAG EN AANBOD Hobbyadvertenties m.b.t. vissen, planten en andere materialen op het gebied van de aquarium, vijver en terrariumhobby kunt u kosteloos aanbieden in het verenigingsblad. Ook voor commerciële (niet gratis) advertenties is nog ruimte in het verenigingsblad en op de website van de vereniging. Advertenties kunt u opgeven bij A. de Graaf. NIEUWE LEDEN Kent u aquarium-, terrarium- of vijverliefhebbers die nog niet lid zijn van een vereniging, vraagt u hen dan eens mee te komen naar een verenigingsavond. Zij zijn van harte welkom. De verenigingsavonden kunnen gratis bezocht worden. Hoe meer geïnteresseerden, hoe leuker het voor een spreker is om een lezing te geven. 7

8 BEGINNERSFOUTEN BIJ AQUARIA Overgenomen uit het verenigingblad van Aquavo, Purmerend Het lijkt zo mooi en dat is het ook: een eigen onderwaterwereld. Op een zaterdagmiddag wordt een aquarium aangeschaft, plantjes, steentjes en meteen ook al de visjes. Nog dezelfde avond staat het geheel mooi te wezen, een lust voor het oog. Maar helaas niet voor lang! Wat ging er mis? Door het haastig inrichten van een aquarium worden alle natuurwetten zo n beetje tegelijkertijd overtreden en is er snel sprake van een onbalans in het water en daarvan worden vissen ziek en gaan algen welig tieren. De mooie, kleurrijke bak verandert in een troosteloze, groene soep. En dat was helemaal niet nodig geweest. Voor het succesvol houden van een aquarium, van welk formaat dan ook, is naast informatie iets belangrijks nodig, iets wat niet bij iedereen aangeboren is... GEDULD. Vissen kunnen beter niet nog dezelfde dag of zelfs dezelfde week dat het aquarium is afgevuld, worden uitgezet. Beter is het om het aquarium, alleen gevuld met water, grind en decoratiemateriaal een paar dagen te laten proefdraaien, dus met filterpomp, verlichting en verwarming ingeschakeld. Zet het aquarium op de donkerste plek in huis, zodat er zo min mogelijk zonlicht op valt. Pas als blijkt dat alle apparatuur naar behoren werkt, is het tijd voor stap 2: de beplanting. Planten De te gebruiken planten zijn bij voorkeur lekker snel groeiende, sterke planten die tegen een stootje kunnen. Vraag in de winkel specifiek om planten voor een beginnend aquariaan. Vaak zijn dit snelgroeiende planten die weinig eisen stellen om te groeien en gemakkelijk te snoeien zijn. Snelgroeiende planten kapen namelijk het voedsel voor algen weg. De algen krijgen gewoonweg geen kans als ze vanaf het begin moeten wedijveren met de veel grotere planten. Is de bak eenmaal ingericht, laat hem dan een kleine maand draaien voordat u vissen aanschaft. Met de aanplant zijn allerhande processen op gang gebracht. Juist in het begin kan een verstoring lang doorwerken. Kent u iemand die een goed draaiend aquarium heeft, mooi, helder en gezond? Vraag hem of haar dan 8

9 eens een beetje vuil filtermateriaal waarin ontelbare nuttige bacteriën zitten, die in uw nieuwe aquarium goed werk zullen doen. De bewoners schaft u aan in een speciaalzaak of bij een andere liefhebber. Laat u daar uitgebreid informeren over welke soorten vissen het best in uw type aquarium gedijen. Het wordt hun huis en ze moeten zich er natuurlijk thuis voelen. Maak de winkelier duidelijk dat u een beginner bent en alleen maar echte sterke vissen wil hebben. Probeer uw enthousiasme voor dure, bijzondere vissen te temperen. Hoe mooi ze ook zijn, dat kan later altijd nog als u meer ervaring hebt opgedaan. Vissen Veel beginnersvisjes zijn scholenvisjes. Neem liever van 1 soort 12 stuks dan 4 soorten van 3 stuks. Hoe groter de groep, hoe beter de dieren zich voelen. Dat is te merken aan hun kleur, gedrag en gezondheid. De kenner zal u ook uitleggen dat er vissen zijn die liever als éénling door het leven gaan. Is dit een sterke soort en valt hij de overige vissen niet lastig, dan is zo n einzelgänger niet zelden een hele leuke aanwinst en blikvanger. Schaf in elk geval nooit teveel vissen aan. Hoe meer er samen moeten leven in een bak, hoe meer aanleiding het geeft tot stress. Vraag ook na welke waterlagen de vissen bevolken en kies voor soorten die elkaar niet in de weg zwemmen en soorten die zich aan het oppervlak bevinden. Het geeft meer rust om naar te kijken en ook voor de vissen zelf is het rustiger. Verzorging Rust gaat niet alleen uit van de bewoners zelf, maar ook van u. Kom alleen in het water als het echt nodig is en klop of tik nooit tegen de ruiten. Voeren doet u meerdere keren per dag, maar steeds heel kleine beetjes. Hiermee voorkomt u onnodige afvalstoffen. Wissel goed droogvoer af met levend voer, zoals watervlooien en muggenlarven. Deze zijn in de handel te koop, maar u kunt natuurlijk ook zelf op jacht en uw vissen varen er wel bij. Auteur: onbekend. 9

10 FILTERS Overgenomen uit Natuurvrienden, Zwolle Bron: De Natuurvrienden - Zutphen. Als we filteren dan moeten we ons eigenlijk afvragen waarom doen we dat. Hiervoor is een aantal redenen te noemen. Viertal redenen zal ik één voor één opnoemen en er verder dieper op in gaan. 1. Om het water helder te krijgen, door de zwevende deeltjes in het water (die de troebeling veroorzaken) uit te zeven. 2. Om organisch afval (afval van plant en dier en voedselresten) om te zetten in anorganische stoffen bv. nitraat of fosfaat als voedsel voor de planten (dit is een biologisch proces). 3. Om door vissen omgezet voedsel tot ammonia door nitrificatie om te zetten tot nitraat (ook dit is een biologisch proces). Het ammonia verlaat het lichaam van de vis via de aarsopening en deels via de kieuwen. (De ph-waarde van het water is bij ammonium van zeer groot belang i.v.m. ammoniakvorming. De ammoniak is bij zeer kleine hoeveelheden fataal voor de vissen.) 4. Om in het aquarium voor de nodige stroming te zorgen waardoor de planten van voldoende voedsel worden voorzien. We bereiken er ook een egale temperatuur in de bak mee. Ook zijn er vis- en plantensoorten die waterbeweging erg op prijs stellen. We gaan nu wat dieper op de bovenstaande materie in en gaan die punt voor punt behandelen. We gaan beginnen met punt 4. Ik zou haast zeggen: daar is geen nader uitleg voor nodig. Toch zijn er wat punten die nog wat extra aandacht behoeven. Hoe en waar laten we het gefilterde water terug stromen. Bij een plantenbak is het altijd raadzaam de uitstroomkant altijd onder water te laten eindigen. Hierdoor voorkomt men onnodig CO 2 verlies. Indien mogelijk het water verdeeld over de gehele achterkant terugvoeren, waarbij de stroomrichting schuin naar beneden richting voorruit is. De aanzuigbuis plaatst men altijd laag in de bak en moet altijd voorzien zijn van een vuilkorfje. Tenslotte: een kalme waterbeweging aan het oppervlak kan geen kwaad en zorgt er voor dat er uitwisseling plaatsvindt tussen gewenste gassen en ongewenste gassen, resp. zuurstof en stikstof. 10

11 Punt 3 Vissen eten en poepen om het eens netjes te zeggen. Het afval bestaat hoofdzakelijk uit ammonium en een zeer kleine hoeveelheid ammoniak. In een aquarium waar de ph-waarde onder de 7 ligt zullen we geen problemen krijgen met ammoniakvorming. Echter in bakken met een ph van 8 zal het ammonium gedeeltelijk omgezet worden in het giftige ammoniak. In het filter wordt in gunstige omstandigheden het ammonium door bepaalde bacteriën omgezet tot nitraat. Dit proces noemen we nitrificatie. Onder gunstige omstandigheden wordt bedoeld voldoende zuurstof en CO 2. Wanneer echter te weinig zuurstof aanwezig is zal een ander proces gaan plaats vinden. Dit noemt men denitrificatie. Hierbij wordt het reeds gevormde nitraat weer omgezet tot nitriet. Dit proces gaat beginnen wanneer een filter dicht slaat. Laat je niet voor de gek houden door een nog in jouw ogen redelijke waterstroom, want na enige tijd treedt er kanaalvorming op waardoor het water door het filter heen stroomt terwijl grote delen van het filter het aan zuurstofrijk water ontbreekt. Dus met regelmaat het filter reinigen. Hoe vaak? Dat is van verschillende factoren afhankelijk: de visbezetting en de hoeveelheid voedsel die men geeft, de beplanting enz. Zijn de filterwatten blauw gekleurd, dan bent u aan de late kant. Beter een keer vaker reinigen dan te weinig. O ja, gaat u de filterinhoud uitspoelen, doe dat dan in aquariumwater en niet onder de kraan. Hevel voordat u met de bak aan het werk gaat een paar emmers water uit de bak en spoel daar uw filterinhoud in uit. De filtermassa hoeft echt niet kraakhelder te zijn, maar wel goed doorlaatbaar voor zuurstofrijk aquariumwater. Punt 2 Behalve afvalstoffen die vissen produceren hebben we ook andere afvalstoffen zoals afgestorven plantendelen, soms dode vissen, slakken en voedselresten. Het beste is deze organische stoffen, indien mogelijk, met een schepnet te verwijderen. Maar er zal toch een deel van dit afval aan onze aandacht ontsnappen en in kleine deeltjes uiteen vallen en door het filter worden opgenomen. In het filter worden deze deeltjes weer op dezelfde manier afgebroken als eerder besproken. Punt 1 Het mechanisch verwijderen van stofdeeltjes die de oorzaak zijn dat het water niet helder is. De meeste aquariumhouders denken dat de stofdeeltjes eruit gezeefd worden, dus volgens het principe dat deeltjes die groter zijn dan de zeefopeningen tegengehouden worden. Dit is echter maar een heel 11

12 klein deel van de werking van het filter. Dit zeefeffect gaat pas werken als het filter bijna dicht zit, dus wanneer het denitrificatieproces begint en het tijd wordt het filter weer uit te spoelen! Er moeten dus andere processen in het filter plaats vinden waardoor het water toch schoon wordt. Wanneer we dit willen begrijpen moeten we onze verbeelding laten werken. We stellen ons voor dat door de filtermassa heen honderden kleine riviertjes lopen. In deze riviertjes worden de vuildeeltjes mee gevoerd. Hoe klein ook zo n stofdeeltje is, het heeft toch een hoeveelheid massa/gewicht. Door deze massa, ook wel massatraagheid genoemd, zal het vuildeeltje niet altijd de stroom volgen maar als het ware doorschieten en tegen de filtervezels botsen en daaraan vasthechten. Dit effect treedt het meeste op bij hoge watersnelheden. Een heel bijzonder effect dat in het filter en ook in het aquarium optreedt is de Brownse beweging. U zult wel denken: wat is dat nu weer. Hiervoor moeten we een stukje terug in de tijd. Het was de Schotse botanicus Robert Brown die tijdens microscopisch onderzoek in 1827 waarnam dat stuifmeelkorrels door niet verklaarbare reden de vreemdste bewegingen maakten in het water. Het was de grote geleerde Albert Einstein die in 1905 ontdekte dat die vreemde bewegingen van de stuifmeelkorrels werden veroorzaakt door botsingen met watermoleculen. Dit was voor geleerden het moment om te gaan geloven in atomen en moleculen, wat toen nog omstreden was. Nu weer terug naar het filter. Door het dartelend gedrag van de vuildeeltjes zullen deze makkelijk contact maken met de filtermassa en zich er aan vasthechten. We zijn er nog niet. Er speelt zich nog een natuurkundig effect af. Dit noemt men elektrostatisch of polair effect. Het principe berust hier op, dat negatieve ladingen en positieve ladingen elkaar aantrekken. Wanneer de filtermassa een positieve lading heeft dan zullen vuildeeltjes die een negatieve lading hebben erop vastkleven. Van dit laatste effect maken verfspuiterijen gebruik door een te spuiten voorwerp een positieve lading te geven en de verf een negatieve lading, waardoor de verfdeeltjes tegen het voorwerp aanbotsen. We sluiten nu het zogenaamde mechanisch filteren af met het laatste effect: het bezinkingseffect. Hoe klein de stofdeeltjes ook mogen zijn, de zwaartekracht geldt ook voor hen, alleen zal het zich daar voordoen waar weinig stroming plaatsvindt. Ook kunnen stofdeeltjes samenklonteren waardoor ze sneller bezinken. Al deze processen kunnen alleen of gezamenlijk plaatsvinden. Gerard Heuvelink. 12

13 Voor het voeren van pas uit het ei gekomen vissen is het vaak nodig om te voeren met zeer kleine voedseldiertjes. Ook veel volwassen vissen eten graag infusoriën. Daarvoor kunnen o.a Pantoffeldiertjes gebruikt worden. PANTOFFELDIERTJES (Paramecium) Overgenomen uit het verenigingsblad van A.V. de Rijswijkse bron: A.V. De Siervis, Oosterhout e.o. Het opzetten van een reincultuur Benodigdheden: 1. Ontchloord water. Dit krijg je door het water gedurende 24 uur bij 24 C over actieve kool te filteren. 2. Aantal transparante langhalzige flessen met een inhoud van minimaal 0,7 liter. Bruine of groene flessen mogen ook, maar hebben het nadeel dat men minder goed kan zien of de cultuur zich goed ontwikkelt. 3. Injectiespuit zonder naald. 4. Enkele cc melk, d.w.z. gewone, zowel als koffiemelk, gesteriliseerde melk of koffieroom. 5. Enkel propjes filterwatten. 6. Een portie van een bestaande reincultuur pantoffeldiertjes Werkwijze: Een fles met 0,7 liter ontchloord water vullen. Hieraan 1,2 ml melk, zie punt 4. Toevoegen met een injectiespuit. Daarna een ent cultuur van plm. 2 ml Paramecium toevoegen. Temperatuur: Bij een temperatuur van plm. 24 C wordt na ongeveer 3 dagen de top van de product bereikt. Bij iedere graad temperatuur minder wordt het een dag langer tot aan de grens van 20 C. 13

14 Oogst: Wanneer het troebele water weer helder is, ziet men verticale langwerpige slierten welke de Paramecium is. Deze zijn dan in gigantische hoeveelheden aanwezig. We vullen nu het medium aan met ontchloord water tot onder aan de hals. We drukken nu een prop filterwatten enigszins klem in de hals tot op het mediumoppervlak. De ruimte boven de prop wordt eveneens met hetzelfde water gevuld waarbij men dan er aan moet denken dat er onder de prop geen luchtbel mag ontstaan. Binnen enkele uren beweegt de massa Pantoffeldiertjes zich door de prop naar boven. Met de injectiespuit zuigen we dan wat af om weer een volgende cultuur op te zetten. De rest van deze cultuur kan aan de pas uitgekomen jonge vissen worden gevoerd. Instandhouding: De productie in dezelfde fles kan men nog 3 tot 4 dagen in stand houden door elke dag 1 tot 2 druppels melk aan het medium toe te voegen. Het vinden van Pantoffeldiertjes: Het cultuurglas wordt met water uit een stilstaand watertje waar in altijd wel wat Pantoffeldiertjes zitten gevuld. Voor de zekerheid kan er ook wat bodemslib in de cultuur worden gedaan micron = 0.1 mm Loek Speijk