Duurzaamheid. Samen bouwen aan een duurzame wereld

Transcriptie

1 mei 2012 Duurzaamheid & Techniek Energie Bouwen Ondernemen Vervoer Samen bouwen aan een duurzame wereld Een steentje bijdragen aan een duurzamere wereld, dat kunnen we allemaal. De Wereldmilieudag op 5 juni onderstreept nog eens hoe belangrijk het is om te werken aan een beter klimaat en zorg te dragen voor het welzijn van moeder aarde. Door duurzaamheid bovenaan ons prioriteitenlijstje te zetten bij alles wat we doen. Kiezen voor streekproducten, energiezuinige gebouwen, voor afvalscheiding en hergebruik. Met als doel een welvarend, klimaatbestendig, ecologisch gezond en mooi land achter te laten voor volgende generaties. In deze special vertellen bedrijven en bestuurders hoe ze bouwen aan een duurzame wereld. Ter inspiratie. Want zowel bedrijf als consument kan op dit gebied meer doen dan je denkt!

2 Business netwerk Noordwest Holland Noordwest Holland heeft eigen businessnetwerk voor duurzaam ondernemen Krachten bundelen, kennis uitwisselen, inspireren en vooral zaken doen r zijn veel initiatieven op het gebied van duurzaam ondernemen n Noordwest Holland. Maar lang niet alle duurzame onderneers weten elkaar te vinden. Het Business Netwerk Duurzaam ndernemen in Noordwest Holland (DOinNWH) brengt daar verndering in. Duurzame ondernemers kunnen zich aansluiten en zo un krachten bundelen, kennis uitwisselen en vooral zaken met lkaar doen. En, niet te vergeten, collega-ondernemers inspireren ie ook de duurzame kant op willen. et begon allemaal met een fi lmpje van Joost Baltus, overnameadvieur bij Prisma Advies Groep, onderhandelaar, verbinder, bedenker n organisator ten behoeve van het MKB in Noord-Holland. Hij raadde e juiste hoogte van het nieuwe pand van Rabobank Alkmaar e.o en won daarmee een rit in een elektrische sportwagen: de Tesla Roadster. et bracht hem op het idee om met deze auto een rit te maken langs uurzame initiatieven in Noord-Holland en daar een reportage over te maken. De reacties op de fi lm waren razend enthousiast en het nitiatief smaakte naar meer. amen met Martha Klein, mede-eigenaar van FairBusiness, een adviesn projectbureau dat bedrijven, gemeenten en andere organisaties ndersteunt bij het realiseren van duurzame ambities, besloot Joost altus een businessnetwerk voor duurzame ondernemers op te richten. Niet veel later sloot Pepik Henneman met zijn regionale netwerk van duurzame koplopers zich bij hen aan. Henneman is mede-eigeaar van Meneer de Leeuw, de Werkplaats voor innovatie en maatchappelijke verandering in Oost-Knollendam, En sinds enkele jaren e regiospinner van Urgenda, de actieorganisatie voor duurzaamheid n innovatie die Nederland sneller duurzaam wil maken onder leiding van Marjan Minnesma. Het resultaat: een nieuw businessnetwerk dat nmiddels gedragen wordt door founding partners als de Rabobank, lynth adviseurs en accountants, Werkvoorziening Noord-Kennemerand (WNK), Kamer van Koophandel Noordwest Holland, Urgenda, en en groeiende kring van sympathisanten uit zowel het bedrijfsleven ls maatschappelijke kringen. De oprichters van het platform staan te trappelen om met hun activiteiten verder uit te rollen. Joost Baltus:,,We willen een inspirerend netwerk zijn waar we een belangrijke boodschap aan de orde stellen: duurzaam ondernemen is geen hype, maar het begin van een weg die nooit ophoudt en voor het MKB toekomstperspectief biedt. Duurzaam Ondernemen in Noordwest Holland wordt een plek waar je mensen vindt die bereid zijn hun kennis, ervaring en enthousiasme te delen. Als duurzaamheid enkel van bovenaf wordt opgelegd en niet wordt gedragen door het MKB, gebeurt er weinig. Zeker niet in onze regio. Als je ondernemers laat zien dat het een goede manier is om je te profi leren, dat je er geld mee kunt verdienen én dat samenwerken loont, verduurzaamt de regio vanzelf. Laat ze zaken met elkaar doen, elkaar triggeren om steeds een stapje verder te gaan. Wij willen dit faciliteren. Het blijkt dat er draagvlak voor is. Martha Klein:,,Je wordt niet zomaar lid. We zijn op zoek gaan naar ondernemers met een goed verhaal. Ondernemers die met passie weten te vertellen over waarom en hoe ze met duurzaamheid bezig zijn en over wat er nog allemaal beter kan. Ook bedrijven die nog niet ver zijn, maar wel de ambitie hebben om zich als duurzaam ondernemer verder te ontwikkelen, zijn welkom. Pepik Henneman:,,Er zijn ondernemers die al lange tijd duurzaam bezig zijn en de markt ver vooruit zijn. Ik hoop dat dit netwerk ook deze mensen aantrekt. Ondernemers en pioniers die met hun visie en praktijk anderen kunnen inspireren en laten zien wat allemaal Joost, Marta en Pepik. mogelijk is en wordt in Noordwest Holland. Op 15 mei is het Burge(r) meesterboek aangeboden aan onder andere Mike Venekamp, Fred Gardner en Rutger Jan Bredewold. Deze Noordwest-Hollandse koplopers dragen op hun eigen manier bij aan duurzame ontwikkeling in Noord Holland. In het Burgermeesterboek staat beschreven hoe mensen als zij, juist in deze tijden van radicale bezuiniging, samen met beleidmakers en ondernemers mogelijkheden voor duurzame innovatie kunnen verzilveren. Naast een website waarop duurzame ondernemers in de etalage worden gezet en het uitbrengen van nieuwsbrieven, zal het Business Netwerk Duurzaam Ondernemen in Noordwest Holland van zich laten spreken via maandelijkse informele bijeenkomsten, een jaarlijks evenement, workshops, gastsprekers, tweets, blogs, krantenartikelen, etc. Joost Baltus:,,Het MKB heeft het lastig in deze tijd van crisis. Het is prachtig als zij op basis van duurzaamheid weer kansen gaan zien. Als we de krachten bundelen kunnen we kansen creëren, processen versnellen en waarschijnlijk veel meer bereiken dan we voor mogelijk hielden. Thijs Pennink, Kamer van Koophandel Noordwest Holland: Duurzaamheid is een levenshouding,,bij welk bedrijf je ook komt, de meeste zijn op een of andere wijze met duurzaamheid bezig, al is het maar in fragmenten. De stap die bedrijven nu moeten maken is het integreren van duurzaamheid in álle onderdelen van de bedrijfsvoering. De overheid en de consument vragen er ook om.,,natuurlijk gaat het bij duurzaam ondernemen om aspecten als maatschappelijke en sociale betrokkenheid en zorgvuldig omgaan met de aarde met het oog op de toekomst van onze kinderen. Maar wat ook sterk meespeelt: als je duurzaamheid niet integraal een plek geeft in je bedrijf, red je het niet in de toekomst.,,duurzaam ondernemen is meer dan op tijd de lichten uitdoen en het afval scheiden. Het omvat alle aspecten van je bedrijf. Hoe ga je om met personeel en stakeholder? Waar neem je als bedrijf je spullen af, waar komen de grondstoffen vandaan en hoe produceer jij zelf als bedrijf? Ook de toekomstbestendigheid van een bedrijf valt onder duurzaamheid. Evenals het in dienst nemen van mensen die ver van de arbeidsmarkt afstaan.,,de Kamer van Koophandel Noordwest-Holland plaatst duurzaamheid continu op de agenda. Het komt binnen al onze activiteiten gericht op ondernemen aan de orde en we zijn foundingpartner van goede initiatieven zoals het platform Duurzaam Ondernemen in Noordwest Holland.,,Er worden tal van belangrijke initiatieven ontplooid om ons gebied te verduurzamen. Zoals het project BioValley dat tot doel heeft de regio zich te laten ontwikkelen tot dé biologische groentetuin van Nederland. En het EnergyBoard Noord-Holland dat is opgericht om de economische kansen van duurzame energie in Noord-Holland Noord volop te benutten. Al met al is duurzaamheid allang geen separaat onderwerp meer, het is een levenshouding! Colofon De Duurzaamheid & Techniekspecial is een uitgave van HDC Media te Alkmaar en verschijnt als commerciële bijlage van Noordhollands Dagblad, Haarlems Dagblad/IJmuider Courant, Leidsch Dagblad en De Gooi- en Eemlander in een oplage van exemplaren. Redactie: Corrie Wiersma en Marie-Christine Koestal/CM Media uit De Rijp. Vormgeving: Ingrid Beltman Eindredactie: Dirk Karten Productie: Jan de Ruiter Druk: Drukkerij Noordholland Nadere informatie? Jan de Ruiter, j.de.ruiter@hdcmedia.nl

3 Wat kunnen bedrijven en consumenten zelf doen? Ron Ruis, Manager Kwaliteitszorg ERIKS: Duurzaamheid versterkt waarde van je bedrijf,,eriks is voorloper als het gaat om maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen. We kunnen daarmee een voorbeeld voor andere bedrijven zijn. We hebben veel producten die duurzaam worden geproduceerd of bij de afnemer tot milieubesparing leiden. We zijn ISO gecertificeerd, wat betekent dat de balans tussen winst en milieu binnen ons bedrijf gegarandeerd is.,,in 2005 verhuisden we naar een duurzaam onderkomen op industrieterrein Boekelermeer in Alkmaar. De gebruikte materialen zijn duurzaam. Warmte betrekken we er van de Huisvuilcentrale Alkmaar. We verstoken dus geen gas en hebben geen CO2-uitstoot. Door het verwarmen en koelen van onze kantoorruimtes met een energiezuinige klimaatinstallatie met warmtepomp, verbruiken we minimaal dertig procent minder energie. De grote bedrijfshal van vijftienduizend vierkante meter en kantoren voorzien we van verse lucht door warmteterugwinning. De aangezogen buitenlucht wordt voorverwarmd door de retourlucht uit het pand. Dat geeft een rendement van minimaal zeventig procent.,,de verlichting in ons pand wordt automatisch gedimd als zonlicht binnenkomt. Zodra een ruimte onbemand is, gaat het licht automatisch uit. Kartonnen verpakkingsmaterialen worden gerecycled. Ook het merendeel van de gebruikte pallets zijn van recyclebaar materiaal. Aangeleverde verpakkingsmaterialen worden door ons hergebruikt. Door verregaande automatisering zijn onze informatiestromen zoveel mogelijk papierarm geworden. Het papier dat wel noodzakelijk is, is van FSC-kwaliteit. We maken gebruik van CO2-neutrale postverzending. Wat betreft ons leaseautopark mogen nieuwe en vervangingsauto s alleen nog label A of B hebben.,,door als bedrijf je verantwoordelijkheid te nemen op het gebied van mens en milieu beïnvloed je niet alleen het milieu op een positieve manier. Je verbetert ook de waarde van je bedrijf en merken. Bovendien levert het meer effi ciency en een lager verbruik van bronnen als energie en water op, wat leidt tot kostenbesparingen. En dat is precies waar steeds meer van onze klanten naar op zoek zijn! Martha Klein, FairBusiness: Je kunt jezelf ermee goed profileren,,duurzaam ondernemen kent geen eindstation. Het is een voortdurende kwaliteitsverbetering waarbij je kijkt naar de effecten van je activiteiten op mens, milieu en de markt. Dat maakt het interessant en uitdagend en je kunt je bedrijf er positief mee profileren.,,kiezen voor duurzame ontwikkeling raakt alle facetten van een onderneming: het gebouw, de energiehuishouding, het vervoer, het productieproces, de fi nanciën, het personeelsbeleid. Hoe duurzaam zijn de producten die je inkoopt? Zijn ze milieuvriendelijk gemaakt en weet je zeker dat de mensenrechten in de gehele keten gerespecteerd worden? Denk ook eens na waar je jouw data host. Als iets aan vervanging toe is, denk aan lampen, bedrijfswagens of computers, is dat uiteraard een goed moment om weer een slag te maken.,,de vraag is waar als bedrijf met verduurzaming te beginnen. Een eerste stap is om te bekijken waar je nu staat (veel bedrijven doen vaak al meer dan ze zelf denken). Wat wordt intern verstaan onder duurzaamheid en waar vinden medewerkers dat er punten voor verbetering liggen? Waar sta je in de keten en wat zeggen je brancheorganisaties over duurzame ontwikkeling of maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)? Als je dat duidelijk hebt kun je samen met belanghebbenden kijken waar kansen voor de toekomst liggen en prioriteiten stellen. Vervolgens ga je bepalen hoe je op een integere manier je keuzes en prestaties naar buiten brengt...er bestaan diverse richtlijnen, handleidingen en cursussen voor duurzaam ondernemen maar je kunt er uiteraard ook voor kiezen om (tijdelijk) iemand in de arm te nemen die de juiste vragen stelt en je het palet aan duurzame keuzes op een handzame wijze kan aanreiken. Kijk vooral in je eigen netwerk rond en vraag naar goede ervaringen en persoonlijke contacten. Er zijn ook kennisinstituten op dit gebied om je de weg te wijzen zoals MVO Nederland ( Zelf ben ik een groot voorstander van het gebruik van de nieuwe praktische internationale richtlijn voor MVO: ISO Adviseurs die hiermee goed uit de voeten kunnen hebben voor mij absoluut een pré. Karin Wolsink, Webwinkel Energie Carousel: Als je het goed aanpakt, levert het veel geld op,,een bijdrage leveren aan een duurzame wereld is gemakkelijker dan je denkt. Bijvoorbeeld door tochtwering, sluipverbruik, water, warmte en verlichting onder de loep te nemen. Als je het goed aanpakt levert het veel geld op.,,er zijn talloze hulpmiddelen om te besparen. Bijvoorbeeld het gebruik van een stand-by killer, een stekkerdoos met schakelaar die korte metten maakt met energieverspilling door elektrische apparaten te voorzien van een afstandbediening, adapter of display. Het aanbrengen van spouwmuurisolatie, tochtstrips, tochtdrempels en deurdrangers draagt bij aan minder energieverlies. Water en gas besparen kan met een waterbesparende douchekop en straalregelaars voor kranen. Het aanbrengen van radiatorfolie is eveneens een goede manier om geld over te houden. Een deel van radiatorwarmte gaat via de muur naar buiten. Dit voorkom je door de speciale folie achter de radiator te plakken. Ook zijn er tal van huishoudelijke apparaten op de markt die energie besparen. Zoals waterkokers die water per kopje kunnen verwarmen en wasmiddelbesparende wasbollen. Al met al leveren alle genoemde aanpassingen kleine bedragen op. Maar bij elkaar opgeteld kan het opeens om een fl ink bedrag gaan.,,het vervangen van lampen door LED-verlichting (tegenwoordig geven ze net zulk warm licht als gewone lampen), levert in één klap fl inke energie- en dus geldbesparing op. Een goede LED-lamp gaat dertig jaar mee. Een ondernemer die 10 GU10 spots van 50 watt verving voor 10 LED-spots van 5 watt investeerde 264 euro. De totale besparing op de energierekening was in één jaar al 370 euro!

4 Wat kunnen bedrijven en consumenten zelf doen? Ron Ruis, Manager Kwaliteitszorg ERIKS: Duurzaamheid versterkt waarde van je bedrijf,,eriks is voorloper als het gaat om maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen. We kunnen daarmee een voorbeeld voor andere bedrijven zijn. We hebben veel producten die duurzaam worden geproduceerd of bij de afnemer tot milieubesparing leiden. We zijn ISO gecertificeerd, wat betekent dat de balans tussen winst en milieu binnen ons bedrijf gegarandeerd is.,,in 2005 verhuisden we naar een duurzaam onderkomen op industrieterrein Boekelermeer in Alkmaar. De gebruikte materialen zijn duurzaam. Warmte betrekken we er van de Huisvuilcentrale Alkmaar. We verstoken dus geen gas en hebben geen CO2-uitstoot. Door het verwarmen en koelen van onze kantoorruimtes met een energiezuinige klimaatinstallatie met warmtepomp, verbruiken we minimaal dertig procent minder energie. De grote bedrijfshal van vijftienduizend vierkante meter en kantoren voorzien we van verse lucht door warmteterugwinning. De aangezogen buitenlucht wordt voorverwarmd door de retourlucht uit het pand. Dat geeft een rendement van minimaal zeventig procent.,,de verlichting in ons pand wordt automatisch gedimd als zonlicht binnenkomt. Zodra een ruimte onbemand is, gaat het licht automatisch uit. Kartonnen verpakkingsmaterialen worden gerecycled. Ook het merendeel van de gebruikte pallets zijn van recyclebaar materiaal. Aangeleverde verpakkingsmaterialen worden door ons hergebruikt. Door verregaande automatisering zijn onze informatiestromen zoveel mogelijk papierarm geworden. Het papier dat wel noodzakelijk is, is van FSC-kwaliteit. We maken gebruik van CO2-neutrale postverzending. Wat betreft ons leaseautopark mogen nieuwe en vervangingsauto s alleen nog label A of B hebben.,,door als bedrijf je verantwoordelijkheid te nemen op het gebied van mens en milieu beïnvloed je niet alleen het milieu op een positieve manier. Je verbetert ook de waarde van je bedrijf en merken. Bovendien levert het meer effi ciency en een lager verbruik van bronnen als energie en water op, wat leidt tot kostenbesparingen. En dat is precies waar steeds meer van onze klanten naar op zoek zijn! Martha Klein, FairBusiness: Je kunt jezelf ermee goed profileren,,duurzaam ondernemen kent geen eindstation. Het is een voortdurende kwaliteitsverbetering waarbij je kijkt naar de effecten van je activiteiten op mens, milieu en de markt. Dat maakt het interessant en uitdagend en je kunt je bedrijf er positief mee profileren.,,kiezen voor duurzame ontwikkeling raakt alle facetten van een onderneming: het gebouw, de energiehuishouding, het vervoer, het productieproces, de fi nanciën, het personeelsbeleid. Hoe duurzaam zijn de producten die je inkoopt? Zijn ze milieuvriendelijk gemaakt en weet je zeker dat de mensenrechten in de gehele keten gerespecteerd worden? Denk ook eens na waar je jouw data host. Als iets aan vervanging toe is, denk aan lampen, bedrijfswagens of computers, is dat uiteraard een goed moment om weer een slag te maken.,,de vraag is waar als bedrijf met verduurzaming te beginnen. Een eerste stap is om te bekijken waar je nu staat (veel bedrijven doen vaak al meer dan ze zelf denken). Wat wordt intern verstaan onder duurzaamheid en waar vinden medewerkers dat er punten voor verbetering liggen? Waar sta je in de keten en wat zeggen je brancheorganisaties over duurzame ontwikkeling of maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)? Als je dat duidelijk hebt kun je samen met belanghebbenden kijken waar kansen voor de toekomst liggen en prioriteiten stellen. Vervolgens ga je bepalen hoe je op een integere manier je keuzes en prestaties naar buiten brengt...er bestaan diverse richtlijnen, handleidingen en cursussen voor duurzaam ondernemen maar je kunt er uiteraard ook voor kiezen om (tijdelijk) iemand in de arm te nemen die de juiste vragen stelt en je het palet aan duurzame keuzes op een handzame wijze kan aanreiken. Kijk vooral in je eigen netwerk rond en vraag naar goede ervaringen en persoonlijke contacten. Er zijn ook kennisinstituten op dit gebied om je de weg te wijzen zoals MVO Nederland ( Zelf ben ik een groot voorstander van het gebruik van de nieuwe praktische internationale richtlijn voor MVO: ISO Adviseurs die hiermee goed uit de voeten kunnen hebben voor mij absoluut een pré. Karin Wolsink, Webwinkel Energie Carousel: Als je het goed aanpakt, levert het veel geld op,,een bijdrage leveren aan een duurzame wereld is gemakkelijker dan je denkt. Bijvoorbeeld door tochtwering, sluipverbruik, water, warmte en verlichting onder de loep te nemen. Als je het goed aanpakt levert het veel geld op.,,er zijn talloze hulpmiddelen om te besparen. Bijvoorbeeld het gebruik van een stand-by killer, een stekkerdoos met schakelaar die korte metten maakt met energieverspilling door elektrische apparaten te voorzien van een afstandbediening, adapter of display. Het aanbrengen van spouwmuurisolatie, tochtstrips, tochtdrempels en deurdrangers draagt bij aan minder energieverlies. Water en gas besparen kan met een waterbesparende douchekop en straalregelaars voor kranen. Het aanbrengen van radiatorfolie is eveneens een goede manier om geld over te houden. Een deel van radiatorwarmte gaat via de muur naar buiten. Dit voorkom je door de speciale folie achter de radiator te plakken. Ook zijn er tal van huishoudelijke apparaten op de markt die energie besparen. Zoals waterkokers die water per kopje kunnen verwarmen en wasmiddelbesparende wasbollen. Al met al leveren alle genoemde aanpassingen kleine bedragen op. Maar bij elkaar opgeteld kan het opeens om een fl ink bedrag gaan.,,het vervangen van lampen door LED-verlichting (tegenwoordig geven ze net zulk warm licht als gewone lampen), levert in één klap fl inke energie- en dus geldbesparing op. Een goede LED-lamp gaat dertig jaar mee. Een ondernemer die 10 GU10 spots van 50 watt verving voor 10 LED-spots van 5 watt investeerde 264. De totale besparing op de energierekening was in één jaar al 370! Colofon De Duurzaamheid & Techniekspecial is een uitgave van HDC Media te Alkmaar en verschijnt als commerciële bijlage van Noordhollands Dagblad, Haarlems Dagblad/IJmuider Courant, Leidsch Dagblad en De Gooi- en Eemlander in een oplage van exemplaren. Redactie: Corrie Wiersma en Marie-Christine Koestal/CM Media uit De Rijp. Vormgeving: Ingrid Beltman Eindredactie: Dirk Karten Productie: Jan de Ruiter Druk: Drukkerij Noordholland Nadere informatie? Jan de Ruiter, j.de.ruiter@hdcmedia.nl

5 Duurzaam ondernemen, waarom zou ik? Peter de Graaf en Frans van den Berge, De Graaf Afvalbeheer Purmerend: Klant ontvangt kantoorpapier terug als hygiënepapier Carel Kuijper en Jan Laan, Aad de Wit verhuizingen: s Werelds eerste elektrische verhuiswagen op groene stroom,,we zijn ervan overtuigd dat verhuizen met zero emissie de toekomst is. Daarom hebben we vorig jaar als de eerste op de wereld geïnvesteerd in een elektrische verhuiswagen op groene stroom om verhuizen zonder emissie in Nederland te introduceren.,we waren voor die tijd ook al met duurzaam ondernemen bezig. We begonnen met het laaghangend fruit: ampen vervangen door LED-verlichting, apparaten en licht uitdoen zodra je het pand verlaat, de afvalstroom cheiden, groene stroom afnemen en dubbelzijdig printen. Met onze introductie van het CO2-neutraal verhuien compenseerden we onze CO2-uitstoot door het ondersteunen van projecten in het buitenland. Met een lektrische verhuiswagen wilden we een meer steviger reductie van CO2-uitstoot tot stand brengen.,omdat elektrische vrachtwagens niet kant en klaar te koop zijn, hebben we een nieuwe vrachtwagen om aten bouwen. Alle dieselcomponenten zijn er uit gehaald. Uiteindelijk kostte het vier keer zoveel om de vrachtwagen elektrisch te maken. Omdat het zo n grote investering is hebben we er natuurlijk eerst goed over agedacht. We wilden graag koploper zijn. Dan haal je er het meeste profi jt uit. De schaal waarop dat inmidels is gebeurd overtreft onze stoutste verwachtingen. De onthulling van de vrachtwagen in oktober vorig jaar s gedaan met medewerking van Wubbo Ockels. Omdat hij op dat moment in het buitenland zat, gebeurde het via een videoscherm. De elektrische verhuiswagen rijdt nu al meer dan een half jaar door Amsterdam. Mensen eageren altijd verbaasd als ze hem zien rijden. Hij maakt namelijk geen geluid en dat is natuurlijk vreemd.,co2-neutraal verhuizen is inmiddels de norm geworden voor alle erkende verhuizers in Nederland. Dat heben wij binnen vier jaar in gang gezet. Als binnen vier jaar ook iedereen elektrisch rijdt zou dat mooi zijn.,duurzaam ondernemen is fantastisch omdat je er heel enthousiast van wordt. Alle duurzame ondernemers ie we kennen zijn vrolijke, positieve mensen die elkaar dingen gunnen en inspireren. En waarom zou je het igenlijk niet doen? Als je het niet doet voor het milieu, doe het dan voor je portemonnee. zijn al zestig jaar specialist in afvalmanagement en houden ons bezig met afvalinzameling, -verwerking en -recycling in Zaanstreek-Waterland. Hierbij gaat het met name om de verwerking van afvalstromen als metaal, papier en karton, plastic en bedrijfsafval. Ook kunnen bedrijven bij ons terecht met hun archiefmaterialen, die wij kunnen vernietigen, maar ook opslaan of digitaliseren. Daarnaast weten wij raad met datamaterialen ter vernietiging.,,duurzaamheid zit in onze genen. De afvalproducten die wij inzamelen, worden zoveel mogelijk gerecycled. Op het moment dat je de afvalstroom apart houdt of sorteert, levert dat naast profi jt voor het milieu ook geld op. Via onze website afvalscan.nl kunnen bedrijven in een mum van tijd zien hoe en waarop ze kunnen besparen.,,anderhalf jaar geleden zijn we gestart met Paper for Paper, een duurzaam recyclingproces waarbij de klant zijn kantoorpapier terugkrijgt als hygiënepapier. Het is een groot succes! Bedrijven die meedoen ontlasten het milieu. Bovendien verbetert meedoen het imago van bedrijven. Dit kan zorgen voor een nieuwe aanwas van klanten.,,paper for Paper is een samenwerking tussen initiatiefnemer De Graaf Security en Tork. Tork is onderdeel van SCA, dat behoort tot de groenste papierproducenten ter wereld. De Graaf Security is een onderdeel van ons bedrijf dat gespecialiseerd is in vernietiging van vertrouwelijk papier. We brengen het kantoorpapier met securitytrucks naar de beveiligde vernietigingslocatie waar het wordt vernietigd volgens de strengste veiligheidsnormen. Daarna wordt er in een fabriek van SCA hygiënepapier van gemaakt. Het leuke van dit project is dat we samen met onze klanten iets doen. Voorheen spraken we met klanten over kosten, nu hebben we beiden profi jt.,,wie één kliko papier laat recyclen bespaart één boom. We laten onze klanten aan het eind van het jaar weten hoeveel bomen ze hebben bespaard. Dat kan al snel een heel bos zijn. Wim Horeman, GP Groot inzameling en recycling: Duurzaam ondernemen geeft letterlijk en figuurlijk energie,,onze onderneming is werkzaam op het gebied van infra, inzameling en recycling en brandstoffen en energie. Duurzaamheid en MVO lopen als een rode draad door alle activiteiten heen. Milieu staat bij ons hoog op de prioriteitenlijst: het op verantwoorde wijze inzamelen van gescheiden en gemengde afvalstromen en afgewerkte olie, het recyclen van afvalstromen, bodemsaneringen en duurzaam slopen. Ook helpen we andere bedrijven met onze expertise in afvalmanagement en duurzaamheid.,,veel afvalstromen moeten verwerkt worden, zodat zoveel mogelijk schone grondstoffen weer teruggewonnen worden. Het afval wordt in Alkmaar in één van de modernste recyclinginstallaties voor grofvuil en gemengd bouw- en sloopafval van Europa verwerkt. Met deze installatie wordt een scheidingspercentage behaald van zeventig procent. Dat is een toename van 35 procent ten opzichte van eerder behaalde resultaten. De overige dertig procent wordt nuttig toegepast als brandstof met energieopwekking. CO2-neutraal. Bij inkoop van goederen of diensten kijken we continu naar de laatste ontwikkelingen op gebied van duurzaamheid.,,de twee windturbines op het terrein dragen verder bij aan een schonere omgeving. En eind dit jaar is ons nieuwe duurzame pand klaar.,,het is fantastisch om duurzaam bezig te zijn. Zowel voor directie als personeel. Het is een andere manier van bedrijfsvoering, gericht op de langere in plaats van de korte termijn. Als familiebedrijf kunnen we deze keuze gelukkig maken. Je krijgt er letterlijk en figuurlijk energie van. kiezen bovendien zoveel mogelijk voor alternatieve brandstoffen en zetten voertuigen in die rijden op elektriciteit of aardgas. Elektrische wagens worden opgeladen met groene stroom en zijn daarmee geheel

6 Duurzaam ondernemen, waarom zou ik? Henk Jan van Maanen van Meesterbakker Van Maanen: Duurzaam ondernemen is zoals we zijn,,duurzaam ondernemen is hartstikke leuk om te doen. Het is leuk om te geven. Zo n tien jaar geleden is het begonnen. We werden veel benaderd voor sponsoring en zijn hierin meegegaan omdat we het belangrijk vonden om meer sociaal betrokken te zijn. Twee jaar geleden hebben we het echte duurzame ondernemen opgepakt.,,we lieten een scan maken om te bekijken wat we al deden en wat we op een simpele manier konden verbeteren. Het was een eye-opener dat we al veel deden en dat we daar bescheiden mee omgingen. Bepaalde maatregelen hebben zelfs opgeleverd. We doen aan afvalscheiding, hebben groene stroom, geven brood dat niet is verkocht aan kinderboerderijen en voedselbanken, en hebben ook mensen met een beperking tot de arbeidsmarkt in dienst. Onze chauffeurs hebben een opleiding voor het nieuwe rijden gedaan. En elke auto die eruit gaat wordt vervangen door een exemplaar met energielabel A.,,Winkels die we verbouwen krijgen LED-verlichting. Schakelkastjes zorgen ervoor dat apparatuur na gebruik uitgaat. We zijn trots op de MVO Award van de Rabobank die we vorig jaar in ontvangst mochten nemen. We blijven kijken naar verbeterpunten. Zo printen we nog niet zo lang dubbelzijdig. In het begin best irritant voor onze mensen. Maar nu wordt het als irritant ervaren als je het niet doet!,,elke afdeling binnen ons bedrijf heeft een MVO- werkgroep die bekijkt welke bijdrage de afdeling kan leveren aan people, planet, profi t. Daar komen goede suggesties uit voort. Groene kerstpakketten bijvoorbeeld. We treden niet zo naar buiten met ons MVO-beleid. Ik ben een beetje wars van ondernemers die dat wel doen. Duurzaam ondernemen moet echt zijn. Het komt uit onszelf en is zoals wij zijn. Glenn Metselaar, bouwconcern Dura Vermeer: Focus op onze mensen, CO2- en afvalstoffenreductie,,dura Vermeer is sinds 2008 gestructureerd bezig met duurzaam ondernemen. Vanaf dat moment geven we ook jaarlijks een duurzaamheidverslag uit conform GRI-standaarden. Met ons ondernemen in duurzaamheid hebben we al diverse prijzen gewonnen. Zoals een award van Rijkswaterstaat voor een innovatief asfaltproduct en een prijs van Cobouw, het vakblad voor de bouw, als beste werkgever in de bouw.,,we staan al jaren in de top drie van bouwbedrijven met de beste reputatie. We zijn ook een van de eerste bouwbedrijven in Nederland dat duurzaamheid heeft geïntegreerd in de dagelijkse bedrijfsvoering en in klanten marktconcepten. Wij voldoen aan de CO2-Prestatieladder, ooit geïnitieerd door Prorail, op niveau vijf, het allerhoogste niveau. We zijn begonnen op niveau drie, met de divisie infra. Vervolgens werden de bouw- en vastgoedactiviteiten geïntegreerd. Uiteindelijk is de hele groep, drieduizend medewerkers en veertig vestigingen, op niveau vijf gecertifi ceerd.,,wij zijn intensief met duurzaamheid bezig omdat wij ons er heel erg van bewust zijn dat we met onze activiteiten een blijvende afdruk in de omgeving zetten. Dat schept verantwoordelijkheid. Als we iets doen, zorgen we ervoor dat de gevolgen voor het milieu en de generaties die na ons komen ons zo klein mogelijk zijn. Wij zijn mede-initiatiefnemer van Dutch Green Building Council, een systeem waarbij je objectief kunt meten wat de effecten van een gebouw op het milieu zijn. We zijn aan het bekijken of het ook met infrastructuur kan. Vorig jaar kregen we de Bouwpluim voor ketensamenwerking; een transparante samenwerking met leveranciers en opdrachtgevers dat in een vroeg stadium begint en faalkosten reduceert en projectoverstijgend werkt. Intern hebben we een enorme waslijst aan maatregelen die duurzaam ondernemen stimuleert.,,alleen leaseauto s met A- en B-label bijvoorbeeld. Medewerkers worden daarbij fi nancieel gestimuleerd om kleine, zuinige auto s te gaan rijden. Dat is revolutionair voor de bouw. Ondanks die schone auto s zijn er ook OV-kaarten en carpoolregelingen voor onze mensen. Voor hen stellen we alles in het werk dat ze zich bij ons goed kunnen ontwikkelen. Zoals people, planet en profi t is bedoeld, ligt onze focus op onze medewerkers, veiligheid, klanttevredenheid en reductie van Co2- en afvalstoffen. Arno Kempenaar van nieuwe evenementenlocatie De Dyck: Dit is mooie tijd om te pionieren,,op 26 mei openen wij De Dyck, een evenementenlocatie in Woubrugge. De oorsprong is een schuur uit 1930 die onderdeel is van het boerenbedrijf van mijn neef Reinier, dat nu nog vijftig procent van het nieuwe bedrijf uitmaakt. Er werd niets meer mee gedaan. We hebben deze met behoud van authentieke elementen omgebouwd tot een duurzaam gebouw voor zakelijke bijeenkomsten en feesten en partijen voor particulieren.,,we vonden het onzin dat managers helemaal naar de Veluwe of Limburg moeten gaan om te vergaderen. Je staat niet alleen in de fi le, maar het is ook nog ver weg zodat er een overnachting moet plaatsvinden. Hier zit je ook midden in de natuur en slechts op een kwartier afstand van Schiphol en de Randstad. Het is hier minstens zo mooi en dichtbij huis blijven bespaart veel tijd en veel kosten. Naast deze duurzame gedachten hebben we natuurlijk gekozen voor een duurzaam gebouw. Als het goed is, is elke boer met duurzaamheid bezig. Het hoort bij de tijd en het landschap.,,we werken met aardwarmte. Via vloerverwarming wordt de temperatuur tussen de veertien en zeventien graden gehouden. Het systeem is meegeslagen met de heipalen. Lucht zorgt voor verdere warmte. De warmte past zich automatisch aan het aantal gasten aan. De reacties op ons initiatief zijn heel erg positief. Sommigen vinden het raar om in deze tijd een onderneming te beginnen. Maar de crisis is een mooie tijd om te pionieren. Met een goed plan, anders dan andere en vrij uniek in deze regio, kijken we vol vertrouwen naar de toekomst. Al onze activiteiten hebben een duurzame touch. We serveren zoveel mogelijk streekproducten, waaronder biologisch eten. Onze eigen boerenwandelroute over ons eigen land bevordert toerisme en ontspanning in eigen regio. We hebben er zin in.

7 Verduurzamen, zo pakken zij dat aan!,,het is de ambitie van Texel om in 2020 energieneutraal te zijn. We willen volledig in onze eigen energiebehoefte voorzien door middel van duurzame energie. Dat is niet zomaar door de gemeenteraad opgelegd, die wens en dat besef zijn geworteld bij de inwoners van ons eiland. Die zien ook dat er bedrijvigheid en economisch belang in duurzaamheid zit. Op weg naar energieneutrale gemeente is het de taak van de gemeente om duurzaamheid aan te jagen, te stimuleren en faciliteren. We rengen ideeën, partijen en financiën bijeen. Eric Hercules, wonen en economie gemeente Texel: We lopen het liefste voorop,texel voldoet aan alle voorwaarden om een voortrekkersrol te kunnen vervullen. We zijn van oudsher op onszelf aangewezen, ondernemend, inventief, zelfvoorzienend, trots en igengereid. Ons eiland is bovendien een duidelijk afgekaderd gebied. Er is overal zee om ns heen. En, we hebben de meeste wind en zonuren van Nederland. Al met al is ons eiand groot genoeg voor ondernemerschap en klein genoeg om korte lijnen te houden. Een roject is hier in no time opgezet. Dat alles bij elkaar maakt ons eiland heel aantrekkelijk voor ontwikkelaars en koplopers om duurzame activiteiten op te zetten en te ontwikkelen. We zijn dan wel een eiland, maar ook op korte afstand van het vaste land. Onze blik is niet lleen op het eiland maar ook op wat daarbuiten is gericht. Eigenlijk is Texel Nederland in et klein. En omdat Texel een sterk merk is, is publiciteit rond duurzame ontwikkelingen iet moeilijk te krijgen. We ontvangen jaarlijks één miljoen toeristen op ons eiland. Die aken allemaal kennis met de duurzame ontwikkelingen en projecten op Texel. Ook die aken maken ons aantrekkelijk voor partijen als proeftuin voor duurzame ontwikkelinen.,we werken aan duurzaamheid samen met ondernemende Texelaars, denk bijvoorbeeld an TexelEnergie, die zich richt op het leveren van groene energie op het eiland en het zelf roduceren ervan. Maar ook met de andere Waddeneilanden die net als wij de ambitie ebben om energieneutraal te worden. En met partijen als Urgenda, Liander en Cap emini. Zo zijn we bijvoorbeeld proeftuin voor slimme energiemeters, smart grids, powerlouds, en elektrisch vervoer. Onze doelstelling stopt niet in De ontwikkelingen gaan mmers door. Niemand ontkomt er aan. En dan lopen wij toch het liefste voorop! Lousanne Kaal, teammanager duurzame energie Provincie Noord-Holland: Offshore, biomassa en duurzaam bouwen zijn onze speerpunten,,de Provincie Noord-Holland stimuleert bedrijvigheid rond duurzame energie in Noord-Holland. Dat doen we via drie speerpunten: offshore, biomassa en duurzaam bouwen. Daarnaast wordt vanuit de economische agenda gewerkt aan duurzaamheid als een van de centrale thema s die de provincie kiest om bedrijvigheid rond vrije tijdseconomie, offshore, agribusiness en medisch te bundelen en stimuleren in de Kop van Noord-Holland.,,De provincie stimuleert bedrijvigheid rond duurzaam bouwen. We hebben het Servicepunt Duurzame Energie opgericht, waarvan gemeenten gebruik kunnen maken om het eigen klimaatbeleid handen en voeten te geven. Daarnaast werken we aan het begeleiden van het Noord-Hollandse MKB om duurzaamheidmaatregelen ten aanzien van energie in de bouw op grotere schaal te kunnen gaan toepassen. Naast bijvoorbeeld installaties voor warmte-koudeopslag krijgt zonne-energie bijzondere aandacht in de gebouwde omgeving.,,ook hebben we recent de Energyboard helpen oprichten. Gedeputeerde Jaap Bond is voorzitter. De Energyboard is opgericht om de economische kansen van duurzame energie in Noord-Holland Noord volop te benutten en hiermee als regio bij te dragen aan de nationale klimaatdoelstellingen. In de Energyboard komen het bedrijfsleven, overheid en onderzoeks- en onderwijsinstellingen samen die werkzaam zijn op het gebied van duurzame energie. De Energyboard koppelt, stimuleert, ondersteunt en communiceert over nieuwe en bestaande initiatieven en projecten in de regio, om de ontwikkeling van de duurzame energiesector te versnellen. De Energyboard zet vol in op de thema s energie uit de Noordzee, biomassa en duurzame renovatie. Daarnaast is er plek voor innovatieve ideeën en initiatieven en wordt de koppeling gelegd naar de arbeidsmarkt en het onderwijs in Noord-Holland. Carolien Huisman, beleidsmedewerker duurzame economie Provincie Zuid-Holland: Toekomst is aan groene economie,,met de grootste haven van Europa, een greenportcluster van wereldformaat en drie universiteiten is Zuid-Holland een topregio waar economische bedrijvigheid en kennisontwikkeling hand in hand gaan. Onze acties zijn erop gericht om de economie van Zuid-Holland langzaam maar zeker om te vormen tot een groene economie. Een economie niet langer afhankelijk van fossiele grond- en brandstoffen zoals aardolie. Daar zit in de toekomst de economische groei. Vandaar dat wij bij onze keuzes om projecten financieel of ruimtelijk mogelijk te maken zwaar meewegen of zij bijdragen aan verduurzaming en de omschakeling naar schone energie.,,in totaal trekt de provincie de komende jaren circa elf miljoen euro uit om deze ontwikkeling van de bio-economie te stimuleren. Dat geld komt in drie sectoren terecht: het havenindustrieel complex rondom Rotterdam, de (glas)tuinbouw en de groene onderzoeksprojecten en faciliteiten die universiteiten en bedrijfsleven samen opbouwen. Met subsidies ondersteunen wij tal van innovaties, zoals Kenniscentrum Plantenstoffen dat samen met de Universtiteit Leiden en Greenports zoekt naar nieuwe toepassingen uit plantenstoffen, bijvoorbeeld de winning van medicijnen uit bloembollen.,,ook windenergie is voor de provincie belangrijk om minder afhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen. Eind april stelden wij de elf laatste plaatsingslocaties vast. Eén daarvan is Zoeterwoude bij bierbrouwer Heineken. Heineken heeft zelf initiatief genomen om in Zoeterwoude haar eigen stroom op te wekken met windturbines. De provincie ondersteunt dat door het ruimtelijk mogelijk te maken. Sinds anderhalf jaar heeft Heineken het vervoer in Zoeterwoude voor een groot deel verlegd naar het water. Via de overslagterminal het Alpherium gaat tweederde van de exportbierproductie per schip. Er verdwijnen zes miljoen vrachtwagenkilometers en er gaat 35 procent minder CO2 de lucht in. De provincie heeft de komst van het Alpherium ruimtelijk mogelijk gemaakt. Wij zijn al langer bezig met het stimuleren van schone mobiliteit. Met Europese subsidies is een groot aantal aardgasvulpunten gerealiseerd, voor auto s als voor de binnenvaart. Deze vulpunten zijn ook geschikt voor het nog schonere biogas.

8 Duurzaam bouwen Cor van Vliet, Mulder Obdam: Duurzaamheid is ook elkaar iets gunnen,,duurzaamheid en innovatie staan bij Mulder Obdam hoog in het vaandel. We voelen ons verwant aan de samenleving en kennen onze verantwoordelijkheid. We willen een wezenlijke bijdrage leveren aan de omgeving.,,in 2010 hebben we de inschuifwoning ontwikkeld, gebaseerd op het principe van lean bouwen. Door een zeer uitgedachte planning kan binnen een maand een compleet nieuwe en energiezuinige tussenwoning worden geplaatst die voldoet aan de EPC-norm. Versnipperd bezit wordt zo gemakkelijk aangepakt, omdat het mogelijk is om één rijtjeswoning te slopen en weer op te bouwen. We werken met veel onderdelen die al in de fabriek op maat zijn gemaakt. Dat scheelt tijd en bespaart veel afval. In de nabije toekomst bevat de inschuifwoning ook onze meest recente innovatie, de Rentovloer (renovatie totaalvloer). Deze wordt gemaakt van kunststof balken met bewapening. De vloer is vochtbestendig en heeft een levensduur van vijftig jaar. Hij kan gedurende bewoonde toestand in elke woning geplaatst worden. Het leggen van de vloer per vertrek, neemt slechts één dag in beslag.,,leegstand van gebouwen is een zorg. We hebben een manier bedacht om in samenwerking met onder andere ZON Energie uit Spanbroek, binnen vier tot acht weken met een compleet doorgerekend herontwikkelingsplan voor een gebouw te komen: Mind your own building. We kijken naar de constructie van het gebouw, onderzoeken waar vraag naar is en maken een plan. Pas daarna wordt gezocht naar investeerders. We bouwen daarmee alleen voor de vraag.,,met het concept De tandarts van de wijk, pakken we herontwikkeling van wijken aan, waarbij woningcorporaties, gemeenten en eigenaren van woningen betrokken zijn zodat woningen van particulieren na de herontwikkeling niet als rotte kies in het gebied achterblijven. We zoeken met elkaar naar nieuwe financieringsvormen om wijken te upgraden. Loek den Nijs, Stukadoorbedrijf Gebroeders den Nijs Gevelisolatie is meest effectieve vorm van isoleren,,ons bedrijf bestaat bijna honderd jaar. We zijn één van de weinige stukadoorbedrijven in Noord-Holland boven het Noordeekanaal die gevelisolatie toepassen. Dat komt omdat het zeer pecialistisch werk is. Het is de meest effectieve en dus meest uurzame manier van isoleren.,gevelisolatie is iets totaal anders dan spouwmuurisolatie. Bij evelisolatie worden isolatieplaten van polystyreen aan de buitenkant p de gevel aangebracht. Ze worden met een sierpleister afgewerkt. Welke dikte geschikt is hangt af van het achterliggende materiaal en de warmteweerstand van een constructie (Rc-waarde) waaraan de isolatie oet voldoen. e voordelen van gevelisolatie zijn legio. Naast de hoge isolatiewaarde un je er bepaalde littekens van gebouwen zoals scheuren en naden ee wegwerken. Ook houdt het regendoorslag tegen. Daarnaast geeft het een pand een geheel nieuw uiterlijk. We kunnen het toepassen in elke dikte, kleur en structuur. Architecten passen het steeds vaker toe in hun ontwerpen omdat je er fraaie gevels mee kunt ontwerpen.,,de norm voor de Rc-waarde wordt van overheidswege in 2015 verhoogd van 3,5 naar 5. Door gevelisolatie kun je een bestaande woning of gebouw gemakkelijk naar dat niveau tillen. Het verhoogt meteen de waarde van het pand. Naast een warmer huis in de winter zorgt gevelinstallatie in de zomer voor een koeler pand. Het beste is om gevelisolatie te combineren met nieuwe kozijnen en ramen. Dat levert een nog beter resultaat op. Gebouw aan de Vondelstraat in Alkmaar, aan de buitenzijde geïsoleerd door Den Nijs. Arian de Bondt, Ooms Civiel: We ontwikkelen ook zelf duurzame producten,,onze activiteiten zijn op duurzaamheid gericht. We ontwikkelen zelf producten die duurzaam zijn zodat we meehelpen aan energiebesparing en het terugdringen van de CO 2 -uitstoot. Onze voornaamste tak van sport is wegenbouw. Daarvoor hebben we asfaltproducten ontwikkeld die minder onderhoud vergen en langer mee gaan, zodat ze minder snel vervangen hoeven worden. Ze zijn elastischer en minder vorstgevoelig zodat er minder snel scheurvorming optreedt of kuilen ontstaan.,,daarnaast hebben we vederfalt ontwikkeld, vederlicht asfalt dat heel geschikt is voor zompige grond. We maken ook dunne asfaltlagen. Onze eigen specialisatie is het product Novachip dat zich onderscheidt van andere dunne lagen door de hoogwaardige lijmlaag en de aanbreng door een speciale machine. Het gaat lang mee en is goed voor geluidsreductie. Het zijn zaken waar de maatschappij echt op zit te wachten. Natuurlijk zijn sommige van deze asfaltproducten duurder, maar omdat ze veel langer meegaan, ben je uiteindelijk goedkoper uit. Je bespaart op onderhoud en vernieuwing van wegen.,,wat ons betreft moeten we toe naar een systeem waarbij je als onderneming in de grond- en wegenbouw tien jaar garant staat en het onderhoud van de wegen voor je rekening neemt: het beheren van infrastructuur. Het wordt dan gemakkelijker om in duurzaamheid te investeren. Ooms Civiel doet het beheer van wegen nu al op kleine schaal.,,recycling van materiaal is belangrijk om het milieu te sparen. Ons bedrijf neemt deel aan de asfaltcentrale in Amsterdam, maar we hebben ook een eigen asfaltcentrale in Schagen. Als je in de kop van Noord-Holland aan het werk bent, is een ritje van en naar Schagen veel duurzamer dan helemaal naar Amsterdam op en neer. We hebben ook een extra overkapping gemaakt over de grondstofbunkers zodat er minder water bij kan komen en het minder energie kost om het vocht er uit te halen.,,het duurzaam ondernemen is voor ons bedrijf niet nieuw. Sinds de start van Ooms in 1913 zijn we altijd op zoek naar manieren om ons te onderscheiden. In 2003 is ons kantoor vernieuwd. We waren het tweede bedrijf in Nederland die betonkernactivering toepaste. Verwarming en koeling komt binnen via vloeren en plafonds. Buiten in het asfalt liggen allerlei leidingen voor warmte- en koudeopslag. We zijn er trots op dat we op niveau 5 staan van de CO 2 -prestatieladder. Dat kunnen maar weinig bedrijven in Noord-Holland zeggen. Die 10 cent munt illustreert goed de dunne asfaltlaag die met de Novachip machine wordt aangebracht.

9 Duurzaam bouwen Jan Willem de Boer en Christiaan Kwint, gemeente Heerhugowaard: Het barst van de kansen om verder te verduurzamen,,als er één gemeente voorloper is op het gebied van duurzaam bouwen, dan is het wel Heerhugowaard. Stad van de Zon, Europa s eerste energieneutrale wijk, trekt jaarlijks zo n tachtig delegaties van over de hele wereld en is inmiddels gekopieerd in landen als China en Zuid-Afrika. Voor de toekomst ziet de gemeente nog veel meer kansen. Tussen nu en 2030 willen we als één van de eerste gemeenten van Nederland volledig energieneutraal zijn. (foto aangeleverd) Wethouder Jan Willem de Boer van ruimtelijke ordening zet zich sinds zijn aantreding als wethouder in 1994 in voor het verduurzamen van de gemeente.,,er was een lange adem nodig om Stad van de Zon te realiseren. Het is gelukt dankzij steun van de provincie en Europa. De zonnepanelen op huizen brengen gezamenlijk 2,45 MW aan energie op, de drie windturbines zijn goed voor 6,9 MW. Complete pakketten aanbieden,,zon- en windenergie is toegankelijk en wordt steeds goedkoper, vult Christiaan Kwint, verantwoordelijk voor duurzaamheid, aan.,,maar als je echte slagen wilt maken, moet je ontzorgen. Door pakketten inclusief installatie aan te bieden, omdat daar vaak de drempel ligt voor mensen om over te stappen. Inmiddels kun je dankzij de snelle ontwikkelingen op gebied van duurzaamheid een wijk als deze bouwen zonder subsidie.,,met het nieuwbouwproject De Draai zetten we een volgende stap, aldus de wethouders.,,alle woningen in De Draai moeten aan basiseisen voldoen om een energiezuinige woning te zijn. In elke fase wordt gekeken naar de nieuwste systemen en mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid. Zonnebloemwijk Omdat de bestaande bouw voor dertig procent verantwoordelijk is voor het energieverbruik in Heerhugowaard voert de gemeente gesprekken met belanghebbenden om te komen tot gezamenlijke duurzame oplossingen.,,te denken valt aan ondersteuning in de vorm van subsidies, het soepeler krijgen van vergunningen en gezamenlijke aanschaf van duurzame artikelen zoals isolatiemateriaal. Met Woonwaard doen we een mooi project in de rivierenwijk: Van bloemkoolwijk naar zonnebloemwijk. We werken er aan sociale duurzaamheid, voorzieningen, buitenruimte en woningvoorraad. Duurzaamheid loopt als een rode draad door alle thema s heen. Bedrijventerreinen Volgens de wethouders barst het van de kansen als het gaat om het terugdringen van energieverbruik voor wonen, werken, verkeer en vervoer en het opwekken van duurzame energie.,,op bedrijventerreinen valt nog veel eer te behalen. Je ziet er bijna allemaal platte daken. Daar kunnen zonnepanelen op. Het nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein Het Vaandel moet wat ons betreft een toonbeeld op het gebied van duurzaamheid worden. Ook het gezamenlijk inkopen van energie en zonnepanelen wordt door de wethouders gepromoot.,,heerhugowaard was de eerste gemeente in Nederland die met het idee kwam een collectieve inkoop van energie voor inwoners te organiseren. Hetzelfde gebeurt nu met zonnepanelen voor heel Noord-Holland Noord. Er doen al twintig gemeenten mee, waaronder Zaanstad en Haarlem. De actie maken we voor de zomervakantie bekend. Eind september is duidelijk wie mag leveren. Tweede paradepaardje Dat Heerhugowaard ambitieus blijft blijkt ook uit de deelname aan het smart energy collective, een project dat wordt getrokken door KEMA en Alliander.,,De bedoeling is smart grids, chips en standaarden te ontwikkelen, waardoor bijvoorbeeld je wasmachine gaat draaien als er elektriciteit wordt opgewekt als de zon schijnt en je teveel aan energie aan de buren kunt verkopen. We zitten in een testfase. We willen dit uiteindelijk als tweede paradepaardje van Heerhugowaard groot uitrollen. Duurzaam bouwen? Diana Komen en Jacob Wiering van het familiebedrijf Knipping Kozijnen in Zwaagdijk weten niet beter. Het is broer en zus met de spreekwoordelijke paplepel ingegoten. Vader Hans bouwde dertig jaar geleden al een oerduurzaam huis. Gewoon omdat duurzaamheid hem mateloos intrigeerde. Diana Komen-Wiering en Jacob Wiering Knipping Kozijnen: Huis verwarmen met de warmte van koeienmelk,,voordat mijn vader dertig jaar geleden startte met het bedrijf Knipping Kozijnen, was hij aannemer en veeboer, vertelt Jacob.,,Hij wilde een eigen huis bouwen en het verwarmen met de warmte van koeienmelk. Als het in de tanks is opgeslagen, wordt de melk gekoeld. Zonde om de warmte niet te gebruiken, vond mijn vader. Driedubbel glas,,het huis dat mijn vader dertig jaar terug bouwde heeft isolatiewaarden die vandaag de dag van toepassing zijn, vult Diana aan.,,hij gebruikte bijvoorbeeld driedubbel glas. En kunststof kozijnen uit Duitsland van het bedrijf Knipping. Hij kon het prima vinden met de eigenaar ervan. Die riep meteen: Jij wordt onze grootse dealer in Nederland. En zo is het ook gegaan.,,in 2000 zijn we als Knipping Kozijnen in Zwaagdijk de productie en ontwikkeling van de kunststof kozijnen zelf gaan doen, vertelt Jacob.,,Er werken inmiddels vijftig mensen in ons bedrijf. De producten zijn uitgebreid tot goed isolerende kozijnen, deuren, schuifpuien, tuindeuren en dakkapellen, die een besparing op kunnen leveren van dertig procent op onderhoud- en energiekosten. In 2009 hebben Diana, mijn zus Sacha, broer Hans jr. en ik het bedrijf offi cieel overgenomen. Onze ouders kunnen niet zonder. Ze helpen gewoon nog mee. Tussen de middag eten we bij hen in hun huis naast het bedrijf en bespreken onze nieuwe ideeën. We zijn allemaal even gedreven. Innovatieve producten Knipping heeft de afgelopen jaren succes geboekt met verschillende zelf ontwikkelde, innovatieve producten. Waaronder het modulaire kozijnensysteem, gemaakt van kunststof en aluminium. Diana:,,Het kunststofkozijn gaat een leven lang mee. Aan de buitenzijde kun je er verschillende modellen aluminium op zetten om de optische vorm te bepalen, aan de binnenzijde in het kozijn isoleren we naar behoefte. We hebben kozijnen die geschikt zijn voor passief bouwen, maar kunnen het ook naar beneden uitkleden. Ons instapmodel is al vijftig procent beter dan de norm van het bouwbesluit.,,bij een goed geïsoleerd kozijn is de ventilatie belangrijk, vult Jacob aan.,,daarvoor hebben we iets nieuws ontwikkeld: zomernachtventilatie. Het gaat om smalle raampjes van negen centimeter breed die je in de zomer open kunt zetten. Als je dat boven en beneden doet, krijg je ventilatie door het huis. Afkoelen met een energieverslinder zoals airco is niet meer nodig. Energy dakkapel Ook met de Energy dakkapel gooit Knipping hoge ogen. Jacob:,,Onder de hoogwaardige EPDM-dakbedekking kunnen we onzichtbaar zonnecollectoren aanbrengen. Ze worden eenvoudig op een zonneboiler aangesloten. Er kunnen tevens fotovoltage cellen worden aangebracht zodat je met hetzelfde oppervlak zowel warm water als stroom kunt opwekken. Diana:,,We kijken heel goed wat de behoefte van klanten is en spelen daarop in met onze producten. Betere productprestaties op het vlak van bedieningsgemak, veiligheid, energiebesparing, energieopwek- king, onderhoud, levensduur en hergebruik staan bij ons voorop.

10 Duurzame bedrijfsenergiehuishouding John Braakman, ZON Energie: Kijk rond bij ondernemers die al duurzaamheidslag hebben gemaakt,,als het gaat om een duurzame energiehuishouding zitten we nog in de oertijd. Je kunt het vergelijken met de opkomst van de computers. In de jaren zeventig waren pc s nog van die grote kasten met onhandige floppy s. Je had geluk als er iemand in het bedrijf was die er goed mee wist om te gaan. We hadden er in die periode geen idee van dat de ontwikkelingen zo snel zouden gaan. Dat we anno 2012 allemaal met een iphone in onze achterzak zouden lopen.,,wat het verduurzamen van de energiehuishouding betreft voorzie ik hetzelfde. Wat nu nieuw en innovatief is, is over vijf jaar alweer verouderd. Maar als je wilt dat vastgoed over tien jaar ook nog waarde heeft, moet je nu wel de eerste stappen nemen om het te verduurzamen. Bovendien levert het comfort en energiebesparing en dus geld op. Op weg naar een duurzame energiehuishouding zijn drie stappen van belang. Ten eerste moet je de energievraag beperken. Dat doe je door vervanging van ramen en kozijnen en het aanbrengen van isolatie in vloer, gevel en dak. Stap twee is het zoveel mogelijk invullen van de energievraag met duurzame bronnen. Voorbeelden ervan zijn een ventilatiesysteem met warmteterugwinning, een verwarmingsinstallatie met vloerleidingen, zonne-energie, klimaatplafond voor verwarming en koeling en warmtepompen met warmte- en koudeopslag in verschillende bodembronsystemen. Tot slot is het effi ciënt gebruiken van de resterende fossiele energiebronnen belangrijk. Dat houdt in: moderne verlichting met daglichtafhankelijke schakelaars en aanwezigheidsdetectie.,,al met al is het creëren van een duurzame energiehuishouding maatwerk. Het is verstandig om goed rond te kijken bij ondernemers die al een slag op dat gebied hebben gemaakt. Waar hebben ze voor gekozen, waarom, hoe werkt het en wat levert het op? Naar aanleiding daarvan kun je beslissen wat je zelf wilt. Paul Bijvoet, Bijvoet Energie: Wij kunnen met hout wat een ander met aardgas kan,,een uitstekende manier om je woning of bedrijf te verduurzamen is om voor een andere energievorm dan gas te kiezen. De pelletkachel bijvoorbeeld. Dat is een volautomatische kachel die brandt op kleine korreltjes geperst houtzaagsel en werkt veelal via het CV-systeem en is CO2- neutraal verwarmen. Hoe groter het gasverbruik, hoe groter de besparing. Grote bedrijven, met dus een groot gasverbruik, kiezen ook voor stoken op houtsnippers. Zij hebben aantoonbaar tachtig tot negentig procent lagere energielasten. Maar ook kleinere bedrijven varen er wel bij. In Beemster hebben wij aan de eigenaar van een woonhuis met bedrijfshal een kachel van dertigduiend euro geleverd. Hij had de aanschaf er binnen nderhalf jaar uit, mede omdat zij een afvalproduct ebben dat geschikt is om te stoken. Wanneer je zo n fvalproduct niet zelf hebt, is het goed mogelijk in rie tot zes jaar je investering eruit te halen. Vanaf at moment ga je echt profi teren door heel lage nergielasten.,de pelletkachel is sinds een jaar of zes in Nederland d verkrijgbaar. Je kunt er je hele huis of bedrijfspand ee warm stoken en hebt tot 95 procent rendement, vergelijkbaar met een HR-gasketel. Het is dus goedkoop n heel schoon. Het product bestaat al langer, maar omdat wij in Nederland tot enkele jaren terug verwend waren met een relatief lage gasprijs, was er geen noodzaak het product hier op de markt te brengen. Weiigen weten nog van het bestaan van de pelletkachel. Ook is er vaak een verkeerd idee over. Dat je zelf met out aan het slepen moet. Of dat de warmte niet te regelen is. Niets is minder waar. Wij kunnen met hout wat en ander met gas kan. Ten eerste geeft hij naar wens warmte, tussen de tien en honderd procent vermogen. e kachel vult zich automatisch met korreltjes. Wij combineren het vaak met zonneboilers voor tapwatervooriening, zo kan de pelletkachel tot ver in het najaar uit blijven door de warmte uit zon. Dat betekent inderdaad at je je gasleverancier kunt afzeggen. e pelletkachel is tevens een uitstekende vervanger voor de dure aardwarmtepompen, de investeringskosten ijn vergelijkend (vaak lager met pelletkachel), maar de energielasten zijn stukken voordeliger. De pelletkachel an ook gebruikt worden voor radiatorenverwarming op heaters, wat met een warmtepomp absoluut niet ogelijk is. Marcel Elswijk, EnergyGo: Smart grids zorgen voor betrouwbaar energiesysteem,,energygo is een bedrijf opgericht door vijf voormalig ECN-medewerkers. We willen al onze kennis gebruiken om de samenleving te verduurzamen. We werken er zelf aan mee door innovatieve producten en diensten te ontwikkelen en exploiteren om gebieden, gebouwen en installaties te verduurzamen. Energiebesparing, efficiënt gebruik van energie, lokale duurzame energieopwekking en slim energiemanagement zijn voor ons onderdelen die alle vier even belangrijk zijn.,,we leveren informatie aan onze opdrachtgevers zodat ze beslissingen kunnen nemen om tot de juiste verduurzaming te komen. We hanteren daarbij een economische, technische en sociale benadering. We kijken of er al beleid is op gebied van verduurzamen en wat de motivatie is. Meestal gaat het om kostenbesparing in combinatie met een idealistische bedrijfsvoering. Als we door een bedrijf worden ingehuurd, worden ook de mensen op de werkvloer door ons bij het project betrokken. Waar hebben zij behoefte aan en hoe kan dat duurzaam tot stand komen? Onze diensten lopen uiteen van een quick scan om in kaart te brengen welke snelle en simpele manieren er zijn om energie te besparen tot ingrepen die meer actie, tijd en investeringen vragen. Belangrijk is altijd dat de verduurzaming goed wordt gecommuniceerd en gekoppeld aan een stukje bewustwording van iedereen die in het gebouw aan het werk is.,,een van de ontwikkelingen op dit moment is energiebesparing in datacenters. Het is ontstaan bij ECN door slim te koelen en is inmiddels opgepakt door andere bedrijven. Door de warmte die vrijkomt bij datacenters die normaal wordt weggegooid te gebruiken voor het verwarmen van kantoren kun je op jaarbasis een besparing bewerkstelligen die tot tienduizenden euro s kan oplopen.,,het ontwikkelen en gebruiken van smart grids, ofwel slimme energie-infrastructuur is een ontwikkeling die vandaag de dag een enorme vlucht maakt. Dit systeem zorgt er bijvoorbeeld voor dat het wisselende aanbod van duurzame bronnen zoals wind- en zonne-energie goed wordt afgestemd op de vraag naar energie. Smart grids zorgen er ook voor dat installaties minder energie gebruiken en dat transport van energie gemakkelijker wordt. Tevens kan een smart grid informatie geven over bijvoorbeeld energiegebruik en -productie, de energierekening, en wanneer onderhoud aan installaties nodig is. Het kan zelfs adviezen geven om het energiegebruik verder te verlagen. EnergyGO ontwikkelt op dit moment zo n smart grid voor de Gemeente Zaanstad, waarbij duurzaam opgewerkte elektriciteit door zon- en windenergie optimaal wordt ingezet voor het opladen van elektrische auto s. Bestuurders kunnen een auto vooraf reserveren en achteraf op hun smart phone zien hoe duurzaam hun autorit is geweest.

11 Duurzaam vervoer Jan Veeken en Duncan Kavelaar, Veekro Bedrijfswagens: Voor transporteurs is veel geld op energie te besparen,,wij leveren de Iveco Daily op aardgas af fabriek. Dat is het eerste duurzame aspect; achteraf hoeven geen aanpassingen gedaan. Rijden op aardgas in de Iveco Daily is de manier voor het beroepsgoederenvervoer om schoner, dus duurzaam te rijden.,,aardgas is al een poosje in trek bij hoveniers en gemeenten. Sinds we hier op het bedrijventerrein in Zwaagdijk een aardgaspomp hebben die is in februari geïnstalleerd- is er behoorlijk veel belangstelling voor rijden op aardgas. Het was natuurlijk een beetje het kip en het ei-verhaal; mensen wilden wel, maar konden in de buurt geen aardgas tanken. Jill Groot, Stokman Alkmaar: Ik kijk of elektrisch rijden bij je past,,renault is voorloper met een programma van elektrische auto s. Stokman is een van de zeventien Renaultvestigingen die elektrische auto s mogen verkopen. Wij hebben ze zowel voor particulieren als de zakelijke markt en organisaties.,,als je interesse hebt om over te stappen naar elektrisch rijden, bekijk ik via een checklijst of je geschikt bent om elektrisch te rijden. Hoeveel kilometer rijd je per dag, op wat voor soort wegen rijd je, ben je bereid om het nieuwe rijden toe te passen, wat voor functie heeft de auto binnen het gezin of bedrijf, enzovoorts. Ik wil in tegenstelling tot de gewone brandstof-auto-klant veel meer weten van een ZE-klant om zo uit te kunnen sluiten dat het elektrisch rijden van iets unieks naar een teleurstelling kan omslaan. De elektrische auto heeft namelijk een actieradius van honderd tot 120 kilometer en moet tussen de zes en acht uur opladen. Goedkoper dan diesel,,voor de gemeente Drechterland zijn we twee auto s aan het opbouwen; een exemplaar met een speciale bak en één met een kraantje. We zijn ook met een andere grote organisatie bezig. Zodra die op aardgas gaat rijden, zal een grote groep volgen. Het transport staat niet te juichen. Distributeurs wel. Het grootste probleem om op aardgas te gaan rijden is dat de aanschaf iets duurder is. Aardgas is ongeveer vijftig procent goedkoper dan diesel, maar de wagens zijn door de motoropbouw en de tanks hoger in prijs. Maar er zijn subsidiemogelijkheden. Een ondernemer in de buurt kreeg een paar jaar terug veertig procent subsidie op de aanschaf van een wagen. De tankdekking is steeds beter. Met een actieradius van driehonderd kilometer red je het in Nederland. Leefbare planeet,,wij houden het niet bij duurzame producten, we doen meer om ook onze kinderen een leefbare planeet te geven. Ons pand is zes jaar geleden voorzien van aardwarmte. Dat is gewoon werelds. Nog een jaar en we hebben de installatie eruit. Verder promoten wij het nieuwe rijden. Voor transporteurs is er nog veel geld op energie te besparen. Schoon en stil,,wanneer je jouw auto minder dan honderd kilometer per dag gebruikt, is elektrisch rijden een interessante optie. Het is schoon en stil. En als je met het milieu bezig bent, innovatief bent en wilt uitblinken, is elektrisch rijden een mooi alternatief. Zeker met de Twizy, een stadsauto voor twee personen die er sinds april is, heb je bekijks. Ook voor je portemonnee is elektrisch rijden fi jn. De benzineprijzen blijven maar stijgen en een volle batterij kost je vijf of zes euro. Via de stichting E-laad kun je een oplaadpunt op een openbare parkeerplaats bij je huis aanvragen. Die wordt gratis geplaatst. We hebben naast de Twizy de Renault Kangoo Z.E., een bestelauto die bij bedrijven en organisaties wordt ingezet. Energie Service Noord West, de gemeente Hoorn, de Rabobanken in Schagen en Den Helder en Aad de Wit Verhuizingen rijden ermee. Broodjesservice,,Een leuk voorbeeld is Broodjesservice Texel, die s ochtends vroeg op vakantieparken op het eiland brood bezorgt. De gasten werden altijd wakker van de dieselmotor. Nu er een stille elektrische auto verschijnt, is er geen enkele wanklank meer. Voor particulieren en zakelijke rijders is er de Renault Fluece Z.E., een royale, luxe personenwagen. Dit najaar komt de Zoë, een kleinere personenwagen. We verwachten er veel van. Jan Dijkstra, Fairtransport: Zeilende vrachtvaart kan concurreren met bestaande schepen,,al twaalf jaar ben ik met dit idee bezig. Nu ligt het ontwerp van de Ecoliner op de tekentafel. Het is een ultramodern, 130 meter lang zeilschip met een hulpmotor voor vrachtvaart.,,het doel is ideëel; het besparen van fossiele brandstof, zodat volgende generaties er ook nog aan hebben waarvoor het is bedoeld; het duurzaam vervoer van goederen. Natuurlijk is er ook een commerciële zijde. Het is duidelijk dat dit schip moet kunnen concurreren met bestaande schepen. Bij een olieprijs van $80/barrel zijn de kosten van het zeilschip en het motorschip gelijk. Bij prijzen boven $80 vaart het zeilschip goedkoper. Onderzoek heeft uitgewezen dat er bij de Transatlantische route tot vijftig procent brandstofbesparing mogelijk is. Dat is de brandstof die nodig is om auto s die gemiddeld kilometer per jaar afl eggen, te laten rijden. Dit alleen al voor één schip van achtduizend ton! En dat is internationaal gezien nog maar een middenmoter.,,de Ecoliner is net zo snel, net zo duur en net zo betrouwbaar als een traditioneel gebouwd schip. Het biedt niet alleen een uitstekende bescherming tegen stijgende e olieprijzen, maar kan ook tot honderd procent CO2-neutraal varen. Als er wind is, zeilen we. Bij iets minder wind zetten we de motor bij. Als het hard waait, halen we zeventien knopen in plaats ats van de twaalf knopen normale dienstsnelheid. Vanwege de voorsprong die we dan hebben gemaakt, hoeven we vervolgens een aantal dagen de motor niet te gebruiken, ongeacht de windsnelheid. Fairtransport bestaat uit een man of acht. Allemaal al ideële mensen met specifi eke kennis op het gebied van banking, marketing en andere vakgebieden. Ze hebben hun sporen verdiend en werken alle op pro deobasis. Een geweldig, hardwerkend team. Steeds meer mensen ondersteunen ons initiatief. Dat is fantastisch. Over een maand is de presentatie klaar en organiseren we roadshows om de financiering rond te krijgen. Ik heb er alle vertrouwen in. Doel is dat ons initiatief gevolg krijgt en dat schone vaart de norm wordt.

12 Duurzaam vervoer Cees van Iperen, VT Verkerk Transport & Logistics: Ik zie duurzaamheid niet als commercieel wapen In 1936 gestart als transporteur van goederen met paard en wagen, is VT Verkerk ruim 75 jaar later met tachtig vrachtwagens actief in de hele Benelux.,,We hebben een jaarverbruik van twee miljoen liter dieselolie. Dat is nogal wat. Daarom zijn we heel bewust bezig om zo duurzaam mogelijk ons werk te doen. VT Verkerk probeert het aanbod aan transport zo effi ciënt mogelijk te vervoeren en zo min mogelijk kilometers te maken, vertelt Cees van Iperen. Daarbij wordt getracht de auto s zo zuinig mogelijk te laten rijden.,,natuurlijk is dat economisch gezien belangrijk, maar ook vanuit het oogpunt van duurzaamheid doen we dat. Onze chauffeurs krijgen begeleiding in rijstijl. Daarvoor hebben we speciaal iemand in dienst. We leren hen rustiger te rijden. Dat scheelt niet alleen dieselolie, maar ook minder slijtage aan de banden en minder kans op schade. Bovendien zit de chauffeur door een rustigere rijstijl een stuk kalmer achter het stuur. Naast besparing aan brandstof is VT Verkerk actief om noviteiten te onderzoeken die het milieu ontlasten. De aanschaf van een auto met dual fuel bijvoorbeeld. Van Iperen:,,De auto rijdt deels op gas en deels op diesel. De grootste besparing is dat gas veel minder uitstoot van CO2 geeft. Daarnaast maken we gebruik van een jong wagenpark. De nieuwe generatie vrachtwagens zijn schoner. Dat doen we puur met het oog op duurzaamheid; een jong wagenpark is zeker geen economisch voordeel, want oudere vrachtwagens rijden veelal zuiniger dan nieuwere. De ontwikkeling van nieuwe wagens is heel erg gericht op vermindering van uitstoot van fi jn stof en CO2. We zijn echter niet in staat geweest tegelijkertijd te zorgen voor een zuiniger verbruik. De eind december in gebruik genomen nieuwe loods van VT Verkerk ( m2) heeft verlichting die werkt op bewegingdetectoren. Ook het nieuwe kantoor van de transporteur wordt van dit systeem voorzien. Overigens is niet gekozen voor nieuwbouw, maar hergebruik van bestaand vastgoed.,,we komen veel op bedrijventerreinen en overal is veel leegstand. Daarom vonden we het niet kunnen een nieuw pand neer te zetten terwijl er zoveel onroerend goed niet wordt gebruikt. We hebben fors geïnvesteerd in renovatie. We zijn dus op veel vlakken bezig met duurzaamheid. Ik zie het niet als een commercieel wapen. Iedereen moet zich ervan bewust worden dat duurzaamheid noodzakelijk is. Het moet gewoon worden. Van bovenuit moet je dat stimuleren. Gelukkig zien we dat mensen het echt gaan oppakken. Cryonorm Projects bestaat sinds 2003 en bouwt wereldwijd installaties voor vloeibaar aardgas, de zogenoemde LNG-installaties. LNG staat voor Liquified Natural Gas. In vloeibare vorm heeft aardgas een zeer hoge energiedichtheid. Eén liter vloeibaar aardgas staat gelijk aan 640 liter gasvormig aardgas. Jos Glorie, Cryonorm Projects: Vloeibaar aardgas voldoet aan strengste,,dat maakt vloeibaar aardgas de perfecte brandstof voor lange afstandtransport, zegt Jos Glorie.,,Een perfecte tegenhanger voor diesel dus. Andere voordelen zijn dat LNG ongeveer twintig procent goedkoper is dan bestaande brandstoffen, relatief eenvoudig is op te slaan en schoon is. Vloeibaar aardgas voldoet aan de strengste emissie-eisen. Wie nadenkt over hermotoriatie of zelfs een nieuw schip of vrachtwagen, moet zich beraden over NG als brandstof. ryonorm Projects heeft in Polen en Equador grote LNG-fabrieken geouwd. Daar wordt van aardgas LNG gemaakt. Onzuiverheden worden it het aardgas gehaald zodat zuiver methaan overblijft waarna dit chone gas wordt vervloeid naar LNG. Daarnaast onderzoekt Cryonorm f biogas kan worden vervloeid naar bio-lng om een nog groenere randstof te creëren. Naar verwachting kan eind 2014 de eerste fabriek voor bio-lng worden opgeleverd.,lng is een van de zeer snel opkomende brandstoffen in Europa, vervolgt hij.,,het is interessant als motorbrandstof voor verschillende vervoersmodaliteiten, zoals voor wegvoertuigen, vaartuigen en railgeonden voertuigen. Aardgas en voornamelijk LNG spelen een cruciale ol in de transitie naar duurzamere mobiliteit. Enerzijds is aardgas een emissie-eisen relatief schone brandstof en anderzijds kan deze op termijn volledig worden vervangen door duurzaam geproduceerd biogas. Naast het produceren van LNG levert Cryonorm LNG-installaties en applicaties om LNG daadwerkelijk als brandstof te kunnen gebruiken. Zo werden tankstations gebouwd en aanpassingen voor vrachtwagens gemaakt. Een mooi voorbeeld is het LNG-tankstation bij Simon Loos in Zaandam. Dat bedrijf heeft 25 vrachtwagens op LNG op de weg voor supermarktdistributie voor Albert Heijn in de regio Amsterdam. Nog een bijzonder project is het schip Ms. Argonon, het eerste dual fuel -binnenvaartschip ter wereld. Dit innovatieve schip is door Cryonorm Projects voorzien van een LNG-brandstofi nstallatie die bestaat uit een vacuüm geïsoleerde LNG-tank van liter. Dat is genoeg brandstof voor Rotterdam Basel vice versa. Het systeem is volledig geautomatiseerd. Tevens maakte Cryonorm Projects het vergunningsysteem in orde. Glorie:,,Dit schip is een enorme stap voorwaarts voor de binnenvaart waar het gaat om duurzaamheid, emissiereducties, veiligheid en effi ciency. Het is in feite een compleet nieuwe kijk op de binnenvaart. Er spelen veel zaken. Een tendens is dat schonere schepen ook voor hun inspanningen worden beloond, denk alleen al aan reductie op havengelden. Dat gaf de ontwikkeling naar LNG een absolute impuls, ook omdat wij voorzien dat LNG in de toekomst een belangrijke rol in de energievoorziening zal gaan spelen.

13 Duurzame energie Brendan de Graaf, coöperatie TexelEnergie: Naast in- en verkoop van duurzame energie produceren we ook zelf,,texelenergie is een energiemaatschappij zonder winstoogmerk. Naast het in- en verkopen van duurzaam stroom en gas, produceren we ook zelf duurzame energie. Texelaars en mensen van het vasteland kunnen lid worden van de coöperatie, zodat ze naast afnemer ook mede-eigenaar zijn.,,we zijn in 2007 gestart en hebben meer dan drieduizend leden. Onze in- en verkoop van duurzame energie staat inmiddels goed op de kaart. Het zelf produceren van energie gebeurt vooralsnog met zonnepanelen. In de toekomst zullen we duurzame energie gaan produceren met behulp van biovergisting. Deze vergister produceert met behulp van bacteriën biogas uit een mengsel van mest en organische restproducten. Het is een natuurlijk proces. Naast biogas blijft er ook digistaat (mest) over die niet stinkt zoals de mest die nu door boeren wordt uitgereden. Dat scheelt enorm veel uitstoot van methaan, een gas dat slecht voor het milieu is. Omdat de biovergister meer digistaat produ- ceert dan er mest in gaat, hoeven we als eiland straks minder mest te van het vasteland te importeren. Biomassakachel,,Verder zijn we bezig met een biomassakachel voor de woonwijk de 99. De warmte in deze wijk wordt al door een centrale kachel geproduceerd en via buizen naar woningen in de wijk gebracht. Nu vindt de verwarming nog plaats met aardgas, maar de voorbereidingen om over te stappen op biomassa zijn in vergevorderd stadium. De biomassakachel zal worden gestookt op houtsnippers uit het Texelse bos. Dit snoeihout, dat vrijkomt bij regulier onderhoud, wordt ter plaatse versnipperd en direct verstookt om de huizen in de 99 te verwarmen. Er worden dus geen bomen gekapt om de biomassakachel te laten branden; het gaat om afvalhout dat in voorgaande jaren van Texel moest worden afgevoerd naar de vaste wal. Ontzorgpakketten,,Een ander mooi project omvat zonnepanelen voor particulieren en bedrijven. Dankzij financiële steun van de provincie en de Triodosbank kan TexelEnergie ontzorgpakketten leveren. Inwoners van Texel kunnen zo n pakket bestellen. Wij leveren zonnepanelen voor het gehele dak, brengen ze aan en dragen zorg voor onderhoud, reparatie en vervanging. Je hebt er zelf dus geen omkijken naar. De kosten bedragen vijf euro bovenop de reguliere maandelijkse kosten. Je zet je energieprijs vast en betaalt via je energienota. Zodra de energieprijs stijgt, ga je verdienen. Het kan afhankelijk van het dak gaan om tien tot zestien zonnepanelen. Bij zestien stuks wek je voldoende elektriciteit op voor het hele huishouden. We doen als TexelEnergie ook mee met het project Wij willen Zon van Urgenda. Je kunt er met korting zonnepanelen bestellen. Leden van TexelEnergie krijgen nog eens een extra korting. Marja Doedens, Maritime Campus Netherlands: Tienduizend nieuwe banen door,,offshore windenergie op zee kan uitgroeien tot een sterke, nieuwe economische activiteit die acht- tot tienduizend nieuwe banen oplevert. In de duurzame olie- en gaswinning zijn de komende jaren vijftienduizend mensen nodig. Er worden miljarden gestoken in technische ontwikkelingen. Dat heeft totaal geen nut als er geen goed opgeleide mensen beschikbaar zijn. Daarom starten op ons initiatief MBO-opleidingen en HBO Minors Ofshore Windenergie en Oil & Gas.,,De Maritime Campus Netherlands (MCN) is een samenwerkingsverband tussen onderzoeksinstellingen, onderwijsinstellingen (vmbo tot en met wetenschappelijk onderwijs), ondernemers en verheden. Ons doel is om een belangrijke bijdrae te leveren aan het duurzaam aanwenden van e zee en haar omgeving. Voor al onze initiatieven n projecten geldt dat ze economisch rendabel, cologisch verantwoord en technisch vooruitstrevend moeten zijn. In theorie komen de deelnemers an het samenwerkingsverband er samen wel uit, aar in de praktijk gaat dat vaak moeizamer. Wij ls MCN zorgen ervoor dat de samenwerking in de raktijk tot goede resultaten leidt.,een belangrijk speerpunt is om te komen tot nderwijs dat vraaggestuurd is, in samenwerking et het bedrijfsleven. Dat betekent dat we helder windenergie uit zee moeten krijgen waar bedrijven naar op zoek zijn. En dat mensen moeten kunnen doorlopen van vmbo naar wo en de kennis andersom. De vorig jaar gestarte opleidingen in offshore en gas en olie zijn goed ontvangen. Tijdens de minors bijvoorbeeld zijn er veel vakken gegeven die studenten normaal gesproken niet krijgen maar later wel in het bedrijfsleven tegenkomen, zoals communicatie, praktisch projectmanagement, veiligheid en de juridische zaken. Ook krijgen ze fundamentele technische basiskennis mee. Dat maakt de minor anders dan alle minors in Nederland. We hangen er tevens een pr- en marketingfunctie aan. Zo geven bedrijven bijvoorbeeld gastcolleges. Het is van groot belang dat de industrie vertelt waar offshore over gaat. Dat het goede beroepen zijn met carrièreperspectief en een prima salaris. En dat werken in de offshore niet betekent dat je altijd op zee zit, of dat het beroep vieze handen met zich meebrengt. Eigenlijk moet je op de basisschool al aan ouders uitleggen dat dit mooie beroepen zijn met toekomstperspectief. Zeventig procent van de ouders bepaalt voor hun kind namelijk naar welke opleiding ze gaan.,,we proberen zoveel mogelijk bedrijven aan te trekken die opdrachten uitzetten, goed gekwalifi - ceerd personeel nodig hebben en stageplaatsen kunnen leveren. In augustus beginnen we met een tweede Minor Oil & Gas. En natuurlijk kijken we qua onderwijs ook verder. Bijvoorbeeld of er interesse is om een Minor Biovergassing op te zetten.

14 Duurzame voeding,,ik ben geïnspireerd door een bezoek aan Zimbabwe, waar met hulp van de ZERI Foundation (Zero Emission Research Initiatives) een voedseltrainingsprogramma voor kinderen en jonge vrouwen is gestart. Jan Willem Bosman Jansen, GRO Holland: Restproducten hergebruiken met voedsel als resultaat,,deze mensen leren voedsel verbouwen op organisch afval (dat in voldoende mate in hun omgeving aanwezig is) wat direct hoogwaardig voedsel oplevert. Voor eigen consumptie, maar uiteindelijk ook voor verkoop, om zo te kunnen voorzien in het eigen levensonderhoud.,,terug in Nederland heb ik me samen met ZERI gebogen over de mogelijkheden hier. Ook in Nederland hebben we te maken met een overschot aan organisch afval, zoals bijvoorbeeld de grote hoeveelheden koffi e-residu van espresso- en andere koffi emachines in de horeca. Dit kan worden gebruikt als basis voor substraat waarop paddenstoelen kunnen groeien.,,in 2010 zijn we een samenwerking aangegaan met La Place en Vroegop-Windig om koffi edik van de restaurantketens op innovatieve manier te hergebruiken voor de teelt van oesterzwammen. We wonnen met dit innovatieve concept van hergebruik, eigentijds ketendenken en verantwoord ondernemerschap de eerste Horecava Duurzaamheidsaward 2011.,,GRO heeft een speciaal nieuw kroketje ontwikkeld genaamd TerraBites. De kroket is het eerste product dat is geproduceerd met de duurzame oesterzwammen van GRO Mushroom. Broodjes met oesterzwam en gegrilde groenten (in samenwerking met Hogere Hotelschool) en twee vegetarische soepen zijn nog in ontwikkeling. De oesterzwammen staan al bij verschillende restaurants op de menu kaart. Waaronder de Ziltezoen Bergen aan Zee, Egmond aan Zee, en Schoorl. Ziltezoen was ook de koploper wat betreft de TerraBites Oesterzwam kroketten die bij alle drie de filialen al vanaf het begin op de kaart staan. Inmiddels volgen andere restaurants zoals Eigenwijs restaurants van SAB Catering, Groothandel de Lindenhoff en het Academie gebouw Universiteit Utrecht.,,De receptuur voor het volledig vegetarische gezonde kroketje is ontwikkeld door een Michelin Chef. Er worden alleen verse ingrediënten gebruikt. Marc van Rijsselberghe: Met zilte teelt kun je de wereld redden Alleen al in Nederland wordt zo n hectare land door verzilting bedreigd. Wereldwijd gaat het om zo n 1.5 miljard hectare grond. Die grond kan uitstekend worden benut met zilte groenteteelt, zo werd op Texel ontdekt. Projectleider Marc van Rijsselberghe:,,Er zijn al mensen die zeggen: met zilte teelt kan je de wereld redden. Aanjager van de zilte teelt is Marc van Rijsselberghe (1955), ooit boer op Sint-Donatus, de biologischedynamische boerderij van zijn moeder. Jaren later maakte hij kennis met zilte teelt door een bericht in de krant.,,ik las dat in Zeeland tweeduizend vergunningen waren uitgedeeld voor het buitendijks snijden van zeekraal en zeeaster. Het bracht me op het idee om het als teelt op Texel op te starten. Van Rijsselberghe werd benaderd door de Vrije Universiteit. Ze zochten een vrijdenker, iemand die niet binnen de normale patronen dacht. Na twintig jaar onderzoek in het lab naar zilte planten was het tijd om die in de praktijk te telen. Allereerst zeekool. Van Rijsselberghe was de aangewezen man om het plantje te ontwikkelen tot product dat in de markt zou kunnen worden gezet.,,ik heb langs de Afsluitdijk zaadjes wilde zeekool verzameld. In die zaadjes zit een kern. Die moet minimaal twee maanden in zee zijn en daarna rusten op het strand. Na een regenbui springen ze open. Dan heb je tien procent kiemkans. Enfi n, een onderzoeker in opleiding van de universiteit is met de zaadjes aan de gang gegaan. Van de uiteindelijke zaadjes konden driehonderd plantjes worden geteeld. Ik heb de planten bij Sint Donatus in de grond gezet. Ze gaan onder een trekpot en er groeit een witte steel aan. Die is eetbaar. Ze groeien twee keer zo langzaam als normale planten. Het was dus zaak om goed het onkruid weg te plukken. Ik heb wat op m n knieën daar gezeten Inmiddels herbergt de onderzoekslocatie een proeftuin met een aantal eetbare planten als zilte strandbiet, zilte rucola en zilt lepelblad. Daarnaast experimenteert Stichting Sint Donatus met kleinschalige verduurzamingtechnieken drogen, vriesdrogen om zilte gewassen gebruiksklaar te maken als kruid of smaakversterker in de keuken. Stichting Sint Donatus werkt in deze projecten nauw samen met onder meer de Vrije Universiteit van Amsterdam, Universiteit van Wageningen en de Provincie Noord-Holland.,,Zilte groenten kunnen belangrijk worden. Alleen al de hele middenvlakte van Australië heeft last van zout. Hongarije, Bangladesh, je kunt het zo gek niet bedenken of er zit verzilte grond. En dat wordt door de klimaatverandering alleen maar meer. Het doel is daarom om een aantal planten te veredelen waardoor op een aantal plekken in de wereld weer kan worden geteeld. Er zijn al mensen die zeggen: met zilte teelt kan je de wereld redden. Dat is natuurlijk geweldig. Maar zo gemakkelijk gaat dat niet. Grote zaadveredelingsbedrijven hebben zich nooit bemoeid met zilte planten. De bedrijfstak is van nature bang voor zout. Aan de ene kant wel begrijpelijk; als je altijd hebt geleerd dat zout niet goed is, is het moeilijk een omslag te maken. Ook natuurorganisaties hebben geen belangstelling voor ontwikkeling van zilte teelt in natuurgebieden. Het telen van zilte groente in andere delen van de wereld zal dus best veel tijd kosten. Deze maand opende Joop Atsma, Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, Zilt Proefbedrijf op Texel, een hooggeavanceerd proefbedrijf. Hier wordt op verzoek van de markt op grootschalige wijze onderzocht welke gangbare landbouwgewassen én nieuwe planten geschikt zijn voor zilte teelt. Zilt Proefbedrijf is eigendom van drs. Arjen de Vos, Edwin van Straten, Rikus Kieft en Marc van Rijsselberghe.,,Het project biedt Nederland de kans om niet alleen voorloper te zijn in het onderzoek naar zilte teelt, maar ook om een wereldpositie in te nemen in de daadwerkelijke ontwikkeling en vermarkting van nieuwe zouttolerante plantenrassen.

15 Duurzame energie Han Blokland, Cofely: Duurzame energieoplossingen hebben hoogste prioriteit Cofely realiseerde rond het IJ een vermindering van de CO2-uitstoot van circa vijftig procent door de nieuwe gebouwen op het Oosterdokseiland, Overhoeks en IJdock te voorzien van warmte- en koudeopslag. Cofely zoekt voor haar klanten steeds de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie. Dat varieert van oplossingen als vloeibaar aardgas voor schepen en vrachtwagens, een dienstenpakket rond elektrisch vervoer tot slimme energienetwerken.,,duurzame energieoplossingen hebben de hoogste prioriteit, stelt Han Blokland, CEO van Cofely Nederland.,,De vraag naar energie stijgt met veertig procent tussen nu en De voorraad fossiele brandstoffen is echter beperkt. Het is de verantwoordelijkheid van onze generatie dat de wereld ook nog voor komende generaties leefbaar is. Energiegebruik moet duurzamer. Cofely wil en kan hieraan bijdragen. Daarom is energie-efficiëntie een kerntaak voor ons. Hoogwaardige techniek Cofely bedenkt en realiseert slimme energieoplossingen voor bedrijven en organisaties, door gebruik te maken van hoogwaardige innovatieve technieken. Cofely is daar zo goed in, dat het bedrijf steeds vaker de volledige energievoorziening van haar klanten overneemt, zodat die zich kunnen concentreren op hun kerntaken. Verduurzamen Blokland:,,De eerste stap om te verduurzamen is het meten van het energieverbruik van bedrijven en dat te analyseren. Aan de hand van deze analyse doen we een voorstel welke duurzame energieoplossing het best past, zoals bijvoorbeeld warmte- en koudeopslag of de inzet van slimme netwerken, of het efficiënter maken van datacenters en elektrisch vervoer. De volgende stap is om de resterende energie zo efficiënt mogelijk in te zetten. Vijftig procent uitstootreductie Rond het IJ realiseerde Cofely een vermindering van de CO2-uitstoot van circa vijftig procent door de nieuwe gebouwen op het Oosterdokseiland, Overhoeks en IJdock te voorzien van warmte- en koudeopslag. Ook maakt Cofely zelf gebruik van deze techniek; het datacenter in Maastricht bijvoorbeeld heeft zo n duurzame installatie. Overigens is ten minste dertig procent van het totale gebouwgebonden energieverbruik van het bedrijf afkomstig van duurzame energiebronnen. Verduurzaming van het wagenpark en inzet van groene stroom dragen daarnaast bij aan energiebesparend ondernemen.,,wij kunnen als Cofely onze klanten ook alleen energie-efficiënte oplossingen bieden, als wij als organisatie, zelf duurzaam denken. En dat doen wij bij Cofely. Duurzaam aan de slag Cofely is altijd op zoek naar jonge, ambitieuze technici. Zowel academici als hbo ers en mbo ers zijn welkom. Voor alle functies zijn er doorgroeimogelijkheden.,,op welk niveau je ook bij ons werkt, we houden ons allemaal bezig met energie en doen er alles aan om voorop te blijven lopen in duurzaamheid, zegt Blokland.,,Cofely is een interessante werkgever. Niet alleen kun je als werknemer een bijdrage leveren aan het verduurzamen van onze leefomgeving, je kunt je bij ons ook volop ontwikkelen. Cofely investeert veel in haar werknemers met opleidingen. Je wordt echt uitgedaagd jezelf te ontplooien. Groot kennisnetwerk,,verder is het, omdat Cofely onderdeel is van GDF SUEZ, erg inspirerend te werken voor een organisatie die zo groot is en wereldwijd actief is, vervolgt hij.,,we hebben toegang tot een groot kennisnetwerk. Ondanks de omvang van onze onderneming en de ambities van Cofely is de bedrijfscultuur zeer collegiaal, informeel en nononsense. Wat ons allen bindt, is passie voor ons vak; de gedrevenheid om onze klanten baanbrekende, duurzame oplossingen te bieden en zo met duurzame technologie bij te dragen aan een betere wereld. Cofely is marktleider in technische dienstverlening in Nederland. Dat doet het bedrijf met innovatieve concepten en integrale en duurzame oplossingen. Cofely is actief van ontwerp en installatie van lokale en vernieuwbare energieoplossingen tot en met het leveren van geïntegreerde services. Bij Cofely werken circa 6700 mensen. Er zijn veertien vestigingen met ruim 45 locaties. Cofely is onderdeel van GDF SUEZ Energy Services, de Europese marktleider op het gebied van duurzame energie- en milieuoplossingen ( medewerkers omzet 2011: ruim 1 miljard euro), dat op haar beurt weer bedrijfsonderdeel is van GDF SUEZ, één van de grootste energieleveranciers ter wereld. De groep heeft wereldwijd ruim mensen in dienst. In 2011 werd een omzet van 90.7 miljard euro behaald.