Studiedag Verkadefabriek Den Bosch. BKK Studiedag Aandacht voor de allerjongsten

Transcriptie

1 Studiedag Verkadefabriek Den Bosch BKK Studiedag Aandacht voor de allerjongsten

2 Aandacht en groeien (fysieke ontwikkeling) De normale motorische ontwikkeling 0-2 jaar

3 Marlon Hagström-Steinmeijer, Kinderfysiotherapeut

4 Wat beïnvloedt de motorische ontwikkeling Kind gebonden factoren: Spierkracht (en tonus) Lichaamsgewicht Lichaamslengte Stand van de extremiteiten (mobiliteit) Temperament / karakter (belasting / belastbaarheid / prikkelverwerking) Aanleg: nature, brein, genetische programmering neurologische rijping: uitgroei van neuronen en het aangaan van oneindig veel verbindingen. Er wordt ook gesnoeid : als bepaalde verbindingen niet meer gebruikt worden of niet meer nodig zijn, zullen deze verdwijnen. Door stimulatie en variatie is het mogelijk om deze neurologische plasticiteit positief te beinvloeden. Dit noemen de nurture.

5 Wat beïnvloedt de motorische ontwikkeling Externe factoren Omgeving (stimulerend, vrij bewegen) Gezinssituatie Reactie van omgeving (ouders / verzorgers) Aanbieden van verschillende uitgangshoudingen (baby), verschillende beweegvormen Ouders hebben op hun beurt een verwachtingspatroon van de (motorische) ontwikkeling van hun pasgeborene. Motorische mijlpalen worden met elkaar gedeeld, steeds vaker, breder en sneller via Facebook en Instagram. Zitten, staan en lopen zijn vaardigheden waarvan men melding doet en die men stimuleert. Ouders, met name als beiden werken, ervaren hoge prestatiedruk. Thuis wachten de dagelijkse huishoudelijke taken en hun sociale en digitale contacten. Is er dan nog gelegenheid om (uitgebreid) te spelen? In de praktijk blijken baby s beneden de zes maanden al veel en vaak te zitten: op schoot, in het wipstoeltje, in de maxi-cosi of in de steeds populairder worden eigentijdse seats en swings, terwijl de box en het speelkleed minder ingezet worden. Juist in de box en op het speelkleed zie we meer mogelijkheden tot zelfontplooing en veranderingen van houding zoals zijligging, omrollen en pivoteren.

6 Zijn er richtlijnen voor bewegen jonge doelgroep? In 2017 zijn de Nederlandse beweegnormen herzien en vervangen door de beweegrichtlijnen, een advies van de Gezondsheidsraad aan de minister van VWS. Voor kinderen jonger dan vier jaar geven deze beweegrichtlijnen, wegens gebrek aan onderzoek, echter geen advies. De gezondheidsraad geeft enkel aan dat voor hen het belangrijkste is dat ze gevarieerd bewegen en motorische vaardigheden aanleren. In andere landen zijn er wel richtlijnen voor deze jonge doelgroep; fysieke activiteit moet aangemoedigd worden vanaf de geboorte (in een veilige omgeving). Voor kinderen van 0-1 jaar geldt zoveel mogelijk beweegimpulsen (op de grond) en voor 2-4 jarigen geldt minimaal drie uur per dag. Daarnaast moet de tijd die kinderen zittend of vastgemaakt doorbrengen minimaal zijn.

7 Oorzaken voor minder bewegen zijn o.a.: Kinderen worden vaker vervoerd met de auto en in de wandelwagen; Baby s zitten voor het gemak veel in wipstoeltjes of maxicosi; Er is steeds minder veilig speelruimte (waaronder vrije natuur) in de bebouwde omgeving; Kinderen spelen steeds minder buiten; TV kijken en de opkomst van de computer werkt stil zitten in de hand; Door tijdgebrek (van ouders) hebben kinderen minder tijd om (buiten) te spelen; Er is bij veel mensen te weinig kennis over het belang van bewegen. BEWEGEN, SPELEN, ONTDEKKEN! (Kwaliteit van leven van het jonge kind wordt in grote mate bepaald door de mogelijkheden die het krijgt om te spelen!) BINNEN en BUITEN! ALLEEN en SAMEN! VERTROUWD en NIEUW! RUSTIG en SPANNEND! MET en ZONDER volwassenen om zich heen. Voldoende GEVARIEERDE SPEEL- en BEWEGINGSMOGELIJKHEDEN!

8 Motorische ontwikkeling Al voor de geboorte motoriek aan het oefenen, daarna veel bewegen en reflexen. Tot eerste jaar veel kwantitatieve motorische stappen (rollen, kruipen, lopen). Wat is normaal? Interindividuele variatie (kwaliteit van bewegen) De manier en het tijdstip waarop een kind bepaalde vaardigheden ontwikkelt vertoont zeer veel variatie. Wat is afwijkend? Wat is vertraagd? Wat is a-typisch? (is dit een variatie van normaal)

9 Hoe verloopt de (motorische) ontwikkeling? Van centraal naar perifeer naar centraal Van proximaal naar distaal naar proximaal Van craniaal naar caudaal naar craniaal Van centripetaal centrifugaal centripetaal Inconsistentie/herhaling repetitie/fase transitie Flexie extensie ---- lateroflexie ---- rotatie (ontwikkeling ruglig, buiklig, ligvlak, steunvlak, van symmetrie naar asymmetrie)

10 Motorische vaardigheden Hoofdcontrole Wanneer een pasgeboren baby op de rug ligt, zal het hoofdje altijd naar links of rechts draaien. Naarmate de nekspieren sterker worden (vanaf ongeveer 6 weken), leert het: Recht vooruit te kijken in ruglig Het hoofdje op te tillen in buiklig Het hoofdje al een tijdje rechtop te houden in zit (rond 3 maanden)

11

12

13

14 Maand 0-3 De eerste maanden van zijn leven is de baby druk bezig de houding van zijn hoofdje te oefenen, waardoor rug-, nek- en armspieren sterker worden. Het duurt ongeveer 3 maanden voordat de baby vanuit buiklig in staat is het hoofd rechtop te houden, waarbij het op zijn onderarmen steunt. Het hoofdje zelfstandig ophouden Naar speelgoed reiken in ruglig en zijlig Een voorwerp volgen met de ogen van links naar rechts, van boven naar beneden Reageren op personen Ontdekken van bewegingen Brabbelen Lachen Volgen met ogen en hoofd Hoofdbalans

15

16 Maand 3-6 Handen, knieën en voeten ontdekken Kort instabiel ongesteund zitten (supervisie) Voorwerpen pakken Variatie Speel vaker op de grond! Zijlig! Speelgoed buiten bereik is uitdagend! In buiklig kan de baby reiken naar speelgoed In ruglig kan de baby over de middellijn reiken naar de andere kant Omrollen van rug naar buik Bij het optrekken wordt het kinnetje op de borst gehouden

17

18 Motorische vaardigheden Buiklig Omdat baby s niet meer op de buik mogen slapen is het belangrijk ze regelmatig onder toezicht op hun buik te leggen. Ook het stabiel liggen op de zij (onder toezicht) is een belangrijk ontwikkelingsstapje. Hiermee ontwikkelen ze de nek- en rugspieren om zich op te richten tegen de zwaartekracht. Als een baby goed op zijn buik kan blijven liggen, kan het de volgende ontwikkelingsstap maken: het reiken en omrollen.

19

20 Motorische vaardigheden Rollen Door de kracht die je baby opbouwt wanneer het leert omrollen, kan het wanneer het ongeveer 8 maanden oud is zelfstandig rechtop zitten. Omrollen is een begin van voortbewegen en het begin van de ontwikkeling van de ruimtelijke oriëntatie t.o.v. de omgeving.

21 Motorische vaardigheden Reiken De handen hebben een waarnemings- en een contactfunctie. Een pasgeborene heeft gesloten vuistjes. Dit wordt veroorzaakt door de grijpreflex. Deze verdwijnt gedurende de eerste 3 maanden. Het leert de handen samen te brengen boven de buik en kan zo met de eigen vingers spelen. Je baby kan soms de handen minutenlang bestuderen en bewust dingen vastpakken. Het krijgt in kleine stapjes en met de hulp van de verzorgers steeds meer controle over de bewegingen. Eerst slaat het in de richting van of naar een voorwerp. Daarna lukt het beter om echt een voorwerp te grijpen. Een kind kan steeds beter een speelgoedje dat boven hem hangt of voor hem ligt, pakken zonder veel te mikken. Vanaf 4 à 5 maanden is een baby in staat dingen goed te grijpen. Tussen 3 en 6 maanden leert een baby een voorwerp te grijpen en vast te houden Tussen 5 en 9 maanden kan het al 2 voorwerpen vasthouden Tussen 8 tot 14 maanden kan het 3 voorwerpen vasthouden Tussen 6 en 9 maanden leert een baby om een voorwerp van de ene hand in de andere hand over te pakken en rond te draaien Het gebruikt steeds meer de vingertoppen

22 Motorische vaardigheden Zitten Zitten met steun Heel wat baby s kunnen al rond 3 à 6 maanden even zitten met steun in de rug. Ze houden hierbij hun hoofd al goed in balans. Rond 6 maanden vinden baby s het leuk om vanuit rugligging met de handen overeind te worden getrokken. De baby zal het hoofd zelf rechtop houden en zelf flink meetrekken. De meeste baby s leren stevig zitten rond 6 à 9 maanden, zeker met enige steun. Forceer een baby niet door het (met steun) lang te laten zitten. Zitten zonder steun Meestal leert een baby zitten zonder steun rond 6 à 11 maanden. De baby kan het hoofd hierbij mooi in balans houden en met gestrekte rug zitten. Terwijl het zit, kan het spelen met speelgoed. Een baby vindt het ook fijn om mee aan tafel te zitten in de kinderstoel. Door het zitten worden de mogelijkheden van de handen groter. Voordat de baby zover is dat het los kan zitten, moet aan drie voorwaarden zijn voldaan: In elke lichaamshouding het hoofdje rechtop kunnen houden De heupen vrij kunnen buigen De romp actief kunnen draaien

23 Motorische vaardigheden Staan Wanneer je een baby van 6 à 9 maanden bij de armen vasthoudt, kunnen de beentjes het gewicht even dragen. Sommigen baby s trekken zich rond 9 maanden al op tot stand. Wanneer de baby dit doet, beweegt het zich eerst van zitten naar knielen. Dan grijpt hij iets vast en trekt hij zich recht en begint op dat moment ook zijwaarts langs de meubels te stappen. Een kind zal leren om van de vloer af helemaal alleen rechtop te gaan staan tussen 12 en 18 maanden.

24

25 Motorische vaardigheden Lopen De meeste baby s/peuters leren lopen aan de hand tussen 12 en 15 maanden. Gemiddeld zet een peuter zijn eerste losse stapjes rond 14 à 16 maanden. De leeftijd waarop een kind zelfstandig begint te lopen, verschilt enorm. Het is niet abnormaal als het peuter pas alleen loopt als het 18 maanden is. Zelfstandig lopen vóór de eerste verjaardag is eerder een uitzondering. In het begin heeft de baby/peuter een starre lichaamshouding. Het lopen van een baby/peuter wordt gekenmerkt door een dribbelgang. De baby/peuter waggelt wijdbeens met gebogen knieën. De baby loopt met korte stapjes en kan nog niet stappen over hindernissen. Wanneer een baby een tijd geoefend heeft met lopen en steeds beter zijn evenwicht kan bewaren, leert het ook een paar stapjes zijwaarts en achteruit te lopen, een bal vooruit te schoppen en aan een hand de trap op te lopen.

26 Maand Zelfstandig gaan zitten en staan Lopen met/zonder steun

27 Maand Een peuter (vanaf 18 maanden) ontwikkelt een beter evenwicht, wordt behendiger, leert rennen, op stoelen klimmen, op een loopfiets voortbewegen, op een driewieler rijden, met een bal spelen, springen. Een peuter tussen maanden kan: Zelf in een laag stoeltje gaan zitten De trap op klimmen met hulp van de leuning Van een verhoging van 20 cm stappen Een bal vooruit schoppen Een aangespeelde ballon raken

28 Van belang: visie van de professionals en de praktijk van de ouders dichter bij elkaar te brengen: Meer variatie in uitgangspositie en spel en een andere kijk op motorische mijlpalen! Meer speeltijd en meer speelruimte, wat motorische variatie in de hand werkt. Bewegen met je baby : omgang, spel, interactie. Niet allen informeren maar ook ervaren dat je energie krijgt van spelen en bewegen met je baby. Spelen verbetert de interactie en hierdoor een baby mogelijk ook beter begrepen of verstaan wordt. En een goede basis voor een leven lang bewegen!