Arend (49) werkgestrafte in Amsterdam. Mensenwerk Jaarverslag 2012 Reclassering Nederland

Transcriptie

1 Arend (49) werkgestrafte in Amsterdam Mensenwerk Jaarverslag 2012 Reclassering Nederland

2 Deborah Gerrits (28) reclasseringswerker advies in Deventer

3 Jonneke Oosting (53) rechter in Utrecht en Lelystad

4 Katja (44) COSA-vrijwilliger

5 Jur Verbeek (58) stadsmarinier in Rotterdam

6 Lucia Aktan (29) reclasseringswerker toezichtunit in Almelo

7 Mensenwerk Jaarverslag 2012 Reclassering Nederland

8 Colofon Dit verslag is een maatschappelijke verantwoording. Getracht is de gegevens goed en toegankelijk te presenteren. Eventuele fouten kunnen niet leiden tot enige aansprakelijkheid van Reclassering Nederland. Concept Rafel media & TOMIS visuele communicatie, Utrecht Interviews, tekst en eindredactie Rafel media, Utrecht Fotografie Rafel media, Utrecht Vormgeving TOMIS visuele communicatie, Utrecht Druk Zwaan printmedia, Wormerveer Begeleiding Afdeling Media & Communicatie RN Utrecht, mei 2013

9 Inhoud Voorwoord 10 Hoofdstuk 1 De werkstraf 12 Hoofdstuk 2 ZSM 24 Hoofdstuk 3 COSA 36 Hoofdstuk 4 Elektronische Controle 48 Hoofdstuk 5 Adolscentenstrafrecht 60 Hoofdstuk 6 Overvallersaanpak 70 Kort 82 Verslag Raad van Toezicht 86 Balans per 31 december Exploitatierekening Berichten uit de samenleving 95 9

10 Sjef van Gennip algemeen directeur Reclassering Nederland

11 Voorwoord Reclasseringswerk is mensenwerk. Het is de reclasseringswerker die het uiteindelijk moet doen. Híj onderhoudt het contact met de dader of verdachte, controleert en begeleidt hem. In 2012 zijn we de reclasseringswerker daarom nog meer als middelpunt gaan zien van onze taak: het bijdragen aan een veiliger samenleving. In 2012 zijn we begonnen met het neerzetten van RN 2.0. Hierin staat de professional centraal. Dat betekent dat we als Reclassering Nederland de reclasseringswerker de verantwoordelijkheid geven over zijn werk. Híj is degene die over de juiste kennis en expertise beschikt. Híj speelt een essentiële rol in ontwikkelingen die de komende jaren nog belangrijker zullen worden; in de Veiligheidshuizen, in het slachtofferbeleid, in de adolescenten- en overvallersaanpak, de ZSM-projecten, in de verschillende COSA-cirkels voor zedendaders en in de doorontwikkeling en uitvoering van Elektronische Controle. Dat betekent dat je als management een andere rol krijgt. Wij moeten onze medewerkers zodanig uitrusten dat ze hun vak kunnen uitoefenen en ervoor zorgen dat ze niet te veel last meer hebben van ingewikkelde protocollen en procedures. Op deze manier moet de reclasseringswerker in bovengenoemde samenwerkingsverbanden zelfstandig als ambassadeur van de reclassering kunnen opereren. Dat het met die samenwerking wel goed zit, bleek ook in 2012: de ketensamenwerking was nog nooit zo sterk. We kunnen onze ketenpartners snel en goed vinden en waarderen elkaars werk. Er is een sterke saamhorigheid ontstaan in de keten door samen de handen ineen te slaan. Eind 2012 werd de reclassering geconfronteerd met bezuinigingen die de samenwerking in de keten onder druk zetten. Het zou jammer zijn als deze ertoe zouden leiden dat een ieder zich weer alleen met zijn eigen taakstellingen bezig zou moeten houden. Ik maak me hier oprecht zorgen over. De afgelopen vijf jaar hebben we veel geïnvesteerd in de kwaliteit van onze toezichten en in goede adviesproducten. We zijn blij dat we onze inspanningen in 2012 ook konden terugzien in het dalen van de criminaliteits- en recidivecijfers. Ik vrees dat de bezuinigingen op zowel de rechterlijke macht, het Openbaar Ministerie, het gevangeniswezen en het reclasseringswerk niet zonder gevolgen zullen zijn voor de gemaakte vorderingen op dit gebied. In een samenleving waarin mensen zich steeds meer bezinnen op hoe je zo snel en slagvaardig mogelijk recht kunt doen, moet je daar als organisatie flexibel en tijdig op in kunnen spelen. Dat doen we door fors te investeren in samenwerkingsverbanden, waardoor we de laatste jaren een onmisbare niet meer weg te denken schakel zijn geworden in de keten. Door onze professionals serieus te nemen, zetten we bovendien een toekomstbestendige organisatie neer. Laten we er met zijn allen voor waken dat we Reclassering Nederland in de toekomst net zo sterk houden als dat ze nu is. Sjef van Gennip, algemeen directeur Reclassering Nederland 11

12 De werkstraf stond ook in 2012 weer volop in de publieke belangstelling. Daders zouden er makkelijk vanaf komen met een werkstraf en zouden in de plaats daarvan harder en langer gestraft moeten worden. Reclassering Nederland ziet echter dat werkstraffen de kans op terugval in crimineel gedrag verkleinen. Werkgestraften verliezen niet zoals bij een gevangenisstraf hun huis en hun baan, maar kunnen in de maatschappij blijven functioneren. Bovendien biedt de werkstraf een kans voor de werkgestrafte om iets terug te doen voor de samenleving. Uit onderzoek van de hoogleraar criminologie Paul Nieuwbeerta blijkt dat werkstraffen werken: daders met een werkstraf recidiveren maar liefst 47% minder vaak dan kort gestrafte gedetineerden. Een werkstraf duurt maximaal 240 uur en kan gedaan worden in groepsverband onder leiding van werkmeesters van Reclassering Nederland of individueel bij een maatschappelijke organisatie als een bejaardenhuis, een ziekenhuis of een voetbalclub. Door het hele land zijn er honderden van deze externe projectplaatsen zoals het Flevoparkbad van Henk Plant in Amsterdam die op deze manier hun bijdrage leveren aan de samenleving. Naast het maken van individuele afspraken met een veroordeelde, kent de werkstraf vijftien standaardregels. Kiest de werkgestrafte ervoor om deze te overtreden, dan kan Reclassering Nederland de werkstraf stopzetten en hem terugsturen naar de rechter die kan besluiten tot een gevangenisstraf. In 2012 is Reclassering Nederland nog strenger gaan toezien op de start- en doorlooptijden van werkstraffen en op de werkwijze van externe projectcoördinatoren. Dit doet ze onder meer door geregistreerde onaangekondigde bezoeken af te leggen. Ook ontwikkelde Reclassering Nederland een matchingsinstrument dat werkgestraften koppelt aan een werkstrafproject op basis van vijf kenmerken. Dit zorgt voor minder papieren rompslomp en een hogere kans van slagen van de werkstraf. De evaluatie hiervan loopt nog. 12

13 Hoofdstuk 1 De werkstraf Je moet hier niet te laat komen, dan zijn ze echt streng 13

14 10.35 Flevoparkbad Amsterdam Op heel koude dagen sta je hier stil met zo n hogedrukspuit, dat is niet echt lekker. Arend, werkgestafte

15 15

16 16

17 10.43 Kantoor Flevoparkbad Amsterdam Mijn contactpersoon bij de reclassering komt twee keer in de maand onverwachts langs om te kijken of iedereen er ook wel echt is. Henk Plant, projectcoördinator 17

18 Henk Plant (55) projectcoördinator werkgestraften in amsterdam Ik word soms zo moe van al die mensen die een werkstraf te soft vinden Door die uitzending van Alberto Stegeman leek het net of projectcoördinatoren helemaal niet controleren op projectplaatsen. Maar daar waren we al jaren mee bezig. De verborgen camera van SBS6 liet zien hoe die projectcoördinator, die dus niet direct in dienst is van de reclassering, zich liet betalen door werkgestraften en vervolgens hun uren aftekende zonder dat ze er iets voor hadden gedaan. Wat een mafkees, die was echt niet goed. Maar we werden er zelf ook op aan gekeken. Je weet hoe het gaat. Wat een zootje daar bij de reclassering, werd er gezegd. Door één zo n sukkel. Ik heb vier keer in de week contact met mijn contactpersoon bij de reclassering en die ziet aan mijn administratie precies wie er op welke dag hoe lang komen werken. Als iemand er niet is, komen we meteen in actie, noteren wij zijn afwezigheid en gaan we bellen. Korte lijntjes hè. Hij komt hier ook nog twee keer in de maand onverwachts langs om te kijken of iedereen er ook wel echt is. Mij maakt die extra controle niet uit, ik vind het wel gezellig dat hij er is. Dan drinken we een bakkie. Verder zie ik hem altijd bij de kennismakingsgesprekken met de werkgestrafte, waar we de afspraken bevestigen, de overeenkomst tekenen en we de regels duidelijk maken. Ik word soms zo moe van al die mensen die een werkstraf te soft, te gemakkelijk of te vrijblijvend vinden. Die uren zijn al een straf op zich, die tijd kan de werkgestrafte niet zelf indelen. Arend vond zijn werkstraf achteraf heel leuk om te doen, maar in het begin helemaal niet hoor. Hij moest verplicht op gesprek komen bij de reclassering, die bepaalde wat hij ging doen. Hij moest 240 uur voor niks werken en iedere dag vroeg zijn bed uit terwijl hij jarenlang elke ochtend lekker in zijn mandje had kunnen blijven liggen. Aan de andere kant moet je er ook geen strafkamp van maken. Ga met je mensen om zoals je ook met je eigen mensen omgaat. Als werkgestraften hun werk niet doen of te laat komen, ga ik eerst het gesprek met ze aan. Komen ze meer dan twee keer te laat, dan komt de reclassering in beeld en volgt een laatste kans. Ik doe dit werk om mensen weer op het goede pad te krijgen. Ik heb verschillende werkgestraften die later als vrijwilliger of via het uitzendbureau weer terugkomen. Een Marokkaanse jongen die hier kwam voor zijn werkstraf is nu in vaste dienst bij ons. Hij heeft nu net een kindje gekregen. Dat gaat hartstikke goed nu. 18

19

20

21 Arend (45) werkgestrafte in Amsterdam Ik voelde wat ik gemist had in een vaste baan Ik was als een kat in het nauw. Mijn ijzerhandel liep niet meer, ik had geen papieren dus solliciteren had geen zin en ik had een berg aan schulden, een achtjarige dochter die van alles nodig had en een kachel die moest blijven branden, omdat het anders steenkoud werd in onze woonwagen. Dan maar aan de planten, dacht ik. Ik werd gepakt met 31 kilo wiet en kreeg 240 uur werkstraf. Aan de ene kant was dat natuurlijk naadje, maar ik ben er mooi wel door op het goede pad gekomen. Ik zat niet meer hele dagen stoned op de bank, maar moest iedere dag om half zeven mijn bed uit, kreeg weer routine. Nu kom ik thuis van het werk en ben ik tevreden dat ik wat gedaan heb met de dag. Niet dat ik niet weet wat werken is. Mijn ouders zijn begonnen op de kermis waar het ook voor mij gewoon handen uit de mouwen was. Vanaf mijn achtste reisden we rond met het circus. Dat was elke dag anders, een andere plek, een ander publiek. En hard werken; s ochtends vroeg zette je de tent op en s middags deed ik mijn nummer in de voorstelling. Ik heb clownerie gedaan, ik was messenwerper, ik ben fakir geweest, heb vuur gespuwd, heb over een spijkerbed en glas gelopen, en assisteerde bij de acrobatennummers. Dit was voor mijn geen straf, ik voelde wat ik gemist had in een vaste baan. Alleen op heel koude dagen, als we het zwembad hier moesten schoonmaken, dan sta je stil met zo n hogedrukspuit, dat was niet echt lekker. Het mag ook best als straf aanvoelen, maar het moet wel stimulerend werk zijn, anders maak je mensen alleen maar kwaad. Dan zeggen ze schijt met die maatschappij en dan gaan ze weer stelen. Je helpt mensen niet door ze te vernederen, maar door ze te laten zien dat ze iets verkeerds hebben gedaan. Je moet er wel iets van leren. Een goede sfeer is belangrijker dan streng zijn. Henk is bijna altijd vrolijk, zegt altijd hallo, maakt grapjes en komt even met je praten als er problemen zijn. Niet dat ze hier niet streng zijn. Voor jongens die niet willen, zijn ze altijd streng. Er was er een die steeds belde dat hij vandaag niet kwam. Nou, dat was Henk dus zat. Je moet hier ook niet te laat komen, dan is hij echt streng. Boos dat hij kan worden! Dan begint hij te schreeuwen en zo, maar het duurt nooit lang. Hij maakt al snel weer een grap. Ik heb mijn laatste dag erop zitten en kom morgen terug als vrijwilliger. Ik wil niet dat de sociale dienst mij straks in een traject zet waar ik pennetjes in elkaar moet zetten en ik heb het heel erg naar mijn zin gehad hier. Henk is gewoon een hele goede man en zijn collega s zijn hele goeie gozers. 21

22 Flevoparkbad Amsterdam Die uren zijn al een straf op zich, die tijd kan de werkgestrafte niet zelf indelen. Henk Plant, projectcoördinator

23 23

24 Is het voor een dader al lastig om lang te moeten wachten op een vonnis, voor het slachtoffer en de samenleving is het des te frustrerender. ZSM is het antwoord op die frustratie en is ontworpen om slachtoffers, daders en de samenleving zo snel mogelijk duidelijkheid te kunnen geven. In de ZSM-aanpak werken Reclassering Nederland, Openbaar Ministerie, politie, Stichting Verslavingsreclassering GGZ, het Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering, Slachtofferhulp Nederland en de Raad voor de Kinderbescherming samen op een Snelle, Slimme, Selectieve, Simpele en Samenlevingsgerichte manier om eenvoudige strafzaken zoals vernieling en winkeldiefstal sneller af te doen. In de praktijk betekent ZSM dat er meteen bij het binnenkomen van een zaak, afstemming plaatsvindt met Reclassering Nederland, het Openbaar Ministerie, de politie en Slachtofferhulp (bij een minderjarige verdachte ook met de Raad voor de Kinderbescherming). Dit doen de verschillende organisaties in een zogenaamde ZSM-ruimte, die bijvoorbeeld is ingericht in een politiebureau. Op een zogenaamd digiboard dat in veel ZSMruimtes hangt, komen alle aangemelde verdachten van die dag of afgelopen nacht binnen. Het digibord hangt centraal in de ruimte zodat alle organisaties kunnen zien hoeveel zaken er nog behandeld moeten worden en binnen welke tijd. Voor de eenvoudige zaken is dit zes uur, de complexere gevallen worden in verzekering gesteld zodat meer tijd is om beter naar de zaak te kijken. De drie reclasseringsorganisaties, de officier van justitie en de politie hebben twee keer per dag een afstemmingsoverleg, waarin nogmaals met elkaar wordt beoordeeld welke zaken zijn afgehandeld en welke nog actie behoeven. Doordat alle organisaties op één plek zitten, kunnen verdachten sneller worden veroordeeld, zijn de lijntjes korter en wordt er efficiënter en minder bureaucratisch gewerkt. Het doel is om hierin de zorgvuldigheid en de persoonlijke aanpak overeind te houden. In 2012 vonden verschillende pilots plaats rondom de ZSM-aanpak, waarvan één in Deventer, regio Oost. In 2013 wordt de ZSM-aanpak landelijk uitgerold. 24

25 hoofdstuk 2 ZSM We kunnen wat klein is klein houden en wat groot is, aandacht geven 25

26 26

27 ZSM-ruimte met digibord in politiebureau Deventer Ik merk dat de samenwerking binnen ZSM aan het verbeteren is. Deborah Gerrits, reclasseringswerker 27

28 28

29 politiebureau Deventer Reclasseringswerkers gaan tussendoor ook nog telehoren, iets waar ik heel enthousiast van word. Marjoleine ten Velde, coördinerend ZSM-officier 29

30 Deborah Gerrits (28) reclasseringswerker advies in deventer Je ziet direct dat je er iemand ook echt mee helpt Ik had laatst een huiselijk geweld zaak waarbij een man zijn vrouw een klap had gegeven. Een zaak om snel op in te grijpen voordat het nog meer uit de hand zou lopen. Ik sprak de verdachte man via telehoren en hij gaf aan dat hij zich had laten gaan en dat hij iets aan zijn agressie wilde doen. Ik adviseerde de officier van justitie vervolgens om de man een BORG-training te laten volgen, een training die gaat over het beëindigen van relationeel geweld, en reclasseringstoezicht. De officier van justitie volgde mijn advies op en liet de man nog diezelfde avond gaan met een voorwaardelijk sepot, een training en toezicht. Die man kon dus dezelfde week nog zijn eerste gesprek hebben. Dat zijn de leukste zaken; dan zie je direct dat je er iemand ook echt mee helpt. Dat soort zaken moet ook snel. Je kan niet zeggen tegen die man: Ga maar weer naar huis en wacht maar op een zitting, want thuis zit zijn vrouw. Ik merk dat de samenwerking binnen ZSM aan het verbeteren is. Nu zie je dat officieren van justitie ook gaan denken: de reclassering kan ons echt wat bieden. Ze komen nu aan mijn bureau staan in plaats van dat ik iedere keer naar hun toe moet, een positieve ontwikkeling. In het begin was het heel erg wennen en raar om hier te zitten. Het systeem was nieuw en ik kende de mensen niet. We hadden ook geen tijd om elkaar te leren kennen, omdat we het allemaal veel te druk hebben. Voor ZSM besloot het OM al over veel zaken zonder dat wij erbij betrokken waren. Nu zien we alles. In het begin aten we ook niet samen, maar altijd achter onze computer, snel snel. Nu eten we s avonds vaker samen in de kantine. Ik durf mensen nu ook makkelijker aan te spreken omdat ik ze ken. Ik weet nu echt wat ik aan mijn ketenpartners heb. Met de politie kan ik snel achterhalen wat de verdenking is, met het OM kan ik in discussie over de afdoening en Slachtofferhulp is handig als je in een huiselijk geweld zaak ook het slachtoffer wilt horen. Het is jammer dat bij onszelf en onze ketenpartners processen vaak nog heel langzaam gaan waardoor zaken die wij snel hebben afgehandeld daar weer stagneren. Ik moet mezelf best vaak verdedigen tegenover collega s die niet geloven in ZSM. Het is te rommelig, het gaat te snel, het werkt nog niet, zeggen ze dan. Dat klopt, zeg ik dan, het is ook druk en ik zou best een dubbele bezetting willen en ja, we staan nog in de kinderschoenen, maar we doen hartstikke ons best en het gaat al heel goed. Een half jaar geleden wisten we nog helemaal niets en nu staan we hier en zien we dat het werkt. 30

31

32

33 Marjoleine ten Velde (51) coördinerend ZSM-officier in Deventer ZSM is een enorme cultuurverandering ZSM is een enorme cultuurverandering. Een verandering in de manier waarop we naar ons vak en naar de hele keten kijken. Vroeger had een officier van justitie nooit gewacht op een ketenpartner en nu wil hij juist dat die ketenpartner wat doet. Dat is meteen ook waar iedereen tegenaan loopt, want iedereen moet dus dezelfde manier volgen om het te laten slagen. Iedereen moet veranderen. De zwakste schakel bepaalt hierin het succes; als er ergens iets niet goed gaat, moet iedereen wachten. Als de politie een werkmap instuurt over een koperdiefstal die onvolledig is, dan moet de officier van justitie hem terugsturen. Het maakt iedereen in deze zaak uit of het een gestolen leiding was bij de pooier op de hoek of dat er gevaar was voor een treinontsporing. Was het een regenpijp, dan wordt de reclassering waarschijnlijk helemaal niet ingeseind. Als er een trein is ontspoord, dan willen we alles weten van die persoon. Als die werkmap eerst terug moet naar de politie om uit te zoeken wat er nu allemaal echt is gebeurd, kost dat uren om al die vragen te laten beantwoorden. Uren die wij niet hebben, omdat we alles diezelfde dag nog willen afhandelen. Ik merk dat reclasseringsmedewerkers het soms nog moeilijk vinden om naar ons toe te komen. Dat komt ook door de status van de officier van justitie. Dat is toch de regisseur, hij beslist. Maar ik vind het geweldig zoals de reclassering het doet. Er zijn er die sturen met gemak veertig huisbezoeken door op een dag en gaan tussendoor ook nog telehoren, iets wat we nog te weinig doen. Dat zijn dingen waar ik heel enthousiast van wordt. Als iedere partner op zo n manier aansluit, worden we nog effectiever. De zaken die goed gaan, geven me ook echt voldoening. Dan kun je huiselijk geweld in een gezin doorbreken zonder dat iemand een strafblad krijgt en de zware gevallen meteen op het juiste strafrechtelijke spoor zetten. Zo was er laatst een man wiens autospiegel eraf was getrapt. Die was zijn vertrouwen in de maatschappij totaal verloren, er deugde niets meer. De dag erop hebben we de zeventienjarige dader bij hem langs gestuurd. Die legde de man uit dat het was gebeurd in een roes van dronkenschap en boosheid om het zakken voor zijn tentamen en zijn vriendinnetje die het uit had gemaakt. Er volgden excuses en een schadevergoeding. Voor die man was de wereld ineens veiliger, omdat hij niet meer door criminelen was belaagd, maar door een jongen die even de weg kwijt was. Ik hoop dat we in de nabije toekomst alle rangen en standen verliezen. Dat we wat klein is klein kunnen houden en wat groot is, aandacht kunnen geven. En dat het leven van de man wiens autospiegel eraf is getrapt, weer normaal wordt en hij niet pas na vijftien maanden hoort wat er eigenlijk aan de hand was. Dát is ZSM. 33

34 ZSM-ruimte met digibord in politiebureau Deventer De zaken die goed gaan, geven me ook echt voldoening Marjoleine ten Velde, coördinerend ZSM-officier 34

35 35

36 Zedendelinquenten blijken in veel gevallen goed geholpen te kunnen worden om recidive te voorkomen. Een methode die uit Canada en Engeland is over komen waaien en inmiddels ook in Nederland goede resultaten oplevert is COSA: Cirkels voor Ondersteuning, Samenwerking en Aanspreekbaarheid. COSA is bedoeld om daders van zedenmisdrijven te laten terugkeren in de maatschappij en niet meer in de fout te laten gaan. Naast de reclasseringswerker die toezicht houdt, begeleiden drie tot vijf vrijwilligers onder de leiding van een circelcoördinator van Reclassering Nederland de zedendelinquent. Zij zijn er enerzijds voor de sociale ondersteuning (die zedendelinquenten vaak niet hebben), anderzijds om te signaleren en te monitoren. Zo is er meer controle en is er minder risico op delicten. Bijzonder aan COSA is de persoonlijke aanpak van de betrokken vrijwilligers en de goede samenwerking met bijvoorbeeld zorginstellingen. De cirkelcoördinator fungeert als scharnier tussen de binnencirkel van vrijwilligers en de zedendader en professionals in de buitencirkel zoals de wijkagent, de behandelaar en de toezichthouder van Reclassering Nederland. Sinds de start van het project in 2009 zijn 34 cirkels van start gegaan. In 33 gevallen is COSA succesvol gebleken. Eén zedendader is gerecidiveerd; hij zat pas kort in een cirkel toen hij kinderporno downloadde. Vanwege de goede resultaten en de toenemende vraag zijn in alle regio s van Reclassering Nederland in 2012 COSA-cirkels gestart. Sinds 2011 loopt er een onderzoek naar de werking van COSA. Zeventien cirkels zijn hier gedurende één jaar nauwlettend gevolgd. Daarnaast loopt er een onderzoek naar de impact die COSA heeft op de vrijwilliger. De resultaten van beide onderzoeken worden in 2013 verwacht. 36

37 hoofdstuk 3 COSA Van het contact tussen ons kan hij leren hoe andere mensen met elkaar omgaan 37

38 19.10 Veiligheidshuis Naast de functie van sociaal vangnet, letten wij als cirkel op of hij niet weer de fout in gaat. Katja, COSA-vrijwilliger 38

39 39

40 Katja (44) COSA-vrijwilliger Vertoont hij vreemd gedrag, dan lichten wij de cirkelcoördinator in De eerste keer dat we bij elkaar kwamen, vond Frank volgens mij afschuwelijk. Hij zat heel gespannen op een stoel terwijl hij een spervuur aan vragen op hem afkreeg. Wij wilden hem natuurlijk leren kennen en alles van hem weten: En wat heb je gedaan en waarom en wat deed je toen en toen? Onze cirkelcoördinator van Reclassering Nederland gaf toen tips hoe je meer uit iemand kan halen, zonder hem te bedelven onder de vragen. Meteen vanaf het begin werden we goed ondersteund bij COSA: we kunnen altijd een beroep op de cirkelcoördinator doen en krijgen opbouwende feedback en complimenten terug. Toen we elkaar wat beter kenden, konden we onze functie van sociaal vangnet ook beter vervullen. De sfeer werd ontspannen, de gespreksonderwerpen gingen ook over dagelijkse dingen en we spraken na een aantal keer ook bij hem thuis af. Een andere functie die wij als cirkel hebben is opletten dat hij niet weer de fout in gaat. Mochten wij signalen opvangen dat hij weer zou vereenzamen, zijn snookeravonden overslaat of vreemd gedrag vertoont, dan lichten wij de cirkelcoördinator in die op haar beurt contact opneemt met de wijkagent of de desbetreffende behandelaar. Voor zover we dat kunnen, controleren we altijd of er een webcam in huis is. Iedereen heeft zijn eigen rol binnen de cirkel. Er zit een man tussen die rake vragen stelt over Frank zijn seksleven, omgang met kinderen en zijn computergedrag, een ouder iemand die een beetje de moederrol heeft en ik zit er een beetje tussenin. Het is ook leuk als de wisselwerking goed is; wij zijn namelijk ook een beetje zijn rolmodellen als het gaat om interactie tussen mensen. Van het contact tussen ons kan hij leren hoe andere mensen met elkaar omgaan en hoe hij dat zou kunnen aanpakken. Het is fijn dat je met zijn drieën bent; je hebt niet altijd de waarheid in pacht. Ik geloof oprecht dat zijn isolement zijn grootste probleem is geweest. Daarom ben ik blij om te zien dat het goed gaat met hem en zijn vrouw. Hij heeft zijn kansen gegrepen en doet er wat voor. Ik snap de onderbuikgevoelens natuurlijk wel van mensen -want het zal maar om jouw kind gaan-, maar ik denk dat het niet de oplossing is om ermee om te gaan. Als Frank de rest van zijn leven gebrandmerkt rond moet lopen, raakt hij sneller weer eenzaam en is het risico groter dat hij de fout weer ingaat. Dat hij misschien vader wordt, is geen reden om hem extra in de gaten te houden. Dat klinkt misschien gek, maar ik heb er alle vertrouwen in dat het goed blijft gaan, ook omdat hij zo open is naar zijn omgeving. Natuurlijk blijven we wel contact met hem houden. 40

41

42

43 FRANK (41) zedendelinquent Bij COSA leerde ik om op een andere manier contact te zoeken Ik liep tegen de lamp toen de moeder van het meisje met wie ik contact had, aangifte deed. Ze had videobeelden gevonden op de computer van haar elfjarige dochter. Tijdens de chats die ik met haar dochter had, namen we ook wel eens wat op. En ja, daar ging nog wel eens wat uit en werden seksuele handelingen verricht. Ja, stom. In het begin had ik vooral het gevoel: verdomme, ben ik toch gepakt. Achteraf zeg ik: het is goed geweest dat het is uitgekomen. Daarna is het beter met me gegaan. Ik zat op dat moment al jaren in een isolement. Alleen thuis, met de gordijnen en de lamellen dicht, geen vrienden, geen werk. Ik was eigenlijk al sinds de basisschool alleen. Ik heb hemofilie A, een bloedstollingsprobleem; als ik mezelf stoot, dan blijft het bloeden. Dus moest ik altijd heel voorzichtig zijn, ook op school. Dat hielp niet mee in het maken van vriendjes en ik werd al snel het buitenbeentje. De makkelijkste weg naar contact was toen de computer via chatrooms. Het is pas echt verkeerd gegaan toen ik in de dertig was, toen ik seksueel contact zocht met jonge meisjes. Tussen de twaalf en de achttien jaar, daar keek ik het meeste naar. Toen ik eenmaal veroordeeld was, voelde ik opluchting. Ik wist waar ik aan toe was. Ik kreeg vier jaar voorwaardelijk plus toezicht, 240 uur werkstraf zodat ik een dagbesteding had, gedragstrainingen en verschillende therapiegroepen waar ik verplicht was aan mee te doen. COSA was op vrijwillige basis. Het sprak me aan, omdat het meer een kennissenkring was. Ik heb het gevoel dat ik er echt contact heb. De vrijwilligers van COSA letten ook op mijn risicosignalen -gespannenheid, het huis niet meer uitgaan-, maar het gaat meestal gewoon over werk, school en wat ik deze week gedaan heb. Een enkele keer gaan we uit eten, snookeren of een drankje drinken op het terras. In het begin schaamde ik me voor de fout die ik gemaakt had. Nu heb ik het zelfs aan mensen van mijn carnavalsvereniging en de snookercompetitie verteld en die zijn me langzaam gaan accepteren zoals ik ben. Mijn fout is natuurlijk niet goed te praten, maar er zat bij mij wel iets achter. Eenzaamheid. Contact zoeken was de eerste intentie. Dat heb ik nu op een andere manier geleerd via COSA. Ik heb het bij hun een beetje afgekeken zeg maar. Mijn vrouw die ik na mijn veroordeling via mijn werk heb leren kennen, weet het hele verhaal, maar zij vindt dat ik het nu achter me moet laten. Gebeurd is gebeurd. We hopen in de nabije toekomst papa en mama te worden. Ik ben niet bang dat ik dan terugval: op dit moment voel ik me helemaal niet meer aangetrokken tot jonge meisjes. Ik verwacht als ouder ook niet anders terug te kijken op wat ik gedaan heb. Het is geen goed hoofdstuk geweest, maar ik heb er een punt achter gezet en nu ga ik verder. 43

44 19.00 Veiligheidshuis Achteraf zeg ik: het is goed geweest dat het is uitgekomen. Frank, zedendelinquent 44

45 45

46 46

47 18.30 stadspark De vrijwilligers van COSA letten op mijn risicosignalen, maar het gaat meestal gewoon over werk, school en wat ik deze week gedaan heb. Frank, zedendelinquent

48 Een enkelband wordt in de publieke opinie nog wel eens afgedaan als een onzinnige, lichte straf. Legt de rechter Elektronische Controle (EC) op, dan houdt dit niet alleen het aansluiten van een enkelband in. Bij EC staat het reclasseringstoezicht centraal en is de enkelband ondersteunend. Zeker voor lichte vergrijpen kan EC uitkomst bieden wat betreft de veiligheid van het slachtoffer en de maatschappij. Krijg je als veroordeelde EC opgelegd, dan zijn er twee opties. EC bestaat uit een enkelband die is ingesteld op een locatieverbod met GPS-technologie of een locatiegebod, waarbij een enkelband wordt aangesloten die werkt op radiogolven. Bij een locatieverbod mag een dader niet op bepaalde plekken komen, bijvoorbeeld niet in uitgaansgelegenheden waar hij door het lint is gegaan of bij zijn slachtoffer in de buurt. Bij een locatiegebod is een veroordeelde verplicht om op gezette tijden in zijn huis te blijven. Van tevoren kijkt Reclassering Nederland of het huis geschikt is voor EC; of er een gas-, water- en lichtaansluiting is en of er geen schulden op het adres staan. EC wordt altijd opgelegd met reclasseringstoezicht. Zowel het locatiegebod als het -verbod bieden de veroordeelde structuur en beide beschermen de slachtoffers. Voor allebei geldt een strenge controle waarbij Reclassering Nederland in het geval van een locatieverbod ook samenwerkt met de politie die de veroordeelde samen met de reclasseringswerker in de gaten houdt. Houden veroordeelden zich niet aan de afspraak, dan moeten zij hun gevangenisstraf alsnog uitzitten. In Den Haag, Zwolle en Zutphen zijn in 2012 testpilots gestart rondom het Digitaal Loket Elektronische Controle, een portal die bedoeld is voor rechters, officieren van justitie en medewerkers van het Openbaar Ministerie. Zij kunnen via deze portal op een makkelijke en snelle manier een opdracht geven om de mogelijkheden te laten onderzoeken voor EC en op basis daarvan een haalbaarheidsonderzoek bij Reclassering Nederland aanvragen. Door de portal zijn ketenpartners als het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht nauwer betrokken en kan Reclassering Nederland een beter advies geven over de haalbaarheid van de inzet van EC. 48

49 hoofdstuk 4 Elektronische Controle Een enkelband is geen licht middel; je moet er de hele dag rekening mee houden 49

50 50

51 10.55 kantoor Reclassering Nederland Den Haag Ouders vragen vaak of hun zoon niet wat langer aan de enkelband kan, want ze vinden het wel prettig in huis. Michiel Cozijn, reclasseringswerker 51

52 52

53 10.23 kantoor Reclassering Nederland Den Haag EC biedt niet alleen controle, maar ook structuur Michiel Cozijn, reclasseringswerker 53

54 Michiel Cozijn (37) reclasseringswerker in Den Haag Zonder toezicht en dagbesteding is EC niet effectief Souffyan sloot ik begin 2012 aan op de enkelband. Ik had hem overgenomen van de jeugdreclassering: hij was zeventien en had een paar woninginbraken in de buurt gepleegd. Hij hoorde bij een groep probleemjongeren in Gouda die deel uitmaakte van de harde kernaanpak, een intensief begeleidingstraject voor jongeren met een structureel delictgedrag. Zijn reclasseringstoezicht bestond uit begeleiding en controle in de vorm van een enkelband met een locatiegebod. Dat betekende dat hij verplicht was om bepaalde tijden in het rijtjeshuis te blijven waar hij woonde met zijn vader en twee broertjes. Overdag mocht hij naar buiten, maar van 21 uur s avonds tot 9 uur s ochtends moest hij thuis zijn. Was hij dat niet, dan zouden wij een alarmmelding binnenkrijgen en zou hij hier de consequenties van moeten dragen. Souffyan zat drie maanden aan de enkelband en vond het erg zwaar. Hij voelde zich gecontroleerd en vond dat hij weinig vrijheid had. Hij vond het vervelend om altijd de tijd in de gaten te moeten houden als hij buiten was. Het bleek voor hem wel een goede stok achter de deur. Hij hervatte zijn MBO-opleiding sociaal cultureel werk en werkte overdag in een Marokkaanse bakkerij. Hij veroorzaakte geen overlast meer en is na zijn straf met jongeren in wijkcentra gaan werken waar hij sportactiviteiten voor ze organiseert. EC biedt niet alleen controle, maar ook structuur. Mensen krijgen weer een normaal dag- en nachtritme en worden door het reclasseringstoezicht, verplicht om ook iets aan hun dagbesteding te doen en om zich iedere week bij ons te melden. Bovendien kunnen wij bij een enkelband met locatiegebod met toezicht controleren of iemand op zijn werk of behandeling verschijnt. Bij een locatieverbod kunnen we er voor zorgen dat de veroordeelde niet bij het slachtoffer in de buurt komt. Dat kan in de gevangenis natuurlijk ook, maar daar kunnen mensen niet blijven werken of naar school gaan, kunnen ze niet sparen of iets van hun leven maken. De plannen van staatssecretaris Fred Teeven voor Elektronische Detentie, werken volgens ons alleen als er een toezicht, dagbesteding en eventuele gedragsinterventies aan vast zitten. Anders is het niet effectief. In het geval van Souffyan scheelde het ook dat zijn vader heel streng was. Die had zoiets van: Dit is je laatste kans. Je gaat nu je leven op poten zetten of ik hoef je niet meer te zien. EC gaf zijn vader rust en de zekerheid dat zijn zoon s avonds niet meer tot laat op straat rondhing. Dat hoor je wel vaker van ouders: Kan hij niet wat langer aan de enkelband, want wij vinden het wel prettig in huis. Daarom zijn we ook zo blij met het Digitaal Loket Elektronische Controle. Rechters en officieren van justitie kunnen via deze portal makkelijker en sneller een onderzoek naar mogelijkheden van elektronische controle tijdens het toezicht aanvragen. Dat deden ze wat ons betreft nog te weinig. Vreemd eigenlijk, omdat het de kans op terugval juist verkleint. 54

55

56

57 Jonneke Oosting (53) rechter in Utrecht en Lelystad Een enkelband komt op goed plannen neer: voor onze verdachte ingewikkeld Wij zijn het als rechters niet altijd met het EC-advies van de reclassering eens. Ik vind het zelf wel eens eng als het gaat om jongens met agressieproblemen. Wanneer je die een enkelband geeft, sluit je ze in feite thuis op, maar daar zijn ze vaak niet alleen. Als het daar dan uit de hand loopt, is het voor gezinsleden een hele drempel om hulpverleners, de politie of de reclassering te bellen, want dan wordt hij weer opgesloten en dat willen ze niet. Met minderjarigen ben ik ook wat huiveriger om EC op te leggen. Je ziet dat ouders er te veel op gaan vertrouwen in plaats van dat ze zelf weer het gezag hebben over hun kind. Ik heb me ook wel eens laten overhalen om toch een enkelband op te leggen. Bij Jozef, die als minderjarige al een behoorlijke carrière achter de rug had, adviseerde de reclassering naast een Intensieve trajectbegeleiding ook EC. Ik twijfelde, omdat hij niet naar school ging en zijn ouders niet heel stabiel waren. Ik heb me over laten halen door het feit dat zijn ouders toch van goede wil waren en hij iedere dag naar een werkstrafproject zou gaan. Het werkte en zijn ouders vonden het fantastisch. Ik heb Jozef daarna nooit meer gezien in de rechtbank. Een enkelband zie ik als een hulpmiddel. We gebruiken het om recidive tegen te gaan, we kunnen beter controleren waar iemand is en we kunnen weer structuur aanbrengen in iemands leven. We leggen het ook altijd op in combinatie met allerlei andere dingen. In een kale enkelband geloof ik niet. Een Digitaal Loket Elektronisch Controle zou op plekken waar het nog weinig wordt opgelegd wellicht goed kunnen werken. In Utrecht ervaar ik geen drempels tussen reclassering en de rechtbank en zijn de contacten erg goed. In Lelystad, de andere stad waar ik werk, is EC nog wat onbekender. Wellicht zou een loket daar kunnen helpen. Vorig jaar heb ik zelf zes dagen met een GPS-enkelband rondgelopen om te ervaren hoe het voelde. Ik had een locatieverbod in het winkelcentrum waar ik altijd mijn boodschappen doe en mocht doordeweeks pas vanaf 8 uur s ochtends de deur uit en moest om 22 uur thuis zijn. Het kwam vooral op goed plannen neer. Ik moest goed kunnen overzien wat ik allemaal in een week wilde doen, waar en wanneer ik boodschappen ging doen, hoe lang en hoe laat ik naar de sportschool wilde. Spontaan afspreken met iemand werd lastig. Voor onze verdachten -met een minder gestructureerd leven doorgaans wat minder goed in plannen- nog best ingewikkeld dus. Ik ben na deze periode nog beter gaan kijken bij verdachten of een EC wel haalbaar is. Zo n enkelband is geen licht middel. Ik moest er de hele dag rekening mee houden, voelde hem de hele week echt zitten. Je kan hem niet zo snel vergeten. 57

58 58

59 meldkamer amsterdam We gebruiken EC om recidive tegen te gaan en we kunnen beter controleren waar iemand is. Jonneke Oosting, rechter 59

60 Een derde van de cliënten van Reclassering Nederland is onder de 23 jaar. Extra aandacht voor deze groep is belangrijk. Met de twee pilots die in 2012 gestart zijn rondom adolescentenstrafrecht, levert Reclassering Nederland meer maatwerk en kunnen rechters sneller een betere beslissing nemen waardoor jongeren minder snel recidiveren. In het kader van het Wetsvoorstel Adolescentenstrafrecht kreeg Reclassering Nederland als kartrekker van de drie reclasseringsorganisaties op dit onderwerp in 2011 van staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie drie opdrachten. De staatssecretaris vroeg Reclassering Nederland een methodiek te ontwikkelen voor adolescenten tot 23 jaar om hier vervolgens in de tweede opdracht samen met verschillende ketenpartners mee aan de slag te gaan in het advies aan de rechter. De derde opdracht bestond uit het generen van extra aandacht aan de dagbesteding van adolescenten, in de vorm van arbeid en scholing. Reclassering Nederland en de Jeugdreclassering besteedden de eerste opdracht uit aan bureau Van Montfoort, een onderzoeksbureau dat in november 2012 de methodische handreiking Reclasseren met adolescenten en jongvolwassenen uitbracht. De handreiking is gebaseerd op het handboek jeugdreclassering en het handboek van de drie reclasseringsorganisaties Reclassering Nederland, het Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering en de Stichting Verslavingsreclassering GGZ. De criteria die hierin genoemd worden, houden rekening met de ontwikkelingsfase en de persoonlijke situatie waarin adolescenten zich bevinden. Ze helpen de drie reclasseringsorganisaties en het Openbaar Ministerie om tot een goed onderbouwde advisering aan de rechter te komen. Die kan op deze manier een betere beslissing nemen over de toepassing van jeugd- of volwassenstrafrecht en de toewijzing van de veroordeelde aan de jeugd- of de volwassenreclassering. Het was overigens al eerder mogelijk om jongeren tot achttien jaar volgens het volwassenstrafrecht te veroordelen en die tot 21 jaar volgens het jeugdstrafrecht, maar het gebeurde vrijwel niet. Zowel in Groningen als in Almelo ging in 2012 een pilot adolescentenstrafrecht van start. De betrokken organisaties waren naast Reclassering Nederland ook de Stichting Verslavingsreclassering GGZ, het Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering, de Jeugdreclassering, Bureau Jeugdzorg, de William Schrikkergroep, het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie, de Raad voor de Kinderbescherming, het Openbaar Ministerie, de politie en het ministerie van Veiligheid en Justitie. Samen zaten zij een half jaar lang in zogenaamde casusoverleggen waarin gezamenlijk alle aangehouden adolescenten in de regio besproken werden. Per casus bekeken zij aan de hand van de criteria van bureau Van Montfoort of de verdachte beter volgens het volwassen- of jeugdstrafrecht veroordeeld kon worden. Een evaluatie is in de maak. 60

61 hoofdstuk 5 AdolescentenStrafrecht Omdat ze nog een hele toekomst voor zich hebben, blijft mijn inzet iedere keer de moeite waard 61

62 RECHTBANK ALMELO Ik ben zelf vroeger ook wel eens opgepakt voor winkeldiefstal met mijn hele klas, dus ik weet een beetje hoe het is. Carlo Dronkers, coördinerend jeugdofficier van justitie 62

63 63

64

65 Carlo Dronkers (52) coördinerend jeugdofficier van justitie in Almelo De rechter is nu beter in staat maatwerk te leveren Laatst had ik een jongen van negentien voor me die een oud vrouwtje op straat van haar tas had beroofd. Hartstikke intimiderend natuurlijk en een laffe daad; ze was er verschrikkelijk van geschrokken. Toch vond ik niet dat hij naar een gevangenis voor volwassenen moest en adviseerde ik de rechter om hem volgens het jeugdstrafrecht te veroordelen. Ik heb die mevrouw toen uitgenodigd op zitting om mijn keuze toe te lichten en het verhaal van die jongen te horen. Ze kwam en had begrip voor mijn keus en zijn situatie; hij bleek ten tijde van het delict het huis uitgeschopt te zijn en al dagen in een vervallen boerderij te zitten zonder eten. Hij was ineens geen enge tasjesdief meer, maar had haar eigen kleinzoon kunnen zijn. De rechter volgde mijn advies en legde de jongen een deels voorwaardelijke gevangenisstraf op met daaraan gekoppeld een intensief begeleidingstraject. Als deze jongen volgens het volwassenstrafrecht was veroordeeld, had hij voor achttien maanden of meer de bak in kunnen gaan. Sommigen zullen nu natuurlijk zeggen dat hij dat zelf gewild heeft en daar dus ook de verantwoordelijkheid voor moet dragen. Voor een deel onderschrijf ik dat ook, maar het is nogal kortzichtig, omdat hij na anderhalf jaar weer op straat zou staan met nog steeds niks. De rechter heeft deze jongen veroordeeld volgens het jeugdstrafrecht, omdat hij een zodanig ontwikkelingsniveau had dat hij zijn daden niet kon overzien. Bij zo iemand kan je dan veel beter investeren in scholing en training, dan hem opsluiten. In de gevangenis gaat de deur op slot en wordt er niks gedaan aan resocialisatie. Ik vind dat de buitenwereld zich te weinig realiseert dat als je dit soort mensen afschrijft, je op de lange termijn nog een groter probleem creëert. Bovendien levert het ook nog eens een economisch voordeel op om deze jongens te scholen in plaats van ze op te sluiten, omdat we veel meer hebben aan mensen die een bijdrage leveren aan de maatschappij dan aan criminelen. De pilot adolescentenstrafrecht die we hier zes maanden hebben gedaan, is goed geweest voor de vijfhonderd jongens die we hier binnen hebben gehad én voor de maatschappij. Het leverde soms wel strijd op tussen de verschillende ketenpartners die ineens met elkaar moesten samenwerken en leidde tot een kleine aardverschuiving in de rapporteerwereld, maar er is meer erkenning gekomen voor jongeren tot 23 jaar als aparte doelgroep. We kunnen de rechter nu beter in staat stellen meer maatwerk te leveren. Ik ben zelf vroeger ook wel eens opgepakt voor winkeldiefstal met mijn hele klas, dus ik weet een beetje hoe het is. Dat zeg ik ook altijd tegen die jongens: Je hebt een fout gemaakt, maar ik zeg je met de hand op mijn hart dat ik hem voor je probeer te reparen, mits je zelf meewerkt. Daar ben ik met het adolescentenstrafrecht nu beter toe in staat. 65

66 Lucia Aktan (29) reclasseringswerker toezichtunit in Almelo Niet iedere jongere van achttien jaar is ook meteen volwassen Je hoeft er geen geleerde voor te zijn om te zien dat niet iedere jongere van achttien jaar ook meteen volwassen is. Zeker niet bij degenen die we hier binnen krijgen: die hebben vaak een laag IQ en daarbovenop een achterstand vanwege hun achtergrond. In hun jeugd is vaak al van alles misgegaan. Ik heb het genoeg gezien in de acht jaar dat ik nu als toezichthouder van jongvolwassenen werk. Als een jongere niks te doen heeft, gaat hij op straat hangen. Zijn vrienden zijn allemaal van hetzelfde kaliber. Niks doen de hele dag, grotere kans op alcohol- en drugsgebruik en rotzooi trappen. Onlangs is ook uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat de hersenen nog niet helemaal uit ontwikkeld zijn op je achttiende. Dat gebeurt pas rond je 25e. Die kennis heeft een grote rol gespeeld in de opdracht adolescentenstrafrecht die we in 2012 kregen. Een deel van die opdracht was het geven van extra aandacht aan adolescenten en dagbesteding als arbeid en scholing. Het ontbreken hiervan blijkt de grootste misdaad bevorderende factor te zijn in deze doelgroep. Zo kan ik me Robert herinneren, een jongen van 22 jaar die te veel blowde en veroordeeld was voor verschillende diefstallen, straatroof, vernieling en geweldpleging. Hij had al een werk- en een leerstraf achter de rug en was al onder toezicht geweest bij de verslavingsreclassering, maar hij glipte overal tussendoor. Toen ik zijn dossier in handen kreeg, wist ik dat ik er bovenop moest gaan zitten. Hij moest van mij naar het uitzendbureau op zoek naar een baan en omdat ik hem niet vertrouwde, heb ik contact gezocht met ze om te vragen of hij wel echt stond ingeschreven en echt solliciteerde. Ik vertelde hem dat bij onze wekelijkse afspraken en hij kreeg daardoor het gevoel dat hij geen kant meer op kon. Hij kreeg een baantje bij een productiebedrijf waar ik hem bleef controleren en dat bood hem na een tijdje een contract aan, omdat hij er zo goed werk had geleverd. Hij heeft sindsdien geen delict meer gepleegd, een geweldig resultaat. Collega s hebben we vanuit deze pilot gestimuleerd om hetzelfde te doen: er bovenop zitten. Ga mee naar zijn werk, ga eens praten op zijn school, maak kennis met zijn stagebegeleider. Dat gebeurde natuurlijk al wel, maar veel te weinig. De omgang met adolescenten vergt ook een heel andere handelswijze dan met volwassen daders. Je moet er net even wat meer tijd en moeite insteken om ze binnen te houden. Dus gewoon nóg een keer bellen, nóg een keer er naar toe en nóg eens vragen hoe het nu echt gaat. De grilligheid van deze doelgroep is soms vervelend, maar vind ik tegelijkertijd ook het leukst. Dat maakt het nooit saai. Omdat ze nog een hele toekomst voor zich hebben, blijft mijn inzet iedere keer de moeite waard. 66

67

68 68

69 16.23 Landgoed Huis Almelo De omgang met adolescenten vergt een heel andere handelswijze dan met volwassen daders. Lucia Aktan, reclasseringswerker

70 Gewelddadige overval ; de kranten berichten er regelmatig over. De maatschappelijke verontwaardiging is groot, de angst bij winkeliers zit er goed in, de roep om vergelding klinkt overal. Reclassering Nederland trekt sinds 2012 samen op met instanties als de politie, het Openbaar Ministerie, het gevangeniswezen en de gemeente in een overvallersaanpak, die overvallers persoonlijk volgt en benadert vanaf het moment dat ze vrijkomen. Daardoor is er minder kans op recidive en dus minder kans op nieuwe slachtoffers. In deze aanpak ligt de focus op veroordeelde overvallers in de laatste fase van hun detentie. Hierin staat de persoonsgerichte aanpak centraal, een aanpak die tot nu toe goede resultaten heeft opgeleverd. Daarbij is het motto strikte controle met behoud van perspectief : men kijkt bij hierbij naar de zes leefgebieden wonen, werk en inkomen, gezondheid en hulpverlening, scholing, sociale participatie en veiligheid. In het voorkomen van overvallen speelt ook de gemeente een grote rol: zij moet zorgen dat ondernemers en bewoners worden ondersteund en dat overvallers voldoende nazorg krijgen. In 2012 is Reclassering Nederland in Breda en in de vier grote steden in Nederland ook een intensievere samenwerking met het Veiligheidshuis gestart wat betreft de overvallersaanpak. In een wekelijks overleg bespreken vaste participanten van het Veiligheidshuis de overvallers. Reclassering Nederland heeft hierin een belangrijke rol; zij maakt samen met het Openbaar Ministerie, de politie, Dienst Justitiële Inrichtingen en de gemeente (waaronder Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de GGD, de Deelgemeentelijke Organisatie Sluitende Aanpak en de Directie Veilig) per casus een individueel plan van aanpak. In Breda en Rotterdam is hier ook een Stadsmarinier High Impact Crimes bij betrokken. Een stadsmarinier draagt geen uniform, maar is een rechtstreeks gemandateerde ambtenaar namens de burgemeester, die de bevoegdheden heeft om alle diensten die van belang zijn, te vragen een bijdrage te leveren aan de oplossing van een probleem. 70

71 hoofdstuk 6 OvervalleRS aanpak Iedereen zit hier bovenop de overvallers en dat laten we ze weten ook 71

72 14.28 Penitentiaire Inrichting Heerhugowaard Na moord en doodslag is het ondergaan van een overval het ergste wat er is. Jur Verbeek, stadsmarinier 72

73 73

74 19.18 Penitentiaire Inrichting Heerhugowaard Bij zowel de overvallers als de risicogevallen blijkt de persoonsgerichte aanpak goed te werken. Jur Verbeek, stadsmarinier 74

75 15.00 Youth for Christ, Rotterdam In het werk dat ik nu doe, kan ik veel meer betekenen op het gebied van resocialisatie. Jolanda Aarts, reclasseringswerker

76

77 Jur Verbeek (58) stadsmarinier in Rotterdam Op deze jongens wil je niet met hagel schieten, maar met scherp Na moord en doodslag is het ondergaan van een overval het ergste wat er is. 40% van de overvallers kiest voor een vorm van geweld die soms ook nog een dodelijke afloop tot gevolg heeft. Dat gebeurt meer dan driehonderd keer per jaar in deze regio. In deze overvallersaanpak moeten alle partijen dus alles uit de kast halen. We richten ons in Rotterdam op de overvallers en de zogenaamde HIT-ters, de high impact targets; diegenen waarvan wij denken dat ze in staat zijn om overvallen, straatroven en woninginbraken te plegen. Dat zijn er hier 638. Bij beide groepen blijkt de persoonsgerichte aanpak goed te werken. Op deze jongens wil je niet met hagel schieten, maar met scherp. Dat betekent dus persoonlijk langsgaan samen met de wijkagent en de reclasseringswerker en het gesprek met ze aangaan. We vertellen ze twee dingen: We houden je scherp in de gaten en we pakken je op alles. De politie doet dat door wekelijks bij hem op bezoek te gaan en in de gaten te houden in welke auto hij rondrijdt, met wie hij om gaat, wat hij doet. Bij de overvallers kijken we ook naar de sociale kant: hoe zit het met werk en inkomen, huisvesting en scholing. We geven ze de kans om weer wat van hun leven te maken. Voor drie van de dertig veroordeelde overvallers die we vanaf vorig jaar juni hebben bezocht, hebben we een huis geregeld. Dat konden we doen via de maatschappelijke opvang, die een voorraadje huizen heeft. Dat leverde nogal wat kritiek op, maar dat vind ik onzin. Dit is niet het belonen van slecht gedrag, maar het is het nemen van een maatregel om te zorgen dat hij het niet meer doet. Ik kende Reclassering Nederland niet zo goed, maar ik krijg in het wekelijkse overvallersoverleg een sterke indruk van Jolanda. Die gasten hebben het gedurende het toezicht bij haar echt niet zo breed in die voorwaardelijke invrijheidsstelling. Ze moeten zich iedere week melden, mogen geen alcohol of drugs en geen strafbare feiten plegen en ze kunnen hun woning beperkt uit met die enkelband. Uit onderzoek blijkt dat 50% van de overvallers binnen twee jaar recidiveert. Dat vind ik niet zo gek als ik de achterstandswijken zie waar ze vandaan komen: vroege school uitval, hoge schulden, één oudergezinnen, vaders met losse handen, foute vriendjes die je meteen weer een voorstel doen en meer dan de helft is licht verstandelijk beperkt. Van de dertig overvallers die we hebben gevolgd zijn er tot nu toe drie tot vijf de fout in gegaan. We zijn nog geen twee jaar bezig natuurlijk, maar ik verwacht dat we ver onder de 50% zullen blijven. Het aantal overvallen is dit jaar voor het eerst met 10% gedaald en de eerste twee maanden van dit jaar zelfs met 50%, dus dat gaat goed. 77