WZH Richtlijn Smetten

Transcriptie

1 WZH Richtlijn Smetten Status document: Definitief Ingangsdatum: September 2012 Evaluatiedatum: September 2014 Auteur: Verantwoordelijk: Locatie exemplaren: Bekend bij: Rubriek: Werkgroep WZH Huidletsel Directeur Wonen & Zorg KRS WZH medewerkers HKZ 2.7 Uitvoering - zorgverlening PREZO D Huidletsel Naam document: WZH Richtlijn Smetten Pagina 1 van 17

2 WZH richtlijn Smetten (intertrigo) Versie september 2012 Werkgroep WZH Huidletsel Betreft richtlijn Smetten Monique Noest: teamleider Nieuw Berkendael Elly Pronk: verpleegkundig specialist MBC Zuid Lia Tinga: (wond)verpleegkundige, Zorg in de Buurt Manja Trouw: ergotherapeut, MBC Noord Pagina 2 van 17

3 Voorwoord Smetten komt voor in alle settings van de gezondheidszorg. Prevalentiecijfers variëren van 6% in het algemeen ziekenhuis tot ongeveer 12% in de chronische zorg,vooral bij de verpleeghuisafdelingen. Ondanks een lichte daling van de prevalentie van smetten in de chronische zorg, blijft het een omvangrijk probleem (Halfens et al, 2010). Het is van belang dat smetten tijdig wordt onderkend, preventieve maatregelen bij de juiste personen worden toegepast en dat er op de juiste wijze wordt behandeld om onnodige kosten en leed te voorkomen. In 2004 is door een multidisciplinaire expertgroep een richtlijn smetten ontwikkeld voor verpleegkundigen en verzorgenden. Deze richtlijn is gelegitimeerd door Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN). Belangrijke knelpunten in de huidige zorg zijn: het niet gericht kunnen inzetten van preventieve maatregelen, problemen bij diagnostiek, onvolledige evidence over de effectiviteit van de huidige aanbevelingen, onduidelijkheid over de ziektelast en de invloed op arbeid en sociaal functioneren. Daarnaast verliep de geldigheidsduur van de richtlijn en waren er aanwijzingen dat er mogelijk nieuw onderzoek op dit terrein gekomen is. Een herziening in de vorm van een multidisciplinaire richtlijn is noodzakelijk. De WZH richtlijn Smetten Deze richtlijn heeft tot doel het ontstaan van smetten in de grote huidplooien te voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium te herkennen en te behandelen. Deze richtlijn is bedoeld voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij de preventie, diagnostiek en behandeling van cliënten met (risico op) smetten. Deze WZH richtlijn Smetten bevat aanbevelingen uit de landelijke richtlijn landelijke multidisciplinaire richtlijn Smetten (intertrigo) preventie en behandeling en is van toepassing op volwassen cliënten die (een verhoogde) kans hebben op het ontstaan van smetten in de grote huidplooien en/of waarbij smetten in de grote huidplooien gediagnosticeerd is. Richtlijngebruikers Deze richtlijn is geschreven voor zorgverleners zoals, zorgmedewerker (helpenden, verzorgenden, verpleegkundigen), paramedische behandelaren (ergotherapeuten), en medische behandelaren (verpleegkundig specialisten en artsen (basisarts, huisarts in opleiding, specialist ouderen geneeskunde in opleiding, specialist ouderengeneeskunde, huisarts) die betrokken zijn bij de zorg aan cliënten die het risico lopen smetten te ontwikkelen of al smetten hebben, ongeacht de setting waarin de cliënt verblijft, de diagnose of de benodigde zorg. Verantwoordelijkheid Op medisch inhoudelijk gebied werken de verpleegkundig specialist, basisarts, huisarts in opleiding en de specialist ouderen geneeskunde in opleiding, onder de supervisie van en onder eindverantwoordelijkheid van de specialist ouderengeneeskunde (intramuraal) of huisarts (extramuraal). Alle zorgverleners hebben binnen hun professie een eigen inhoudelijke verantwoordelijkheid, waarbij de specialist ouderengeneeskunde eindverantwoordelijkheid is voor de uitvoering van het multidisciplinaire behandelplan. Juridische betekenis Richtlijnen zijn geen wettelijke voorschriften, maar evidence based inzichten en aanbevelingen waaraan zorgverleners dienen te voldoen om kwalitatief goede zorg te leveren. Zorgverleners kunnen op basis van hun professionele autonomie afwijken van de richtlijn op basis van de individuele situatie van de cliënt. Soms is afwijken van de richtlijn zelfs noodzakelijk. Wanneer van de richtlijn wordt afgeweken, moet dit beargumenteerd en gerapporteerd worden. Pagina 3 van 17

4 Leeswijzer In het eerste hoofdstuk worden de definitie van smetten, oorzaken, risicofactoren voor het ontstaan van smetten en huidafwijkingen die lijken op smetten beschreven. Hoofdstuk twee beschrijft de preventieve maatregelen. Hoofdstuk drie beschrijft de behandeling van smetten. Bijlage één en twee bevatten een praktische handleiding, bestaande uit resp. de praktijkkaart preventie smetten en de praktijkkaart behandeling smetten. Bijlage drie bevat de informatiefolder (intra-en extramuraal) over smetten, bedoelt voor cliënt en mantelzorger. Daar waar in de tekst wordt gesproken over arts, wordt ook de verpleegkundig specialist bedoeld. Pagina 4 van 17

5 Inhoudsopgave Voorwoord Smetten Wat is smetten? Oorzaak van smetten Welke risicofactoren zijn er voor het ontstaan van smetten? Op welke wijze kan de diagnose smetten gesteld worden? Andere huidafwijkingen die lijken op smetten Vochtletsel, decubitus of smetten? Preventie Rapportage en evaluatie Behandeling Rapportage en evaluatie Bijlage 1 Praktijkkaart preventie smetten Bijlage 2 Praktijkkaart behandeling smetten Bijlage 3 Informatiefolder voor de cliënt Pagina 5 van 17

6 1 Smetten 1.1 Wat is smetten? De medische benaming voor smetten is intertrigo. Smetten is een in de huidplooien gelokaliseerde, oppervlakkige huidaandoening welke voornamelijk voorkomt in de grote huidplooien als liezen, oksels, bilnaad, buikplooi en onder de borsten. Hoewel smetten ook in andere huidplooien dan de grote huidplooien voor kan komen beperkt deze richtlijn zich tot smetten in de grote huidplooien. In navolging van de landelijke richtlijn wordt smetten in deze richtlijn als volgt gedefinieerd: Een in de grote huidplooien gelokaliseerde, oppervlakkige huidaandoening welke zich kenmerkt door altijd roodheid (erytheem) aan beide zijden van de plooi. Daarnaast kunnen een of meerdere van de volgende symptomen voorkomen: maceratie (verweking), fissuren, erosies, onaangename geur, een nattende huid of korstvorming. Smetten wordt niet ingedeeld in fasen of categorieën. Wel zijn er drie verschillende verschijningsvormen te onderscheiden. Deze verschijningsvormen zijn niet per se opvolgend. Dit wil zeggen dat de ontwikkeling van smetten niet progressief hoeft te verlopen. Smetten wordt als volgt ingedeeld: - Smetten; - Smetten met nattende huid; - Smetten met geinfecteerde huid. 1.2 Oorzaak van smetten De exacte medische kennis over het ontstaan van smetten is niet bekend. Over het algemeen wordt echter het volgende aangenomen: smetten ontstaat door huid-op-huid contact in de plooien, de aanwezigheid van warmte en vocht en onvoldoende luchtcirculatie. Hierdoor kan maceratie (verweking) optreden. Door het verlies van de hoornlaag is de huid gevoeliger voor beschadiging en voor bacteriële of schimmelinfecties. 1.3 Welke risicofactoren zijn er voor het ontstaan van smetten? De aanwezigheid van een of meerdere van onderstaande risicofactoren kan zorgen voor een verhoogd risico op het ontstaan van smetten: - Vrouwelijk geslacht; - Gevorderde leeftijd; - Obesitas; - Verminderde mobiliteit; - Verhoogde lichaamstemperatuur; - Vochtige huid (a.g.v. transpireren en/of incontinentie); - Diabetes Mellitus; - Verminderde weerstand (bijv. a.g.v. chemokuur); - Beperkingen in de ADL/ tekortschietende persoonlijke hygiëne; - Eerdere smetten. 1.4 Op welke wijze kan de diagnose smetten gesteld worden? De diagnose smetten kan alleen gesteld worden op basis van het klinisch beeld, objectieve symptomen en ervaren klachten. Pagina 6 van 17

7 Dit klinisch beeld bestaat uit: (glanzende) roodheid (erytheem) van de huid. Deze roodheid zie je altijd, aan beide zijden van de plooi (spiegelvorming). Objectieve symptomen en ervaren klachten, bij; - Smetten Kenmerkt zich door een licht rode, intacte huid tot een felrode, glanzende, intacte huid. De cliënt kan klagen over jeuk en een schrijnend/branderig gevoel. - Smetten met een nattende huid Kenmerkt zich door een felrode, nattende en kapotte (erosieve) huid en verweking (maceratie). De cliënt kan klagen over jeuk en een schrijnend/branderig gevoel. Er kan een scherpe rode wondlijn (fissuur) zichtbaar zijn op de breuklijn van de ene helft van de huidplooi en de andere helft. - Smetten met een geïnfecteerde huid Naast de kenmerken van smetten zoals hiervoor beschreven kunnen een of meerdere van de volgende klinische verschijnselen zichtbaar zijn: pustels (puistjes), natten, geel/groen exsudaat, randschilfering, satelliet laesies ( eilandjes voor de kust ), felrode huid, pus, korstvorming en een onaangename geur Andere huidafwijkingen die lijken op smetten Het stellen van de diagnose smetten kan lastig zijn doordat er verschillende huidaandoeningen met (deels) vergelijkbare symptomen zijn, die ook in de (grote) huidplooien voorkomen en/of op andere lichaamsdelen. Smetten is niet hetzelfde als een primaire schimmelinfectie, seborroisch eczeem, psoriasis, erytrasma (een niet besmettelijke bacteriele huidaandoening). Kenmerken - Schimmelinfectie, heeft een scherp begrensde schilferende rand; - Seborroisch eczeem, huidafwijkingen op specifieke kenmerkende plaatsen als onder andere de hoofdhuid, baardstreek, wenkbrauwen, gehoorschelpen en gangen; - Psoriasis, rood schilferende, scherpe begrensde plekken op voorkeursplaatsen zoals de knieën, ellebogen en de hoofdhuid. Bij psoriasis in de plooien ontbreekt de schilfering vaak; - Erytrasma, heeft een bruinere kleur en een lichte verspreide schilfering. Raadpleeg in het geval van een mogelijke andere huidaandoening of bij twijfel een arts Vochtletsel, decubitus of smetten? In de praktijk bestaat er onduidelijkheid over het onderscheiden van smetten, vochtletsel en decubitus en dan met name in het stuitgebied. Echter, smetten, vochtletsel en decubitus zijn huidaandoeningen die van elkaar te onderscheiden zijn. Definitie vocht-incontinentieletsel (incontinentie dermatitis): Een huidafwijking welke het gevolg is van de inwerking van urine en/of faeces op de huid. Verdere beschrijving: rode, schilferige huid tot soms erosieve (beschadigde), nattende gebieden. Er is geen sprake van druk of druk-en schuifkrachten. Er zijn geen wonden te zien, zoals bij decubitus. Definitie decubitus: Decubitus is een gelokaliseerde beschadiging van de huid en/of onderliggend weefsel, meestal ter hoogte van een botuitsteeksel, als gevolg van druk, of druk in samenhang met schuifkracht. Verdere beschrijving: zie WZH richtlijn Decubitus. Pagina 7 van 17

8 Heb extra aandacht voor de mogelijkheid van het tegelijkertijd voorkomen van smetten en decubitus en van smetten en incontinentie dermatitis. Stel vast of er sprake kan zijn van een andere huidafwijking dan smetten namelijk wanneer: - Er sprake is van druk ter hoogte van de huidafwijking (mogelijkheid van decubitus); - Er sprake is van de inwerking van urine en/of faeces (mogelijkheid van incontinentieletsel). Indien hiervan sprake is, zie WZH richtlijn Decubitus. Raadpleeg in het geval van een mogelijke andere huidaandoening of bij twijfel een arts. 2 Preventie Smettenpreventie is de verantwoordelijkheid van alle betrokken disciplines en de cliënt (indien mogelijk). Zorgmedewerkers hebben hierin een centrale taak, zoals: - In de anamnese aandacht besteden aan de risicofactoren van smetten (zie paragraaf 1.3); - Beoordelen van een verhoogd risico op smetten bij een of meer aanwezige risicofactoren; - Tijdens ADL blijvende aandacht aan de preventie van smetten; - Informatie en advies verstrekken aan cliënt en/of mantelzorg over de preventie van smetten en het uitreiken van de informatiefolder (zie bijlage 3); - Inzetten van preventieve maatregelen, zoals: - Het toepassen van dagelijkse huidzorg; - Het voorkomen van overmatig transpireren; - Het voorkomen van huid-op-huid contact; - Het droog houden van huidplooien; - Preventieve maatregelen opnemen in zorgkaart en zorgleefplan; - Raadplegen van arts in het geval van mogelijk andere huidaandoening of bij twijfel. Start preventieve maatregelen altijd bij iedere cliënt die lichamelijke verzorging van een zorgmedewerker ontvangt en een verhoogd risico heeft op het ontstaan van smetten. Pas dagelijkse huidzorg toe door: - Het dagelijks wassen en goed (deppend) drogen van de huidplooien; - Het gebruik van weinig of geen zeep (parfumvrij) en het goed afspoelen van zeepresten; - Het dagelijks observeren van de huid en in de huidplooien; - Bij incontinentie direct te verschonen, te wassen en te drogen. Voorkom overmatig transpireren door: - Te zorgen voor een koele omgeving, door het verlagen van de omgevingstemperatuur; - Het dragen van katoenen of ademende kleding; Voorkom huid-op-huid contact door: - Het dragen van ondersteunende kleding: - Goedsluitend, niet knellend ondergoed (bijvoorbeeld met pijpjes) voor zowel mannen als vrouwen; - Een katoenen BH; eventueel eerst een katoenen hemd of T-shirt en daaroverheen de BH; - Suspensoir (=drager voor de balzak) bij mannen; - Katoenen pyjamabroek in plaats van nachtjapon; - Het tussen de huidplooien aanbrengen van één van de volgende materialen: - Scheurlinnen; - Non-woven gaas; - Engels pluksel (leg de geruwde (=absorberende) zijde op de huid). Pagina 8 van 17

9 Deze materialen worden vervangen als ze vochtig worden of in ieder geval minimaal tweemaal daags. Houd de huidplooien droog door middel van: - Het gebruik van katoenen beddengoed; - Het dragen van absorberende kleding; - Het aanbrengen van één van de volgende materialen tussen de huidplooien: - Scheurlinnen; - Non-woven gaas; - Engels pluksel (leg de geruwde (=absorberende) zijde op de huid); - De toepassing van één van de volgende lokale middelen: - Zinkoxidesmeersel FNA, dun aanbrengen en inkloppen (huid moet zichtbaar blijven); óf - Een barrièreproduct (spray-of barrièrecrème) vanwege het vermogen huidplooien langs elkaar te laten glijden. Schakel een ergotherapeut in, via de arts: - Wanneer een cliënt ADL-beperkt is en/of moeite heeft preventieve maatregelen zelfstandig uit te voeren (Is voornamelijk van toepassing op zelfstandig wonende cliënten); - Bij contracturen waardoor de uitvoering van de ADL bemoeilijkt wordt en/of er meer huidplooien ontstaan met verhoogde kans op smetten. Een ergotherapeut kan adviseren over de manier van handelen of het gebruik van hulpmiddelen. Wanneer preventie Dagelijks bij elke cliënt, die een verhoogd risico heeft op het ontstaan van smetten of smetten heeft en die lichamelijke verzorging ontvangt van een zorgmedewerker. Niet doen - Gebruik geen poeders vanwege de kans op klontering; - Gebruik geen pasta s, omdat het moeilijk aan te brengen en te verwijderen is, vanwege het aankoekende aspect en omdat de huid slecht te observeren is onder een pasta; - Gebruik geen zinkzalf vanwege de kans op het afsluiten van de huid; - Maak geen gebruik van apparatuur (zoals een föhn) om de huid droog te blazen wegens de kans op verbranding en uitdroging van de huid. 2.1 Rapportage en evaluatie - Preventieve maatregelen staan beschreven in het zorgleefplan; - Evalueer de preventieve maatregelen dagelijks op basis van het al dan niet optreden van de symptomen, zoals beschreven in paragraaf 1.4; - Verandering rapporteren in het zorgdossier. Wanneer ondanks preventieve maatregelen toch smetten ontstaat of hier een vermoeden van is, onderneem dan een of meerdere van de volgende acties: - Raadpleeg bij twijfel een arts of start een behandeling op basis van de verschijnselen. Zie hoofdstuk 3; - Geef cliënten / mantelzorger informatie en advies over preventie en behandeling van smetten, reik de cliëntenfolder over smetten uit (zie bijlage 3). Pagina 9 van 17

10 3 Behandeling Elke zorgmedewerker die betrokken is bij de ADL moet aandacht hebben voor de aanwezigheid van smetten en onderneemt één of meerdere van de volgende acties bij (een vermoeden op) smetten: - Nagaan bij de cliënt of er eerder sprake van smetten is geweest, in welke verschijningsvorm en hoe dit behandeld is; - Raadpleeg een arts voor advies; en/of - Schakel een arts in voor het stellen van de diagnose en zo nodig starten van een behandeling; en/of - Stel de diagnose en start een behandeling voor smetten of smetten met een nattende huid (zorgmedewerkers vanaf nivo 3). Behandel smetten als volgt: Eén of meerdere preventieve maatregelen, minimaal 2x daags: - Bij een felrode, glanzende huid minimaal 2x daags met, Zinkoxidesmeersel FNA dun aangebracht (z.n. eerst zinkresten van een vorige behandeling verwijderen met zoete olie) óf een barrièreproduct (spray-of barrièrecrème); - Raadpleeg bij twijfel een meer deskundige collega of arts. Behandel smetten met een nattende huid als volgt: - Intensivering van de preventieve maatregelen, minimaal 3x daags; - Zinkoxidesmeersel FNA, dun aangebracht (zo nodig eerst zinkresten van een vorige behandeling verwijderen met zoete olie); - Maak géén gebruik van een barrièreproduct (spray-of barrièrecrème) op een nattende huid (hecht niet); - Breng eventueel lokaal een antischimmelpreparaat aan (op voorschrift van arts); - Raadpleeg bij twijfel een meer deskundige collega of arts. Behandel smetten met een geïnfecteerde huid als volgt: - Consulteer een arts; - Intensivering van de preventieve maatregelen, minimaal 3 x daags; - Maak géén gebruik van een barrièreproduct (spray-of barrièrecrème) op een nattende huid (hecht niet); - Gebruik een barrièreproduct (spray-of barrièrecrème) bij nattende smetplekken alleen ter bescherming van de droge omliggende huid; - Maak bij overmatig exsudaat (wondvocht) gebruik van absorberend, niet-verklevend verband; - In opdracht van arts: combinatiepreparaat van Zinkoxidesmeersel FNA met een antischimmelpreparaat volgens voorschrift arts 1-2 x daags tot 2 cm buiten het aangedane huidgedeelte aanbrengen; of - In opdracht van arts: indien geen combinatiepreparaat: Zinkoxidesmeersel FNA,dun aanbrengen op aangedane huid (zo nodig eerst zinkresten van een de vorige behandeling verwijderen met olie) en daarna een antischimmelpreparaat 1-2 x daags, tot 2 cm buiten het aangedane huidgedeelte aanbrengen; - In opdracht van arts: gebruik Miconazol niet in combinatie met een oraal antistollingsmiddel. Overige behandeladvies Besteed aandacht aan de invloed van smetten op de participatie en het dagelijks functioneren. Schakel, afhankelijk van de problematiek, een andere zorgverlener in voor advies of begeleiding zoals bijvoorbeeld een ergotherapeut, een maatschappelijk werkende of een bedrijfsarts. Pagina 10 van 17

11 3.1 Rapportage en evaluatie - De behandeling wordt beschreven op het wondbehandelingsformulier. De zorgmedewerker gebruikt het wondregistratieformulier om de voortgang van smetten te rapporteren. Beide formulieren maken onderdeel uit van het zorgdossier (intramuraal achter tabblad E3, extramuraal achter tabblad 21). De instructie van beide formulieren is te lezen op KRS Webdocumenten; - Evalueer de behandeling op dag 3, 7 en 14 na het starten van de behandeling; - Evalueer de behandeling bij twijfel en altijd bij smetten met een geïnfecteerde huid samen met een arts; - Stel, wanneer de klachten verergeren tijdens de behandeling, opnieuw vast om welke verschijningsvorm van smetten het gaat en pas zo nodig de behandeling aan; - Overweeg wanneer er na 14 dagen van behandeling geen verbetering is opgetreden of een huidkweek van extra waarde kan zijn om de behandeling te kunnen bepalen. Pagina 11 van 17

12 Bijlage 1 Praktijkkaart preventie smetten Aanbevelingen Wat is smetten? Smetten is een in de grote huidplooien gelokaliseerde, oppervlakkige huidaandoening welke zich kenmerkt door altijd roodheid (erytheem) aan beide zijden van de plooi. Daarnaast kunnen een of meerdere van de volgende symptomen voorkomen: maceratie (verweking), fissuren (scheurtjes), erosies, een nattende huid of korstvorming. Bij wie Neem preventieve maatregelen bij iedere cliënt die een verhoogd risico heeft op smetten of smetten heeft. Bij cliënten die ADL-ondersteuning krijgen moet voortdurend aandacht besteedt worden aan de preventie van smetten. Risicofactoren De aanwezigheid van een of meerdere van de volgende factoren zorgt voor een verhoogd risico op smetten: vrouwelijk geslacht gevorderde leeftijd obesitas verminderde mobiliteit verhoogde lichaamstemperatuur diabetes beperkingen in de ADL verminderde weerstand eerdere smetten tekortschietende persoonlijke hygiëne vochtige huid t.g.v. transpiratie/incontinentie Besteed in de anamnese aandacht aan deze risicofactoren. Interventies Pas dagelijkse huidzorg toe door: - dagelijks wassen en goed (deppend) drogen van huidplooien; - gebruik van weinig of geen zeep (parfumvrij) en goed afspoelen van zeepresten; - dagelijks observeren van de huid en huidplooien; - bij incontinentie direct verschonen, wassen en drogen. Voorkom overmatig transpireren door: - zorgen voor een koele omgeving door verlagen van de omgevingstemperatuur; - dragen van katoenen of ademende kleding. Voorkom huid-op-huid contact door: - dragen van ondersteunende kleding: - goed sluitend, niet knellend ondergoed (bijv. met pijpjes bij voorkeur geen string); - een katoenen BH; eventueel eerst een katoenen hemd of T-shirt en daaroverheen een BH; - suspensoir (= drager voor de balzak) bij mannen; - katoenen pyjamabroek i.p.v. nachtjapon; - het tussen de huidplooien aanbrengen van één van de volgende materialen: - scheurlinnen; - non-woven gaas; - Engels pluksel (geruwde zijde op aangedane huid). Vervang deze materialen als ze vochtig zijn of in ieder geval minstens 2x daags. Pagina 12 van 17

13 Houd de huidplooien droog door middel van: - dragen van absorberende, ademende kleding; - gebruik van katoenen beddengoed; - aanbrengen van één van de volgende materialen tussen de huidplooien: - scheurlinnen; - non-woven gaas; - Engels pluksel (geruwde zijde op aangedane huid); Vervang deze materialen als ze vochtig zijn of in ieder geval minstens 2x daags. - de toepassing van één van de volgende lokale middelen: - Zinkoxidesmeersel FNA*, dun aanbrengen en inkloppen (huid moet zichtbaar blijven); - barrièreproduct (spray-of barrièrecrème); - gebruik geen poeders, pasta s, zinkzalf, of apparatuur om de huid droog te blazen (bijv. föhn). Verwijder altijd eerst de resten Zinkoxidesmeersel FNA (=zinkolie) van een vorige behandeling met olie. Gebruik een barrièreproduct (spray-of barrièrecrème) volgens de bijsluiter. Schakel een ergotherapeut in: - bij ADL-beperkingen en/of moeite om zelfstandig preventieve maatregelen uit te voeren; - bij contracturen waardoor uitvoering ADL bemoeilijkt wordt en/of meer huidplooien ontstaan met verhoogde kans op smetten. Een ergotherapeut kan adviseren over de manier van handelen of het gebruik van hulpmiddelen. Geef in een gepland gesprek en altijd tijdens het toepassen van preventieve maatregelen informatie en advies over bovenstaande aanbevelingen. Wanneer - Altijd bij iedereen die lichamelijke verzorging van een zorgverlener ontvangt en een verhoogd risico heeft op het ontstaan van smetten of smetten heeft; - Informeer en adviseer cliënten die te maken hebben met één of meer risicofactoren (zie boven) omtrent het belang van preventieve maatregelen. Evaluatie Zorg voor dagelijkse evaluatie van de preventieve maatregelen door degene die de preventieve maatregelen toepast (de zorgverlener of de cliënt zelf). Rapporteer in het dossier van de cliënt. Pagina 13 van 17

14 Bijlage 2 Praktijkkaart behandeling smetten Aanbevelingen Symptomen Stel vast of er sprake is van smetten aan de hand van de onderstaande symptomen. Consulteer bij twijfel een meer ervaren deskundige collega of arts. Smetten - intacte huid; - licht rode tot felrode, glanzende huid; - jeuk (niet altijd); - schrijnend, branderig gevoel (niet altijd); Smetten met nattende huid - felrode huid; - nattende, kapotte huid; - verweking van de huid; - erosies; - scherpe, rode wondlijn (fissuur) zichtbaar op breuklijn tussen beide huidplooien; - jeuk (niet altijd); - schrijnend, branderig gevoel (niet altijd). Smetten met geïnfecteerde huid Symptomen van smetten met een nattende huid én een of meerdere van de volgende symptomen: - pustels (puistjes); - natten; - geel/groen exsudaat; - randschilfering; - eilandjes voor de kust (bij candida-infectie); - pus; - korstvorming; - een onaangename geur. Interventies Behandel de verschillende verschijningsvormen van smetten op de volgende wijze: Smetten - één of meer preventieve maatregelen, minimaal 2x daags; - bij een felrode, glanzende huid Zinkoxidesmeersel FNA (dun!) of een barrièreproduct (sprayof barrièrecrème), minimaal 2xdaags. Smetten met nattende huid - één of meer preventieve maatregelen, minimaal 3x daags; - Zinkoxidesmeersel FNA (dun!); - eventueel lokaal een antischimmelpreparaat; - gebruik geen barrièreproduct (spray-of barrièrecrème) (hecht niet); - raadpleeg bij twijfel een meer deskundige. Smetten met geïnfecteerde huid - consulteer een arts; - preventieve maatregelen, minimaal 3x daags; Pagina 14 van 17

15 - 1-2 daags combinatie(preparaat) van Zinkoxidesmeersel FNA en antischimmelpreparaat (dun!); - gebruik miconazol niet samen met een oraal antistollingsmiddel; - gebruik alleen barrièreproduct (spray-of barrièrecrème) ter bescherming van de droge huid en niet op de nattende smetplek zelf. Algemeen - Gebruik bij overmatig exsudaat een niet-verklevend wondverband; - Verwijder altijd eerst de resten van Zinkoxidesmeersel FNA (=zinkolie) van een vorige behandeling met olie; - Eerst antischimmelpreparaat, daarna Zinkoxidesmeersel FNA opbrengen óf gelijktijdig in een combinatiepreparaat. Altijd dun opbrengen! Altijd in opdracht van een arts! - Gebruik (combinatiepreparaten met) corticosteroïden alleen in opdracht van de arts. Inschakelen meer deskundige - Raadpleeg bij twijfel en in ieder geval bij geïnfecteerde smetten een meer deskundige (dermatologie verpleegkundige, verpleegkundig specialist, wondconsulent, huisarts, verpleeghuisarts of dermatoloog); - Lokale behandeling is afdoende om zowel de objectieve als de ervaren pijn- en jeukklachten te bestrijden; - Als de klachten verergeren of voortduren na de start van de behandeling, dient een meer deskundige ingeschakeld te worden. Evaluatie - Evalueer de behandeling op dag 3, 7 en 14 na het starten van de behandeling aan de hand van objectieve symptomen en de ervaren klachten (zie boven); - Evalueer de behandeling bij twijfel en altijd bij smetten met een geïnfecteerde huid samen met een deskundige; - Stel, wanneer de klachten verergeren tijdens de behandeling, opnieuw vast om welke verschijningsvorm van smetten het gaat en pas zo nodig de behandeling aan; - Overweeg, bij 14 dagen behandeling zonder verbetering of een microbiologische kweek meerwaarde heeft om verdere behandeling te kunnen bepalen. Pagina 15 van 17

16 Bijlage 3 Informatiefolder voor de cliënt Preventie en Behandeling van Smetten Informatie voor de cliënt Deze folder bevat informatie over het voorkomen en behandelen van smetten in de grote huidplooien. In deze folder wordt beschreven wat u kunt doen om smetten in de grote huidplooien te voorkomen en/of te behandelen. De folder is bedoeld voor cliënten met smetten, voor familieleden, mantelzorgers of andere betrokkenen. Wat is smetten? Smetten is een oppervlakkige huidaandoening in de huidplooien. Deze folder gaat over smetten in de grote huidplooien zoals de liezen, de oksels, de bilnaad, de buikplooi en onder de borsten. De huid is rood; soms zijn er schilfertjes, is de huid vochtig of zijn er scheurtjes in de huid zichtbaar. U kunt last hebben van pijn, jeuk en/of een onaangename geur. Door beschadiging van de huid is de huid bij smetten gevoeliger voor het ontstaan van een infectie. De huid is dan felrood en u kunt dan bijvoorbeeld puskopjes zien of groen/geel vocht op de aangedane huid. De onaangename geur wordt dan vaak erger. Vrouwen en ouderen hebben meer kans op het ontstaan van smetten. Daarnaast is er meer kans op het ontstaan van smetten bij: - Overgewicht; - Suikerziekte; - Een verminderde weerstand; - Verminderde mobiliteit; - Beperkingen in de zelfzorg (zoals bij het wassen en drogen); - Een verhoogde lichaamstemperatuur; - Een vochtige huid bijvoorbeeld door zweten of incontinentie. Hoe ontstaat smetten? Smetten ontstaat op plekken waar huid-op-huid contact is zoals in de huidplooien. Smetten ontstaat door een combinatie van warmte, vochtigheid en onvoldoende luchtstroom langs de huid. Hoe kunt u smetten voorkomen en behandelen? m smetten te voorkomen of in een vroeg stadium (als de huid licht rood en niet kapot is) te behandelen, is het belangrijk om de huid dagelijks goed te verzorgen, de huidplooien goed droog te houden en huidop- huid contact en overmatig zweten te voorkomen. Hiervoor kunt u de volgende maatregelen nemen: Huidverzorging - Bekijk de huid in de huidplooien elke dag; - Was de huid in de plooien dagelijks met weinig of geen zeep. Zorg er voor dat u de zeepresten goed afspoelt. Maak de huid goed droog, maar doe dit voorzichtig door deppend te drogen; - Maak de huid direct schoon als u urine of ontlasting heeft verloren; - Breng, om de huid droog te houden, een heel dun laagje Zinkoxidesmeersel aan op de huid (60% zinkoxide in 40% arachide-olie, verkrijgbaar bij drogist of apotheek). De huid moet door Pagina 16 van 17

17 het dunne laagje heen zichtbaar blijven. Verwijder altijd eerst de oude resten Zinkoxidesmeersel; - In plaats van Zinkoxidesmeersel kunt u ook een alcoholvrije barrièrespray of crème gebruiken (verkrijgbaar bij drogist en apotheek). De barrièrespray moet goed drogen anders plakt de huid in de plooi aan elkaar; - Breng scheurlinnen of een gaasje aan tussen de huidplooien. Scheurlinnen is een reep katoenen stof bijvoorbeeld een zakdoek of een reep oud laken. Vervang het scheurlinnen of gaasje in de huidplooi wanneer dit vochtig wordt, en minimaal 2x daags. Kleding, beddengoed - Draag ademende en absorberende kleding (bijvoorbeeld van katoen); - Draag ondersteunende kleding zoals een BH of een suspensoir (drager voor balzak). Een hemd of een T-shirt onder uw BH kan helpen de huid onder de borsten droog te houden; - Draag goed sluitend, niet knellend ondergoed (bijv. met pijpjes); - Draag een katoenen pyjamabroek (i.p.v. een nachtjapon). Overig - Gebruik niet-synthetisch beddengoed; - Zorg voor een koele omgeving bijv. door de kamertemperatuur te verlagen. Het kan zijn dat u andere middelen gebruikt dan hierboven aanbevolen. Er zijn veel 'huismiddelen' in gebruik om smetten te voorkomen of te behandelen. Stel u in ieder geval goed op de hoogte van de werking van het middel en kies een middel dat zorgt voor een droge huid of dat schuren van de huid voorkomt. Als smetten niet verbetert Als de huid binnen twee weken niet verbetert, is het verstandig contact op te nemen met uw (huis)arts of een andere betrokken zorgverlener. Als de huid felrood en vochtig wordt en kapot gaat doet u dit ook. Er is dan mogelijk sprake van een infectie. De huid zal dan beoordeeld worden, u zult advies krijgen over eventueel aanvullende maatregelen die u moet nemen of u krijgt een antischimmelzalf voorgeschreven. Laat u goed adviseren over het gebruik van een antischimmelzalf en lees de bijsluiter goed door. Het is belangrijk af te spreken wanneer uw huid opnieuw gecontroleerd moet worden. Wat moet u niet doen? Gebruik geen poeders, pasta s of zinkzalf, omdat deze kunnen gaan klonteren, moeilijk te verwijderen zijn of de huid afsluiten waardoor de kans op smetten juist toeneemt. Gebruik geen föhn voor het drogen van de huidplooien in verband met het risico op verbranding en de kans op uitdroging van de huid. Wat te doen als smetten telkens terugkomt? Wanneer smetten steeds terugkomt is het verstandig contact op te nemen met uw (huis)arts of een andere betrokken zorgverlener. Er zal dan gekeken worden of u de juiste maatregelen treft en of er misschien aanvullende maatregelen nodig zijn. Pagina 17 van 17