daken Wij denken groen Innovatief dak als waterbuffer Totale verzorging op het dak Nr Vakblad ter bevordering van meervoudig ruimtegebruik

Transcriptie

1 Hollandsgro b.v. Tuin- landschapsarchitect Terrein-inrichters Onrhoud beheer Bestrating riolering Wij nk gro Lutkemeerweg 328, Amsterdam T (020) , F (020) Postbus 9349, 1006 AH Amsterdam Nevvestiging Regio Zuid-Holland, Bthuiz Regio Utrecht, Nieuwegein Lev op Nr Vakblad ter bevorring meervoudig ruimtegebruik Daktuin vegetatie Binngro Boomverzorging Innovatief dak als waterbuffer Totale verzorging op het dak Spel op Wetschap E beter lev met groe mur Onrzoeker Fred Tonneijck Mastum Daksystem is gespecialiseerd in totale verzorging alle kom dakbekking. Variërd parkeer tuin tot terras. Zowel in woningbouw als utiliteitsbouw ziet Mastum Daksystem e gevarieer groei groep opdrachtgevers e oplossing op maat. Daarbij blijft onze expertise niet beperkt tot nieuwbouw, ook dakrovaties met name kantoorgebouw woon- winkelctra behor tot het Pagina bre 24 distpakket Mastum Daksystem. Mastum Daksystem BV St. Laursdreef AJ Utrecht (030) info@mastum.nl Dak let zich uitstekd natuurlijk spel

2 Uitgave Mastum Daksystem B.V. Van r Tol B.V. Realisatie De Schrijfzaak Levop 3 Nieuws 4-6 Spel op 7 Uit praktijk 8-9 Natuurlijk spel Innovatief grasdak 12 Nieuw: kunstgrasdak Dak als waterbuffer Proefonrvinlijk Rietland-dakpark Parijs Dakar in Singapore Groe long op het dak Redactie Ronald Kreij, Schrijfzaak Redactie-adres Kijk op info@levop.nl Vormgeving Graphic Invtion, De Meern Fotografie Norbert Waalboer Drukwerk Roto Smeets GrafiServices Administratie/Acquisitie Kijk op Column Water in drievoud De acceptatie groe is groei. De tijn waarbij opdrachtgevers argwand kritisch het sedumdak beschouwn is bij. E leuk hebbedingetje op het dak iets om mee te show, al esthetisch belang. Zo werd ti jaar gel over het sedumdak gedacht. Tijns bewonersavonn werd ik geconfronteerd met vrag als Wordt het e kattbak of Dan kom er zeker wel veel mugg?. Tegwoordig krijg ik ze vrag niet meer. Het sedumdak is bekd bemind. Het hebbedingetje ti jaar gel blijkt echter nog veel meer in zijn mars te hebb. Groe kunn e oplossing bi milieuproblem. Als we kijk naar wateroverlast is e buffering het regwater mogelijk 60 tot 100 proct. Dit maakt gro in gebi waar in hoge dichth gebouwd wordt of daar waar rioleringsstelsels onvoldo capaciteit hebb e perfecte alternatieve waterberging. Zeer actueel is ook discussie rond fijnstof. De overheid zal e reductie circa 20 proct moet realiser om aan Europese norm te voldo. Uit onrzoek blijkt dat bom ( dus ook gro op ), lokaal tot 18 proct fijnstof reducer. Prachtig toch! We hal norm kunn verr bouw langs onze snelweg. Bijkomd el: het wordt nog prachtig gro ook. Het geheel is meer dan som r l. Met gro op het dak kunn diverse milieuproblem gelijktijdig opgelost tevs leefbaarheid stad vergroot. Wie kan er hier nu teg zijn: invester in waterterughouding én fijnstofreductie én vervolgs zonr extra kost leefbaarheid verhog én meer gebruiksruimte creër op én mogelijk daardoor woningdichtheid vergrot. Het groe dak is e multi-probleemoplosser. Rest ons alle nog investering in verschill probleemgebi sam te voeg of anrs aan te wn. Het is onbegrijpelijk dat we wel invester in dure betonn waterbergingskelrs, terwijl we op het dak met gro teg 80 proct kost zelf waterberging realiser tegelijkertijd vele anre l kunn giet. Dit vraagt e omslag in het nk. Lev op Dak presteert zich op BouwRai 2006 met De drie w s staan waterdicht, waterterughouding waterafvoer. Water in drievoud, drie belangrijke thema s toekomst gebruiks. Kom we elkaar onverhoopt niet teg op BouwRai, bezoek ons dan via internet op Aart Veerman, commercieel directeur Van r Tol BV, partner in Lev op Dak Colofon Lev op Dak is e uitgave het Knisplatform Lev op Dak. Dit knisplatform wil in Nerland e cultuuromslag bewerkstellig waar het gaat om multifunctioneel dakgebruik. E twee doelstelling is specifieke knis in het knisplatform participer stakeholrs te verig om gezamlijk met één product markt beter te kunn bedi. Tot slot wil het knisplatform e impuls gev aan kwaliteit innovatie op het gebied daksystem. Dit vakblad vervult e onrsteun rol bij het realiser doelstelling het knisplatform. Dat gebeurt met nieuws- achtergrondartikel over sign, constructie, beheer gebruik leef, vroeger, nu in toekomst. Overname artikel uit dit magazine wordt op prijs gesteld mits afgaan schriftelijke toestemming redactie is verkreg. De redactie ontgt tevs graag e bewijsexemplaar het medium waarin het overgom artikel is afgedrukt. Meer informatie over activiteit het knisplatform partners vindt u op internet: Zonr schriftelijke toestemming uitgever is geheel of geeltelijke overname artikel, teking foto s verbon. Hoewel aan inhoud dit blad grote zorg is besteed, aanvaardt uitgever ge aansprakelijkheid gevolg onvolledigheid /of onjuistheid er. Nieuws Nieuw, lig evoudig: Fixodrain XD 20 Product leverancier beschermings- drainagelag ZinCo heeft e nieuwe, lige gemakkelijk aan te brg drainageoplossing gevonn grote dakoppervlakt met extsieve begroing. De nieuwe vinding heet Fixodrain XD 20. Fixodrain wordt geleverd op roll waarbij het filtervlies al is gemonteerd op drainer onrlaag met ingebouw waterreservoirs. Doordat zijkant roll is zi nokk, kunn roll zonr veel moeite aan elkaar geklikt. De drainagelaag kan dus gemakkelijk op vaste liefst volledig verkleef e wortelwer laag zie dakbekking gelegd, waarna het geheel kan afgewerkt met substraat gro. Het materiaal is lig daarnaast levert het gebruik Fixodrain t opzichte anre drainer onrlag e forse besparing op arbeidskost op. Spel op, maar dan wel heel letterlijk In films lijkt het altijd heel echt, maar je weet: het zijn stunts /of trucs. De jonger die aan free-runn do, gebruik ge stuntmann of filmische trucs. Zij spring dak naar dak, lop teg mur op hal ook die anre wil capriol helemaal zelf uit. Weer nieuwe partner Lev op Dak Het aantal partners in het knisplatform Lev op Dak is opnieuw verr uitgebreid, wel tot zes bedrijv. Nu is het ZinCo Belux, leverancier dakbegroingssystem, dat is toegetr tot dit selecte innovatieve clubje. Volgs bedrijfsleir Olivier Copijn ZinCo Belux is aansluiting zijn bedrijf bij Lev op Dak e logische stap. We zijn adviseur leverancier daksystem, legt hij uit, uitelopd klinker- tot vegetatie. We Fixodrain zal naar verwachting al toegepast op grote dakoppervlakt die uit esthetisch of ecologisch oogpunt zi extsieve begroing, of ter compsatie elrs verlor gegaan gro. Tot nu toe werd begroing op ze meestal uit financieel oogpunt direct op het dak aangebracht, met niet meer dan één laag dakbekking tuss beton substraat. Het ontbrek drainage kwam kwaliteit het gro echter niet t goe. Helemaal ongevaarlijk is het free-runn zeker niet. Op gezette tijn vall er slachtoffers soms zijn verwonding zwaar tot zelfs dolijk. Het zal duilijk zijn dat Lev op Dak ge ambassaur is het free-runn. Wel is het knisplatform warm pleitbezorger het spel op. Mits uiteraard aan alle veiligheids- anre eis voldaan is. In dit nummer dit blad is spel op het ctrale thema. Wat is er zoal mogelijk, wat niet, wat zijn randwaarn? Van Lev op Dak mag u verwacht dat zo n beetje alle aspect die hierbij kom kijk aan bod kom. En heeft u nog vrag, neem dan gerust contact met ons op. lever vrijwel alles dat bovop dakbekking zelf komt. Dk aan beschermlag, drainagelag, filterlag, substrat, beplanting, putjes, gootjes, profiel ga zo maar door. Maar we onrschein ons met ons systeemnk: onze adviez houn niet op bij dat stukje waar wíj verantwoorlijk zijn. Deze manier nk vind je ook bij anre partners in Lev op Dak, dus wat dat betreft pass we prima bij elkaar. Hoewel ZinCo al langer zijling was betrokk bij Lev op Dak, hoopt leverancier dakbegroingssystem door daadwerkelijke participatie binn het knisplatform zich in markt nog beter te kunn onrschein met complete systeemoplossing. De overige vijf partners zijn het hier overigs harte mee es. Pagina

3 Thema: spel op Omslagartikel Sport, spel, recreatie Spel, sport recreër op het dak? Natuurlijk! Spel, sport recreër op vraagt feitelijk niet veel meer dan het optill alle functies die ook op maaiveldniveau plaatsvinn. Maar er zijn beperking. Speeltoestell moet goed verankerd kunn. De onrgrond moet in verband met valgevaar af speeltoestell aan bepaal vereist voldo. En alles moet, zoals dat heet, hufterproof zijn. Maar het kan. Heel goed zelfs. De noodzaak multifunctioneel ruimtegebruik is snel uitgelegd. Lat we dat do aan hand e beeld: tot 2030 in Amsterdam extra woning gebouwd. Dat kan in sommige gebi gepaard gaan met 50 proct verlies aan woonomgevingsgro. Hoe dit te compser? Juist, op. Volg kwestie. Zo n beetje alle skundig zijn het er over es dat aanwezigheid groe recreatie- speelomgeving esstieel belang is het welbevinn ms in het algeme ontwikkeling het kind in het bijzonr. Hoe hier nu mee om te gaan in steeds compacter stad? Juist, door ruimte hier te zoek op gebouw. Recreër, sport spel op, daar hebb we het over. Vooral do, zal ier welnkd ms roep. Toch hebb ze vorm multifunctioneel ruimtegebruik meer voet in aar dan op het eerste gezicht lijkt. Maar om nou te zegg dat hinrniss niet overwonn kunn, nee. Diverse skundig die al eerr met dit bijltje hebb gehakt wet precies waar oplossing ligg. Hufterproof Kijk, zegt Marc Evers, directeur Mastum Daksystem. Hij wijst op e gat in grond. Op zich ge vreemd verschijnsel in e park, maar wel wanneer dat park op het dak e parkeergarage ligt. We zijn in het Rietlandpark in het Amsterdamse Oostelijke Havgebied om met eig og te aanschouw wat Lev op Dak hier heeft gerealiseerd (zie ook het artikel op pagina verrop in dit blad). Evers: Ms waarschijnlijk kinr vinn het zo normaal om in dit park te recreër, dat ze niet beseff dat ze zich op e dak bevinn. Ze zi het zelfs niet es. Dat doel hebb we dus bereikt. Maar als ze door gaan grav kom ze op dakbekking uit. Wat Evers maar wil zegg: e dakpark vraagt nogal wat bereiding. E goed ontwerp gaat uit eindgebruiker, zegt hij. En die wil nog wel es spontaan e buurtbarbecue in het park organiser, inclusief partytt waar haring in grond geslag moet. En dan wil je natuurlijk niet dat waterdichte laag het onrligg dak wordt vernield. E opbaar gro dak vraagt volgs Mastum-directeur bij keur om e isoler laag Foamglas, daar bovop twee volledig verkleef waterdichte lag (waar uiteraard toplaag wortelwerd is), vervolgs drainage, dan e filterdoek daar weer bovop e substraatlaag. Tot slot volgt begroing, zoals gras anre vegetatie. De juiste partij Met alle dakbekkingsadviez Evers b je er echter nog niet, blijkt uit woorn bedrijfsleir Olivier Copijn ZinCo, leverancier systeemtechniek gebruiks. Voor speeltoestell geln eis wat betreft bijbeeld verankering, zo vult hij Mastum-directeur aan. Anrs Met e duilijke link tuss daktuin spel trek je e gemêleerd publiek gezegd: ze moet goed vast staan. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan wanneer je ook onr die speeltoestell e goe drainagelaag wil hebb. En direct vastzett aan dakconstructie wil je niet, omdat dit kans op lekkage vergroot Lees verr op volg pagina Pagina 4 Pagina 5

4 Zwart ontmoet gro Rubriek Over e vrachtwag e paar ton Vervolg pagina 5 toestell verwijrd moet kunn reparatie of verging. Toch is ook op het dak veel mogelijk, badrukt Copijn. Sterker nog: Je kunt het zo gek niet bk of het kan, bezweert hij. Maar dan moet je ws wel aan juiste partij legg die op dit punt veel ervaring heeft, die kan terugvall op e groep skundig in meest uitelop disciplines die juiste strategische partners met knis op aanvull onrl heeft. Zijn betoog is duilijk: klop al aan bij ZinCo dis partners binn Lev op Dak. Strategische alliantie De keur vel gaat uit naar natuurlijk spel, oftewel spel in het gro Het el e rgelijke strategische alliantie blijkt uit e gesprek met Frans Burg, die els werkzaam is als onafhankelijk skundige op het gebied norm speeltoestell els in dist Silphium, lanlijke grozier kantor bedrijfsterrein. Hij smeedt ze bei functies sam tot één overduilijk advies: Kijk verr dan alle naar wat wel niet kan met speeltoestell. Want spel ook op is meer dan alle het toestel. Burg is e fervt aanhanger wat heet natuurlijk spel waarbij kinr geprikkeld gebruik te mak natuurlijke elemt, niet zozeer gefabriceer speeltoestell (zie ook het artikel op pagina 8-9 verrop in dit blad). Deze visie vindt ook bre ingang in wereld het multifunctioneel ruimtegebruik, omdat het mogelijkh aanzilijk vergroot. Ter illustratie: op betontegels mog ge klimtoestell staan hoger dan 60 ctimeter. Onr klimtoestell tot 1 meter moet minimaal gras ligg. En reikt het klimtoestel tot 3 meter, dan vraagt dat om minimaal 30 ctimeter houtvezels, zand, grind, rubber(tegels) of kunstgras (alle conform norm NEN 1177). Het zijn maar kele beeln die geln op maaiveldniveau, maar ook op het dak. En dat stelt weer eis aan constructie, het substraat, dakbekking ga zo maar door. Het Besluit Veiligheid Attractie- Speeltoestell legt talloze beperking op, zegt Burg, maar zegt feitelijk nergs wat volgs wet wél veilig wordt geacht. Dat is ter beoorling product, leverancier, én eigaar. En ze laatste is te all tij verantwoorlijk aansprakelijk. Wat ik maar wil zegg: laat je goed adviser, want grote financiële risico s kun met zoiets onschuldigs als e speeltuintje niet lop. Ook op e dak niet Spel in het gro Terug naar natuurlijk spel. Of zoals Burg het zelf liever noemt: Spel in het gro. Daar zijn risico s aanzilijk kleiner l groter. Ms zoek hun eig weg door e route groe natuur natuurlijke product zoals boomstammetjes kei. Ze bepal ook zelf waar ze gaan zitt, of kinr waar waarmee ze gaan spel. Zo n omgeving trekt e veel diverser publiek dan e speeltuin allerjongst of leeftijdscategorie net daarbov. Dat leidt weer tot e meer gemêleerd publiek, meer sociale controle, e omgeving waarin het prettiger in is te vertoev, op uiteinlijk e duilijke link tuss daktuin spel. Iere blij, wat wil je nog meer? L In rubriek zwart ontmoet gro schrijft Lev op Dak in elk nummer over ontmoeting in praktijk tuss dakkkers g die door h berei multifunctionele verr afwerk. Het zijn verhal uit praktijk. Na vorige te diep geslag piketpaaltjes ook nu weer e verslag e werk dat als basis goed was, maar toch verkeerd afliep. Dit verhaal gaat over e vrachtwag e paar ton. En dan bedoel we e vrachtwag met e gewicht e paar ton die e paar ton euro s scha veroorzaakt. Leest huivert! Het betreft in dit geval e kelrdak met zand klinkers. E kelrdak ook met e flinke omg. Het ontwerp was echter geheel overekomstig specificatieblan het Lev op Dak-concept, dus dat kon niet meer fout lop. Zou je nk. Op het kelrdak wern Foamglas isolatieplat verkleefd met warme asfalt bitum 110/30 waarop twee lag SBS-gemodificeer dakban wern verkleefd, eves met warme asfaltbitum 110/30. Op ze dakbekking wern vervolgs drainagematt EL 202 gelegd met e filterdoek waarop tslotte afwerking met zand klinkers als bestrating zou kom. Hoewel in eerste instantie het gehele pakket werd aangebon aan hoofdaannemer dit werk, dus inclusief afwerking Besteed het gehele werk, inclusief afwerking, in zijn geheel uit aan één partij met zand klinkers, werd om coördinatiekost te bespar afwerking door opdrachtgever zelf opgedrag. Uiteraard kan e opdrachtgever ze beslissing nem, maar of dat handig is, is e twee. Wij gav nadrukkelijk aan dat aan uitvoering toch wel veel aandacht besteed di te. We hebb zelfs schriftelijk badrukt dat het zand met kleine shovels het werk uit met gebruik rijplat di te opgebracht om het risico beschadiging te kom. De tijdsdruk op dit project was groot. Maar met gemidld acht dakkkers aan het werk konn we het werk in circa drie wek klar. Inclusief, conform opdracht, het aanbrg drainageplat. Onze opdracht was hiermee gereed nog wel binn gestel korte uitvoeringstijd. En dus volg het traject oplever nogmaals meln dat vervolgwerkzaamh toch echt zichtig moest gebeur. Iere was gewaarschuwd, dacht wij, behalve klaarblijkelijk vrachtwagchauffeur aannemer die opdrachtgever opdracht had gekreg om het zand klinkers aan te brg. Deze reed e paar dag later met e vrachtwag vol zand, circa 40 ton, over het systeem. Nu zijn Foamglas-isolatieplat zeer sterk, maar er zijn grz aan toelaatbare belasting. De drainageplat vervormd Foamglas-isolatieplat vergruisd afgescheurd. Daar sta je dan te kijk bij insnijding, naar hoe groot scha is. Verzekeringsms erbij, adviseurs, aannemer, opdrachtgever. Er was helaas maar één conclusie mogelijk: circa 80 proct het werk moest volledig gesloopt tot op het beton. Het duur ongeveer drie maann dat verzekeringsmaatschappij met alle partij eruit war wat betreft schuldvraag wie er opdraai scha. Die bedroeg e paar ton, niet in gewicht maar euro s. Als niet bezuinigd was op coördinatiekost had dit niet behoev te gebeur. De les die hieruit geleerd moet : besteed het gehele werk, inclusief afwerking, net als bij daktuin, in zijn geheel uit aan één partij. Die blijft dan verantwoorlijk het begin tot het eind. Dit komt e hoop stress, frustraties, gezeur tijd geld. Cees Lo, technisch directeur Mastum Daksystem Pagina 6 Pagina 7

5 Thema: spel op Tuin- landschapsarchitecte Sigrun Lobst noemt zichzelf e echt aarms. Dus wanneer ze spreekt over natuurlijk spel kinr, dan bedoelt ze spel met grond, zand, water, st anre natuurlijke elemt. Ze heeft er nog niet zo over nagedacht, maar nu het toch ter sprake komt: dat kan natuurlijk ook op. Het dak op met natuurlijk spel Pagina 8 Project Verk- ontkplek Sigrun Lobst is drijv kracht achter Werkgroep Aardrijk die zich bezighoudt met het plann, adviser, coördiner uitvoer (kinr)groproject. Als e haar drijfver noemt Lobst het bevorr natuurlijk spel, waarbij kinr geprikkeld gebruik te mak natuurlijke elemt, niet gefabriceer speeltoestell. De kinr moet zelf ontkk wat er allemaal mogelijk is met natuur. Dat kan door ze speelaanleiding te bi in vorm aar zand, water, st, kei, kiezels, beplanting zoals wilgtakk waarmee ze alles kunn bouw aan elkaar vlecht. Lobst kreeg kele jar gel lanlijke bekdheid als ontwerpster Rotterdamse natuurspeeltuin De Speelrnis. Op initiatief wat ze noemt door gro geïnspireer vrouw met dank aan e gemetelijke subsidie werd verour bouwspeeltuin De Botte Spijker in het Roel Langerakpark nabij Diergaar Blijdorp omgetoverd tot e natuurlijke verk- ontkplek. De kinr zelf kreg e belangrijk aanel in het ontwerp aanleg tuin. Hun ieën wern niet alle gehoord, maar waar mogelijk ook overgom. In zomer 2003 herop speeltuin officieel zijn poort. Sindsdi kunn kinr tot 12 jaar er in e natuurlijke omgeving klauter klimm, met water zand spel, e vuurtje stok, hutt bouw avontur belev. Spel, al natuurlijk spel, is belangrijk ontwikkeling kinr, vindt Lobst. En hierin staat ze niet alle. Talloze skundig in persoon hooglerar, onrzoekers anre hoogopgelein vinn dit eves. Lobst: E natuurlijk terrein heeft alle eigschapp in zich die belangrijk zijn kinrspel. Zachtheid, veranrlijkheid, diversiteit. Door seizo heeft het zijn eig dynamiek. PROJECT INFO B O U W met informatie over gerealiseer projecte nieuwe toepassing Dakpleine Omdat kinr zelf getuige zijn kringloop, gaan ze nank over het lev. Uit onrzoek het blijkt best dat veel leerzamer op e F te zijn dan abstracte leerstof uit e lesboek. Kinr krijg e veel complexere knis natuur als ze er op e speelse manier mee in aanraking kom. Kompakt Dit laatste geldt overigs niet alle kinr. Ook our allochton, om nog maar twee doelgroep te noem, hebb baat bij meer gro om in te kunn recreër. Dat verklaart waarom Raad het Lanlijke Gebied overheid heeft geadviseerd te zorg meer groe recreatieruimte in stad. Maar waar ze groe ruimte te realiser? Dat kan door e impuls te gev aan vernieuwing bestaan locaties, zoals is gebeurd bij De Speelrnis. Het kan ook door elrs tegels te licht onrgrond in te plant met gro. En het kan natuurlijk op ige omg. Ik heb nog ge ervaring met natuurlijk spel op, zegt Lobst, maar ik vind Steeds vaker kiest m bij het wel e leuk aansprekd parkeer ie. L e afwerking met klinkers. Zo n afwerking geeft dan ook nodige esthe tische praktische l. Zo is ontwerper veel vrijer in toe pas sing kleur zijn plant bakk, Dit alle grostrok, bank e.d. evoudig te integrer. Ook bij e leer Kompa herinrichting blijkt waar parkee het klinker systeem: bestrating laat zich gemakkelijk ver legg. Daarnaast zijn leiding evoudig in het zand -bed te verwerk is waterdichte laag geschein rij- parkeervloer. Bovdi is ze laag relatief gemakkelijk bereikbaar. E klinkerbestrating ligt het best op het Foamglas. Waarom? T eerste is er orm hoge druk sterkte. Daardoor is het Foamglas e stabiele, niet-ver onrgrond bestrating. Minr onrhoud parkeer dak afwerking is het gevolg, evals e beperkte dikte het zand pakket. T twee is het Foamglas water- dampdicht. De isolatieplat volledig verkleefd, zowel onrling als op onr grond. Ook dak bekkings - laag wordt volledig verkleefd. Het Foamglas Kompakt dak geeft e blijv waterdichtheid bij e gelijkblijv isolatiewaar. T r is duurzaam afschot gemakkelijk te realiser bij e compact blijv dak-opbouw. De opl Parkee steeds dak ple functie grov aan he geïsole seerd gebruik aanslu klinker zonr ziing of vege geb evou Opbouw klinkera Wilt u volledige documtatie over het Foamglas Kompaktd (030) of mail naar info@foamglas.nl. Ook onze Pittsburgh Corning Nerland BV, Marconibaa

6 E innovatief bedrijf vraagt om e vernieuwd onrkom in e inspirer omgeving, bij keur gebouwd aangelegd door minsts ev innovatieve bedrijv. Vandaar dat Lev op Dak betrokk is bij FiftyTwoDegrees, het nieuwe Philips-kantoor in Nijmeg. Nieuwbouw E gebouw met e knik, dat zie je niet veel. Wel straks in Nijmeg. Daar wordt momteel hard gewerkt aan het nieuwe onrkom ontwikkelings- onrzoeksaf- Grasdak tot aan voet knikgebouw Pagina 10 Project Innovatie Lev op Dak is verantwoorlijk het grasdak vierkante meter ling Philips Semiconductors. Maar ook kele anre bedrijv kunn straks in 86 meter hoge, 17 verdieping tell kantoortor ruimte hur. De naam het gebouw, FiftyTwoDegrees, wordt verklaard door ligging: op 52ste breedtegraad. De nieuwbouw haalt veel overhoop op het els Philips-terrein els gemetegrond. De infrastructuur moet op schop, er wordt gedacht aan nieuwe woning, appartemt, hotels, zelfs e confertieoord, vrijetijdsziing meer. En uiteraard voldo parkeergelegheid. E belangrijk el hier, zo n zeshonrd parkeerplaats, wordt gerealiseerd direct bij onr het nieuwbouwcomplex. Daar wordt e twee lag tell parkeergarage aangelegd die tevs dit als expeditieruimte overkte plaza. Aan buitkant valt ze parkeergarage nauwelijks op. Hij gaat schuil onr e schuin oplopd gro grasdak ruim vierkante Primeur: Eig Lev op Dak dakrol Het bijzonre karakter met FiftyTwoDegrees-nieuwbouw betrokkheid Lev op Dak hierbij, kreeg e extra tintje door toepassing e eig type wortelwer bitumineuze Lev op Dak dakrol. Uiteraard verpakt in e eig Lev op Dak verpakking. De dakbekking is ontwikkeld in samwerking met Lev op Dak-partner Esha. meter dat, momteel in uitvoering is in opdracht Ballast Nedam Bouw Speciale Project. Met ze oplossing kan groe omgeving tot aan voet kantoortor tgezet. Om aan gemetelijke eis te kunn voldo is er afvoer het hemelwater ge aansluiting op het riool (HWAaansluiting). Om niet in problem te kom, moest daarom nauwkeurig berekd hoeveel water het grasdak zelf kan buffer hoeveel water moet opgeg. Voor dit laatste is onr het gebouw e buizstelsel aangelegd waarin Brg lev op het dak! PROJECT INFO B O U W met informatie over gerealiseer projecte nieuwe toepassing Dakpleine het water tijlijk wordt opgeg vervolgs langzaam in grond geïnfiltreerd. De buiz zijn het te vergelijk best met op lekke c.q. e F poreuze rioolpijp die tot taak hebb het water langzaam in grond te lat Kompakt wegzijg. De bereking rond waterterughouding heeft Lev op Dak gedaan in samwerking met skundig het ingieursbureau Royal Haskoning, dat ook op anre onrl e adviesfunctie vervult rond FiftyTwoDegrees-nieuwbouw. De uiteinlijke realisatie was in hann in partners Lev op Dak zelf. En hier bleek meerwaar dit knisplatform. Doordat partners Lev op Dak goed op elkaar zijn ingespeeld, vorm korte uitvoeringstijd ge kel probleem h. Maar dit uiteraard ook dankzij perfecte werkbereiding coördinatie tuss dakkker, Steeds vaker kiest m bij hovier hun gezamlijke parkeer toeleveranciers. Meer e afwerking over het project is te vinn op met klinkers. Zo n afwerking geeft dan ook nodige Lesthe tische praktische l. Zo is ontwerper veel vrijer in toe pas sing kleur zijn plant bakk, grostrok, bank e.d. evoudig te integrer. Ook bij e herinrichting blijkt waar Dit alle Kompa leer parkee het klinker systeem: bestrating laat zich gemakkelijk ver legg. Daarnaast zijn leiding evoudig in het zand -bed te verwerk is waterdichte laag geschein rij- parkeervloer. Bovdi is ze laag relatief gemakkelijk Vegetatie, bereikbaar. park of De opl Parkee steeds dak ple functie grov aan dakplein. But het daklandschap E klinkerbestrating ligt het best brg met ZinCo op het Foamglas lev op het. he Waarom? T eerste is er geïsole dak! De bewez hoogwaardige orm hoge druk sterkte. Daardoor seerd systeemoplossing is het Foamglas ZinCo e gebruik stabiele, niet-ver onrgrond aanslu bi u zekerheid die u als bestrating. Minr onrhoud klinker architect, dakkker parkeer afwerking opdrachtgever, zonr is het gevolg, evals e beperkte dikte het zand pakket. of vege ziing of daktuinhovier vraagt. T twee is het Foamglas water- dampdicht. geb evou De isolatieplat volledig verkleefd, zowel onrling als op Opbouw onr grond. Ook dak bekkings - laag wordt volledig verkleefd. Het klinkera Foamglas Kompakt dak geeft e blijv waterdichtheid bij e gelijkblijv isolatiewaar. T r is duurzaam afschot gemakkelijk te realiser bij e compact blijv dak-opbouw. Pagina 11 Brgt lev op het dak! Wilt u volledige documtatie over het Foamglas Kompaktd ZinCo (030) 603 Belux bv, of mail naar info@foamglas.nl. Ook onze Postbus , 1006 AB Pittsburgh Amsterdam Corning Nerland BV, Marconibaa Tel. (020) , Fax (020) , daktuin@zinco.nl, Internet

7 Product Gro ontmoet zwart Rubriek Pimp mijn dak Nieuw op : kunstgras Het lijkt wat gekunsteld: gro op in vorm kunstgras. Maar het is e optie l zijn er zeker. Superlicht, zacht, aanzilijk minr onrhoud, met e zekere isolatiewaar nog recyclebaar dus milieuvrilijk ook. Het gras op voetbalveln krijgt e week tijd om weer bij te kom. Gras op speel krijgt die rust doorgaans niet. Bovdi vraagt gras om zeker twintig tot rtig ctimeter onrgrond om in te wortel, wat bovop e dak nogal wat gewicht met zich meebrgt e stevige dakconstructie vergt. Het is daarom nog maar vraag of je in e stelijk gebied wel gras moet will hebb op e dak dat bestemd is meervoudig ruimtegebruik, zoals spel sport. Handiger, met vergelijkbare eigschapp maar aanzilijk minr zwaar (in verband met het ontbrek substraat als onrgrond) is kunstgras. En het is nog iaal ook om op te spel sport. Mooi Kunstgras kan meer hebb dan gras kan dus intsiever gebruikt meegom is bovdi dat het e zelf groe uitstraling heeft als gewoon gras. Goed, er kan gediscussieerd over vraag of het geheel wel ev fraai oogt, zeker wanneer om esthetische of ecologische r dakbegroing is gekoz. Vanuit ze invalshoek mag kunstgras inrdaad niet gezi als e directe verger gras. Maar toch Het gebruik kunstgras op staat nog in kinrscho. Althans in Nerland. In Duitsland zi we het wel al veel vaker. En het valt te verwacht dat ze ontwikkeling zich ook in ons land doorzet. Gebruiksvrilijk Het iale dak met kunstgras is zi twee verlijm waterafstot lag, e beschermlaag, e drainagelaag, dan e filterdoek, vervolgs e vullaag dan pas kunstgrasmat, zegt bedrijfsleir Olivier Copijn ZinCo Belux. Hij spelt opkomst kunstgras op speel, omdat kwaliteit kunstgras steeds beter wordt het qua uiterlijk fraaier is dan twee anre opties: ste of rubber. Het kan meer hebb dan gras kan dus veel intsiever gebruikt, zegt hij, terwijl het veel gebruiksvrilijker is dan e verhar onrgrond. Maar het moet wel onrhoun. Net als ier anr dak met begroing vraagt ook e dak met kunstgras om onrhoud. Maar vergelek met gewoon gras valt dat onrhoud ontzettd mee, badrukt Gezinus Siepel, directeur Five Star Grass, e kunstgrasleverancier waar Copijn regelmatig mee samwerkt. Bein verricht momteel bijbeeld onrzoek naar mogelijkh om (lichte) kunstgrasmat goed te kunn bevestig aan e drainer onrlaag. Dit zou kwaliteit onrgrond het waterafvoer alle maar t goe kom. Vooralsnog gaan gedacht uit naar e kunstgrasmat die al in productiehal aan drainagelaag is gehecht. Maar of dat het ook wordt, daar wil Siepel nog niet op uit lop. We wacht eerst het onrzoek af, zo houdt hij lopig nog ev e slag om arm. L In rubriek gro ontmoet zwart schrijft Lev op Dak in elk nummer over ontmoeting in praktijk tuss hoviers dakkkers. Het zijn verhal uit praktijk. In ze aflevering: pimp mijn ruim ti jaar ou bankgebouwdak. Inclusief e Tommy Cooper-achtige goochelact met e afvoerpijp. De tuin, het pand, heel D Haag zag wit bolletjes piepschuim E dak met dakbekking is heel aardig hoor, maar als je daar e daktuin op maakt wordt het toch e stuk mooier. Het is ook leuker om naar e groe tuin te kijk dan naar kale dakbekking. Daarom is het leuk dat er daktuin bestaan dat ze steeds meer kom. En daarom werk wij hoviers al e aantal jar sam met dakkkers, want je hebt bij daktuin nu emaal met elkaar te mak. Zo kan ik e werk herinner in D Haag waar we ook met elkaar te mak hadn. Het betrof e bankgebouw met aan achterkant e behoorlijke tuin drie etages. Het was ook e bewerkelijke tuin met klinkerpaadjes, houtkeerwann e grote vijver op het hoge dak. Het dak was al zeker ti jaar oud had laatste jar last lekkages. Het was zelfs zo erg dat verdieping er onr leeg stond, want daar zat ms op e gegev momt met laarz paraplus aan te werk. Het was bedoeling dat wij tuin zoun leeg hal, dat dakkker het opnieuw zou plakk, dat wij vervolgs tuin weer zoun aanlegg. De beplanting moest allemaal afgevoerd door bverdieping naar buit. Dat was onze aan- afvoerroute. Zand, grond, hout keerwann klinkers wern allemaal hergebruikt, dus dat moest allemaal in pot gezet op het dak zelf. Het e el tuin moest op het anre el zodat dakkkers e el konn plakk, als zij klaar war konn wij weer alles overhevel naar anre kant. Het was veel schep kruiwerk. De bult zand grond wern zelfs zo hoog dat we vrouw op vier verdieping zag zitt. Het daktuinsysteem dat er lag bestond uit polystyreplat. Die war zo broos ge dat ze bij aanrak uit elkaar viel. Met als gevolg dat het overal in tuin, in het pand in heel D Haag wit zag bolletjes piepschuim. Bij het leegschepp het dak kwam we overal wortels teg, in alle hoek gat onr dakbekking. De bamboes prikt overal door het dak he twee grote bom hadn e k wortels gemaakt die zelfs in afvoer zat. In één afvoer zat zó n lange wortel, dat het wel e goocheltruc Tommy Cooper leek die e lange sliert zakdoekjes uit zijn hoge hoed tover. Alle zat er bij ons ge konijn aan het eind. Het was duilijk dat het dak goed lek was. Na e aantal wek schepp krui alles ti keer in hann te hebb gehad nadat dakkkers e mooi stukje plakwerk hadn afgeleverd konn wij hoviers einlijk het dak weer mooi mak. Hout keerwann weer terug, het straatwerk er netjes ingetikt, vijver weer vol met water als laatste nieuwe beplanting erin. Dat maakte tuin einlijk echt af, het dak vele, vele jar waterdicht. Zo, nu giet het uitzicht. Jeffrey Boer, uitvoerr daktuin Van r Tol BV Pagina 12 Pagina 13

8 Lev Wetschap Rubriek op Onrzoek Groe Het dak als waterbuffer (el 2) Gro kunn e belangrijke rol spel bij buffering hemelwater. Maar hoe groot die rol is kan niemand met zekerheid aangev. Onr het motto met is wet start veriging dak- gevelgrospecialist DGS sam met Hogeschool Van Hall Larstein e drie jaar dur proef. Het dak als waterbuffer. In het vorige nummer dit blad besteedn we uitgebreid aandacht aan ontwikkeling op dit gebied in ons omring lann, die veelal ver op Nerland ligg waar het gaat om waterterughouding door midl gro (zie Lev op Dak 3, 2005, pag ). Hiermee is niet gezegd dat Nerland op dit punt geheel stilstaat. Ook hier dringt langzaam maar zeker door dat groe e belangrijke rol kunn spel bij waterbuffering tijns perion neerlag om afvoersystem te ontlast. Onbekd is echter hoe groot buffer werking daktuin is. Er ligg weliswaar diverse onrzoek al uit het buitland maar aan precieze cijfers durft alsnog niemand zich te wag. Daar zijn omstandigh natuurlijk ook te verschilld, niet alle qua klimaat (zelfs regionaal!) maar ook qua daktuin. Verschill waaraan gedacht kan zijn: Afmeting afschot: locatie regpijp helling het dak bepal hoeveelheid snelheid waarmee het water tot afvoer komt; Substraatdikte: dikte het substraat bepaalt hoeveel water er in daktuin kan geborg, hoe dikker laag, s te meer water kan geborg (hoewel recte proev uitwijz dat bij e bepaal substraatdikte opslagcapaciteit niet meer toeemt); Substraatsoort: vochtcapaciteit per substraatsoort verschilt bepaalt hoeveel water geborg kan ; Vegetatiekeuze: hoeveelheid vocht die e plant aan bom onttrekt verdamping is afhankelijk soort; Drainage: e goe drainage is noodzakelijk toegepaste vegetatie constructie (in verband met gewicht) legt beperking op aan bergingsmogelijkh e daktuin; Drainagelaag: bij aanleg e daktuin kan gebruik gemaakt diverse material die verschill eigschapp hebb met betrekking tot berging afvoer. Wat ts meetelt is vraag om welke type daktuin het gaat. Doorgaans wordt onrscheid gemaakt naar twee soort: intsieve extsieve daktuin. Dit gebeurt op basis vegetatie dikte het aangebrachte substraat. Voor zover bekd bestaat er ge eduidige norm bei typ. In ier geval bestaan extsieve daktuin uit e dunne laag substraat met gras, kruin, mos /of sedum als vegetatie. Intsieve daktuin hebb e dikkere laag substraat vegetatie is divers: gras lage plant, maar ook struik bom kunn aanwezig zijn. Driejarige proef Het belang waterbuffering behoeft zeker in het volgebouw, waterrijke Nerland ge uitbrei uitleg. Hoe meer verharding (dus bebouwing) hoe minr natuurlijke wateropg -verwerking hoe meer behoefte aan duurzame berging afvoercapaciteit. Als stelregel geldt dat nieuw te verharn gebied moet gecompseerd door extra op water tminste 10 proct het te verharn oppervlak. Maar in dichtbebouw gebi, zoals st waar grote oppervlakt verhard zijn, is ruimte op water schaars. E alternatief kan gevonn op groe. Om het waterbergd vermog daktuin met cijfers te kunn onrbouw start veriging dak- gevelgrospecialist DGS sam het Hogeschool Van Hall Larstein per 1 mei aanstaan e driejarig onrzoek. Diverse bedrijv legg op het landgoed Larstein tafels aan waarop verschill situaties op vegetatie nagebootst waar waterterughouding nauwkeurig wordt gemet. Tevs is e extra tafel neergezet waarop ge vegetatie wordt gelegd. Hiermee wordt e niet-gro dak nagebootst om e refertie te hebb wel-groe. De uitkomst proef zijn in eerste instantie bedoeld elnem bedrijv zelf. Wel zal hogeschool algeme bevinding bekd mak. Vergelijkingsmateriaal Het is interessant om uitkomst proef hogeschool DGS straks te vergelijk met eerr gedane bevinding in het buitland. Maar ook in eig land is interessant vergelijkingsmateriaal hann. In opdracht gemete Amsterdam heeft het Ingieursbureau Amsterdam e soortgelijk onrzoek gedaan, maar dan op slechts één (bestaan) locatie (e intsieve daktuin) gedur e perio niet langer dan drie maann. De resultat zijn te vinn in het rapport Waterberging op kavels: het bergd vermog daktuin. Uit Amsterdamse resultat kan afgeleid dat per bui minimaal 8 mm in daktuin kan geborg zonr dat afvoer optreedt. Ook nadat afvoer optreedt, blijft berging toem tot gemidld 13 mm. Tevs blijkt dat afvoer vertraagd wordt met circa 1 tot 4 uur. Dit betekt dat het merel jaarneerslag wordt geborg. Nu gebiedt eerlijkheid te zegg dat mate berging me afhangt intsiteit bui. Hoe harr het regt, hoe minr water er (gemidld!) wordt geborg hoe meer er wordt afgevoerd. Hierdoor neemt ook vertrag werking af. Vergelijkbare onrzoek bij wél verschill soort daktuin in het buitland ler dat gemidld 62 tot 100 proct het regwater door daktuin kan opgeg. Het spreekt hierbij zich dat in intsieve daktuin (met e substraat dikker dan 15 cm) meer water geborg kan dan in extsieve daktuin. Rekuit je winst bij e gemidld jaarlijkse neerslag 750 mm in Nerland. Zonr het onrzoek hogeschool DGS op hand tot zaligmakd te will verklar is het goed dat bevinding tot nu toe uitgebreid met nieuwe objectieve wetschappelijk onrbouw cijfers. Immers, met is wet over waterbuffer capaciteit daktuin wet we nog steeds heel veel niet. L Pagina 14 Pagina 15

9 Rubriek Uit praktijk Proefonrvinlijk Detail e plantje zoals ze in het substraat staat, wachtd op het jaar. PROJECT PROJECT INFO B O U W met informatie over gerealiseer project INFO B O U W nieuwe toepassing met informatie over gerealiseer project nieuwe toepassing Dakplein Dakplein ligg ligg het best op e Foamglas het best op e Foamglas NIEUW! Animatie het NIEUW! Foamglas met klinkerbestrating Animatie het op Foamglas met klinkerbestrating op Aflevering 2: het plantmateriaal Ons dak is afgelop november opnieuw ingeplant. Het was daadwerkelijke start e proef die we kom jar do met extsieve dakbeplanting. De proef bestaat uit het volg ontwikkeling nieuwe beplantingsassortimt richt zich op e veelzijdiger beeld extsief dakgro. Door bestaan soort die zich al in praktijk bewez hebb te combiner met anre soort hop we nieuwe plantmgsels te ontwikkel die extreme omstandigh veel wind, weinig voedsel, droogte e beperkte wortelruimte kunn verdrag. De nieuwe mgsels moet meer kleur e grotere variatie brg in het huidige sortimt waarring dakgro vergrot. Voor proef hebb we namelijk plantmateriaal gebruikt dat speciaal gekweekt wordt in kleine plastic potjes, gaamd multitops. Hierdoor is het mogelijk beplanting in e laagje 6 ctimeter substraat te plant zonr dat wortels plant bov grond uitkom, wat met e gewone potmaat wel het geval zou zijn. De twee proev die nu ingeplant zijn betreff e mgsel dat gekarakteriseerd zal door iriss sierui, Pagina 16 e mgsel e hoger substraat 12 ctimeter dat we ons prairiemgsel noem. De anre mgsels kom in planttafels dit jaar ingeplant. Het iris-allium mgsel Dak zoals het er in februari bij ligt Iriss zijn vaak e groot succes op het dak. In onze huidige mgsels hebb we vaak maar kele proct gereserveerd iris, in dit nieuwe mgsel krijg ze meer aandacht plant we ook verschill kleur. Iriss vall door hun grote bloemvorm helre kleur goed op als ze in mei bloei. Ze vorm e mooie basis om e mgsel omhe te bk. Zo zijn we met het irissierui mgsel begonn. De sierui bloei eves in het jaar gev e welkome aanvulling leuke afwisseling. Kleur als geel blauw kunn al dat sedums in juni juli bloei show stel. Bovdi hebb alliums e aantrekkelijke hoogte die bov rest het laagblijv sortimt kan uitstek. Deze keer is niet gekoz bieslook e roze alliumsoort die het altijd wel doet op het dak maar wellicht wordt ze plant uiteinlijk toch toegevoegd als anre alliums ge goe resultat bi. De overige soort die we in het iris-allium mgsel uitprober zijn lage Gewone vaste plant naast e multitopplant soort als hertshooi, stekelnootje minuartia. Deze zijn zonvormd we zijn bieuwd hoe ze zich ontwikkel tuss basis sedumsoort. Het prairiemgsel De inspiratie het prairiemgsel ligt al in borrs met wuiv strogele grass, warme kleur plant die geschikt zijn hete, droge vlaktes. Wat zou er mooier kunn zijn dan dit soort vlaktes na te boots op het dak? In botanische tuin Dahlem in Berlijn heb ik e aantal jar gel rondgestruind tuss ze landschapp, beslist moeite waard iere die nog es naar Berlijn gaat. Daar war verschill plantgemeschapp allemaal geschein elkaar. Op ons dak gebruik ik overal wat om in het Nerlandse klimaat sfeer e prairie te herschepp zonr anre pretties. Grass zijn daarbij het belangrijkste, al kleur ze pas in het najaar naar strogeel goud. Vergras, melica blauwe haver hier gebruikt ton in pas aangeplante situatie als ige soort e beetje body. De anre plantsoort, die al kleur in het veld brg zoals toorts, vuurpijl, kattekruid marjolein zijn nog nauwelijks waarneembaar. Het dak lijkt nog in afwachting ltezon. Dan zull eerste groeispurt plaats vinn. We kijk reikhalzd uit naar ontwikkeling onze eig prairie op het dak. Annemieke Langdo, ontwerper bij Hollandsgro Tuin- Landschapsarchitect Steeds vaker kiest m bij parkeer e afwerking met Steeds klinkers. vaker Zo n kiest afwerking m bij geeft dan parkeer ook nodige esthe e afwerking tische praktische met klinkers. Zo n l. afwerking Zo is geeft ontwerper dan ook veel nodige vrijer esthe in toe tische pas sing praktische kleur l. zijn plant Zo is bakk, grostrok, ontwerper veel bank vrijer in e.d. toe pas evoudig sing kleur te integrer. zijn plant Ook bij bakk, e herinrichting grostrok, blijkt bank waar e.d. evoudig het klinker te integrer. systeem: Ook bestrating bij e laat herinrichting zich gemakkelijk blijkt waar ver legg. Daarnaast het klinker systeem: zijn leiding bestrating evoudig in laat het zich zand gemakkelijk -bed te verwerk ver legg. is Daarnaast waterdichte zijn leiding laag geschein evoudig in het rijzand parkeervloer. -bed te verwerk Bovdi is is ze waterdichte laag relatief laag gemakkelijk geschein bereikbaar. rij- parkeervloer. Bovdi is ze laag relatief gemakkelijk E bereikbaar. klinkerbestrating ligt het best op het Foamglas. E Waarom? klinkerbestrating T eerste is ligt er het best op orm het Foamglas hoge druk sterkte.. Daardoor is Waarom? het Foamglas T eerste is er e stabiele, orm hoge niet-ver druk sterkte. onrgrond Daardoor is het Foamglas bestrating. Minr onrhoud e stabiele, niet-ver parkeer dak onrgrond afwerking is het gevolg, bestrating. evals Minr e beperkte onrhoud dikte het parkeer zand dak pakket. afwerking T is het twee gevolg, is evals het Foamglas e beperkte dikte het waterzand pakket. dampdicht. T De isolatieplat twee is het Foamglas volledig verkleefd, zowel wateronrling dampdicht. als op onr De isolatieplat grond. Ook dak bekkings volledig - laag verkleefd, wordt zowel volledig onrling verkleefd. als Het op Foamglas onr grond. Kompakt Ook dak dak bekkings geeft e - blijv laag wordt waterdichtheid volledig verkleefd. bij e Het gelijkblijv Foamglas Kompakt isolatiewaar. dak geeft e T blijv r waterdichtheid is duurzaam afschot bij e gemakkelijk gelijkblijv te isolatiewaar. realiser bij e compact T r blijv is duurzaam dak-opbouw. afschot gemakkelijk te realiser bij e compact blijv dak-opbouw. Dit alles maakt het Foamglas tot iale geïsoleer Dit alles onrgrond maakt het Foamglas e parkeerdak afwerking tot iale met klinkers. geïsoleer onrgrond e De parkeerdak oplossing afwerking dakplein met klinkers. Parkeer ontwikkel zich steeds De oplossing vaker tot complete dakplein dak Parkeer plein. Meerre ontwikkel gebruiksfuncties zich steeds vaker zoals tot par complete ker, wanl, dak groziing, plein. Meerre sport gebruiksfuncties e.d. geïntegreerd zoals par ker, wanl, eis aan groziing, geïsoleer sport con structie e.d. dus geïntegreerd complexer. Bij keuze eis aan het geïsoleer con wordt structie e geïsoleer dus onrgrond complexer. Bij gerealiseerd keuze het waarop alle verschill wordt e gebruiks geïsoleer functies onrgrond naadloos gerealiseerd waarop kunn aansluit. E alle parkeerdak verschill met klinkerbestrating gebruiks functies naadloos kan bijbeeld kunn zonr aansluit. noems E parkeerdak waardige ziing met klinkerbestrating aan sluit kan op bijbeeld e tuinof zonr vegetatiedak. noems waardige Bovdi ziing kunn gebruiksfuncties aan sluit later op e tuinof evoudig vegetatiedak. Bovdi gewijzigd. kunn gebruiksfuncties later evoudig gewijzigd. Opbouw met klinkerafwerking. Opbouw met klinkerafwerking. Wilt u volledige documtatie over het Foamglas ontg, dan kunt u bell met (030) of mail naar info@foamglas.nl. Ook onze website geeft u uitgebrei informatie: Wilt u volledige Pittsburgh documtatie Corning over Nerland het Foamglas BV, Marconibaan 42, ontg, Postbus 72, dan 3430 kunt u AB bell Nieuwegein. met (030) of mail naar info@foamglas.nl. Ook onze website geeft u uitgebrei informatie: Pittsburgh Corning Nerland BV, Marconibaan 42, Postbus 72, 3430 AB Nieuwegein. 008 Dakplein 90x270.indd :40

10 Thema: spel op Sneeuwpret op het dak in druk Amsterdam Sommige zak gaan pas lev nadat je ze met eig og hebt waargom. Neem bijbeeld het speel- gebruiksdak op Rietlandparkeergarage in het Amsterdamse Oostelijke Havgebied. Zelfs (of juist?) in sneeuw wordt er lustig gespeeld in dit me door Lev op Dak gerealiseer Rietlandpark. Sneeuwpret in winter, anr speelplezier in overige perion het jaar. Het is overduilijk op ze sneeuwdag begin maart (!). Talloze kinr gooi met duilijk veel plezier sneeuwball naar elkaar of roll sneeuwpopp bije. De tafeltnistafel, voetbalkooi overige speeltoestell ligg er verlat bij. Die wacht op betere weersomstandigh, wanneer ook het gras op dit multifunctionele dak parkeergarage weer onr sneeuw daan teschijn is gekom. De Rietlann is ontworp als het ctrum het Oostelijk Havgebied is met Piet Heintunnel e belangrijke toegangspoort tot stad. De Rietlann is waarschijnlijk meest onbek buurt in het Oostelijk Havgebied. Dat is eiglijk vreemd, want het heeft veel ziing het gebied ligt ctraal. Het ligt ingeklemd tuss Piet Heinka Panamalaan aan westkant, het IJ aan noordkant, C. Eesterlaan Pagina 18 Project Stadspark aan oostkant Borneolaan aan zuidkant. Het Rietlandpark is groe tree naar zowel het Oostelijk Havgebied als binnstad. Het bestaat uit e zestal verhoog grasplateaus met ruim tweehonrd bom, waarbij weg trams lager geleg zijn. Het park biedt recreatie- speelmogelijkh alle leeftijn, waaronr diverse verhar speelveln e speelplaats kleinere kinr. E eyecatcher in het park is het hell speelplein jonger op het dak Piet Heintunnel, dat al gebruikt wordt door kinr naastgeleg Rietlandschool. Er kunn zelfs evemt gehoun. De bebouwing in Rietlann maakt het gebied extra aantrekkelijk e bezoek. Hier is e combinatie te zi oud, nieuw, won, werk, gro, bedrijvigheid ontspanning. Het grootste contrast biedt Oostelijke Hanlska. De meeste gebouw die hier staan, zijn rond 1920 gebouwd in opdracht rerij Lloyd. Er achter zijn e negtal morne woon- kantoortors verrez die midn in het park staan. Het zal al met al niet verbaz dat Rietlann e gelief plek is om te won werk, maar ook ms die er e rondwanling will mak. Wat begroing, ook al is het op e dak, in e historisch stadsgebied allemaal niet teweeg kan brg. L PROJECT INFO B O U W met informatie over gerealiseer projecte nieuwe toepassing Uit: Architectuurwanling Rietlann Grote foto s in gevels ton het vroegere rangeerterrein spoorwegarbeirs, strat zijn Dakpleine vernoemd naar figur uit het havverl. ( ) Dit met kassei geplavei schoolplein is het dak Piet Hein tunnel! Het bekt uitvalsweg naar ringweg rond Amsterdam, midn in e woonwijk. het Je best hebt dit tunneldak op e F bijna achteloos bereikt, via e trappetje, langs e intiem speelplaatsje. Ooit e geraffineerre tree e snelweg in e stad gezi? ( ) Kompakt Het Rietlandpark is het stadspark het Oostelijk Havgebied. Het is ge wanlpark, maar dankzij anrhalve meer hoge groscholl heeft het in visie ontwerpers e groe belevingswaar. De groontwerpers plantt onr meer Italiaanse populier die rtig meter hoog kunn. Ook voetbal-, tnis basketbalveldjes hebb er e plek. ( ) Het Lloydhotel werd in 1920/23 uitgebreid met e ontluizings - annex quarantainegebouw, waar alle nog oostvleugel resteert. Sommige migrant - het Lloydhotel werd opg landverhuizers naar Amerika gebouwd - voln niet aan strge gezondheidseis moest naar hun Steeds vaker kiest m bij varland terug. Er zijn nu twaalf parkeer ateliers, twee muziekstudio s, e afwerking e expositieruimte e luchroom met klinkers. gevestigd. Zo n ( ) afwerking geeft dan ook nodige esthe tische praktische l. Zo is ontwerper veel vrijer in toe pas sing kleur zijn plant bakk, Dit alle grostrok, bank e.d. evoudig te integrer. Ook bij e leer Kompa herinrichting blijkt waar parkee het klinker systeem: bestrating laat zich gemakkelijk ver legg. Daarnaast zijn leiding evoudig in het zand -bed te verwerk is waterdichte laag geschein rij- parkeervloer. Bovdi is ze laag relatief gemakkelijk bereikbaar. E klinkerbestrating ligt het best op het Foamglas. Waarom? T eerste is er orm hoge druk sterkte. Daardoor is het Foamglas e stabiele, niet-ver onrgrond bestrating. Minr onrhoud parkeer dak afwerking is het gevolg, evals e beperkte dikte het zand pakket. T twee is het Foamglas water- dampdicht. De isolatieplat volledig verkleefd, zowel onrling als op onr grond. Ook dak bekkings - laag wordt volledig verkleefd. Het Foamglas Kompakt dak geeft e blijv waterdichtheid bij e gelijkblijv isolatiewaar. T r is duurzaam afschot gemakkelijk te realiser bij e compact blijv dak-opbouw. De opl Parkee steeds dak ple functie grov aan he geïsole seerd gebruik aanslu klinker zonr ziing of vege geb evou Opbouw klinkera Wilt u volledige documtatie over het Foamglas Kompaktd (030) of mail naar info@foamglas.nl. Ook onze Pittsburgh Corning Nerland BV, Marconibaa

11 Thema: spel op Internationaal Singapore Tracks Vegetated area Road base material Brick wall Lightweight growing media, 400 to 1200 mm ep Sub-base material Filter sheet, ZinCo TG Super heavy duty drainage mat, Elastodrain EL202 Seperation & slip sheet Root barrier, ZinCo WSB80 Waterproofed RC roof slab Toys for girls and boys Ook e vorm sport: e testrit mak met e auto door e gebied zand, rots én modr. Stijl omhoog, diep omlaag, scherp door bocht door kuil, over hobbels langs glad schuine helling. In Singapore kan het, óp het dak e zes verdieping telld gebouw. ZinCo hielp het parcours realiser. Waar e klein land groot in kan zijn. Nerland gooit bijbeeld hoge og wat betreft bevolkingsdichtheid. Zeker binn Europa. Maar op wereldschaal zijn er kleinere lann die op dit punt nóg beter scor. De absolute mondiale koploper is welvar! Zuidoost-Aziatische stadstaat Singapore, dat Nerlandse bevolkingsdichtheid e kleine 500 ms per vierkante kilometer ruim rti keer overtreft met zo n 6800 inwoners per vierkante kilometer. Wat we maar will zegg: als we in Nerland al klag over e schaarste aan ruimte, hoe groot moet ruimtelijke druk in Singapore dan wel niet zijn? Het antwoord laat zich gemakkelijk ran: zeer groot. Het gedwong moet woeker met ruimte leidt tot creatieve oplossing. Subaru bijbeeld wil graag dat in Singapore e vergelijkbare fun-drivebaan zou kom zoals die ook te vinn is in Australië, dat met e bevolkingsdichtheid 3 inwoners per vierkante kilometer zo ongeveer één dunst bevolkte lann ter wereld is. Toch is ws autofabrikant niet helemaal onlogisch, want ook in Singapore moet klant natuurlijk álle moll Subaru kunn uitprober. Maar waar laat je in zo n dichtbevolkt land e stukje woestijn, e stukje tropisch regwoud e stukje berggebied tegelijk, zonr terug te vall op Madurodam-mat. Je wilt je klant tslotte écht mogelijkheid bi hier met e auto doorhe te rijn. En dit alles ook nog es gecombineerd met hier e daar e steile helling, e minr steile helling, e steile afling, e minr steile afdaling, e scherpe bocht, e minr scherpe bocht, e zandige omgeving, e rotsige omgeving, e weg met gat, gras, water, modr kortom, e beetje het Parijs Dakar-gevoel. Het antwoord werd gevonn op het dak e zes verdieping telld (nieuw) gebouw waarin ook e (eves nieuw) verkooppunt Subaru is gevestigd. De auto s bereik 1300 vierkante meter omvatt wilrnis op het dak via E beetje het Parijs Dakar-gevoel, maar dan op e dak in Singapore e speciaal aangeleg oprit. De lgte het parcours zelf bedraagt niet meer dan 180 meter, maar omdat er ge vaste richting of route is, lijkt het alsof dit langer is dan in werkelijkheid. Bovdi zorg beklimming, afdaling, bocht anre (elemtaire) moeilijkh op route zoveel verplichte inspanning, dat het aflegg dit relatief korte parcours e waar huzarstukje wordt. A real thrill En hoe zijn ervaring gebruikers? Fantastisch, zegt Ho Wan Wg. Of om in het in zijn land naast het Chinees meer gebruikelijke Engels te sprek: A real thrill. Advturous. De kick dit avontuur putte hij overigs niet alle uit door hem ger testrit, maar tevs uit aanleg het parcours zelf. Ho Wan Wg is namelijk vertegwoordiger ZinCo in Singapore, daarmee nams dit bedrijf verantwoorlijk het succes duurzaamheid het parcours. Alles moest er uitzi zoals het moet, zegt hij, dit alles bleek ZinCo beste oplossing. De bunker bijbeeld is volledig beton. Dat vraagt e stevige onrgrond, die tevs die in staat moet zijn om snel e grote hoeveelheid water te kunn afvoer omdat binn bunker e waterval wordt gecreëerd waar bestuurr doorhe moet rijn. De onrlaag alle opbouw zand, grind, modr, st, gravel, beton niet te verget vegetatie bestond uit onr meer speciale bescherm- drainagelag die gelegd wern op eerst e isoler onrlaag vervolgs twee dubbel verkleef waterdichte lag bitum, waar één wortelwerd. Over drainagelaag he kwam e filtervlies eves ZinCo, dat moet kom dat laag zand anre material daar weer bovop in drainagelaag zakk. In het kleine Singapore met al zijn ruimtegebrek zijn taktuin e inmidls relijk wijd versprei verschijning, badrukt Ho Wan Wg. Maar e autoparcours op e dak was hier nog niet eerr vertoond. Ik nk zelfs dat we eerste zijn in Zuidoost- Azie, maar over Japan b ik nog niet helemaal zeker, zegt hij zichtig. In ier geval b ik reuze trots op het hetge we nu gerealiseerd hebb. And we ma it, zegt ZinCo-vertegwoordiger tslotte meerre uitleg vatbaar. L Pagina 20 Pagina 21