CURSUS AANPLANT SNOEIEN EN ONDERHOUD DE ECOLOGISCHE FRUITTUIN.

Transcriptie

1 AFDELING HERENTALS CURSUS AANPLANT SNOEIEN EN ONDERHOUD IN DE ECOLOGISCHE FRUITTUIN. LESGEVER: EDDY VETS CURSUS: MICHEL PEETERS 1

2 HOOFDSTUK 1 INLEIDING EN SITUERING VAN DE CURSUS. 1.1 Inleiding. Het opzet van de Tuinhier afdeling Herentals is om een steunwerkje te maken voor de tuinier die op een betrekkelijk kleine ruimte zal trachten een verscheidenheid aan fruit te kweken. Hiervoor hebben we in de eerste plaats de hulp ingeroepen van alom gekend pommolier: Eddy Vets. Deze specialist van inheems fruit zal ons op weg brengen om zowel in theorie als in de praktijk te tonen hoe we onze bomen moeten snoeien en verzorgen om uiteindelijk gezond fruit in je eigen tuin te kweken. Deze mens is ook een grote bezieler van het kweken op een ecologisch verantwoorde wijze. Dit is een eerste benadering van fruit kweken, die we als Tuinhierafdeling zeker willen promoten. Later gaan we trachten nog andere fruitdragers te behandelen die dan een ander deel van de cursus zullen bestrijken. 1.2 Betekenis van een ecologische fruittuin. Binnen het grote fruitverhaal dienen we een onderscheid te maken tussen hard fruit en kleinfruit. Onder dit laatste vallen alle soorten bessen, braamachtigen en frambozen. Het hard fruit verdelen we in pit - en steenfruit. Voor we op de verschillende aspecten van het ecologisch fruitkweken zullen ingaan, belichten we eerst een aantal basisprincipes Inheems. We houden het bij inheems fruit, dus vijgen, kiwi en ander exotisch fruit laten we buiten beschouwing. Ook in de omkadering en tussenbeplanting kiezen we voor streekgebonden struiken en bloemen omwille van hun ecologische meerwaarde voor de verschillende andere levensvormen Liefhebbers. We passen dit woord toe in de strikte betekenis: we hebben het fruit lief. Dit houdt in dat we erg veel zorg besteden aan de bomen met de gedachte dat aan gezonde bomen ook gezonde vruchten groeien. Elke commerciële aanpak blijft dus buiten beschouwing. Ons eigen fruit kweken veronderstelt een leven lang van bomen kunnen genieten in al hun aspecten: van bloesem tot vrucht Paradijsgevoel. Ban de chemische middelen! Het gebrui van enig natuurvreemd product blijft uit den boze, zowel voor besproeiing als voor bemesting of bodemonderhoud. Lopend langs de bomen moeten we vruchten kunnen plukken die we het liefst ongeschild, recht van de boom kunnen opeten zonder ons ongerust te maken over wat er op of in zit. Onze fruittuin als een aards paradijs met dien verstande dat ons paradijs werk vraagt. Fruit kweken zonder moeite kan alleen in tuinboekjes Diversiteit. Inherent aan het woord ecologisch is de diversifiëring van zo veel mogelijk leven. Waar in een biologisch verhaal de mens centraal staat, willen we in het ecologische uitgangspunt onze hele biotoop ( lees ons huis ) centraal stellen als de plaats waar leven is. De samenhang tussen planten, insecten, vogels, dieren en mensen staat in deze aanpak voorop. En toch..fruit kweken vormt geen uitgesproken natuurlijke bezigheid. Inderdaad, een fruitboom is geen zuiver natuurlijk product, maar het resultaat van menselijke ingrepen, vandaar is dit cultuur. De boomkweker maakt de boom door enting, occulatie of andere vermeerderingstechnieken Variatie. Binnen de verschillende fruitsoorten bestaan er ook enorm veel verschillende variëteiten met al hun diverse positieve en negatieve eigenschappen. Weet dat iedere variëteit ook haar eigen specifiek gebruik kent, dus aan variatie geen gebrek. Indien we onze fruitselectie afstemmen op de seizoenen, kunnen we bijna het hele jaar rond genieten van onze fruithof. 2

3 HOOFDSTUK 2 ONDERDELEN VAN EEN LAAGSTAMBOOM. Wie zijn laagstam fruitbomen op een correcte wijze wil snoeien houdt het bestrekening met de verschillende delen van de boom. De ideale laagstamboom. Toelichting bij de onderdelen ( 1 ) De onderstam wordt gebruikt om de groeikracht van de boom te temperen: we kweken immers geen hout, maar wel fruit. Hoe trager men de boom wil zien groeien, hoe zwakker de onderstam dient te zijn. De entplaats, te zien aan de knobbelvorming, staat het best 10 à 15 cm boven de grond. Deze maakt het liefst geen contact met de bodem. ( 2 ) De stam bij laagstammen is minimum 50 cm.de onderste takken moeten toch dermate hoog staan zodat het laaghangend fruit niet op de grond of in het gras hangt.bovendien is het zo makkelijker grasmaaien en wieden onder de boom. ( 3 ) De gesteltakken vormen een blijvend frame onder in de boom. Hierop staat het lichtere vruchthout. De gesteltakken worden altijd behouden, tenzij bij zware ziekteaantasting ( kanker ).Enkel het lichte vruchthout wordt verjongd en vervangen. Door op het einde van de gesteltak het eenjarig hout tot op 2 ogen terug te knippen, stimuleert men de groei van het ganse takgedeelte. ( saptrekker ) ( 4 ) Het vruchthout zorgt voor de productie van vruchten. We houden dit steeds jong, maximaal 3 jaar oud. Bemerk bovenin de boom weinig vruchthout: dit is namelijk wenselijk om voldoende licht naar onder door te laten. ( 5 ) De harttak van de boom vormt het hart van de boom. Hierop staan onderaan de gesteltakken en daarboven het vruchthout. Het vruchthout boven de gesteltakken wordt eventueel tot tegen de harttak teruggesnoeid. Het kan wenselijk zijn een stomp van een paar cm te laten staan om de verjonging van het vruchthout daar te stimuleren.de harttak blijft normaal behouden en dient enkel in de hoogte gelimiteerd te worden. ( 6 ) De boom wordt met een paal verbonden door een tweetal 8-vormige lussen met voldoende stevige bindband. Vooral bij zwaar fruitbehang vervult deze steun aan de paal een dankbare taak. Men moet ook wel controleren of deze lussen de harttak niet gaan insnoeren bij het groeien en dikker worden. ( 7 ) Elke laagstamboom verdient een paal omdat de onderstam dermate zwak van groei is om de boom zelf recht te houden. Er zijn diverse types palen op de markt: gefreesde, 3

4 geïmpregneerde, gepekte ( zwarte ) en kastanjepalen. Een paal is ca. 250 cm lang waarvan 70 cm de grond ingaat. De diameter zit rond de 7 cm. De paal hoort langs de westkant van de boom te staan opdat bij de overheersende westenwinden de boom zou kunnen vasthouden. De boom mag niet tegen de paal waaien, anders ontstaat er schuurschade. Men zet de paal steeds 10 à 15 cm van de boom. Als men naar de tekening kijkt, ziet men duidelijk de vorm van een kerstboom of piramide. Probeer deze boomvorm steeds te respecteren. Wanneer je ziet dat je boom precies de vorm heeft van een omgekeerde piramide, dan heb je de boom niet meer onder controle. Tijdig en jaarlijks ingrijpen is de boodschap. 4

5 HOOFDSTUK 3 DE AANLEG VAN EEN ECOLOGISCHE FRUITTUIN. Men dient weloverwogen antwoorden te geven op twee vragen. Een eerste luidt: waartoe dient de opbrengst van het fruit? ( diversiteit ) en een tweede: waar zal men de fruittuin aanleggen ( jarenlang op dezelfde plaats ). 3.1 Keuze van het terrein. Voldoende zonneschijn is een absolute voorwaarde. Hoe meer zon, hoe beter fruit. De zon beïnvloedt zowel kwaliteit, smaak en kleur van de vruchten, vooral tijdens de rijpingsperiode. Hou er rekening mee dat de zonnestralen tijdens de late zomer en herfst steeds lager invallen. Ook in de lente bij de bevruchting van de bloesems speelt het zonlicht een erg belangrijke rol. Tijdens het groeiseizoen zal dit ook de bomen gezond houden en zorgen voor een zuivere bladspiegel en stevige takken. Kijk maar naar bomen die in de schaduw staan: zij zoeken het zonlicht op, dikwijls met een onevenwichtige groei tot gevolg. Verder merkt men dikwijls taksterfte doordat het zonlicht onvoldoende kan doordringen. Een tweede belangrijke factor vormt de wind. Door voldoende luchtstroom zullen de bladeren en de vruchten vrij snel opdrogen waardoor het risico op schurftaantasting vermindert. Uiteraard zal dit ook belangrijk zijn bij het snoeien. 3.2 Keuze van de grond. Vermits we de onderstammen aanpassen aan de grondsoort is het mogelijk op diverse grondtypes fruit te kweken. Vermijd echter vooral een te hoge waterstand. Gronden die in de winter constant onderlopen of die op minder dan zestig centimeter een ondoordringbare laag bevatten zijn ongeschikt. Of het nu over zandgrond of zware klei - of zandleemgrond gaat, door grondbewerking en toevoeging van voldoende organisch materiaal kunnen we deze gronden sterk verbeteren. Voorwaarde blijft echter dat de grond voldoende doorlaatbaar moet zijn. Op laaggelegen terreinen vormen verhoogde bedden een oplossing, op zandgronden zal een constante mulchlaag de verdamping tegengaan en de structuur verbeteren. 3.3 Voor het planten. Bewerk de grond door diep te spitten of diep te ploegen. Het terrein frezen is uit den boze! Het aanplanten van de fruittuin gebeurt het best in het najaar. Het plannen ervan doe je het best in het voorjaar ervoor. Tijdens die periode kunnen bij het spitten veel organische materialen en mest ondergewerkt worden. Eventueel kan een groenbemester ( Phacaelia ) zorgen voor een ideale en mooie grondbedekking. Voorzie ook de nodige ruimte om een wildkant, een bloemenstrook, een ruigte en een houtmijt of takkenril aan te leggen. Die vormen essentiële elementen in de ecologische fruittuin. Hou zeker rekening met de plantafstanden. Voor hoogstambomen bedraagt die gemiddeld tien meter, voor halfstam de helft en voor struikvormen vier meter. Voor een fruithaag geldt zowel voor appel als peer een tussenruimte van één meter. 3.4 Mogelijke model fruittuin. Plant rondom een fruithaag in appel en peer. Voorzie hierin meer bewaarsoorten en slechts enkele zomer - en herfstvariëteiten. Zorg voor een afzonderlijk perceel vaan het kleinfruit: ( allerhande bessen, frambozen, druiven, aardbeien, doornloze bramen ). Gebruik de rest van het terrein voor steenfruit (kers, pruim, perzik ) in struikvorm. Een bloemenstrook aan twee uiteinden van de fruitaanplant zorgt voor het overvliegen van nuttige insecten. Afhankelijk van de grootte van het terrein kunnen wilde heesters in een wildkant of als solitairen een plaatsje krijgen. Rapen gezaaid voor half augustus geven in het voorjaar veel gele bloemen die massaal bijen aantrekken. Om vroege insecten te lokken, plant je het best narcissen en krokussen tussen de bomen. Ze maken van je fruittuin een klein paradijs voor het oog. Hang diverse nestkasten op en voorzie een insectenhotel voor solitaire bijen, gaas - en zweefvliegen. Een ruigte van brandnetels zal vlinders aantrekken en planten met holle stengels bieden een schuilplaats voor de onmisbare lieveheerbeestjes. Kortom maak van je 5

6 tuintje een biotoop. Om het jezelf makkelijk te maken, zet je de bomen op rijen en zaai gras met bloemen of klavers tussen de kale boomstroken. Laat nooit grassen of onkruiden tot tegen de stam groeien maar hou de boomspiegel vrij door organisch mulchmateriaal verschillende keren per jaar toe te voegen onder de boomkruinen. Bloemen voor de ecologische tuin: Bernagie Korenbloem Kamille Goudsbloem Phacaelia Oost-Indische kers Klaproos Wilde peen Lavatera Ooievaarsbek Struiken voor vogels en nuttige insecten: Zwarte els Spork Vlier Eenstijlige meidoorn Kornoelje Gelderse roos Spaanse aak Kardinaalsmuts Bottelroos Ten slotte: plaats voor je zelf een bank om te genieten van de bloesems en de vruchten. 6

7 HOOFDSTUK 4 HET AANPLANTEN VAN FRUITBOMEN. De beschikbare grondoppervlakte bepaalt het boomtype. Wie over een groot terrein beschikt, kan een hoogstamboomgaard overwegen, maar in een stadstuitje kan men fruit kweken aan een fruithaag. Wie hier en daar met enkele solitaire fruitbomen zijn tuin meer karakter wil geven, kiest dan weer beter voor halfstam. De grondsoort bepaalt het type onderstam van je fruitboom. 4.1 Boomgrootte en plantafstand. Hoogstambomen groeien weelderig uit en vragen veel ruimte ; Reken gemiddeld tien meter tussen de bomen en evenveel tussen de rijen. De kruinen mogen elkaar niet raken eens de bomen volgroeid zijn. De vruchtbaarheid komt later op gang, houd rekening met een vijftal jaren, maar de bomen gaan een mensenleven mee, mits de nodige verzorging. Hoogstambomen dragen bij tot de verfraaiing van het landschap en bezitten een onvolprezen ecologische waarde voor plant, dier en mens. Door een luchtige aanplant zorg je ervoor dat er veel wind en zon tot de boom kan doordringen, wat zorgt voor een preventieve schurftbestrijding maar ook voor een goed afrijpen van de vruchten. Plant liever een boom te weinig dan te veel. 4.2 Plantsystemen. Indien het gaat om een gemengde fruittuin of boomgaard plant dan steeds in blok. Plant alle fruit van dezelfde soort bij elkaar omwille van de bestuiving. Plant ook nooit twee dezelfde variëteiten, de keuze is immers enorm. Pas het oude blijver-wijker systeem toe.om de vijf meter een hoogstamboom, dan weer een halfstam, dan weer een hoogstam enz.. De halfstambomen dragen sneller vruchten en als de hoogstambomen in productie komen, moeten de halfstammen wijken, tenzij je alle bomen goed verzorgt en snoeit zodat ze niet in de schaduw van de hoogstammen wegkwijnen. In kleine tuinen kan je dit systeem ook toepassen met halfstam en struikvormen. De plantafstanden bedragen twee derden van het vorige schema. Wie uitsluitend halfstam of struikvorm verkiest, houdt rekening met 25 m² per boom. Indien de bomen in rijen staan - wat aan te raden is omwille van het gemakkelijk onderhoud - kies dan voor een schikking in V- vorm. 4.3 Grondbewerking. Een jaar voor de definitieve aanleg van de ecologische fruittuin zou de grond diep geploegd of gespit moeten worden en voorzien van veel organisch materiaal in de vorm van stalmest of compost. Maak plantstroken met aan minstens één zijde een geul en werp de grond op de plantenstrook zodat deze hoger komt te liggen dan het maaiveld. Maak zelfs links en rechts een geul indien het terrein erg vochtig is. 4.4 Hoe planten? Fruitbomen dienen hoog geplant. In de lente zaai je op die verhoogde bedden een groenbemester ( Phacaelia ) die je dan in de loop van het vroege najaar onderwerkt. Het planten kan beginnen. Iedere boom moet een steunpaal krijgen. Deze boor je in de grond tot een diepte waarbij de onderste takken net boven de paal uitsteken. De paal zet je aan de kant van de overheersende wind zodat de boom wegwaait van de paal bij felle wind. Maak de grond diep los over een oppervlakte van ongeveer 1 m². Plant de boom eerder oppervlakkig dan in een diepe kuil. Spreid de wortels goed uit en werp een fijne grondmassa tussen de wortels. Af en toe schudden met de stam zorgt ervoor dat de fijne grondkorrels mooi tussen de wortels terechtkomen. Bij het ecologisch planten voegen we niets toe in het plantgat. Het is de bedoeling dat de boom inwortelt in zijn natuurlijk biotoop. Druk de grond slechts aan één zijde ( oostzijde ) met de voet aan en doe nogmaals in de loop van de vroege lente. De entplaats, een verdikking een twintigtal centimeter boven de eerste wortels, moet boven de grond uitsteken als het planten voltooid is! Bind de stam vast aan de paal met een soepel rekbaar materiaal in achtvorm onder de kruin en klop een spijkertje net onder het boombandje. 7

8 Dek de boomspiegel af met overvloedig organisch materiaal en laat dit het hele jaar als mulchlaag onder de boom liggen, vooral om verdamping tegen te gaan. 4.5 Plantsnoei. Snoei een derde tot de helft van de gesteltakken weg zodat er een evenwicht ontstaat tussen tak - en wortelvolume. Snoei in het éénjarig hout net boven een oog dat onder de tak staat ( een buitenoog ). Nu zal de boom open groeien. 4.6 Onderstammen en tussenstammen Voor hoog- en halfstam. - Appel: zaailing Bittenfelder, tussenstam Pomme d or of Keuleman - Peer: zaailing Pyrus kirchensaller, tussenstam Le curé - Pruim: Prunus myrobalan - Kers: Prunus avium Voor struikvormen. - Appel: M 26 of MM Peer: Kwee A met tussenstam Le curé - Pruim: St - Julien A of VVA/1 ( voor kleine boomvormen ) - Kers: colt of Gisela 5 ( voor kleine boomvormen ) 4.7 De woelmuiskorf. Woelmuizen zijn verzot op de zoete wortels van vooral appelbomen. Om bomen preventief te beschermen, plat je een boom in een woelmuiskorf. Constructie: Neem een verzinkte gaas met doormeter 1,3 cm en een hoogte van 50 cm. Maak een cilinder met een doormeter van ongeveer 30 à 40 cm, wat overeenkomt met ongeveer 1m gaaslengte. Plooi onderaan dicht. Plant de boom in de korf en knijp de korf rond de stam net onder de entplaats dicht zodat er geen vinger tussen stam en gaas kan. Let erop dat de entplaats boven de grond uitsteekt. 4.8 Een modeltuin. Kies een ruim terrein ( 200 tot 400 vierkant meter of meer ) waar iedere boom minstens een halve dag zonneschijn krijgt. Plant rondom een fruithaag van appel en peer waarbij de peren op de warmste plaats staan. Het steenfruit ( perzik, pruim en kers ) krijgt in struikvorm een plaats als solitaire bomen. Hou rekening met de kruisbestuiving. Selecteer minstens twee verschillende variëteiten per fruitsoort, behalve voor perziken die zelfbestuivend zijn. 8

9 HOOFDSTUK 5 FRUITHAAG AANLEG, ONDERHOUD EN SNOEI. LES 30 NOVEMBER 2014 door Eddy Vets 5.1 Wat is een fruithaag? Op een smalle strook grond een vrijstaande rij fruitbomen, aangeplant op korte afstand van elkaar. Hiervoor komen vooral appel en peer in aanmerking. De aanplant kan ook tegen een muur doch dit zijn geen leibomen daar de takken een willekeurige en natuurlijke stand vertonen en tevens zijn het geen snoeren daar de takken breder uitgroeien en de boom een piramidale vorm krijgt.µ 5.2 Kenmerken en voordelen. Er is weinig plaats nodig: een strook van één meter volstaat, de lengte is onbeperkt. De aanleg kan in alle richtingen gebeuren als de bomen maar voldoende zon ontvangen. Ook kunnen er verschillende stroken naast elkaar aangeplant worden met een afstand van drie meter tussen de stroken. Omwille van de beperkte oppervlakte is de grond gemakkelijk vruchtbaar te maken en te onderhouden. Door de geringe hoogte vragen snoei en pluk geen hulpmiddelen. De hoogte en de breedte kunnen zelf in de hand gehouden worden. Bij een variabele fruithaag vormt de bestuiving meestal geen probleem op enkele uitzonderingen na. Wie een homogene haag wil, plant één variëteit maar moet wel rekening houden met de juiste bestuiving. De uitgebreide variëteitenkeuze vormt dan ook het essentiële kenmerk van de fruithaag. 5.3 Nadelen. Doordat verschillende rassen naast elkaar staan vertoont de haag geen mooi geschoren geheel. Er is variatie in: - groeikracht - bloesemtijdstip - pluk - blad en bladval Een massale opbrengst zoals bij hoog - en halfstam mag je niet verwachten. 5.4 Doel. Fruit kweken in de eigen tuin op een kleine oppervlakte, als grensscheiding, als scherm tussen tuinonderdelen of tuinkamers of om muren e. d. te verbergen. Een grote verscheidenheid voortbrengen naar: - soorten - smaak - gebruik - pluktijdstip Eenvoudig en milieuvriendelijk onderhoud nastreven Oude waardevolle rassen waarderen en bewaren. Kortom: lekker gezond fruit van eigen bodem op een eenvoudige wijze voortbrengen. 5.5 Keuze van de bomen. De onderstam: zowel voor appel als peer vormt de onderstam het belangrijkste element van de boom. De onderstam dient aangepast te zijn aan de grondsoort en aan de groeikracht van de appel - of perensoort. Vraag steeds aan de boomkweker op welk type onderstam gegriffeld werd voor je de boompjes aankoopt. 9

10 APPEL Onderstam M27 M9 M26 MM106 Zeer zwakke groei Geschikt voor zeer vruchtbare grond (zand, leem, klei ) Goed voor sterk groeiende rassen Verlangt een leem - of kleibodem Maakt weinig wortels Droogtegevoelig Vraagt een blijvende steunpaal Geeft snel en dik fruit Sterker dan M9 Goed voor zandgronden Windbestendig door een groter wortelstelsel Gevoelig voor wollige bloedluis Ideaal voor fruithagen in onze streek Vraagt een grotere plantafstand Eerder geschikt voor halfstam Gevoelig voor stambasisrot PEER Onderstam Kwee C Vrij zwakke groei Zeer vlug vruchtbaar Veel rassen kunnen er rechtstreeks op geënt worden. Kwee Adams Geschikt voor minder goede gronden Goed voor zwakke groeiers Kwee A Geschikt voor de meeste gronden Sterk maar later vruchtbaar Best: kwee A met tussenstam ( Le Curé of Bré Hardy) 5.6 Aanleg van een fruithaag Grondoppervlak. Maak een strook vrij van minstens één meter breed en bepaal de lengt zelf afhankelijk van het aantal boompjes Grondbewerking. Spit de grond zo diep mogelijk, liefst in de zomer als de aanplant voor het najaar gepland is. Eventueel een groenbemester zaaien of een voorafgaande teelt kweken die een felle bemesting vraagt ( aardappelen, kolen. ). Zorg voor voldoende afwatering: desnoods links en rechts van de strook een greppel graven en de grond op de strook verspreiden zodat een verhoogd plantbed ontstaat. Nooit verse stalmest gebruiken vlak voor het planten. Indien een harde laag in de ondergrond aanwezig is op minder dan 60 cm moet deze worden doorbroken of worden uitgegraven Grondverbetering. Droge grond: veel compost ( liefst zelf gemaakt ) toevoegen, kleimeel ( bentoniet ) of terra cottem. Dit houdt het water vast en zorgt voor een goede bodemstructuur. Zeewier of magnesiumkalk omdat zanderige gronden meestal te zuur zijn. Zware vochtige kleigronden: weinig kalk. Turf kan de bodem luchtig maken Plantafstand. 1 m tussen de bomen en 3 m tussen de rijen bij dubbele fruithaag Planttijdstip. In principe vanaf het laatste blad van de boom valt tot het begin van de lente. Beste tijd: november. De bomen maken al wortelknobbels tijdens de zachte winterperioden wat een 10

11 snelle hergroei bevordert. Tevens staan de bomen steviger vast.een vroege hergroei geeft vaak langere nieuwe scheuten Planten. Indien de grond diep gespit werd moet het plantgat niet dieper en breder uitgegraven worden dan het wortelgestel. De entplaats (verdikking tussen onderstam en de stam ) moet boven het grondoppervlak steken als het planten beëindigd is. Bij te natte gronden op de grond planten. Iedere boom vereist een boompaal. Een houten paal is te verkiezen om het eventueel afbinden te vergemakkelijken. De lengte van de paal is afhankelijk van de gewenste hoogte van de haag. De paal in de grond boren aan de windzijde zodat de boom van de paal wegwaait. Het bevestigen van boom en paal dient met een rekbaar materiaal (bv. binnenband van een fiets ) te gebeuren in achtvorm onder de eerste vertakking. Dit doe je best enkele weken na het planten. Bij het aanbrengen van de boom in het plantgat, geen stalmest noch andere toevoegingen gebruiken. Goed schudden met de boom zodat de verkruimelde aarde tussen de wortels glijdt. Vasttrappen, echter niet vaststampen aan de voorzijde. In maart controleren of de boom niet gelicht werd door de vorst of door dieren. Even opnieuw aandrukken! Woelmuiskorf gebruiken voor appelbomen. Zeer belangrijk! Na het planten de boomschijf afdekken met stalmest of houthaksel of ruwe compost. tegen het uitdrogen van de grond. Deze bedekking het hele jaar laten liggen. Mest tot enkele cm van de stam aanbrengen. 5.7 Onderhoud. De stroken constant zwart houden: onkruidvrij.mulchen met boven op stalmest, houthaksel, gras, gazonmaaisel. aan te brengen. Gevaar voor woelmuizen!!!!! Houtas is zeer goed voor appelaars. Naast de zwarte strook een strook gras of klaver aanleggen ( stikstof ) of een bloemenstrook ( insecten ). Groenbemesting: in het voorjaar vlinderbloemige planten, in het najaar kruisbloemige. Bij droogte water geven: Een grote bloempot naast de boom ingraven en regelmatig vullen Een vroegtijdige bodembewerking geeft snelle hergroei maar meer kans op nachtvorstschade aan de bloesems. Eventueel de stammen witkalken als de bomen enkele jaren oud zijn. Eventueel nestkastjes ( mezen ), bloempotten met stro ( oorwormen ) en insectendoeken aanbrengen tussen de bomen. Tip: netelgier. Productie: 1 kg brandnetels in 10 l water laten gisten ( stinkt geweldig ). Van dit brouwsel 1 op 5 met water verdunnen en gebruiken als vloeibaar mest om de bomen aan te gieten en 1 op 20 om over de bomen te verstuiven bij schaduwweer om ongedierte te bestrijden en tevens bladvoeding toe te passen. 5.8 Snoeien Principes van de fruithaagsnoei. Harttak of middentak behouden. Zijtakken mogen niet vergaffelen ( splitsen ). Rechtopstaande scheuten altijd volledig wegsnoeien. Tegen elkaar slaande takken vermijden. Steeds snoeien in een driehoek: zowel de boom als de zijtak. Dus boven korte takken en onder langer hout. Snoei op een oog dat naar buiten wijst. Verlengingen weinig insnoeien. Hoe langer de verlenging, hoe minder snoeien. Bij normale groei ( meer dan 30 cm ) 1/3 van de verlenging wegsnoeien. Bij zwakke groei sterk terugsnoeien, desnoods tot op 2 bladogen. Zijtakken insnoeren op 30 cm, de hergroei op 10 tot 20 cm. Zomersnoei toepassen na de langste dag. Bij sterke groei snoeien in het late voorjaar, bij zwakke groei in het vroege najaar. Streef voor de inplanting van de takken naar 45 tot zo horizontaal mogelijk. Dit bevordert de bloemknopvorming. Dit kan gebeuren door afbinding of door gebruik te maken van gewichtjes. Spoortjes en korte takjes eindigend op een bloemknop (brindillen) nooit wegsnoeien Onderhoudssnoei. Alle rechtopgaande takken wegnemen. Droge takken verwijderen. Zorgen dat het licht 11

12 overal in de boom kan doordringen, ook onderaan. Af en toe durven terugkomen op nieuw gevormd hout om de boom te verjongen. Dus steeds zo snoeien zodat er groei in de boom blijft. Eindsnoei van de harttak: na half september de harttak tot op twee ogen terugsnoeien geeft weinig hergroei. Kliksnoei toepassen. Eindsnoei van een zijtak: tussen twee bloemknoppen snoeien heeft een groeiremmende effect. 12

13 HOOFDSTUK 6 KLEINFRUIT AANPLANT, ONDERHOUD EN SNOEI LES 08 FEBRUARI 2015 door Eddy Vets 6.1 Inleiding. Onder klein fruit, ook wel zacht fruit genoemd, worden alle fruitsoorten gerekend die in struikvorm of als laag bij de grond groeiend gewas worden geteeld. Dit maakt het daardoor ook bijzonder goed geschikt om te worden toegepast in kleine en middelgrote tuinen. Een moestuin is natuurlijk helemaal ideaal, daar mag het eigenlijk niet eens ontbreken. Door van te voren zaken zoals bemesting, snoei en oogsttijd, goed op een rijtje te zetten kan men jaren plezier beleven van één struik. Zacht fruit is heel kwetsbaar en moet dus met zorg behandeld worden.het is zeer rijk aan vitamine C, bevat veel vezelstoffen en heeft een laag caloriegehalte. Aalbessen, kruisbessen, blauwe bessen en bosbessen groeien aan struiken. Bramen en frambozen maken lange slappe takken die tegen een muur, langs een rek of langs draad geleid moeten worden. Hierdoor nemen ze ook maar weinig ruimte in beslag. 6.2 Plantplaats en bemesting Ribes rubrum ( Aalbes ) Plant de aalbes aan op humusrijke, zanderige en vochtige grond, op een zonnige en niet te winderige standplaats. Bij aanplant op zand of kleigrond moet de grond worden verbeterd met een grote hoeveelheid humus in het plantgat. Daarna ieder jaar in het najaar bijmesten met organisch stalmest en in het voorjaar tijdens de bloei een beetje stalmest aanbrengen en dit herhalen na de vruchtzetting. De stalmest mag het hout niet raken.de vruchten zijn, mede afhankelijk van de weersomstandigheden, rijp vanaf juli. Naast de overbekende rode aalbes zijn er ook diverse witte soorten Ribes uva-crispa ( Kruisbes ) Plant de kruisbes aan op een vochtige, matig voedselrijke, kalkhoudende grond. De kruisbes is bij uitstek een vrucht die het lekkerst is uit eigen tuin. Een kruisbes moet zo van de struik eten, dan zijn ze het lekkerst.als ze in een winkel worden aangeboden zijn ze nog te onrijp en rijpen ze niet zo lekker af. Dit geldt trouwens ook voor alle klein fruit vruchten. De struik is een wirwar van stekelige takken. Zonder handschoenen oogsten levert zeker enkele schrammen op! De kruisbes is er in verschillende soorten, wit/groen, rood, rond, ovaal, behaard of glad. De meeste vruchten zijn eind juli, begin augustus rijp. Snoeien in het voorjaar en daarna bemesten met stalmest Vaccinium corymbosum ( Blauwe bes ) De blauwe bes wordt geteeld op vochthoudende, lichtzure grond ( ph 4 5 ). Bij een hoge ph waarde van de grond zullen de struiken nauwelijks groeien en gebrekverschijnselen vertonen. Bij de aanplant kan daarom het beste tuinturf in het plantgat worden toegevoegd. Hoewel de blauwe bes zichzelf bestuift, kunnen door kruisbestuiving meer en grotere vruchten verkregen worden. De blauwe kleur van de bessen geeft heel erg af, de mond kleurt na consumptie blauw en het veroorzaakt ook hardnekkige vlekken op kleding. De blauwe bessen zijn er in verschillende cultivars. De vroeg bloeiende soorten rijpen vanaf eind juni tot eind juli en de later bloeiende rassen rijpen vanaf augustus tot half september Vaccinium myrtilles ( Bosbes ) Voor de aanplant en de teelt stelt de bosbes dezelfde eisen als de blauwe bes. De bosbes is, zoals de naam al aangeeft, een struikje dat goed gedijt in een bossige omgeving.het is een langzaam groeiend, wijd vertakt struikje. In tegenstelling tot het overige klein fruit vormt de bosbes vruchten op takken ouder dan 3 jaar. Hou hier met snoeien rekening mee! Het zijn zwartblauwe, met waas bedekte, vruchten die zeer rijk aan vitamine C. De struiken hebben soms een dubbele bloeiperiode, eerst april/juni en later eventueel nog een tweede bloei in de herfst Rubus fruticosus (Braam ) Bramen houden van humusrijke en vochtige bodem. Een extra stikstofgift in februari 13

14 wordt zeer gewaardeerd. Geef ze een plaats op een zonnige beschutte plaats. Ze bloeien het beste op jonge stevige scheuten en dragen daarop de dikste en mooiste vruchten. De braam vormt jaarlijks vele nieuwe scheuten, die het volgende jaar vruchten zullen dragen. Het snoeien van een braam beperkt zich tot het verwijderen van afgedragen scheuten. Laat van de nieuwgevormde scheuten de dikste staan. De bramenplant staat bekent om zijn gemene doorns. Er zijn ook doornloze variëteiten in de handel. Rubus fruticosus Thornless Boysenbes is daar een voorbeeld van en heeft grote zoete vruchten Rubus idaeus ( Framboos ) Frambozen houden van voedzame humusrijke grond. Ze kunnen worden ingedeeld in twee groepen: de zomer en herfstframboos.zomerframbozen zijn rijp in juni/juli en de herfstframboos rijpt vanaf augustus. Zomerframbozen hebben een groei-jaar en een draagjaar. Na de oogst moeten de afgedragen scheuten weggesnoeid worden. Jonge scheuten zijn dan al boven de grond gekomen, laat hiervan de dikste scheuten staan en bindt ze aan. Per framboos zij 6 tot 8 stengels voldoende. Alles van de herfstframboos groeit, bloeit en geeft vruchten in één jaar. Ook hier na de oogst alle afgedragen scheuten wegsnoeien ; Laat per plant iets meer staan : 8 à 10 stengels. 6.3 Snoeien Waarom snoeien? Door elk jaar te snoeien wordt een gezonde, goed gevormde en productieve struik in stand gehouden. Oud hout wordt ieder jaar zoveel mogelijk verwijderd om een teruglopende opbrengst en het kleiner in omvang worden van de vruchten tegen te gaan. Al het klein fruit brengt vruchten voort op hout dat ten minste één jaar oud is. Op oud hout worden ook wel vruchten gevormd, maar beduidend minder in aantal en omvang. Naast snoei die gericht is op veel opbrengst, is snoei om een vorm tot stand te brengen ook nodig. Vormsnoei gebeurt hoofdzakelijk aan struiken. Scheutvormers worden voornamelijk geleid door aanbinden aan gespannen draden. Snoei is er altijd op gericht om zoveel mogelijk (zon)licht en luchttoetreding in de struik te bevorderen In een te dichte struik zullen bladeren en vruchten sneller beschimmelen en verrotten. Extra snoei buiten de normale snoeiperiode, die in oktober tot en met januari valt, is soms nodig om door ziekte aangetaste takken en bladeren te verwijderen De struik vormen. De vorm van de struik die het meest voorkomt bij rode, zwarte en witte bes is de meerstammige struik. Kenmerkend hiervoor zijn de vele stengels die uit de grond komen. Er zijn veel meer vormen mogelijk. De vorm heeft echter meer te maken met de situatie waarin de struik in een tuinconcept wordt toegepast of de persoonlijke voorkeur van de eigenaar. Op zich doet de vorm niet zoveel toe of af aan de opbrengst van de struik. Op de bovenstaande hoofdvormen komen variaties voor. Zo is het mogelijk dat de meerstammige en bolvorm, die zich als een brede waaier tentoonspreiden, op een lage of hoge stam geplaatst, hetzelfde effect geven. Op het enkel snoer komt de variatie 14

15 met drie of vier snoeren voor. Alle struikvormen kunnen rondom breed uitgroeiend zijn of worden juist plat gesnoeid. In het laatste geval groeien de struiken dan meestal tegen een muur. Op de muur gespannen draden ( dik nylon of gegalvaniseerde draad) vergemakkelijken het in vorm brengen. Let er bij de aankoop op of deze meerstammig is of op een stam staat en ook op de hoofdvorm. Bedenk voorafgaand aan het snoeien welke vorm de struik later moet bereiken Bessen snoeien, bloemknop en bladknop. Om goed te snoeien is het in de eerste plaats noodzakelijk om goed en scherp gereedschap te gebruiken. Daarna komt de snoeitechniek. Het snoeigereedschap dient schoon gemaakt te worden vooraleer men met snoeien begint en na het snoeien van iedere struik. Er zijn twee belangrijke snoeiperioden: winter en zomer. In de winter wordt het oude hout weggenomen als jongere takken ze kunnen vervangen Snoei zodanig dat de struik open is of wordt. Verwijder de takken die de vorm zouden verstoren. Is de vorm eenmaal bereikt, dan moet men zorgen voor sporendragers. Bij de rode, witte en kruisbes en in zekere mate bij de zwarte bes worden sporendragers gevormd door het inkorten van alle zijscheutjes op de hoofdstengel. De zijscheutjes worden tot op 3 à 4 knoppen teruggeknipt. De hoofdscheut, waaraan deze zijscheuten vast zitten, wordt met ongeveer eenderde ingekort. Deze snoeiwijze bevordert vorming van nieuwe scheuten waaraan de vruchten zullen verschijnen. Na enkele jaren moeten deze oude hoofdscheuten vervangen worden door jongeren scheuten. Let bij het snoeien wel op blad- en bloemknoppen. Takjes met veel bloemknoppen kunnen worden behouden; bloemknoppen zijn dikker dan bladknoppen en zijn afstaand ten opzichte van de stengel. De jonge scheuten hebben in hoofdzaak bladknoppen; die liggen aan de stengel en zijn veel kleiner en spitser van vorm dan bloemknoppen. Snoei een stengel niet schuin langs een oog. Snoei er altijd boven en schuin op de stengel. Te dicht bij de knop snoeien betekent meestal dat de knop afsterft Snoeien en sporen van kruisbessen. Voor de vormgeving van de struik is hetzelfde van toepassing als bij de rode bes enz. Het meest voorkomende type is de kruisbes op stam. De struik kan tot 2 m hoog worden.zorg altijd voor een open vorm. 6 à 8 gesteltakken zijn ruim voldoende voor een rijke oogst.de jonge scheuten zijn zeer breekbaar. Hierop moet men vooral letten tijdens het plukken, want dan is beschadiging en afbreken van de jonge scheuten het grootst. De beste snoeiperiode voor kruisbessen ligt aan het einde van de winter, maar wel voordat de ogen uitlopen. Vogels lusten zeer graag de jonge knoppen. Daarom snoeit men kruisbessen laten dan bijvoorbeeld aalbessen. Als de struik zijn hoofdvorm heeft verkregen, moet er telkens voor gezorgd worden dat er sporen worden gevormd ; De wijze van snoeien is dezelfde als ander besdragende soorten. De later aan de sporen komende vruchten zijn vooral groot. Wenst men een grote hoeveelheid vruchten, die echter wat kleiner zullen zijn, dan kan men best de nieuwe takken aanhouden. Men snoeit dan de oude afgedragen takken telkens weg. Knip wel de nieuwe takken op tweederde van hun lengte af Leivormen voor scheutdragers. De meeste scheuten vormende besdragers zijn in oorsprong afstammelingen van bosplanten. De bekendste gecultiveerde soorten zijn de braam, framboos, Japanse wijnbes, de boyson-, tay- en loganbessen. Om mooie rijpe vruchten te verkrijgen worden deze soorten aangebonden Hierdoor kunnen licht en lucht goed toetreden en verrotten ze niet op de grond. Al naargelang plaats en smaak kunnen de planten op verschillende manieren worden geleid. Hiertoe worden de jonge, buigzame scheuten aangebonden aan gespannen draden. Dit aanbinden kan men doen met raffia of met plastiek binders. Door het uitbuigen van de scheuten vindt een krachtige groei plaats en worden veel nieuwe scheuten gevormd 15

16 Door dit aanbinden scheidt men de vruchtdragende scheuten van de nieuwe gegroeide scheuten. Men kan de draden langs muren spannen ofwel palen in de grond drijven. Hiervoor gebruikt men best rondhout van 7 cm of vierkante palen 7 x 7 cm. De palen moeten minstens 60 cm diep geslagen worden. Wanneer het gewas met blad en vruchten volgroeid is, dan is dit een zeer groot gewicht dat de palen met draden moeten torsen Snoeien van scheutdragers. De vorm waarin wordt aangebonden, heeft bij scheutvormers invloed op de opbrengst. Naar mate de scheuten meer horizontaal worden gebogen ( recht of gegolfd ) wordt de opbrengst meer. Gedurende het ganse seizoen vormen deze planten nieuwe grondscheuten. Na de laatste oogst mogen de oude afgedragen takken tot bij de grond worden verwijderd. De jonge scheuten kunnen dan stelselmatig aan de draden bevestigd worden. Zwakke scheuten worden verwijderd, alleen de sterkste scheuten worden aangehouden.uitlopers die te ver van de draden staan worden met een spade afgestoken en verwijderd. Na de winter de planten controleren op vorstschade. De bevroren delen wegknippen. Alle scheuten worden met ongeveer 20 cm gekort. Scheutdragers kunnen tegen vorst beschermd worden door ze in het najaar aan te aarden met grove compost. Deze kan danin het voorjaar tussen de planten worden uitgespreid. Dit werkt dan ook meteen als bemesting. Geef nooit te veel stikstofrijke voedingsstoffen. Hiermede produceert de plant veel scheuten die weinig vruchten geven. 6.4 Snoeitips Aalbes - Rode en witte bessen dragen vruchten aan takken van min twee jaar oud. Snoeien doe je best in de winter. - Om de groei van de zijscheuten te stimuleren, kort je de sterkste scheuten met ongeveer een derde in als je één jaar oude planten aankoopt. - Kort kruisende scheuten tot op twee knoppen van de hoofdtak in. - In de winter kort je alle kruisende takken in. Snijd ook een hoofdtak af tot net boven de grond. - Bij tweejarige struiken snoei je alle scheuten weg die te laag aan de hoofdtak verschijnen. Hetzelfde voor de scheuten die vanuit de voet van de plant omhoog komen Herhaal vervolgens de stappen van de eenjarige struik. Dit is om de struik stelselmatig te laten verjongen. - Bij oudere struiken verwijder je in de zomer overtollige en kruisende scheuten. Op deze manier kan er voldoende licht in de struik komen. - Kort in de winter de scheuten aan de top van de hoofdtak met de helft in. De 16

17 zijscheuten knip je op één of twee knoppen van de hoofdtak. Dit bevordert de groei van nieuwe takjes die vruchten kunnen dragen. Verwijder nu de niet - vruchtdragende takken. - Bij het snoeien van struiken is het belangrijk dat deze vaasvormig gehouden wordt: een cirkel van takken rond een open hart. - Wanneer men wil gaan voor de mooiste trossen met de grootste bessen komt er iets meer bij kijken: de verschillende rassen vragen een enigszins andere snoei. Het meest gangbare ras de Jonkheer van Tets, krijgt de mooiste trossen aan de fijne korte zijscheutjes (5 tot 15 cm ). Andere rassen zoals Rotet, Rondom, Rolan en Rovada krijgen juist de grootste trossen aan wat langere zijscheuten. Bij deze rassen houdt men best wat langer zijhout (20 à 30 cm) aan. Men snoeit de overige scheuten weg tot een klein stompje Als men het ras niet weet, is het een kwestie van observatie om te zien aan welke twijgen de mooiste bessen komen. Tabel vruchthoutsnoei bij aalbes Oogsttijd: vr = vroeg; m = middentijds; l = laat Vruchthout: kort = 5-15 cm; lang = cm; xl = cm Rasnaam Vruchtkleur oogsttijd Vruchthout Fay s Prolific Rood vr kort Junifer Rood vr kort Jonkheer van Tets Rood vr kort Versaillaise Blanche Wit vr lang Zitavia Wit vr lang Pink Champagne Roze m kort Stanza Donkerrood m kort Red Lake Rood m kort Rolan Rood m lang Rosa Sport Roze m kort Rotet Donkerrood m lang Witte Hollander Wit m kort Rondom Rood m lang Roodneus Donkerrood l lang Augustus Donkerrood l kort Rovada Rood l lang Heinemanss Spätlese Rood l xl Trosbes aan de haag ( cordon ) Aan de haag kan rode (witte) bes op verschillende manieren gesnoeid worden. Wanneer gekozen is voor een waaiervorm ( eigenlijk een platte struik ) kan men het vruchthout op dezelfde manier verjongen als bij een struik. Wanneer de bessen echter zijn opgekweek als snoer, is de snoei anders. De gesteltak blijft dan ongemoeid en men neemt de opkomende grondscheuten steeds weg. Het vruchthout verjongt mendoor de individuele vruchttakjes te vervangen of terug te knippen Zwarte bessen. - Zwarte bessen dragen hun vruchten aan eenjarige takken. Belangrijk is dat je zwakke scheuten inkort tot 2,5 cm boven de grond om nieuwe scheuten te krijgen. - Oudere struiken kan je in de rusttijd (tijdens de wintermaanden ) van het oude hout ontdoen. Snoei de takken terug tot aan de voet om een optimale scheutvorming te verkrijgen. - Oude verwaarloosde struiken pak je drastisch aan. Snijd alle takken in de winter af tot op 5 cm van de grond. Tijdens de tweede zomer kan je weer genieten van zwarte 17

18 bessen Blauwe bessen. - Blauwe bessen vergen door hun langzame groei weinig onderhoud. Laat de struik de eerste drie tot vier jaar ongemoeid. De vruchten worden het beste gevormd op takken van twee of drie jaar oud. - Vanaf nu moet je wel elk voorjaar snoeien om de groei van nieuwe scheuten te stimuleren. - Verwijder de minst productieve en oudste scheuten. Sommige mag je zelfs tot op de grond inkorten. Het is geen probleem als je de struik met een kwart inkort Frambozen. - Belangrijk is een onderscheid te maken tussen frambozenstruiken die in de zomer of in de herfst vruchten dragen. - Vroege rassen( zomer ) dragen vruchten aan stengels van één jaar oud. Verwijder daarom in de winter of in het vroege voorjaar alle oude afgedragen stengels. - In de zomer bind je de nieuwe stengels weer aan. Als de struik te dik is, kan je deze uitdunnen tot de stengels op 7,5 cm van elkaar staan. - Haal ook de scheuten met witte schimmel (meeldauw ) en bruine schimmel weg. - Snij om de twee tot drie jaar de oude scheuten weg, zodat er nieuwe kunnen groeien Kruis of worcesterbessen. - Kruisbessen kan je naast de normale kweekmethode, waarbij je de struik zichzelf gewoon laat ontwikkelen, ook kweken op snoer en korte stam. Bij op snoer geldt hetzelfde snoeiprincipe als bij witte en rode bessen. - De vruchten komen op takken van één jaar en ouder. Zelfs zonder snoeien zal je nog bessen hebben. - Verwijder na het plukken alle kruisende en te laag bij de grond geplaatste takken. ( terugknippen tot een opwaartse knop ) - In de winter kort je de zomerscheuten in met de helft. - Laat van de zijscheuten of vruchtdragers maar twee knoppen tot aan het oude hout over 6.5 Vermeerden van klein fruit Winterstek. Winterstek vraagt als regel maar weinig aandacht. Meestal zullen de stekken zonder verdere zorg wortelen wanneer ze in de periode tussen november en maart in de volle grond worden gestoken. Voor winterstek kiest u goed ontwikkelde jonge twijgen. De top van de twijg wordt niet gebruikt ; deze is meestal onvoldoende afgehard. Knip stukken van + 25 à 30 cm met goed ontwikkelde knoppen. Aan de bovenkant laat u een paar cm boven de knop zitten, aan de onderkant knipt u tot kort bij de knop. Wanneer u wat meer zekerheid wilt, is het goed om winterstek eerst een periode recht in scherp zand in te kuilen op een koele, maar luwe plek. De stekken worden dan in de volle grond uitgezet wanneer de knoppen in het voorjaar beginnen op te zwellen ( maart april ) Goede stekgrond is los en humusrijk; als regel verdient lichtzure grond de voorkeur. Over het algemeen voldoet een mengsel van tuingrond met turf en scherp zand. Makkelijk te stekken: aalbes, zwarte bes, druif, jostabes, kruisbes, vlierbes, worcesterbes Zomerstek. Het vermeerderen uit zomerstek ( een gebladerde stek ) vraagt meer zorg omdat het blad vocht nodig heeft ( en verdampt) terwijl de wortels ontbreken. Daarom heeft zomerstek alleen kans in een beschutte omgeving : bv binnen op de vensterbank of in de serre. Zolang de stekken niet groeien mogen ze niet in de volle zon. Voor zomerstek gebruikt u nog niet verhouten jonge scheutjes die u uitbreekt met een stukje bast ( hieltje ), het blad wordt op één bovenste blad na verwijderd.meestal is het beter om het topje te nijpen. Het beste kunt u de stekken in potjes zetten die u, tot ze aanslaan, 18

19 afdekt met een plastiek zak of met de onderkant van een doorgeknipte petfles. Wat scherp zand als bovenlaag, voorkomt mosvorming en werkt licht preventief tegen schimmels. Als regel is de beste tijd voor zomerstek van juni tot half augustus. Redelijk probleemloos uit zomerstek te vermeerderen: Appelbes (Aronia), braam, druif, Japanse wijnbes, Taybes, moerbei, gele kornoelje/kornoeljekers in mei-juni of in aug.- sept.;vijg. Met kleinere kans : Blauwe bes, cranberry, vossenbes, kiwi (kleinvruchtige wortelt iets makkelijker Afleggen. 1. Top afleggen: Van braamachtige hoeft u niets anders te doen dan de top een stukje in te graven. Zodra de top voldoende geworteld is, vormt deze een opgaande jonge scheut en kan van de moederplant losgeknipt worden. U kunt de top ook afleggen in een ingegraven pot met stekgrond.( geen groeistagnatie door het verplanten) Wel de pot vochtig houden. 2.Een tak naar de grond buigen en deze kort onder de top zo in te graven dat het topje met enkele bladeren vrij blijft. Het topje moet rechtop staan (steunen). De tak zal het snelst wortelen wanneer deze een kleine verwonding heeft op zijn laagste punt. Tak knikken of zelf een kleine verwonding aanbrengen aan de onderzijde van het laagste punt. 19

20 HOOFDSTUK 7 AANLEG, SNOEI EN ONDERHOUD VAN DRUIVEN. LES 15 NOVEMBER 2015 door Eddy Vets 7.1. Enkele voorgaande opmerkingen : - Druiven dienen alleen in een serre te staan. Dus geen groenten in de druivenserre. Door de problemen met de vochtigheidsgraad ontwikkelt zich gemakkelijk botrytis. - Om druiven te kweken is het noodzakelijk een heel goede grond te hebben met een zuurtegraad van 7 (neutraal). Met 20 kg magnesiumkalk per are kan men de ph met 1 eenheid laten stijgen. - Men moet minstens een 60 cm diepe laag zwarte grond hebben. Indien dit niet het geval is, kan men de grond verbeteren door te banken, dit is de grond 3 steken diep (60cm) omdoen en 20 kg/m² verteerde stalmest bij inwerken. Om het water beter in de bodem te houden kan men betoniet inwerken. - Men moet zeker wegblijven met scheikundige mest.druiven zijn zeer gevoelig voor zoutconcentraties. - In de serre worden de druivelaars aangeplant langs de N-zijde, 30 cm van het glasoppervlak. Ook de geleiders om de takken aan te binden komen op deze afstand. - Men kan zelf druiven stekken. Hiervoor zal men een stuk twijg snoeien op 3 ogen. Men doet 2 ogen weg om gemakkelijk te wortelen. Het derde oog komt boven de grond. Laten wortelen in een pot is een goede oplossing daar de wortels in volle grond snel naar de diepte groeien. Indien men de pot in de grond ingraaft krijgt de stek ook nog water door. Gekochte stekken zijn entstekken. De entplaats moet altijd boven de grond blijven Serreteelt Aanplanten Druivelaars zijn sterke groeiers die het best gedijen in leemgrond. Het best is ook een luchtige bodem met een goede structuur. In het plantgat worden turf en teelaarde aangebracht. Rond de druivelaar wordt stalmest op de grond gelegd. Een boompje mag zeker niet dieper geplant worden dan de entwonde, zoniet zou de ent zelf wortels trekken en de onderstam zou sterven. Het planten van een druivelaar met blote wortels gebeurt het beste einde april. Containerplanten kunnen tot in het najaar geplant worden. Plant de druivelaar met 2 meter tussen opeenvolgende planten. Een regelmatige begieting zorgt ervoor dat hij stevig kan inwortelen. Na 15 à 20 jaar gaat de productie achteruit. De bomen worden dan best omgeënt of heraangeplant. 20

21 Het tweede jaar Tijdens de lente van het tweede jaar zullen de ogen op de gesteltakken uitlopen. Het bovenste oog wordt als verlenging van de gesteltak gebruikt: men leidt de scheut vertikaal en tot hem in als hij de nok van de serre bereikt heeft. De dieven op deze scheut worden ook weer ingenepen op één blad. Op het onderste deel van de gebinttak, die het jaar voordien gevormd werd, lopen ogen uit en vormen vruchttakken die op tien bladeren ( een vijftal boven de tros ) ingehouden worden. Trossen worden weggesnoeid 21

22 7.2.2 Bemesting Voor men druivelaars aanplant is het aangewezen uw grond te laten analyseren, om bemestingsadvies te krijgen, aangepast aan uw grond. De optimale zuurtegraad van de grond schommelt tussen 6,5 en 7.Om dit te bereiken volstaat een jaarlijkse kalkgift van 1 tot 1,5 kg per 10 m². Druivelaars worden ook best rijkelijk bemest met stalmest: per 140 m² ( dit is een standaardserre ) krijgen serredruiven jaarlijks toch zo n 1000 tot 2000 kg mest toegediend. Deze wordt boven op de grond gelegd en begoten. Men kan ook gedroogde organische meststoffen gebruiken. Blijkt uit uw grondanalyse dat u met een magnesiumtekort te kampen hebt, dan kunnen 2 tot 5 kg kiezeriet toegediend worden tijdens de winter of het voorjaar. Bij het uitlopen van de botten en na de knip wordt stikstof bijgemest, in de vorm van 1,2 tot 1,7 kg biotuinmeststof per 10 m², die veel bloedmeel bevat (organische stikstof). In niet verwarmde serres begint men in februari al met het geven van stikstof voor de groeiherneming. Bij voorkeur gebruikt men organische meststoffen om een te hoge zoutconcentratie en wortelverbranding te voorkomen Snoei De meest toegepaste vorm van opkweken van een druivelaar onder glas is de verticale opkweek of paalcultuur: om de 2 meter plant men een druivelaar die men als een kandelaar ( met 3 gesteltakken ) of in U - vorm ( 2 gesteltakken ) zal opleiden. Deze laatste vorm leidt tot minder snoeiwerk en zorgt ervoor dat elke tak voldoende ruimte heeft. Het eerste jaar De ogen lopen in het voorjaar uit en vormen dan de gesteltakken. Zodra de nok van de serre bereikt is worden ze ingetopt. De dieven (scheuten in de bladoksels, die sap stelen ) worden op één blad ingenepen. In de winter worden de gesteltakken op 1 meter hoogte ingesnoeid. Bomen met dik hout mogen hoger ingesnoeid worden, bomen met onvoldoende dikte lager, anders zullen de onderste ogen niet uitlopen. In de winter worden de vruchttakken op twee ogen gesnoeid.het verlengde van de gesteltak wordt op 2/3 van zijn lengte ingesnoeid en de stompjes van de dieven op dit deel van de boom weggesnoeid. Het derde jaar Het derde jaar herhaalt de snoei zich: het oog aan het einde van de drie gesteltakken die tot 2/3 van hun volledige hoogte gevormd zijn, vormt opnieuw de verlenging. Hiervan worden de dieven weer op één blad ingeknepen. De vruchttakken worden behandeld als een volwassen boom (zie verder het op één zetten) Van de vruchttakken op het middelste 1/3 deel van de druivelaar wordt de kop weggesnoeid na het vijfde blad na de tros. De dieven worden weggebroken. In de winter bestaat de snoei er uit de vruchttakken op twee ogen te snoeien en de houten stompjes van de dieven weg te snoeien. Het vierde jaar In het vierde jaar is de druivelaar volwassen en kunnen de vruchten gedragen worden. De verdere snoei beperkt zich tot het snoeien zoals de vorige winter Teeltzorgen Het op één zetten Als er op twee ogen gesnoeid is, zullen die in het voorjaar uitlopen tot twee scheuten. Hiervan wordt er slechts één overgehouden. Het wegbreken van een van beide scheuten wordt op één zetten genoemd. Dit gebeurt als de scheuten ongeveer 10 cm lang zijn, en de scheut met de dikste basis zal overgehouden worden. Deze laat immers het meeste voedingsstoffen door. Naast de twee ogen lopen er soms ook slaapogen uit, die meteen verwijderd worden 22