WERK VAN DEN AKKER Afdeling Herentals

Transcriptie

1 WERK VAN DEN AKKER Afdeling Herentals HET SNOEIEN VAN KLEIN FRUIT LESGEVER: Eddy Vets VERSLAG: Michel Peeters 1. LESVERSLAG 1.1 Inleiding - Om de soort klein fruit aan te planten moet men vertrekken van de omstandigheden waarin we wonen. - klein fruit kan zowel bessen betekenen als fruit kweken aan kleine boomvormen. - beter zou het zijn een onderscheid te maken tussen zachte en harde fruitsoorten. - soorten bessen: rode en witte aalbes, cassisbes, Amerikaanse blauwbes, jostobes. - soorten frambozen: zomer en herfstframbozen. - soorten bramen: met doornen, zonder doornen. - soorten druiven binnen en buitendruiven. - Wat is dan een fruithaag : een rij kleine boomvormen met hard fruit ( appelen en peren ) - Waar te planten? In de Kempen is er slechte grond. Deze grond is eerder zuur dan basisch. Alle soorten worden door de vogels graag gegeten. Men kan daarom planten in een fruitkooi ( een volière voor de planten ). - bessenfruit verzamelen op één plaats in de tuin, daar waarop volop de zon komt. Zeker ½ dag zon per dag. - Waarom snoeien? - geen snoei geeft verkaling. - de bedoeling van snoeien is fruit te kweken zo dicht mogelijk bij de stam en met dus zo weinig mogelijk plaats. - om goed fruit te kweken moet men vertrekken van sterke planten ( eventueel zelf kweken ) en de nodige bemesting. 1.2 Bespreking per soort Aalbessen, rode en witte - er bestaan 3 systemen nl. struik, cordon (snoer) of struikboom ( zie verder ) - zelf kweken: jonge scheuten afknippen en met de snoeiwonde 30 à 50 cm in de grond. * stekken in de halfschaduw planten met 3 ogen in de grond en 3 ogen boven. * na de winter uitplanten op een wachtbed. * eerste snoei : takken insnoeien tot op een oog dat naar buiten wijst * vier takken uit de grond is genoeg. * volgende snoei: takken tot de helft innemen, zijtakken tot 3 ogen. * vervangingssnoei: na 4 jaar moet de struik helemaal vernieuwd zijn. - cordon : slechts één tak laten opkomen, maar wel veel op een rij. * snoei: enkel één enkele tak laten doorgaan (moet wel gesteund worden ) * het volgende jaar tot de helft inkorten, zijtakken op 6 knoppen (na 21 juli) * in de winter terugsnoeien op 3 ogen en regelmatig verjongen. 1

2 - bemesting: zo veel mogelijk stalmest. - soorten zie verder Cassis geen snoeivoorschriften Stekelbessen Niet snoeien op een buitenoog maar op een binnenoog ( takken niet op de grond ) 3 à 4 gesteltakken behouden. Soorten: Invicta niet gevoelig voor witziekte maar wel felle doorns. Captivator weinig doorns Amerikaanse blauwbes Veel verschillende soorten. 1 m uit mekaar planten. Planten worden 1,5 m hoog. plantkuil 60 cm diep en vullen met al wat zuur is zoals dennennaalden eikenbladeren hakselhout turf. Vormt weinig wortels daarom tijdens het eerste jaar een lege bloempot naast de geplante struik inbrengen om langs deze weg water te geven. Droge takken wegsnoeien. Ieder jaar een laag turf aanbrengen. ( 2 cm ) Frambozen De takken door draden geleiden Zomer en herfstframbozen Tulamin is een sterke en vroege framboos Autum Bliss mag volledig weggesnoeid tot 5 cm boven de grond Bramen Takken die vruchten gedragen hebben wegsnoeien in de winter Buitendruiven Voorbeeld: Boskoop Glorie ( geschikt voor de Kempen ) Eerste snoei nog 20 cm hoog. Voor de winter beschermen. Wanneer het niet meer vriest snoeien op 3 ogen. De sterkste scheut wordt behouden. Na het 2 de jaar terug tot de helft snoeien en de zijtakken tot op 2 cm van de stam. Het snoeien gebeurt voor Kerstmis als de zon schijnt ( snoeiwond moet droog zijn ) Volgende jaren takken terugsnoeien op 2 ogen. Uit deze ogen ontspruiten takjes en blaadjes. Einde van mei de zwakste wegnemen.na het tweede blad krijgt men een tros. Eén tros per tak behouden. De tak terug snoeien na 6 à 8 bladeren voorbij de tros. Onderhoud: bemesten met stalmest en zeewier of magnesiumkalk. Regelmatig de grond losmaken ( doorlatend ) Stro beschermt tegen uitdroging. 2.VERDIEPING 2.1 Inleiding. Onder klein fruit, ook wel zacht fruit genoemd, worden alle fruitsoorten gerekend die in struikvorm of als laag bij de grond groeiend gewas worden geteeld. Dit maakt het daardoor ook bijzonder goed geschikt om te worden toegepast in kleine en middelgrote tuinen. Een moestuin is natuurlijk helemaal ideaal, daar mag het eigenlijk niet eens ontbreken. Door van te voren zaken zoals bemesting, snoei en oogsttijd, goed op een rijtje te zetten kan men jaren plezier beleven van één struik. Zacht fruit is heel kwetsbaar en moet dus met zorg behandeld worden.het is zeer rijk aan vitamine C, bevat veel vezelstoffen en heeft een laag caloriegehalte. Aalbessen, kruisbessen, blauwe bessen en bosbessen groeien aan struiken. Bramen en frambozen maken lange slappe takken die tegen een muur, langs een rek of langs draad geleid moeten worden. Hierdoor nemen ze ook maar weinig ruimte in beslag. 2.2 Plantplaats en bemesting Ribes rubrum ( Aalbes ) Plant de aalbes aan op humusrijke, zanderige en vochtige grond, op een zonnige en niet 2

3 te winderige standplaats. Bij aanplant op zand of kleigrond moet de grond worden verbeterd met een grote hoeveelheid humus in het plantgat. Daarna ieder jaar in het najaar bijmesten met organisch stalmest en in het voorjaar tijdens de bloei een beetje kunstmest strooien en dit herhalen na de vruchtzetting. De vruchten zijn, mede afhankelijk van de weersomstandigheden, rijp vanaf juli. Naast de overbekende rode aalbes zijn er ook diverse witte soorten Ribes uva-crispa ( Kruisbes ) Plant de kruisbes aan op een vochtige, matig voedselrijke, kalkhoudende grond. De kruisbes is bij uitstek een vrucht die het lekkerst is uit eigen tuin. Een kruisbes moet zo van de struik eten, dan zijn ze het lekkerst.als ze in een winkel worden aangeboden zijn ze nog te onrijp en rijpen ze niet zo lekker af. Dit geldt trouwens ook voor alle klein fruit vruchten. De struik is een wirwar van stekelige takken. Zonder handschoenen oogsten levert zeker enkele schrammen op! De kruisbes is er in verschillende soorten, wit/groen, rood, rond, ovaal, behaard of glad. De meeste vruchten zijn eind juli, begin augustus rijp Snoeien in het voorjaar en daarna bemesten met kunstmest Vaccinium corymbosum ( Blauwe bes ) De blauwe bes wordt geteeld op vochthoudende, lichtzure grond ( ph 4 5 ). Bij een hoge ph waarde van de grond zullen de struiken nauwelijks groeien en gebrekverschijnselen vertonen. Bij de aanplant kan daarom het beste tuinturf in het plantgat worden toegevoegd. Hoewel de blauwe bes zichzelf bestuift, kunnen door kruisbestuiving meer en grotere vruchten verkregen worden. De blauwe kleur van de bessen geeft heel erg af, de mond kleurt na consumptie blauw en het veroorzaakt ook hardnekkige vlekken op kleding. De blauwe bessen zijn er in verschillende cultivars. De vroeg bloeiende soorten rijpen vanaf eind juni tot eind juli en de later bloeiende rassen rijpen vanaf augustus tot half september Vaccinium myrtilles ( Bosbes ) Voor de aanplant en de teelt stelt de bosbes dezelfde eisen als de blauwe bes. De bosbes is, zoals de naam al aangeeft, een struikje dat goed gedijt in een bossige omgeving.het is een langzaam groeiend, wijd vertakt struikje. In tegenstelling tot het overige klein fruit vormt de bosbes vruchten op takken ouder dan 3 jaar. Hou hier met snoeien rekening mee! Het zijn zwartblauwe, met waas bedekte, vruchten die zeer rijk aan vitamine C. De struiken hebben soms een dubbele bloeiperiode, eerst april/juni en later eventueel nog een tweede bloei in de herfst Rubus fruticosus (Braam ) Bramen houden van humusrijke en vochtige bodem. een extra stikstofgift in februari wordt zeer gewaardeerd. Geef ze een plaats op een zonnige beschutte plaats. Ze bloeien het beste op jonge stevige scheuten en dragen daarop de dikste en mooiste vruchten. De braam vormt jaarlijks vele nieuwe scheuten, die het volgende jaar vruchten zullen dragen Het snoeien van een braam beperkt zich tot het verwijderen van afgedragen scheuten. Laat van de nieuwgevormde scheuten de dikste staan. De bramenplant staat bekent om zijn gemene doorns. Er zijn ook doornloze variëteiten in de handel. Rubus fruticosus Thornless Boysenbes is daar een voorbeeld van en heeft grote zoete vruchten Rubus idaeus ( Framboos ) Frambozen houden van voedzame humusrijke grond. Ze kunnen worden ingedeeld in twee groepen: de zomer en herfstframboos.zomerframbozen zijn rijp in juni/juli en de herfstframboos rijpt vanaf augustus. Zomerframbozen hebben een groei-jaar en een draagjaar. Na de oogst moeten de afgedragen scheuten weggesnoeid worden. Jonge scheuten zijn dan al boven de grond gekomen, laat hiervan de dikste scheuten staan en bindt ze aan. Per framboos zij 6 tot 8 stengels voldoende. Alles van de herfstframboos groeit, bloeit en geeft vruchten in één jaar. Ook hier na de oogst alle afgedragen scheuten wegsnoeien ; Laat per plant iets meer staan : 8 à 10 stengels. 3

4 2.3 Snoeien Waarom snoeien? Door elk jaar te snoeien wordt een gezonde, goed gevormde en productieve struik in stand gehouden. Oud hout wordt ieder jaar zoveel mogelijk verwijderd om een teruglopende opbrengst en het kleiner in omvang worden van de vruchten tegen te gaan. Al het klein fruit brengt vruchten voort op hout dat ten minste één jaar oud is. Op oud hout worden ook wel vruchten gevormd, maar beduidend minder in aantal en omvang. Naast snoei die gericht is op veel opbrengst, is snoei om een vorm tot stand te brengen ook nodig. Vormsnoei gebeurt hoofdzakelijk aan struiken. Scheutvormers worden voornamelijk geleid door aanbinden aan gespannen draden. Snoei is er altijd op gericht om zoveel mogelijk (zon)licht en luchttoetreding in de struik te bevorderen. In een te dichte struik zullen bladeren en vruchten sneller beschimmelen en verrotten. Extra snoei buiten de normale snoeiperiode, die in oktober tot en met januari valt, is soms nodig om door ziekte aangetaste takken en bladeren te verwijderen De struik vormen. De vorm van de struik die het meest voorkomt bij rode, zwarte en witte bes is de meerstammige struik. Kenmerkend hiervoor zijn de vele stengels die uit de grond komen Er zijn veel meer vormen mogelijk. De vorm heeft echter meer te maken met de situatie waarin de struik in een tuinconcept wordt toegepast of de persoonlijke voorkeur van de eigenaar. Op zich doet de vorm niet zoveel toe of af aan de opbrengst van de struik. Op de bovenstaande hoofdvormen komen variaties voor Zo is het mogelijk dat de meerstammige en bolvorm, die zich als een brede waaier tentoonspreiden, op een lage of hoge stam geplaatst, hetzelfde effect geven. Op het enkel snoer komt de variatie met drie of vier snoeren voor. Alle struikvormen kunnen rondom breed uitgroeiend zijn of worden juist plat gesnoeid. In het laatste geval groeien de struiken dan meestal tegen een muur. Op de muur gespannen draden ( dik nylon of gegalvaniseerde draad ) vergemakkelijken het in vorm brengen. Let er bij de aankoop op of deze meerstammig is of op een stam staat en ook op de hoofdvorm. Bedenk voorafgaand aan het snoeien welke vorm de struik later moet bereiken Bessen snoeien, bloemknop en bladknop. Om goed te snoeien is het in de eerste plaats noodzakelijk om goed en scherp gereedschap te gebruiken. Daarna komt de snoeitechniek. Het snoeigereedschap dient schoon gemaakt te worden vooraleer men met snoeien begint en na het snoeien van iedere struik. Er zijn twee belangrijke snoeiperioden: winter en zomer. In de winter wordt het oude hout weggenomen als jongere takken ze kunnen vervangen Snoei zodanig dat de struik open is of wordt. Verwijder de takken die de vorm zouden verstoren. Is de vorm eenmaal bereikt, dan moet men zorgen voor sporendragers. Bij de rode, witte en kruisbes en in zekere mate bij de zwarte bes worden sporendragers gevormd door het inkorten van alle zijscheutjes op de hoofdstengel. De zijscheutjes worden tot op 3 à 4 knoppen teruggeknipt. De hoofdscheut, waaraan deze zijscheuten vast zitten, wordt met ongeveer eenderde ingekort. Deze snoeiwijze bevordert vorming van nieuwe scheuten waaraan de vruchten zullen verschijnen. Na enkele jaren moeten deze oude hoofdscheuten 4

5 vervangen worden door jongeren scheuten. Let bij het snoeien wel op blad- en bloemknoppen. Takjes met veel bloemknoppen kunnen worden behouden; bloemknoppen zijn dikker dan bladknoppen en zijn afstaand ten opzichte van de stengel. De jonge scheuten hebben in hoofdzaak bladknoppen; die liggen aan de stengel en zijn veel kleiner en spitser van vorm dan bloemknoppen. Snoei een stengel niet schuin langs een oog. Snoei er altijd boven en schuin op de stengel. Te dicht bij de knop snoeien betekent meestal dat de knop afsterft Snoeien en sporen van kruisbessen. Voor de vormgeving van de struik is hetzelfde van toepassing als bij de rode bes enz. Het meest voorkomende type is de kruisbes op stam. De struik kan tot 2 m hoog worden Zorg altijd voor een open vorm. 6 à 8 gesteltakken zijn ruim voldoende voor een rijke oogst.de jonge scheuten zijn zeer breekbaar. Hierop moet men vooral letten tijdens het plukken, want dan is beschadiging en afbreken van de jonge scheuten het grootst. De beste snoeiperiode voor kruisbessen ligt aan het einde van de winter, maar wel voordat de ogen uitlopen. Vogels lusten zeer graag de jonge knoppen. Daarom snoeit men kruisbessen laten dan bijvoorbeeld aalbessen. Als de struik zijn hoofdvorm heeft verkregen, moet er telkens voor gezorgd worden dat er sporen worden gevormd ; De wijze van snoeien is dezelfde als ander besdragende soorten. De later aan de sporen komende vruchten zijn vooral groot. Wenst men een grote hoeveelheid vruchten, die echter wat kleiner zullen zijn, dan kan men best de nieuwe takken aanhouden. Men snoeit dan de oude afgedragen takken telkens weg. Knip wel de nieuwe takken op tweederde van hun lengte af Leivormen voor scheutdragers. De meeste scheuten vormende besdragers zijn in oorsprong afstammelingen van bosplanten. De bekendste gecultiveerde soorten zijn de braam, framboos, Japanse wijnbes, de boyson-, tay- en loganbessen. Om mooie rijpe vruchten te verkrijgen worden deze soorten aangebonden Hierdoor kunnen licht en lucht goed toetreden en verrotten ze niet op de grond. Al naargelang plaats en smaak kunnen de planten op verschillende manieren worden geleid. Hiertoe worden de jonge, buigzame scheuten aangebonden aan gespannen draden. Dit aanbinden kan men doen met raffia of met plastiek binders. Door het uitbuigen van de scheuten vindt een krachtige groei plaats en worden veel nieuwe scheuten gevormd. Door dit aanbinden scheidt men de vruchtdragende scheuten van de nieuwe gegroeide scheuten. Men kan de draden langs muren spannen ofwel palen in de grond drijven. Hiervoor gebruikt men best rondhout van 7 cm of vierkante palen 7 x 7 cm. De palen moeten minstens 60 cm diep geslagen worden. Wanneer het gewas met blad en vruchten volgroeid is, dan is dit een zeer groot gewicht dat de palen met draden moeten torsen. 5

6 2.3.6 Snoeien van scheutdragers. De vorm waarin wordt aangebonden, heeft bij scheutvormers invloed op de opbrengst. Naar mate de scheuten meer horizontaal worden gebogen ( recht of gegolfd ) wordt de opbrengst meer. Gedurende het ganse seizoen vormen deze planten nieuwe grondscheuten. Na de laatste oogst mogen de oude afgedragen takken tot bij de grond worden verwijderd. De jonge scheuten kunnen dan stelselmatig aan de draden bevestigd worden. Zwakke scheuten worden verwijderd, alleen de sterkste scheuten worden aangehouden.uitlopers die te ver van de draden staan worden met een spade afgestoken en verwijderd. Na de winter de planten controleren op vorstschade. De bevroren delen wegknippen. Alle scheuten worden met ongeveer 20 cm gekort. Scheutdragers kunnen tegen vorst beschermd worden door ze in het najaar aan te aarden met grove compost. Deze kan dan in het voorjaar tussen de planten worden uitgespreid. Dit werkt dan ook meteen als bemesting. Geef nooit te veel stikstofrijke voedingsstoffen. Hiermede produceert de plant veel scheuten die weinig vruchten geven. 2.4 Snoeitips Aalbes - Rode en witte bessen dragen vruchten aan takken van min twee jaar oud. Snoeien doe je best in de winter. - Om de groei van de zijscheuten te stimuleren, kort je de sterkste scheuten met ongeveer een derde in als je één jaar oude planten aankoopt. - Kort kruisende scheuten tot op twee knoppen van de hoofdtak in. - In de winter kort je alle kruisende takken in. Snijd ook een hoofdtak af tot net boven de grond. - Bij tweejarige struiken snoei je alle scheuten weg die te laag aan de hoofdtak verschijnen. Hetzelfde voor de scheuten die vanuit de voet van de plant omhoog komen Herhaal vervolgens de stappen van de eenjarige struik. Dit is om de struik stelselmatig te laten verjongen. - Bij oudere struiken verwijder je in de zomer overtollige en kruisende scheuten. Op deze manier kan er voldoende licht in de struik komen. - Kort in de winter de scheuten aan de top van de hoofdtak met de helft in. De zijscheuten knip je op één of twee knoppen van de hoofdtak. Dit bevordert de groei van nieuwe takjes die vruchten kunnen dragen. Verwijder nu de niet - vruchtdragende takken. - Bij het snoeien van struiken is het belangrijk dat deze vaasvormig gehouden wordt : een cirkel van takken rond een open hart. - Wanneer men wil gaan voor de mooiste trossen met de grootste bessen komt er iets meer bij kijken: de verschillende rassen vragen een enigszins andere snoei. Het meest gangbare ras de Jonkheer van Tets, krijgt de mooiste trossen aan de fijne korte zijscheutjes (5 tot 15 cm ). Andere rassen zoals Rotet, Rondom, Rolan en Rovada krijgen juist de grootste trossen aan wat langere zijscheuten. Bij deze rassen houdt me best wat langer zijhout (20 à 30 cm) aan. Men snoeit de overige scheuten weg tot een klein stompje. Als men het ras niet weet, is het een kwestie van observatie om te zien aan welke twijgen de mooiste bessen komen. Tabel vruchthoutsnoei bij aalbes Oogsttijd: vr = vroeg; m = middentijds; l = laat Vruchthout: kort = 5-15 cm; lang = cm; xl = cm 6

7 Rasnaam Vruchtkleur oogsttijd Vruchthout Fay s Prolific Rood vr kort Junifer Rood vr kort Jonkheer van Tets Rood vr kort Versaillaise Blanche Wit vr lang Zitavia Wit vr lang Pink Champagne Roze m kort Stanza Donkerrood m kort Red Lake Rood m kort Rolan Rood m lang Rosa Sport Roze m kort Rotet Donkerrood m lang Witte Hollander Wit m kort Rondom Rood m lang Roodneus Donkerrood l lang Augustus Donkerrood l kort Rovada Rood l lang Heinemanss Spätlese Rood l xl Trosbes aan de haag ( cordon ) Aan de haag kan rode (witte) bes op verschillende manieren gesnoeid worden. Wanneer gekozen is voor een waaiervorm ( eigenlijk een platte struik ) kan men het vruchthout op dezelfde manier verjongen als bij een struik. Wanneer de bessen echter zijn opgekweekt als snoer, is de snoei anders. De gesteltak blijft dan ongemoeid en men neemt de opkomende grondscheuten steeds weg. Het vruchthout verjongt mendoor de individuele vruchttakjes te vervangen of terug te knippen Zwarte bessen. - Zwarte bessen dragen hun vruchten aan eenjarige takken. Belangrijk is dat je zwakke scheuten inkort tot 2,5 cm boven de grond om nieuwe scheuten te krijgen. - Oudere struiken kan je in de rusttijd (tijdens de wintermaanden ) van het oude hout ontdoen. Snoei de takken terug tot aan de voet om een optimale scheutvorming te verkrijgen. - Oude verwaarloosde struiken pak je drastisch aan. Snijd alle takken in de winter af tot op 5 cm van de grond. Tijdens de tweede zomer kan je weer genieten van zwarte bessen Blauwe bessen. - Blauwe bessen vergen door hun langzame groei weinig onderhoud. Laat de struik de eerste drie tot vier jaar ongemoeid. De vruchten worden het beste gevormd op takken van twee of drie jaar oud. - Vanaf nu moet je wel elk voorjaar snoeien om de groei van nieuwe scheuten te stimuleren. - Verwijder de minst productieve en oudste scheuten. Sommige mag je zelfs tot op de grond inkorten. Het is geen probleem als je de struik met een kwart inkort Frambozen - Belangrijk is een onderscheid te maken tussen frambozenstruiken die in de zomer of in de herfst vruchten dragen. - Vroege rassen( zomer ) dragen vruchten aan stengels van één jaar oud. Verwijder daarom in de winter of in het vroege voorjaar alle oude afgedragen stengels. - In de zomer bind je de nieuwe stengels weer aan. Als de struik te dik is, kan je deze uitdunnen tot de stengels op 7,5 cm van elkaar staan. - Haal ook de scheuten met witte schimmel (meeldauw ) en bruine schimmel weg. 7

8 - Snij om de twee tot drie jaar de oude scheuten weg, zodat er nieuwe kunnen groeien Kruis of worcesterbessen. - Kruisbessen kan je naast de normale kweekmethode, waarbij je de struik zichzelf gewoon laat ontwikkelen, ook kweken op snoer en korte stam. Bij op snoer geldt hetzelfde snoeiprincipe als bij witte en rode bessen. - De vruchten komen op takken van één jaar en ouder. Zelfs zonder snoeien zal je nog bessen hebben. - Verwijder na het plukken alle kruisende en te laag bij de grond geplaatste takken. ( terugknippen tot een opwaartse knop ) - In de winter kort je de zomerscheuten in met de helft. - Laat van de zijscheuten of vruchtdragers maar twee knoppen tot aan het oude hout over 3. VERMEERDEREN VAN KLEIN FRUIT. 3.1 Winterstek. Winterstek vraagt als regel maar weinig aandacht. Meestal zullen de stekken zonder verdere zorg wortelen wanneer ze in de periode tussen november en maart in de volle grond worden gestoken. Voor winterstek kiest u goed ontwikkelde jonge twijgen. De top van de twijg wordt niet gebruikt ; deze is meestal onvoldoende afgehard. Knip stukken van + 25 à 30 cm met goed ontwikkelde knoppen. Aan de bovenkant laat u een paar cm boven de knop zitten, aan de onderkant knipt u tot kort bij de knop. Wanneer u wat meer zekerheid wilt, is het goed om winterstek eerst een periode recht in scherp zand in te kuilen op een koele, maar luwe plek. De stekken worden dan in de volle grond uitgezet wanneer de knoppen in het voorjaar beginnen op te zwellen ( maart april ) Goede stekgrond is los en humusrijk; als regel verdient lichtzure grond de voorkeur. Over het algemeen voldoet een mengsel van tuingrond met turf en scherp zand. Makkelijk te stekken: aalbes, zwarte bes, druif, jostabes, kruisbes, vlierbes, worcesterbes. 3.2 Zomerstek. Het vermeerderen uit zomerstek ( een gebladerde stek ) vraagt meer zorg omdat het blad vocht nodig heeft ( en verdampt) terwijl de wortels ontbreken. Daarom heeft zomerstek alleen kans in een beschutte omgeving : bv binnen op de vensterbank of in de serre. Zolang de stekken niet groeien mogen ze niet in de volle zon. Voor zomerstek gebruikt u nog niet verhouten jonge scheutjes die u uitbreekt met een stukje bast ( hieltje ), het blad wordt op één bovenste blad na verwijderd.meestal is het beter om het topje te nijpen. Het beste kunt u de stekken in potjes zetten die u, tot ze aanslaan, afdekt met een plastiek zak of met de onderkant van een doorgeknipte petfles. Wat scherp zand als bovenlaag, voorkomt mosvorming en werkt licht preventief tegen schimmels. Als regel is de beste tijd voor zomerstek van juni tot half augustus. Redelijk probleemloos uit zomerstek te vermeerderen: Appelbes (Aronia), braam, druif, Japanse wijnbes, Taybes, moerbei, gele kornoelje/kornoeljekers in mei-juni of in aug.- sept.;vijg. Met kleinere kans : Blauwe bes, cranberry, vossenbes, kiwi (kleinvruchtige wortelt iets Makkelijker 3.3 Afleggen. 1. Top afleggen: Van braamachtige hoeft u niets anders te doen dan de top een stukje in te graven. Zodra de top voldoende geworteld is, vormt deze een opgaande jonge scheut en kan van de moederplant losgeknipt worden. U kunt de top ook afleggen in een ingegraven pot met stekgrond.( geen groeistagnatie door het verplanten) Wel de pot vochtig houden. 2.Een tak naar de grond buigen en deze kort onder de top zo in te graven dat het topje met enkele bladeren vrij blijft. Het topje moet rechtop staan (steunen). De tak zal het snelst wortelen wanneer deze een kleine verwonding heeft op zijn laagste punt.tak knikken of zelf een kleine verwonding aanbrengen aan de onderzijde van het laagste punt. 8