Correctievoorschrift. Voorbeeld van een goed antwoord: Nagel volgt Kant door op te merken dat het vreemd en onwenselijk is
|
|
- Erna van der Pol
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Toets Vrije Wil en 2 Correctievoorschrift Correctievoorschrift Maximumscore 3 Een correcte uitleg van Kants analyse van morele verantwoordelijkheid Een correcte uitleg van waarom we het bestaan van de vrije wil volgens Kant niet kunnen bewijzen Een correcte uitleg van waarom we dat bestaan toch moeten aannemen Aan de hand van de handelingen en de gevolgen daarvan kan je iemand niet moreel beoordelen: als natuurwezen in de door causaliteit geregeerde fenomenale wereld hebben we daar immers geen controle over. Morele verantwoordelijkheid kunnen we slechts toekennen aan iemands wil, omdat we daar wel controle over hebben. Die wil moet zich dan onttrekken aan de fenomenale wereld en behoort dan de noumenale wereld toe; de wereld die we wel kunnen denken maar die principieel ontoegankelijk is voor onze waarneming. Over die noumenale wereld kunnen we niets empirisch bewijzen. We moeten echter wel het bestaan van de vrije wil aannemen omdat volgens de categorische imperatief mensen verantwoordelijk moeten kunnen houden. 2 Maximumscore 3 Een correcte uitleg van Nagels opvatting van moral luck Een analyse van de moral luck van iemand die verdacht wordt van poging tot doodslag De eis van totale controle als voorwaarde voor volledige verantwoordelijkheid Moral luck is volgens Nagel het gegeven dat omstandigheden die je zelf niet onder controle hebt mede de morele beoordeling van je gedrag bepalen. Bij en verdenking van poging tot doodslag hebben zulke omstandigheden ervoor gezorgd dat je gedrag minder onjuist was dan wanneer de doodslag succesvol was. We zouden totale controle over onze handelingen moeten hebben ok volledig moreel verantwoordelijk gesteld te kunnen worden. 3 Maximumscore 3 Een correcte uitleg van hoe Nagel Kant volgt Een correcte uitleg van hoe Nagel afwijkt van Kant Een correcte argumentatie van waarom er bij Nagel eerder sprake is van pech dan van morele pech Nagel volgt Kant door op te merken dat het vreemd en onwenselijk is
2 Toets Vrije Wil en 2 Correctievoorschrift dat mensen verantwoordelijk worden gehouden voor iets waar ze geen totale controle over hebben: de goede wil zou voor dat beoordelen leidend moeten zijn. Tegelijkertijd neemt hij afstand van Kants ethiek door te zeggen dat we niet kunnen abstraheren van externe factoren als we mensen moreel beoordelen. Nagels morele pech hangt af van externe factoren; oftewel van of we mazzel of pech hebben met wat we doen. Dit zegt niets over of de wil moreel goed is of niet: als je vanuit Kant alleen de wil en niet het handelen zelf moreel beoordeelbaar vindt hebben externe factoren en dus je handelen niets met morele mazzel of pech te maken. 4 Maximumscore 2 Een correcte uitleg van het conditioneel compatibilisme Een correcte toepassing van het consequentie-argument Volgens het conditioneel compatibilisme had je wat anders kunnen doen als je wat anders had gewild. Zelfs al is je wil zelf gedetermineerd (dus geen ultieme-oorzaak principe) dan is de wil nog vrij te noemen (principe van alternatieve mogelijkheden is intact). Van Inwagens consequentie-argument: om, ondanks het determinisme, toch van een vrije wil te kunnen spreken zou je die wil moeten kunnen veranderen. Om die wil in een deterministische wereld te kunnen veranderen moet je óf de natuurwetten moeten kunnen veranderen, óf terug moeten kunnen reizen in de tijd. Omdat we die mogelijkheden niet hebben is het conditioneel compatibilisme onzinnig. 5 Maximumscore 3 Een argumentatie dat het voorbeeld van Buruma geen geldig argument is Een analyse van de inspiratie van het sociaal determinisme op Buruma Een correcte herformulering In de tekst van Buruma merkt hij op dat mensen hun gedrag afstemmen op de groep. Dat zegt niets over wat ze willen, alleen over wat ze doen. Buruma is geïnspireerd door het idee dat de wil van mensen vaak (mede)gevormd wordt door hun sociale omgeving / de groep en cultuur waar ze in verkeren. Als Buruma had beweerd dat wat mensen willen (mede)bepaald wordt door de groep, dan had hij een argument tegen het bestaan van de vrije wil. 6 Maximumscore 3 Noemen van de 4 redenen om iemand te straffen Het noemen van vergelding als reden en de redenen van Perebooms afkeur daarvan Een beschrijving van het soort opsluiten van misdadigers (quarantaine- 2
3 Toets Vrije Wil en 2 Correctievoorschrift analogie) en Perebooms verdediging daarvan Afschrikking, opvoeding, bescherming samenleving, vergelding De belagers van Breivik zullen afschrikking (geldt alleen voor andere, potentiële misdadigers), opvoeding (tamelijk zinloos omdat ze er van uitgaan dat Breivik niet meer vrij komt) en opsluiting (te soft ) onvoldoende vinden: ze willen rechtmaken wat Breivik krom heeft gemaakt en willen dat hij net zo lijdt als zijn slachtoffers. Vergelding dus. Pereboom zou deze vorm van morele woede afkeuren omdat Breivik volgens Perebooms harde incompatibilisme niet uit vrije wil handelde. Breivik zou volgens Pereboom wel opgesloten mogen worden om de samenleving tegen hem te beschermen. Dat is dan niet bedoeld als straf, dus moeten we Breivik dan behandelen als patiënt. 7 Maximumscore 2 Een uitleg van hoe het harde incompatibilisme morele woede kan temperen, met gebruikmaking van tekst 3. Een uitleg van de rol van morele woede in het geloof in het bestaan van de vrije wil Het harde incompatibilisme beweert dat er geen vrije wil is. Er is dus ook geen verantwoordelijkheid. Zowel Breivik als zijn belagers zouden met dit inzicht minder woedend zijn op anderen, zoals op nietextremisten. Omdat we morele woede voelen en waarderen zouden we gebaat zijn bij het bestaan van de vrije wil. Onze woede zou anders onterecht en zelfs belachelijk zijn. Daarom willen we graag in het bestaan van een vrije wil geloven. 8 Maximumscore 2 Een correcte uitleg van Strawsons theorie van reactieve attitudes Een correcte analyse van wenselijkheid van de stap naar een objectiverende attitude Strawson beweert dat wij ons op verschillende wijzen kunnen verhouden tot situaties. De directe emotionele houding heet reactieve attitude. Strawson claimt dat het gegeven dat we direct emotioneel reageren op iemands gedrag voldoende reden is om een vrije wil aan te nemen; onze onvermijdelijk reactie zou anders onzinnig zijn. Er is echter ook een meer verstandelijke en afstandelijke reactie mogelijk: de objectiverende attitude die omstandigheden meeweegt. De stap die Breiviks tegenstanders zouden moeten maken is die naar de objectiverende attitude. Ze zouden dan inzien dat hij wellicht geen controle had over zijn daden en dus niet volledig toerekeningsvatbaar was. 9 Maximumscore 3
4 Toets Vrije Wil en 2 Correctievoorschrift Een correcte uitleg van waar ze dan aan twijfelen Of: Of: We twijfelen er dan aan of Breiviks wil voldoet aan het ultieme-oorzaak principe: wat hij wil is wellicht gedetermineerd. Wel had hij wat anders kunnen doen, als hij wat anders had gewild We twijfelen er dan aan of Breiviks wil voldoet aan het principe van alternatieve mogelijkheden: wellicht wilde hij zelf wat anders maar voelde hij zich gedwongen te doen wat hij deed. Zijn wil zelf is causa sui (ultieme oorzaak van zichzelf), maar zijn handelen is niet vrijdag We twijfelen dan aan beide: zowel zijn wil als zijn handelen zijn gedetermineerd / buiten zijn controle 0 Maximumscore Een correcte uitleg van de sleutelrol Door gewenning aan na elkaar optredende verschijnselen nemen we aan dat de een oorzaak is van de ander. Daarmee sluiten we toeval uit en voegen dus een idee van noodzakelijkheid toe. Dit nemen we aan als we het hebben over de relatie tussen onze wil en ons handelen: we gaan er niet empirisch- van uit dat onze wil ons handelen veroorzaakt. Een ander gevolg van Hume s strikte empirisme is dat determinisme niet te bewijzen valt, omdat determinisme causaliteit en dus noodzakelijkheid nodig heeft. Hume s begrip van causaliteit zet vraagtekens bij zowel vrijheid als noodzakelijkheid. Maximumscore 2 Een toepassing van de drie soorten determinisme op de zaak Joran Een libertaristisch verweer tegen deze drie soorten determinisme Genetisch: Jorans handelen werd volledig bepaald door genetische determinanten zoals overlevingsdrang. Ook is het mogelijk dat Joran een sterke genetische aanleg tot agressie heeft. Sociaal: Joran handelde zoals hij geleerd heeft te handelen. Natuurwetmatig: Jorans handelen komt noodzakelijkerwijs voort uit de fysisch-causale toestand van de wereld. Een libertaristische verdediging zal moeten bestrijden dat deze soorten determinisme simpelweg niet waar zijn. Genetisch: er zijn vele driften en genetische neigingen die we kunnen beheersen. Het is een kwestie van psychiatrie of Joran deze driften wel of niet kon beheersen, maar het beheersen is niet per se uitgesloten. Sociaal: ongeacht je opvoeding zou je als volwassene in staat moeten zijn deze opvoeding kritisch te evalueren. Joran had, tenzij hij niet of verminderd ontoerekeningsvatbaar was, een afweging kunnen maken. Natuurwetmatig: het staat nog lang niet vast of de causaliteit zoals die 4
5 Toets Vrije Wil en 2 Correctievoorschrift gesuggereerd wordt ook echt bestaat. Een dominante versie van de kwantummechanica twijfelt daar bijvoorbeeld aan. Ook: zelfs al zouden we volledig natuurwetmatig gedetermineerd zijn, dan nog kunnen en moeten we elkaar verantwoordelijk houden voor elkaars gedrag (a la Kant bijvoorbeedl). 2 Maximumscore 2 Een correcte uitleg van het compatibilisme Een steekhoudende kritiek op het compatibilisme Het principe van alternatieve mogelijkheden kan het doen zonder het ultieme-oorzaak principe en is volgens deze mensen voldoende voorwaarde voor het spreken over een vrije wil. Het gaat er dan niet om of je wil onveroorzaakt (causa sui) is, maar of je keuzemogelijkheden kan hebben. Het gaat bij het principe van alternatieve mogelijkheden echter niet om wilsvrijheid, maar slechts om handelingsvrijheid. Ook kan beargumenteerd worden dat er geen sprake is van alternatieve mogelijkheden als de wil zelf al gedetermineerd is: dan ligt het immers als vast wat je gaat doen en zijn alternatieve scenario s op voorhand uitgesloten. 3 Maximumscore Een uitleg van of er sprake is van morele pech in de zin van Nagel In de zin van Nagel is er sprake van morele pech: als Stephany niet dat artikel zat te lezen had Joran haar niet vermoord en was dan niet schuldig geweest. 4 Maximumscore 2 Een correcte uitleg van hoe we Joran via het begrip besturingscontrole verantwoordelijk kunnen houden Een verklaring van waarom Joran dan wel vatbaar moet zijn voor redenen In de casus heeft Joran geen totale controle: zij handelen komt immers niet uit het niets. Er is geen sprake van dat Joran de ultieme oorzaak is van zijn handelen. Ook heeft hij geen regulatieve controle: hij zal Stephany hoe dan ook vermoorden. Er is geen sprake van alternatieve mogelijkheden. Joran heeft wel besturingscontrole: zoalng hij maar doet wat Natalee wil kan hij handelen uit vrije wil. Als hij anders wil en anders wil gaan hendelen grijpt Natalee in en ontneemt ze Joran de besturingscontrole. Doordat Joran de keuze heeft tussen meewerken en niet meewerken kunnen we hem verantwoordelijk houden. Om de keuze tussen meewerken en niet meewerken te kunnen maken is het vereist dat Joran begrijpt wat er aan de hand is. Als hij dat niet kan heeft hij geen besturingscontrole en kunnen we hem niet 5
6 Toets Vrije Wil en 2 Correctievoorschrift verantwoordelijk houden. 6
Opgave 1 Vrije wil op de weg
Opgave 1 Vrije wil op de weg 1 maximumscore 4 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een weergave van twee citaten waarin twee redenen voor strafvervolging herkenbaar zijn (per juist citaat 1 scorepunt
Nadere informatieBart van Haaster 2013
Bart van Haaster 2013 1. Als voorwaarde voor verantwoordelijkheid 2. Als zelfverwerkelijking 3. Als bewuste aansturing 1. Vrije wil als voorwaarde voor verantwoordelijkheid Een handeling uit vrije wil
Nadere informatieIn tekst 1 maakt Buruma een onderscheid tussen de gedragingen ( de harde dingen die je kan zien ) en de intentie van een verdachte.
FILOSOFIE VWO 6 Vrije wil, hoofdstuk 1 en 2 Deel 1: Vrije wil en het strafrecht De teksten in dit deel komen beiden uit het artikel Je hoeft niet te schieten van Ybo Buruma (opiniepagina van De Volkskrant).
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots
Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots 1 maximumscore 3 een uitleg van de identiteitstheorie: gedachten en ervaringen zijn identiek aan hersentoestanden 1 twee andere redenen waarom de identiteitstheorie
Nadere informatieOpgave 3 Roken en vrije wil
Opgave 3 Roken en vrije wil 13 maximumscore 4 een uitleg dat het substantiedualisme van Descartes in tekst 7 is te herkennen: denkende substantie versus uitgebreidheid Er zijn twee soorten verslavingen:
Nadere informatieOpgave 1 Hebben kinderen een vrije wil?
Opgave 1 Hebben kinderen een vrije wil? 1 maximumscore 2 een uitleg waarom Augustinus onder andere naar aanleiding van deze gebeurtenis het begrip wil kan introduceren: inzicht in het goede is niet genoeg
Nadere informatieTjeerd van de Laar. Eindtermen vrije wil (Augustus 2011) Wat is vrije wil?
Eindtermen vrije wil (Augustus 2011) Tjeerd van de Laar Hieronder vindt u een uitwerking van de eindtermen bij het examen filosofie over vrije wil zoals vermeld in deel vier van de syllabus filosofie 2013
Nadere informatieOm dit document zo kort mogelijk te houden is bij de uitwerking zoveel mogelijk geabstraheerd van
Eindtermen vrije wil (Augustus 2011) Tjeerd van de Laar t u een uitwerking van de eindtermen bij het examen filosofie over vrije wil zoals vermeld in deel vier van de syllabus filosofie 2013 voor VWO,
Nadere informatieVoorbeeldexamen Vrije Wil als Voorwaarde voor Verantwoordelijkheid
Voorbeeldexamen Vrije Wil als Voorwaarde voor Verantwoordelijkheid Dit voorbeeldexamen bestaat uit 12 vragen. Er zijn in totaal 28 punten te behalen. Laurence Sterne, verantwoordelijkheid en de vrije wil
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots
Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots 1 maximumscore 3 een uitleg van de identiteitstheorie: gedachten en ervaringen zijn identiek aan hersentoestanden 1 twee andere redenen waarom de identiteitstheorie
Nadere informatie5 Toetsvragen bij Vrije Wil Met antwoordmodel 2011-2012 Tjeerd van de Laar
1 5 Toetsvragen bij Vrije Wil Met antwoordmodel 2011-2012 Tjeerd van de Laar 2 1. Lees het tekstvak hieronder en beantwoord de onderstaande vragen. Zwaar misdrijf verdient een zware straf Joost Eerdmans
Nadere informatie6,4. Samenvatting door een scholier 5064 woorden 30 juli keer beoordeeld. Filosofie
Samenvatting door een scholier 5064 woorden 30 juli 2012 6,4 20 keer beoordeeld Vak Filosofie Hoofdstuk 1 Wat is vrije wil? Determinisme, alle acties en handelingen zijn van te voren bepaald, men heeft
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatieEindexamen vwo filosofie 2012 - I
Opgave 1 De verliefde wil 1 maximumscore 2 een argumentatie waarom het volgens Hume mogelijk is uit vrije wil verliefd te worden, gebaseerd op de rol van het sterkste verlangen 1 met behulp van tekst 1
Nadere informatiefilosofie vwo 2015-II
Opgave 1 Over vrijheid en christelijk geloof 1 maximumscore 2 Een uitleg in welk opzicht Mill vindt dat het calvinistische idee van gehoorzaamheid niet overeenstemt met het christelijk geloof: als de mens
Nadere informatiefilosofie vwo 2015-II
Opgave 1 Over vrijheid en christelijk geloof 1 maximumscore 2 Een uitleg in welk opzicht Mill vindt dat het calvinistische idee van gehoorzaamheid niet overeenstemt met het christelijk geloof: als de mens
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2015
Correctievoorschrift VWO 2015 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Examenstof, vrije wil
Samenvatting Filosofie Examenstof, vrije wil Samenvatting door J. 7123 woorden 14 mei 2014 7,9 9 keer beoordeeld Vak Filosofie Vrije wil als verantwoordelijkheid We spreken van vrije wil als verantwoordelijkheid,
Nadere informatieOpgave 3 De gewapende overval
Opgave 3 De gewapende overval 12 maximumscore 2 een argumentatie dat het idee van vrije wil als bovennatuurlijke kracht in het kader van vrije wil als bewuste aansturing voor veel mensen aantrekkelijk
Nadere informatieOpdrachten bij VRIJE WIL Hans Happel en Tjeerd van de Laar Koning Willem II College 2012-2013
Opdrachten bij VRIJE WIL Hans Happel en Tjeerd van de Laar Koning Willem II College 2012-2013 Paragraaf 1.1 1) Waarom speelt het begrip vrije wil zo n belangrijke rol in het dagelijks leven? 2) Waarom
Nadere informatieCAT B / Cursusafhankelijke toets
Oefentoets CAT B1.2.4 0809 / Cursusafhankelijke toets Cursus B1.2 4 0708 het verhaal van de patiënt Cursuscoördinator dr. A.K. Oderwald 4 Opdrachten, gesloten boek, open vragen, MET antwoord aanwijzingen
Nadere informatieEindexamen filosofie havo I
Beoordelingsmodel Opgave 1 De graaf van Monte-Cristo 1 maximumscore 3 een uitleg van welke primaire hartstocht haat kan worden afgeleid: de droefheid 1 de opvatting van Spinoza over haat: de wil tot verwijderen
Nadere informatieEindexamen vwo filosofie 2013-I
Opgave 2 Zelfverwerkelijking in een zinloze wereld 8 maximumscore 3 Sartres omschrijving van het essentialisme: de opvatting dat de mens een kern en daarmee een vooraf gegeven bedoeling heeft 1 met verwijzing
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2013
Correctievoorschrift VWO 2013 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen
Nadere informatieExamen VWO 2013. filosofie. tijdvak 1 woensdag 22 mei 9.00-12.00 uur
Examen VWO 2013 tijdvak 1 woensdag 22 mei 9.00-12.00 uur filosofie Dit examen bestaat uit 19 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 56 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Examenstof: Vrije wil
Samenvatting Filosofie Examenstof: Vrije wil Samenvatting door een scholier 6944 woorden 13 mei 2014 5 3 keer beoordeeld Vak Filosofie Definities vrije wil. Verantwoordelijkheid - Je handelt uit vrije
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2012
Correctievoorschrift VWO 2012 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen
Nadere informatieOver Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten
1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opgave 2 Waanzin 6 maximumscore 2 een weergave van de overeenkomst tussen Descartes benadering van emoties en de beschreven opvatting over melancholie in de Oudheid: een fysiologische benadering 1 een
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo II
Opgave 2 Over wetenschap en religie: zij die uit de hemel kwamen 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom wetenschappelijke kennis niet als probleemloze bron van vooruitgang kan worden beschouwd: wetenschap
Nadere informatieOpgave 1 Vrije wil op de weg
Opgave 1 Vrije wil op de weg 1 maximumscore 4 een weergave van twee citaten waarin twee redenen voor strafvervolging herkenbaar zijn (per juist citaat 1 scorepunt toekennen): 2 opvoeding: in tekst 1 correctie
Nadere informatieOver vrijheid en gevangenschap schrijft de Schotse filosoof David Hume het volgende:
Opgave 3 Anna Karenina tekst 6 In de beroemde Russische roman Anna Karenina van Leo Tolstoj uit 1877 spelen de thema s liefde, plicht en schuld een belangrijke rol. Anna, de hoofdpersoon, is getrouwd met
Nadere informatieOpdracht Levensbeschouwing Doodstraf
Opdracht Levensbeschouwing Doodstraf Opdracht door een scholier 1930 woorden 14 maart 2003 6,2 18 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 0. Geef een korte argumentatie waarom jij tegen of voor de doodstraf
Nadere informatiefilosofie havo 2015-II
Opgave 2 Het kosmopolitisme van Amartya Sen 6 maximumscore 2 een uitleg dat het volgens Cicero medemenselijk is dat de jonge Sen de zwaargewonde man helpt: de hulp van Sen aan de man levert geen nadeel
Nadere informatieOpgave 3 De troost van muziek
Opgave 3 De troost van muziek 12 maximumscore 2 een uitleg in welk opzicht de emotie van de ballade Where Are We Now? een acute emotie is: een waarneembare uiting in beeld / stem / melodie 1 een uitleg
Nadere informatieEindexamen havo filosofie II
Opgave 2 Het geval Phineas Gage 9 maximumscore 2 een uitleg hoe vanuit de fysiologische benadering van emoties het veranderde gedrag kan worden verklaard: de lichamelijkheid van de hersenschade kan tot
Nadere informatieOpgave 1 Hebben kinderen een vrije wil?
Opgave 1 Hebben kinderen een vrije wil? 1 maximumscore 2 een uitleg waarom Augustinus onder andere naar aanleiding van deze gebeurtenis het begrip wil kan introduceren: inzicht in het goede is niet genoeg
Nadere informatiefilosofie havo 2018-II
Opgave 3 Verslavingen 17 maximumscore 1 Een goed antwoord bevat een uitleg dat het voorbeeld van de Anonieme Alcoholisten om het zelfbeeld te veranderen, past bij de interpretatietheorie: vaak herhalen
Nadere informatieEindexamen havo filosofie II
Opgave 1 Star Trek 1 maximumscore 2 een uitleg welk standpunt in het nature-nurture debat bij de Vulcans te herkennen is: het nurture standpunt 1 een uitleg van het nature-nurture debat: aangeboren versus
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2014
Correctievoorschrift VWO 2014 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen
Nadere informatieEindexamen vwo filosofie II
Opgave 2 Leven vanuit vrije wil 7 maximumscore 3 een weergave van een overeenkomst tussen de Avatar-training en Sartre wat betreft de opvatting over vrijheid als zelfverwerkelijking: beiden lijken uit
Nadere informatiefilosofie havo 2018-II
Opgave 2 Gevoelswerk 9 maximumscore 2 een uitleg dat Tessa s twijfel toont dat ze zich kritisch tot zichzelf kan verhouden, waarin volgens Korsgaard de waarde van authenticiteit ligt 1 een weergave van
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer vwo 2008-I
Opgave 1 Tbs ter discussie 1 maximumscore 2 beveiliging van de samenleving Voorbeeld van juiste toelichting bij beveiliging van de samenleving: In de tekst staat dat er steeds minder mensen uitstromen
Nadere informatieHoe word je succesvol in sales
Hoe word je succesvol in sales Verkopen gaat niet vanzelf. Zeker niet in deze tijd. Toch zijn nog steeds veel verkopers erg succesvol. Dat komt niet door het product of de dienst die ze aanbieden, maar
Nadere informatieNederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)
Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 19 mei 9.00 12.00 uur 20 03 Voor dit examen zijn
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opgave 2 Spiritueel scepticisme 6 maximumscore 4 een uitleg dat McKenna in tekst 6 vanuit epistemologisch perspectief over solipsisme spreekt: hij stelt dat de kennisclaim over het bestaan van andere mensen
Nadere informatie[met eindtermen onderwerp Vrije Wil] FILOSOFIE VWO. Syllabus centraal examen 2015
[met eindtermen onderwerp Vrije Wil] FILOSOFIE VWO Syllabus centraal examen 2015 April 2013 Toelichting bij de titel van deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2015. Syllabi van de
Nadere informatieGeluk & wijsheid. Zesde avond
Geluk & wijsheid Zesde avond Het man-vrouw probleem Geen twee mensen zijn gelijk Toch hebben we veel gemeenschappelijk Biologische overeenkomsten wijzen niet op psychologische overeenkomsten In hoeverre
Nadere informatieEen ander domein is de wetenschap. Wetenschap kan men als volgt omschrijven:
Pagina B 1 Samenvatting inleidende les ethiek 8/02/06 ETHIEK. Filosofie is denken, hard nadenken over vanalles en nog wat, en hoort eigenlijk bij ethiek. Ethiek zelf kan me ook een beetje vergelijken met
Nadere informatieScholen herdenken vermoorde leraar
ANALYSE MAATSCHAPPELIJK VRAAGSTUK: ZINLOOS GEWELD tekst 26 NOS-nieuws van 16 januari 2004: Scholen herdenken vermoorde leraar Scholen in het hele land hebben om 11.00 uur één minuut stilte in acht genomen
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Het bestaan van God en het voortbestaan van religie 1 maximumscore 3 een uitleg hoe het volgens Anselmus mogelijk is dat Pauw en Witteman het bestaan van God ontkennen: het zijn
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2014
Correctievoorschrift VWO 2014 tijdvak 2 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen
Nadere informatieCorrectievoorschrift VBO-MAVO-D 2004
Correctievoorschrift VBO-MAVO-D 2004 tijdvak 2 ENGELS D inzenden scores Voor dit examen hoeft u geen afnamegegevens aan de Citogroep te verstrekken. 400030-2-516c Het correctievoorschrift bestaat uit:
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Opgave 3 De (on)werkelijkheid in Goodbye, Lenin!
Opgave 3 De (on)werkelijkheid in Goodbye, Lenin! 12 maximumscore 2 een uitleg dat volgens Hume het uniformiteitsprincipe filosofisch niet te verantwoorden is: omdat het uniformiteitsprincipe niet is te
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands. tijdvak 2 dinsdag 19 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2007 tijdvak 2 dinsdag 19 juni 13.30-16.30 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 49 punten
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands. tijdvak 1 maandag 19 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2008 tijdvak 1 maandag 19 mei 13.30-16.30 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 22 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 53 punten
Nadere informatieOpgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid
Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid tekst 4 Studeer, slaap, maak muziek, stress niet, maak vrienden, geniet aanzien, drink niet, zweet, speel en kies je ouders met zorg. Dit zijn volgens de Nederlandse
Nadere informatieEindexamen Filosofie havo 2003 - II
3 Antwoordmodel Oude en nieuwe media 1 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een uitleg hoe een hiërarchie in de staat volgens Hobbes ontstaat 2 een uitleg van het begrip sociaal contract in verband
Nadere informatieOpgave 2 Emoties rondom Joran
Opgave 2 Emoties rondom Joran 9 maximumscore 4 Een goed antwoord bevat een uitleg dat de verontwaardiging over Van der Sloot een emotie is die voldoet aan de vier onderdelen van de gegeven definitie, waarbij
Nadere informatieEindexamen vwo filosofie II
Opgave 1 Johnny Cash 1 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een argumentatie aan de hand van de inleiding dat het moeilijk is vast te stellen of Johnny Cash uit vrije wil aan drugs is begonnen met behulp
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2009 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Religieuze ervaring 1 maximumscore 5 een bruikbare definitie van religie 1 drie problemen die zich kunnen voordoen bij het definiëren van religie 3 meerdere religieuze tradities;
Nadere informatie5 havo Nederlands mevr. Rozendaal. Leesvaardigheid examenvoorbereidingen
naam: Leesvaardigheid examenvoorbereidingen Opdracht: vul de juiste begrippen in op de lege plekken. Je kunt kiezen uit: acceptatie afhankelijk belanghebbend beschouwing betrouwbare deskundige discussiant
Nadere informatieExamen VWO. filosofie. tijdvak 1 dinsdag 26 mei 9.00-12.00 uur
Examen VWO 2015 tijdvak 1 dinsdag 26 mei 9.00-12.00 uur filosofie Dit examen bestaat uit 15 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 45 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een
Nadere informatieExamen VWO. filosofie. tijdvak 1 donderdag 15 mei 9.00-12.00 uur
Examen VWO 2014 tijdvak 1 donderdag 15 mei 9.00-12.00 uur filosofie Dit examen bestaat uit 17 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 53 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een
Nadere informatieWaarom de vrije wiloplossing van Stef Decoene geen redding brengt
Waarom de vrije wiloplossing van Stef Decoene geen redding brengt Jan Verplaetse Universiteit Gent, Faculteit Rechtsgeleerdheid, Vakgroep Grondslagen en Geschiedenis van het Recht, e-mail: jan.verplaetse@ugent.be
Nadere informatieKinderdoding. Inhoud. Onderzoeksopzet. Aanleiding 17-10-2010. Aanleiding Onderzoeksopzet Wetgeving Resultaten Discussie. Verschil in berechting tussen
Kinderdoding Verschil in berechting tussen mannelijke en vrouwelijke kinderdoders Aanleiding Onderzoeksopzet Wetgeving Resultaten Discussie Inhoud E.J.C. Goetheer 13-1- Aanleiding Proefschrift A.J. Verheugt,
Nadere informatieFilosofie en actualiteit. Tweede bijeenkomst
Filosofie en actualiteit Tweede bijeenkomst Journalistieke vragen Over wat voor soort gebeurtenis hebben we het? Wat is de oorzaak? Wat gebeurt er verder? Hoe moeten we deze gebeurtenis beoordelen? Filosofische
Nadere informatieOpgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid
Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid 6 maximumscore 3 een argumentatie dat de opvatting van Kahn niet tot het dualistisch epifenomenalisme kan behoren, omdat daarin bewuste gedachten geen invloed
Nadere informatieVALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg. een populair recept
VALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg een populair recept een maatschappelijk probleem add some learning opgelost! deze bijdrage een perspectief
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL 2006
Examen VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 1 maandag 29 mei 13.30-15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE GL EN TL Bij dit examen horen een tekstboekje en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle
Nadere informatieBeoordeling. h2>klacht
Rapport 2 h2>klacht Verzoeker klaagt er in vervolg op zijn bij de Nationale ombudsman op 5 februari 2008 ingediende klacht over dat het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) Rotterdam in het
Nadere informatiefilosofie havo 2017-II
Opgave 1 Internationale drugshandel 1 maximumscore 3 een uitleg dat een handelend persoon gezien kan worden als iemand die de vrijheid heeft om zijn eigen leven vorm te geven 1 een uitleg dat een hulpeloos
Nadere informatieCorrectievoorschrift examen VMBO-KB 2003
Correctievoorschrift examen VMBO-KB 2003 tijdvak 1 ENGELS CSE KB ENGELS VBO-MAVO-C Inzenden scores Vul de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten in op de optisch leesbare formulieren of verwerk
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. geesten op metafysisch niveau, omdat er geen andere bewustzijnsvormen bestaan 1
Opgave 1 Scepticisme en film 1 maximumscore 4 geesten op metafysisch niveau, omdat er geen andere bewustzijnsvormen bestaan 1 geesten op epistemologisch niveau, omdat er geen andere bewustzijnsinhouden
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2015
Correctievoorschrift VWO 2015 tijdvak 2 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen
Nadere informatieKINDEREN LEKKER IN HUN VEL
KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een
Nadere informatiefilosofie havo 2016-I
Opgave 1 Ebola 1 maximumscore 2 een uitleg dat er in tekst 1 geen sprake is van gelijke kansen voor de ebolapatiënten, omdat de farmaceutische industrie alleen medicijnen ontwikkelt waarop winst gemaakt
Nadere informatieNOOIT GENOEG DE KWETSBAARHEID VAN
TEKST: Annick Geets DE KWETSBAARHEID VAN NOOIT GENOEG Kwetsbaarheid is niet een kwestie van winnen of verliezen, maar een kwestie van inzien en accepteren dat beide bij het leven horen. Een kwestie van
Nadere informatiefilosofie vwo 2015-II
Opgave 2 Onbewuste discriminatie 6 maximumscore 4 Een beschrijving van de twee groepen waarin bij Descartes de gedachten van de ziel uiteenvallen: acties en passies van de ziel 1 een antwoord op de vraag
Nadere informatieCorrectievoorschrift VMBO-GL en TL 2006
Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 2 FRANS CSE GL EN TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 1 REGELS
Nadere informatiefilosofie vwo 2016-II
Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering
Nadere informatieMisdaad, straf en herstel
Misdaad, straf en herstel Een herbezinning op het strafrecht en een aanzet tot een op herstel georiënteerd misdaadrecht Jacques Claessen Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding 1. Inleiding 1 2. De legitimiteitscrisis
Nadere informatieKennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Violette van Zandbeek Social research Datum: 15 april 2011
Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Naam: Violette van Zandbeek Vak: Social research Datum: 15 april 2011 1 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Als onderdeel van het vak social research
Nadere informatieEthische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen.
Samenvatting door A. 1576 woorden 4 december 2014 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Paragraaf 2 De ethische optiek 1 inleiding Ethiek gaat over goed en kwaad in het menselijk handelen. Onderscheid
Nadere informatieonthouden. Schrijfdoelen Schrijfdoel Inhoud schrijfdoel Voorbeeld vermaakt door een leuk, spannen, aangrijpend of interessante tekst.
Nederlands Leesvaardigheid Leesstrategieën Oriënterend lezen Globaal lezen Intensief lezen Zoekend lezen Kritisch lezen Studerend lezen Om het onderwerp vast te stellen en te bepalen of de tekst bruikbaar
Nadere informatieEindexamen Filosofie vwo 2001 - I
Eindexamen Filosofie vwo 00 - I 3 Antwoordmodel Opgave Het ontstaan van leven Een juist antwoord bevat de volgende elementen: een goede uitleg van wat inductie is; een goede uitleg van het inductieprobleem
Nadere informatieInhoud. 1 Inleiding 9 1.1 Voor wie is dit boek? 9 1.2 Doelstelling 11 1.3 Aanpak 11 1.4 Opzet 13
Inhoud 1 Inleiding 9 1.1 Voor wie is dit boek? 9 1.2 Doelstelling 11 1.3 Aanpak 11 1.4 Opzet 13 2 Tevredenheid en beleid 15 2.1 Het doel van tevredenheid 16 2.2 Tevredenheid in de beleidscyclus 19 2.3
Nadere informatieFeedback ontvangen. Feedback ontvangen is moeilijk. Hoe gaan we om met feedback?
2 7 Feedback ontvangen Feedback kun je zien als een cadeau. Je kunt het aannemen, uitpakken en er je voordeel mee doen. Of je neemt het cadeau aan, bedankt de gever en legt het vervolgens in een kast om
Nadere informatiefilosofie havo 2015-I
Opgave 1 Fort Europa 1 maximumscore 3 een uitleg van de wet van de zee als een positieve plicht: de wet van de zee spoort aan mensen in nood te helpen en is daarmee een actieve plicht die het welzijn van
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2012
Correctievoorschrift VWO 2012 tijdvak 2 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen
Nadere informatieCriminaliteit en rechtstaat NB: Nummers tussen haakjes zijn van gelijke vragen bij KB.
Examenbespreking vmbo maatschappijleer 2 Maandag 26 mei 2014 Het correctievoorschrift van het CvE is bindend. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Dit verslag is slechts
Nadere informatiefilosofie havo 2015-II
Opgave 1 Bloed, zweet en luxeproblemen 1 maximumscore 2 een argumentatie of de uitleg van het inkomensverschil tussen Benjamin en de arbeiders gerechtvaardigd is aan de hand van de Romeinse definitie van
Nadere informatie11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets
11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets Opdracht 1 Wat is de Sokratische methode? Opdracht 2 Waarom werd Sokrates gedwongen de gifbeker te drinken? Opdracht 3 Waarom zijn onze zintuigen
Nadere informatieBreinwijzer vzw 21/5/12 1
ZONDER VRIJE WIL Een zachte verdediging van het harde incompatibilisme Jan Verplaetse 1. Waarom hard incompatibilisme waar is The Moral Brain 2. Waarom hard incompatibilisme toch leefbaar is Enkele valkuilen
Nadere informatieHET MOEILIJKE SAMENGAAN VAN
HET MOEILIJKE SAMENGAAN VAN BESCHERMEN EN SANCTIONEREN Eef Goedseels Justitie 2020 3/3/2016 Opbouw Theorie Praktijk Afsluitende reflectie Historische aanloop Beschermingsrecht (cfr. sociaal verweer) Kritieken
Nadere informatieEindexamen Filosofie havo I
Opgave 2 Denken en bewustzijn 8 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een omschrijving van het begrip bewustzijn 2 argumentatie aan de hand van deze omschrijving of aan Genghis bewustzijn kan
Nadere informatiefilosofie havo 2017-II
Opgave 3 Grensmuren 12 maximumscore 4 een uitleg met tekst 7 dat Nunez de drie basisprincipes van Cicero kan gebruiken om het bestaan van de muur te rechtvaardigen (per juiste toepassing 1 scorepunt toekennen):
Nadere informatieDe einduitslag van deze test geeft aan in welke mate je de nieuwe alerteerregels kent én begrijpt.
Alerteertoets De einduitslag van deze test geeft aan in welke mate je de nieuwe alerteerregels kent én begrijpt. Vraag 1 1SA pas 2 * pas 2 pas pas pas West alerteerde oosts 2, en legde uit dat 2 een transfer
Nadere informatieVoorwoord bij de derde druk 11
Inhoud 5 Voorwoord bij de derde druk 11 Woord vooraf 13 Hoofdstuk 1 Specifieke begeleidingsbehoeften van 15 hoogbegaafde kinderen Inleiding 1.1. Hoogbegaafde kinderen hebben behoefte aan begrip 25 en aanvaarding
Nadere informatieAntwoorden Maatschappijleer Testcases criminaliteit, strafrecht en samenleving
Antwoorden Maatschappijleer Testcases criminaliteit, strafrecht en samenleving Antwoorden door een scholier 1996 woorden 26 februari 2004 6 6 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Testcases ml2 Criminaliteit,
Nadere informatie