Jaarverslag Voorwoord. t Hof gemaakt die een uitloop

Transcriptie

1 Jaarverslag 2014 Voorwoord In dit jaarverslag vindt u een samenvatting van de belangrijkste activiteiten van de Boerderijenstichting Zeeland in Als uitvloeisel van het Jaar van de Boerderij in 2013 vonden dit jaar een tweetal eerder in gang gezette projecten plaats. Allereerst het Symposium Zeeuwse Polderparels over de versterking van biodiversiteit op en rond de boerderij. In oktober startte de televisieserie t Hof gemaakt die een uitloop kende tot begin Dit project stond in het teken van hergebruik van de Historische Zeeuwse Hoeve. Alle door ons georganiseerde projecten konden we bekostigen door giften van onze sponsoren en een kleine subsidie van de provincie. Een overzicht van deze sponsoren treft u aan bij de financiële verantwoording. Naast de genoemde sponsoren hebben ook de donateurs een belangrijke bijdrage geleverd. Dit heeft ons de financiële ruimte verschaft om de diverse projecten te financieren. Daarvoor danken wij allen. In dit verslag vindt u ook een samenvatting van onze vaste advies- en voorlichtende activiteiten. Ook dit jaar werd een aantal projecten gerealiseerd in samenwerking met voor de hand liggende partners zoals Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ), Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) en Heidemij. Daarnaast is ook het lidmaatschap door onze stichting van Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN) van belang. Van hieruit wordt onder meer gewerkt aan het thema Herbestemming. De Boerderijenstichting is een zelfstandige vrijwilligersorganisatie die een samenwerkingscontract heeft met de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) voor lichte ondersteuning en coördinatie met andere erfgoedstichtingen. Vrijwel alle werkzaamheden worden op vrijwillige basis gedaan door de bestuursleden van de Boerderijenstichting en haar adviseurs. Ook dit jaar is daarom een bijzonder woord van hulde aan al onze vrijwilligers op zijn plaats. Johanna Boogerd, voorzitter

2 Televisieserie t Hof gemaakt Het televisieprogramma was te zien op de volgende data: 2, 9, 16, 23 en 30 oktober; 13, 20 en 27 november; 4, 11 en 18 december; 8 en 15 januari De serie is terug te kijken via Schilderijen van Kees van de Burght Op donderdag 2 oktober startte Omroep Zeeland de nieuwe programmaserie t Hof gemaakt, waarvoor met Boerderijenstichting Zeeland samengewerkt werd. In deze serie van dertien afleveringen stond het hergebruik van de historische Zeeuwse hoeve en daarmee het behoud van Zeeuws agrarisch erfgoed centraal. De vele Zeeuwse boerderijen bepaalden het land schapsbeeld sterk. Ruim 5000 boerderijen zijn voor 1960 gebouwd en hebben vaak een unieke historische en culturele waarde. In t Hof gemaakt heeft programmamaker Jacomien Kodde laten zien hoe de Zeeuwse historische hoeve voor de toekomst behouden kan blijven door de gebouwen voor andere gebruiksdoeleinden geschikt te maken. Kees van de Burght maakte alle fases van de Tweede Wereldoorlog mee. Hij was woonachtig in het Walcherse Vlissingen, vlakbij de scheepswerf De Schelde, die door de Duitsers werd gebruikt als werf voor de Kriegsmarine. De geallieerde luchtmacht bombardeerde bijna wekelijks de Scheldewerf en de omgeving. Daarom moesten de kinderen Van de Burght al snel geëvacueerd worden naar het platteland van Walcheren. Zo kwamen de jongens Van de Burght terecht in Aagtekerke, in Oost- en Westkapelle en in Arnemuiden en omgeving. Meestal verbleven ze op afgelegen boerderijen daar liep je het minste gevaar. Daar heeft Kees ook de inundatie meegemaakt met alle dramatische gevolgen van dien. Tijdens die barse oorlogsjaren heeft de met schilderstalent begaafde jongeman grote waardering en sympathie gekregen voor de mooie, oude Walcherse boerderijen en hun bewoners. Al vroeg is Kees die schoonheid gaan vastleggen op doek en in beeld (dat laatste wat mensen betreft). Zodoende is er een historisch overzicht ontstaan van oude, soms al lang verdwenen, boerderijen. In elke aflevering van de reeks stond één historische boerderij centraal die een nieuwe bestemming gekregen had. Getoond werd welke rol de boerderij in het verleden gespeeld had en hoe de huidige eigenaar zijn hoeve op de toekomst had toegerust. In de reeks verkenden twee stadse jongeren, Sathiyen de Bruijne (18) en Reduan Rhali (16), elke week een Zeeuwse historische boerderij en ervoeren zij op welke wijze deze hoeve door hergebruik behouden kon worden.

3 Nu de kunstenaar hoogbejaard is, wil hij graag die historische schat aan geschilderde boerderijen doorgeven aan het nageslacht, opdat die ongeschonden bewaard blijft. Daarom heeft hij zijn schilderijen en beeldjes geschonken aan Boerderijenstichting Zeeland. De stichting heeft die schenking zeer dankbaar aanvaard. De schilderijen zullen op diverse plaatsen geëxposeerd worden. Totdat de zee bij stormramp de dijken beukte en het land en de hoeves overspoelde en vernielde. Dan begonnen de Zeeuwen weer opnieuw, legden hogere dijken aan, bouwden nieuwe boerderijen. Die boerderijen werden steevast op de hoogste punten in de lage polders gebouwd: op kreekruggen, oude schapenstelles, restanten van dijken. In bonte stoet, van noord naar zuid, trekken de hoge hoeves en hun bewoners voorbij. De boekpresentatie was feestelijk. De middeleeuwse kerk van Nisse vormde het mooie decor van de bijeenkomst en zat vol met boerderijliefhebbers, donateurs van Boerderijenstichting Zeeland en belangstellenden. Presentatie Hoge hoeves op gelaag land Onze huidige historische hoeves staan bovenop een reeks van oudere exemplaren, grotendeels weggeslagen door de zee. Bovenstaand citaat is van Gerard Smallegange. Zeeland is een land van zee en gelaagd land zoals zo treffend is beschreven in de boeken van Smallegange. Op dit land treffen we veel bijzondere historie aan in de vorm van boerderijen, die op zichzelf bouwkundige cultuurhistorie paren aan cultuurhistorisch landschap. Het is deze samenhang die het Zeeuwse landschap mede vorm geeft. Cultuurhistorie komt steeds hoger op de politieke agenda als belangrijk voor de aantrekkingskracht van Zeeland. De muren van de wandelkerk waren getooid met schilderijen van historische, Walcherse boerderijen. De hoogbejaarde schilder, Kees van de Burght, die de stichting heeft verblijd met zijn collectie schilderijen, was aanwezig en was zichtbaar in zijn nopjes. Hij kreeg het eerste exemplaar van het boek uit handen van de schrijver. Johanna Boogerd-Quaak, voorzitter van Boerderijenstichting Zeeland, kreeg het tweede exemplaar. Als dank, volgens Gerard Smallegange, voor alle hulp en samenwerking van bestuurders en donateurs bij het verzamelen van gegevens over boerderijen en landschappen. Eind november werd het nieuwste boerderijenboek van Gerard Smallegange gepresenteerd: Hoge hoeves op gelaagd land. Een boek over het Zeeuwse land dat laag na laag op de zee gewonnen is. Het ritme van eb en vloed, laag en hoog, heeft Zeeland gevormd. Ieder stukje, iedere polder die veroverd was op de zee, werd ontgonnen en bebouwd met boerderijen. Het Trio Smallegange, bestaande uit echtgenote Joke en kinderen Reinier en Marieke tenslotte, zongen tussen de toespraken en een interview door, de sterren van de hemel met zeer toepasselijke liederen.

4 Relaties met overheden Meldingen en vragen Over het algemeen heeft de Boerderijenstichting Zeeland een goede relatie met overheden. Dit heeft er in geresulteerd dat de stichting haar kleine waarderingssubsidie voor op basis van de Cultuurnota van de Provincie heeft weten te behouden. Een deel van de middelen is ingezet voor de financiering van onze voorlichttingsprojecten, die mede op basis van sponsoring en vrijwilligerswerk gerealiseerd zijn. Daardoor hebben we met relatief weinig middelen toch een breed bereik. Dit jaar is veel tijd van de stichting gaan zitten in de beoordeling van de excessenregeling die de gemeente Terneuzen heeft ingevoerd. In deze regeling was een hoofdstuk opgenomen over de bescherming van historische boerderijen. Helaas waren er ondanks goede wil van de gemeente verkeerde uitgangspunten gehanteerd. Hierdoor werd een grote groep boerderijen, die lang niet allemaal beschermingswaardig meer waren onder een beschermende stolp gezet die op veel weerstand van met name bezitters stuitte. Bij het meldpunt van SCEZ komen regelmatig vragen binnen die doorgespeeld worden naar onze stichting. Uiteraard gaat het daarbij om zaken die een relatie hebben met ons werkgebied, de boerderij en zijn erf. Daarnaast komen er ook wel vragen binnen bij bestuursleden. Vragen die binnen komen worden direct per mail doorgespeeld naar al onze bestuursleden, waarna het meestal de regionale bestuurder is die zich aanmeldt om als eerste te reageren, of persoonlijk te gaan kijken indien de kwestie daar om vraagt. Als het nodig kan die er ook een specialist bij betrekken. Dankzij de mogelijkheid tot inspreken is deze regeling terug getrokken en is met de gemeente de afspraak gemaakt om te overleggen over een manier en zo nodig een regeling te treffen die uitnodigt tot behoud en bescherming. Hier ligt voor de Boerderijenstichting Zeeland nog wel een terrein braak om samen met de AEN te zoeken naar oplossingen en aanbevelingen die werken. We kunnen daarbij veel leren van overheden uit andere streken. Sinds vorig jaar houden we al deze activiteiten in een overzicht bij. Dit ten behoeve van een adequate afhandeling. Daarnaast geeft het ook een mooi overzicht van wat er allemaal leeft en waar de eigenaren van het probleem zitten. De betreffende locaties zijn gespreid over de hele provincie. Wat speelt er zoal in het veld? De meeste reageerders (15x) zitten met een vraag om kennis en hopen dat wij daar antwoord op kunnen geven. Men vraagt bijvoorbeeld om de betekenis van een bepaalde naam van een boerderij, of advies bij het opknappen van een aardappelkelder. Onze bestuursleden zijn mensen met veel kennis en ervaring en kunnen eigenlijk altijd wel in dergelijke gevallen van advies dienen.

5 Hopelijk draagt dit ook in vele gevallen bij aan behoud van boerderij en erf. Daarna volgen vragen waarbij de ruimtelijke ordening een rol speelt (5x). Meestal wil een gemeente niet meewerken aan een plan voor (her)bouw of bestemmingswijziging. Men wil bijvoorbeeld twee woningen bouwen in een bestaande schuur. Onze bijdrage kan een advies zijn maar het komt ook voor dat iemand van ons meegaat naar de gemeente. Vraag en aanbod krijgen we ook (5x): variërend van een verzoek van iemand die een monumentale boerderij wil kopen, tot het aanbod van overtollige stalramen of houten spanten. Voordat de bus zich vulde, was er nog een rondleiding over het erf van de familie Polderdijk. Vervolgens vertrok de bus naar de Nieuwlandpolders, het nagenoeg jongste deel van Walcheren met een geheel eigen geschiedenis, al was het maar dat de verwantschap met Zuid-Beveland van oorsprong heel groot is. Kijk maar naar de voormalige klederdracht. In deze polders bevinden zich enkele opmerkelijke boerderijen en de verhalen daarover vonden een gewillig oor bij het gezelschap. De volgende bestemming was de Kleverkerkse hoek, waar ook het nodige te zien was. Aanbeland in de Oranjepolder was Jo Kodde, eigenaar van het Oranjehof, spontaan bereid het verhaal van zijn mooie hoeve in de bus te komen vertellen. Natuurlijk komen er ook verzoeken binnen bij de BSZ om bij diverse gelegenheden acte de présence te geven. Als dit kan bijdragen aan het realiseren van onze doelstellingen zullen wij in het algemeen proberen aan een dergelijk verzoek te voldoen. Tot slot is er elk jaar een aantal meldingen van mensen die geen eigenaar zijn van een boerderij in nood maar die zich daar wel grote zorgen om maken. Dikwijls om oude boerderijen die leeg staan of die bewoond worden door een eigenaar die er zichtbaar niets aan doet waardoor het geheel ten gronde dreigt te gaan. Als de eigenaren niet willen of kunnen meewerken, is ook de BSZ helaas niet in staat om het tij te keren. En daardoor komt het ook regelmatig voor dat we met spijt moeten constateren dat een bepaald beeldbepalend gebouw, waardevol cultureel erfgoed, voorgoed verdwenen is. Maar gelukkig zien we ook regelmatig dat zaken ten goede keren. En dat is dan weer een opsteker. Activiteiten voor de donateurs in 2014 Op vrijdag 29 augustus verzamelde zich om uur een gezelschap van ruim dertig personen op Hof Nieuwlandsrust te Nieuw- en Sint Joosland voor een busrit door het zuidoostelijke deel van Walcheren, onder leiding van Gerard Smallegange en Jolanda Polderdijk. De route werd vervolgd richting Veere met onderweg de nodige verhalen over de hoeves en hofjes die gepasseerd werden en hun bewoners. Via de Polredijk bereikte het gezelschap zo Vrouwenpolder en belandde ze in de Lepelstraat op het hof van Francina de Visser, die met toewijding en doorzettingsvermogen het mooie Hof Veldzicht in stand houdt. Hier mocht iedereen weer uitgebreid rondkijken. De weg werd vervolgd naar de Lijdijkweg met Ter Linde en het bijzondere Klein Zeeduin. Daarna gingen we via de Noordweg richting Middelburg om uiteindelijk terug te keren op Hof Nieuwlandsrust. De middag werd afgesloten met een drankje en uit de vele enthousiaste bedankjes viel op te maken dat de middag een succes was!

6 Meldpunt Erfgoed Zeeland Cursussen De BSZ is een van de elf deelnemers in het Meldpunt Erfgoed Zeeland. Bij het meldpunt kunnen mensen of instellingen hun zorg kenbaar maken over bijvoorbeeld de vervallen staat van beeldbepalende gebouwen of landschapselementen. De boerderij/erfcursus, gepland op drie data in mei werd in samenwerking met de ZVU in Walcheren georganiseerd. Er waren dertien deelnemers. Naast de twee cursusavonden in Middelburg vond een dagexcursie plaats. Diverse boerderijen en erven in Walcheren werden bezocht. Het komend jaar zal getracht worden een nieuwe cursus te organiseren met de ZVU, om zodoende een breder publiek te bereiken. Wanneer een dergelijke melding betrekking heeft op een boerderij of een daarmee verband houdend element betreft, wordt via onze vertegenwoordiger in het bestuur van het Meldpunt de melding doorgegeven aan de regiovertegenwoordiger van de BSZ in het gebied waar het gebouw of element zich bevindt. Hij of zij gaat ter plaatse kijken en maakt een rapportje, wat doorgegeven wordt aan het Meldpunt Erfgoed Zeeland. In enkele gevallen heeft dat geleid tot daadwerkelijk advies van de BSZ aan de eigenaar om het gebouw of element te herstellen. In 2014 heeft de BSZ acht meldingen behandeld, waarvan de helft uit Walcheren. Jaarlijks heeft het Meldpunt Erfgoed Zeeland een tweetal vergaderingen, waarbij haar activiteiten worden geëvalueerd en bezien wordt hoe verder te kunnen gaan met activiteiten ten behoeve van het behoud van het Zeeuws Erfgoed. Ook is het gebruikelijk dat een van de elf deelnemende organisaties zich presenteert en vertelt welke activiteiten zij ondernemen op het vlak van hun doelstellingen. Symposium Zeeuwse Polderparels De grote opkomst bij het symposium Tijd voor biodiversiteit in oktober 2012 was een signaal dat velen het belang van biodiversiteit in Zeeland zien. Naar aanleiding hiervan hebben de Boerderijenstichting Zeeland (BSZ), de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) en Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) de handen ineen geslagen om in de vorm van een Boerderijsymposium de huidige inzet te laten zien en ook heel praktisch te tonen wat ieder nog kan doen om biodiversiteit te bevorderen. Het symposium werd op 14 mei 2014 gehouden en liet zowel zien hoe nu al ingezet wordt op versterking van biodiversiteit als wat er nog praktisch gedaan kan worden. Biodiversiteit hebben we hard nodig, maar dreigt snel minder te worden. Het verdwijnen van kwetsbare bijensoorten is daar één van de vele voorbeelden van. Het besef dat we iets moeten én kunnen doen, leidt tot nieuwe inzichten.

7 Het symposium is gehouden op de boerderij Zwaluwenoord van de familie Rijk-Vermue in Wolphaartsdijk en stond onder leiding van BSZ-voorzitter Johanna Boogerd. Het symposium vormde de afsluiting van het Jaar van de Boerderij 2013 in Zeeland en de start van het project Functioneel Erfgroen. Ruim tachtig belangstellenden (agrariërs, erfbewoners van het buitengebied, beleidsmakers en betrokkenen) bezochten het symposium. Praktische voorbeelden van en mogelijkheden voor biodiversiteit kwamen aan bod in een programma met korte presentaties over het symposium Geslaagde(?) Bouwstijlen en diverse biodiversiteitsprojecten zoals het Bijenproject, Patrijzencafe s en de Zeeuwse Erftrofee maken in één blik duidelijk wat er nog kan gebeuren. Het geeft een overzicht van de mogelijkheden om de natuurwaarde en biodiversiteit op het (voormalig) agrarisch erf te vergroten. Deze ideeënwaaier vol tips en foto s op en rond het erf is ontwikkeld zodat ieder direct aan de slag kan om natuurwaarden en biodiversiteit op het erf te vergroten. De ideeënwaaier Biodiversiteit Rond Uw Erf is uniek en is tijdens het symposium officieel overhandigd aan gedeputeerde Carla Schönknecht. Nieuwe website Bij de excursies en rondleidingen was er ruimschoots aandacht voor de biodiversiteit op en rond het erf. De naam van het erf, Zwaluwenoord, spreekt boekdelen. Zichtbaar is een biotoop voor zwaluwen maar ook uilen worden er gesignaleerd. Cultuurhistorisch kregen met name de historische schuur en de bijzondere bouwstijl van deze boerderij uit de 19e eeuw de aandacht. De aanwezige thematische infostands werden druk bezocht. De Boerderijenstichting Zeeland heeft in 2014 een nieuwe website gelanceerd. Kennis en ervaring van de drie organisaties is naast elkaar gelegd met als doel het makkelijker te maken om ermee aan de slag te gaan. Een handige ideeënwaaier is het resultaat. De praktische aspecten worden hierin gepresenteerd en De oude site was te statisch en gedateerd. Bestuurslid Jaap van Wijck heeft zich opgeworpen als webmaster van de stichting. Samen met Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN) heeft hij de site gemaakt. De vormgeving is vernieuwd en de verbinding met de site van AEN is verbeterd. De nieuwsbrieven zullen mede hierdoor nog beter aansluiten op deze nieuwe website.

8 Bijdragen aan BSZ in 2014 De heer K. Martinet Bestuurslid Oost-Zeeuws-Vlaanderen De heer R.J. van der Wekken Bestuurslid Schouwen-Duiveland De heer. J. Krijger Bestuurslid Zuid-Beveland De algemene activiteiten van de Boerderijenstichting Zeeland zijn in 2014 met name mogelijk gemaakt door bijdragen van de provincie Zeeland (subsidie 3.500), de ZLM verzekeringen (sponsorbijdrage 2.500) en de donateurs ( 1.495). Daarnaast kwamen er nog enkele kleine bijdragen binnen van diverse partijen. Specifiek voor het project Symposium Polderparels ontvingen we daarnaast bijdragen van de Rabobank ( 2.500), de Nederlandse Heidemij ( 500) en de ZLTO ( 500). Voor twee projecten die in 2015 tot een afronding zullen komen, werden al bijdragen ontvangen. De heer mr. G.W. Smallegange Bestuurslid Zuid-Beveland en public relations De heer J. van Wijck Bestuurslid West-Zeeuws-Vlaanderen, beheerder website Mevrouw J. de Koning-van Langeraad Bestuurslid Noord-Beveland Mevrouw J. Polderdijk Bestuurslid Walcheren Mevrouw A.T. Dieleman, Semper Scribo Tekst- en Redactiebureau Nieuwsbrief De Zeeuwse Verzekeringen stelde voor de activiteiten in 2014 beschikbaar. Adviseurs De gemeente Tholen, ZLTO, heemkundekringen en deelnemers leverden een bijdrage voor vervanging van boerderijbordjes op Tholen. Bestuur Mevrouw J.L.A. Boogerd-Quaak Voorzitter De heer J.L. van Gorsel Vice-voorzitter, bestuurslid Tholen-St.-Philipsland De heer drs. M.P. van Dintel Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland De heer ing. C.M.J. de Jonge Bouwkundig adviseur Mevrouw drs. B.I. Sens Provincie Zeeland De heer mr. J.M.E. Seijdlitz Adviseur De heer A.L. Dees Secretaris De heer F.J. Minnaard Penningmeester