2. Het vroegchristelijke getuigenis over Jakobus

Transcriptie

1 BIJBELSTUDIE 7 Bijbelstudie over Jakobus, de broer van de Heere Jezus Ds. E. van den Ham Jakobus, de broer van Jezus Jakobus, de broer van de Here Jezus, behoort niet tot de heel bekende gestalten uit het Nieuwe Testament. Mogelijk komt dat omdat hij niet vaak genoemd wordt. We komen zijn naam en verwantschap met Jezus tegen in Mattheüs 13 : 55 Is Dit niet de Zoon van de timmerman? En heet Zijn moeder niet Maria, en Zijn broers Jakobus en Joses, en Simon en Judas? Het gaat in deze tekst onmiskenbaar over het gezin van Jozef ( de timmerman ) en Maria. Tot dat gezin behoorde dus ook Jakobus, een jongere broer van de Here Jezus. Om hem te leren kennen kunt u de volgende gedeelten lezen: Handelingen 15 Handelingen 21 : Gedeelten uit Jakobus 1 en 2 (en de andere hoofdstukken kunt u uiteraard ook lezen). 1. Jakobus in de Bijbel De evangelist Johannes vertelt over de broers van Jezus dat ze aanvankelijk niet in Hem geloven (Johannes 7 : 3-5 verhaalt een gesprek tussen Jezus en zijn broers, die niet bij naam worden genoemd). Dit is in lijn met Marcus 3 : 21, waar we lezen dat de verwanten van Jezus Hem zelfs willen tegenhouden omdat ze menen dat Jezus buiten zichzelf is. Waar en hoe Jakobus tot geloof gekomen is, horen we niet. Wel blijkt in Handelingen 1 : 14 dat ook de broers van Jezus tot geloof gekomen zijn. Uit het boek Handelingen blijkt dat Jakobus na Pinksteren een vooraanstaande plaats in de gemeente heeft ingenomen. Zo zegt Petrus nadrukkelijk dat ze Jakobus moeten berichten over zijn bevrijding uit de gevangenis (Handelingen 12 : 17). In Handelingen 15 : 13 blijkt Jakobus gezaghebbend te spreken over de vraag waar Christenen uit de heidenen zich aan dienen te houden. Als Paulus na zijn laatste zendingsreis terugkeert naar Jeruzalem, meldt hij zich direct na zijn aankomst bij Jakobus. Ook in de brieven wordt Jakobus genoemd. Paulus vertelt over een verschijning van de Here Jezus aan Jakobus (1 Korinthe 15 : 7). In Galaten 2 : 9 blijkt Jakobus een van de drie (steun)pilaren van de toenmalige kerk te zijn. Uit Galaten 2 : 12 blijkt dat de kring rond Jakobus sterk vasthield aan de Joodse wet in elk geval voor de volgelingen van Jezus die van Joodse komaf waren. De brief van Jakobus wordt toegeschreven aan deze broer van de Here Jezus. 2. Het vroegchristelijke getuigenis over Jakobus Terwijl het Nieuwe Testament niet zo veel spreekt over Jakobus (maar al wel duidelijk wordt dat hij een zeer gezaghebbende leider van de kerk is), zijn er tal van getuigenissen over Jakobus uit de vroegste kerkgeschiedenis. De Joodse Christen Hegesippus (A.D ) schrijft: er waren vele mannen met de naam Jakobus, maar deze, de broer van de Here, was heilig vanaf zijn geboorte. Iedereen vanaf de tijd van onze Here tot nu toe heeft hem De Rechtvaardige genoemd.

2 Eusebius van Caesarea (A.D ) schrijft dat Jakobus door de apostelen was gekozen tot bisschop van Jeruzalem. Ook Hiëronymus (A.D ) bevestigt dit en schrijft dat hij zelfs het Heilige der Heiligen binnen mocht gaan. Hij droeg alleen linnen kleren en bad voor het Joodse volk, zodat zijn knieën eeltig waren van het knielen zoals de knieën van een kameel. Clemens van Rome (A.D ) adresseert zijn brief aan Jakobus, de bisschop der bisschoppen, die de leiding heeft in Jeruzalem, over de Gemeente van de Hebreeën en de overige gemeenten. Flavius Josephus (zelf geen christen) stelt dat de val en verwoesting van Jeruzalem de vergelding was voor het doden van Jakobus door de Joden. Jakobus stierf als martelaar, waarschijnlijk in het jaar A.D. 69; Jeruzalem werd ingenomen in het jaar 70. Hegesippus vertelt dat Jakobus weigerde om - als zeer vroom en invloedrijk man op verzoek van de Farizeeën en Schriftgeleerden het volk ervan te overtuigen dat het geloof in Jezus een dwaling was. In plaats daarvan getuigde Jakobus dat Jezus Zelf zit in de hemel aan de rechterhand van de Almachtige, en komen zal op de wolken van de hemel. Op dit getuigenis wierpen de Schriftgeleerden en Farizeeën Jakobus van de tempelmuur. Omdat hij door de val nog niet was gedood, begonnen ze hem te stenigen. Uiteindelijk werd hij biddend voor het volk met een knuppel doodgeslagen. Deze man was een waarachtige getuige voor Joden en Grieken dat Jezus de Messias is. 3. Jakobus en het Joodse Christendom Allereerst moet ik de laatste uitdrukking uitleggen. Want het is een uitdrukking die alleen gebruikt wordt door Christenen die van heidense komaf zijn. Heidens, in de zin van: niet-joods. Joden zelf zullen het woord Christus of christelijk niet in de mond nemen. Ze spreken (in het Hebreeuws) over de Messias (in het Grieks vertaald: Christus; Messias en Christus betekenen beide: Gezalfde ). Vandaar dat we de uitdrukking Messias-belijdende Joden zouden moeten gebruiken. Dat zijn dus Joden die belijden dat Jezus de Messias (oftewel de Christus) is. De kerk is tijdens het Pinksterfeest begonnen als een Joodse kerk. Want op het Pinksterfeest kwamen Joden en Jodengenoten uit allerlei streken en met allerlei talen samen. Jodengenoten zijn mensen van heidense afkomst die tot het Joodse geloof waren overgegaan, ook wel Proselieten genoemd. Dus de drieduizend mensen die op het Pinksterfeest van A.D. 30 gedoopt werden, hadden allen de Joodse godsdienst, en praktiseerden de Joodse wet en de Joodse gebruiken: besnijdenis, sabbat, wetsvoorschriften, enz. Als ook niet-joden het geloof in Jezus als Messias / Christus gaan aanvaarden, dreigt er een conflict. Dit wordt helder onder woorden gebracht in Handelingen 15 : 1-2. Paulus en Barnabas staan op het standpunt dat heidenen die Christen willen worden, niet besneden hoeven te worden en zich niet aan de Joodse wet hoeven te houden. Maar met name vanuit de Messias-belijdende Joden komt daar protest tegen. Zij zien als noodzakelijke volgorde: eerst de gebruiken van het Jodendom volgen en daarop gedoopt worden. In hun ogen zijn de volgelingen van Jezus een beweging binnen het Jodendom en zij verstaan zichzelf als Joodse mensen die zich aan de Joodse wet houden. In het jaar A.D. 49 wordt over deze belangrijke vraag de eerste synode (of het eerste concilie) van de wereldwijde kerk gehouden. Er staat veel op het spel: de eenheid van de kerk en de vorm die de kerk kan aannemen. Wie heeft de wijsheid en het gezag om uit dit conflict een uitweg te vinden? We horen in Handelingen 15 hoe op deze synode diverse mensen het woord voeren. Allereerst Paulus en Barnabas, die een getuigenis geven over wat ze in hun omgang met

3 de heidenen mee gemaakt hebben. De gemoederen lopen hoog op! We horen hoe Petrus zich beroept op een bijzondere aanstelling door God om aan de heidenen het Evangelie te verkondigen (denk aan zijn ontmoeting met de Romein Cornelius, Handelingen 10). Zijn argumenten worden zwijgend aangehoord dat betekent in dit geval: niet instemmend! Dan neemt Jakobus het woord. Opvallend: hij noemt Petrus bij zijn Hebreeuwse naam Simeon. Hij komt met een voorstel dat heidenen niet onderwerpt aan de Joodse wet, maar tegelijk met een voorstel dat het mogelijk zal maken dat heidenen en Joden met elkaar kunnen omgaan: ze moeten zich onthouden van afgoderij, ontucht, het eten van verstikt vlees (d.w.z. geslacht nadat een dier dood is gevonden) en het gebruik van bloed, dat al sinds Genesis 9 verboden is. Bij een offer wordt dan ook altijd het bloed van een dier rondom het altaar gesprenkeld. Het lijkt er op dat het voorstel van Jakobus met algemene stemmen wordt aangenomen. En het besluit wordt schriftelijk meegedeeld aan de gemeente van Antiochië, van waaruit Paulus en Barnabas waren uitgezonden: we vinden deze brief in Handelingen 15 : Is daarmee het conflict ook werkelijk de wereld uit? Als Paulus bijna tien jaar later, na zijn derde zendingsreis, in het jaar 58 in Jeruzalem komt, doet het gerucht de ronde dat hij niet alleen tot niet-joden zegt dat ze zich niet hoeven te laten besnijden, maar dat hij dat ook tegen Joden zegt (Handelingen 21 : 21) en hen zo afvallig leert te worden van Mozes en de wet. Lettend op Handelingen 21 : 25, lijkt het Jakobus te zijn die Paulus adviseert om een duidelijk blijk van zijn eigen trouw aan de Joodse wet te laten zien om deze geruchten de kop in te drukken. Hij volgt het advies van Jakobus op maar zijn bezoek aan de tempel zal zijn gevangenneming inleiden (Handelingen 21 : 26-36). 4. Jakobus, samenvattend Jakobus was een van de jongere broers van de Here Jezus. Na het Pinksterfeest is hij (en niet Petrus!) de leider / bisschop / voorganger van de gemeente van Jeruzalem geworden. Hij heeft zeer veel gezag gekregen en stond bekend om zijn wijsheid. De (moeder)gemeente van Jeruzalem zag zichzelf als een beweging binnen het Jodendom en bleef de tempel en de synagoge bezoeken. Net als de gemeente die hij diende, nam Jakobus ook zelf de Joodse wet strikt in acht. Zijn bijnaam De Rechtvaardige heeft juist met deze wetsgetrouwheid te maken. Het getuigenis over zijn dood geeft aan dat hij niet alleen onder de Messias-belijdende Joden een grote naam had, maar ook onder Schriftgeleerden en Farizeeën. Ook Paulus blijkt het gezag van Jakobus te erkennen. In zijn laatste momenten heeft hij net als zijn broer Jezus aan het kruis en net zoals Stefanus tijdens zijn steniging voor zijn vijanden gebeden.

4 Vragen Bespreek altijd eerst de vragen die uit de Bijbelstudiegroep opkomen. Jullie eigen vragen zijn de belangrijkste vragen! De volgende vragen kunnen behulpzaam zijn bij het voortzetten van het onderlinge gesprek. 1. Wat spreekt u het meest aan in de gestalte van Jakobus? 2. Op welke wijze is hij (kennelijk) een voorbeeld geweest voor de gelovigen in Jeruzalem? 3. Hoe kwam het dat hij zoveel gezag had onder de Joden, zowel degenen die Jezus als de Messias beleden, als onder degenen die dat niet deden? 4. Waarom is het beter om niet over Christelijke Joden te spreken, maar over Messias-belijdende Joden? 5. Jakobus nam ook zelf de Joodse wet strikt in acht. Zou dat in onze tijd ook nog gelden voor Messias-belijdende Joden? Zouden zij de Joodse wet moeten volgen en zich b.v. ook aan de voorschriften over de sabbat en de besnijdenis moeten houden? 6. Jakobus en de ouderlingen van Jeruzalem zeggen in het jaar 58 tegen Paulus: U ziet, broeder, hoeveel tienduizenden Joden er zijn die geloven; en zij zijn allemaal ijveraars voor de wet. Wat wordt bedoeld met ijveraars? 7. In de eerste dertig- tot veertig jaar na het eerste Pinksterfeest was het christendom een beweging binnen het Jodendom. Hoe kwam dat? 8. Wat is daar nog van overgebleven? 9. Wat is het gevolg geweest van het besluit van de synode van Jeruzalem, dat door Jakobus is ingegeven? 10. Is het besluit van de synode van Jeruzalem ook nu nog bindend voor christenen van heidense oorsprong (zoals de meesten van ons)? 11. Waarom lijkt het er op dat het advies aan Paulus in Handelingen 21 : 25 door Jakobus gegeven is? 12. Jakobus schrijft zijn brief aan de twaalf stammen in de verstrooiing. Wie zou hij daarmee bedoelen? 13. In Jakobus 1 : 2 en 3 gebruikt Jakobus de woorden verzoeking en beproeving. Wat is het verschil tussen die twee? 14. Paulus schrijft in Romeinen 3 : 28 en 4 : 3 Wij komen dus tot de slotsom dat de mens door het geloof gerechtvaardigd wordt zonder werken van de wet. [ ] Want wat zegt de Schrift? En Abraham geloofde God, en het is hem tot gerechtigheid gerekend. 15. Vergelijk dit met Jakobus 2 : Spreken Paulus en Jakobus elkaar niet tegen? 16. Op wat voor manier zijn de gedachten van Jakobus over de werken verklaarbaar vanuit zijn eigen opvattingen over de Joodse wet? 17. Wat is de betekenis van Jakobus voor de kerk van vandaag?

5 Schriftgedeelten Handelingen 15 1 En enigen die uit Judea gekomen waren, leerden de broeders: Als u niet besneden wordt volgens het gebruik van Mozes, kunt u niet zalig worden. 2 Toen er dan van de kant van Paulus en Barnabas een niet geringe tegenstand en woordenstrijd tegen hen ontstond, bepaalden zij dat Paulus en Barnabas en enkele anderen uit hen in verband met dit geschilpunt naar de apostelen en ouderlingen in Jeruzalem zouden gaan. 3 Nadat zij dan door de gemeente uitgeleide gedaan waren, reisden zij door Fenicië en Samaria en vertelden over de bekering van de heidenen, en zij bezorgden al de broeders grote blijdschap. 4 Toen zij in Jeruzalem gekomen waren, werden zij ontvangen door de gemeente en de apostelen en de ouderlingen; en zij deden verslag van alles wat God door hen gedaan had. 5 Maar, zeiden zij, er zijn er enigen opgestaan onder de aanhangers van de sekte van de Farizeeën die gelovig zijn geworden, die zeggen dat men hen moet besnijden en moet gebieden de wet van Mozes in acht te nemen. 6 En de apostelen en de ouderlingen kwamen bijeen om deze zaak te bezien. 7 En toen daarover een heftige woordenstrijd ontstond, stond Petrus op en zei tegen hen: Mannenbroeders, u weet dat God lang geleden onder ons mij uitgekozen heeft, zodat de heidenen uit mijn mond het woord van het Evangelie zouden horen, en zouden geloven. 8 En God, de Kenner van de harten, heeft getuigenis aan hen gegeven door hun de Heilige Geest te geven, evenals aan ons; 9 en Hij heeft geen onderscheid gemaakt tussen ons en hen, en heeft hun hart door het geloof gereinigd. 10 Welnu dan, waarom verzoekt u God door een juk op de hals van de discipelen te leggen dat onze vaderen en ook wij niet hebben kunnen dragen? 11 Maar wij geloven door de genade van de Heere Jezus Christus op dezelfde wijze zalig te worden als ook zij. 12 En heel de menigte zweeg, en zij hoorden Barnabas en Paulus vertellen wat voor grote tekenen en wonderen God door hen onder de heidenen gedaan had. 13 En toen zij zwegen, antwoordde Jakobus: Mannenbroeders, luister naar mij. 14 Simeon heeft verteld hoe God voorheen naar de heidenen omgezien heeft om voor Zijn Naam uit hen een volk aan te nemen. 15 En hiermee stemmen de woorden van de profeten overeen, zoals geschreven staat: 16 Hierna zal Ik terugkeren en de vervallen hut van David weer opbouwen, en wat daarvan is afgebroken, weer opbouwen en Ik zal hem weer oprichten, 17 opdat de mensen die overgebleven zijn, de Heere zouden zoeken, en alle heidenen over wie Mijn Naam uitgeroepen is, spreekt de Heere, Die dit alles doet. 18 Aan God zijn al Zijn werken van eeuwigheid bekend. 19 Daarom ben ik van oordeel dat men het hun die zich uit de heidenen tot God bekeren, niet lastig moet maken, 20 maar aan hen moet schrijven dat zij zich dienen te onthouden van de dingen die door de afgoden besmet zijn, van ontucht, van het verstikte en van bloed. 21 Want Mozes heeft van oude tijden af in elke stad mensen die hem prediken, want hij wordt elke sabbat in de synagogen voorgelezen. 22 Toen dacht het de apostelen en de ouderlingen met heel de gemeente goed, enige mannen uit hun midden te kiezen en met Paulus en Barnabas mee te sturen naar Antiochië: Judas, ook Barsabas geheten, en Silas, leidinggevende mannen onder de broeders. 23 En zij schreven door hun dienst het volgende: De apostelen, de ouderlingen en de broeders groeten de broeders uit de heidenen die in Antiochië, Syrië en Cilicië zijn. 24 Wij hebben gehoord dat sommigen die bij ons vandaan zijn gekomen, u met woorden in verwarring hebben gebracht en uw zielen hebben verontrust door te zeggen dat u

6 besneden moet worden en de wet moet onderhouden. Wij hadden hun daar geen opdracht toe gegeven. 25 Daarom heeft het ons, nadat wij het eens geworden waren, goedgedacht enige mannen te kiezen en naar u toe te sturen met onze geliefden, Barnabas en Paulus, 26 mensen die hun leven overhebben voor de Naam van onze Heere Jezus Christus. 27 Daarom hebben wij Judas en Silas gestuurd, die hetzelfde ook mondeling zullen meedelen. 28 Want het heeft de Heilige Geest en ons goedgedacht u verder geen last op te leggen dan deze noodzakelijke dingen: 29 dat u zich onthoudt van afgodenoffers, van bloed, van het verstikte en van hoererij. Als u zich ver van deze dingen houdt, zult u juist handelen. Vaarwel. 30 Toen men afscheid van hen genomen had, gingen zij naar Antiochië; en na de menigte bijeengeroepen te hebben, overhandigden zij de brief. 31 En toen ze die gelezen hadden, verblijdden zij zich over de bemoediging. Handelingen En na die dagen maakten wij ons gereed en gingen naar Jeruzalem. 16 En met ons gingen ook enigen van de discipelen van Caesarea mee; die brachten een zekere Mnason van Cyprus mee, een oude discipel, bij wie wij te gast zouden zijn. 17 En toen wij in Jeruzalem aankwamen, ontvingen de broeders ons met blijdschap. 18 De volgende dag ging Paulus met ons naar Jakobus. En al de ouderlingen waren daar gekomen. 19 En nadat hij hen gegroet had, verhaalde hij tot in bijzonderheden wat God door zijn bediening onder de heidenen gedaan had. 20 En toen zij dat gehoord hadden, prezen zij de Heere en zeiden tegen hem: U ziet, broeder, hoeveel tienduizenden Joden er zijn die geloven; en zij zijn allemaal ijveraars voor de wet. 21 Men heeft hun over u verteld dat u alle Joden die onder de heidenen wonen, leert afvallig te worden van Mozes, doordat u zegt dat zij de kinderen niet moeten besnijden en ook niet moeten wandelen overeenkomstig de gebruiken van de wet. 22 Wat staat ons nu te doen? Het is beslist noodzakelijk dat heel de menigte samenkomt, want zij zullen horen dat u gekomen bent. 23 Doe daarom wat wij u zeggen. Wij hebben vier mannen die een gelofte gedaan hebben. 24 Neem die bij u, reinig u samen met hen en betaal voor hen de kosten van de offers, zodat zij zich het hoofd kunnen laten scheren en allen kunnen weten dat er niets waar is van wat hun over u verteld is, maar dat u zo wandelt dat u ook zelf de wet in acht neemt. 25 Maar wat de heidenen betreft die geloven, hebben wij geschreven en goedgevonden dat zij niets dergelijks in acht hoeven te nemen, behalve dat zij zich moeten wachten voor afgodenoffers, voor bloed, voor het verstikte en voor ontucht. Jakobus 1 1 Jakobus, een dienstknecht van God en van de Heere Jezus Christus, aan de twaalf stammen die in de verstrooiing zijn: wees verheugd! 2 Acht het enkel vreugde, mijn broeders, wanneer u in allerlei verzoekingen terechtkomt, 3 want u weet dat de beproeving van uw geloof volharding teweegbrengt. 4 Maar laat die volharding ook volledig mogen doorwerken, opdat u volmaakt bent en geheel oprecht, en in niets tekortschiet. 5 En als iemand van u in wijsheid tekortschiet, laat hij die dan vragen aan God, Die aan ieder overvloedig geeft en geen verwijten maakt, en ze zal hem gegeven worden. 6 Maar laat hij er in geloof om vragen en daarbij niet twijfelen. Immers, wie twijfelt, lijkt op een golf van de zee, die door de wind voortgestuwd en op- en neergeworpen wordt. 7 Want zo iemand moet niet denken dat hij iets ontvangen zal van de Heere. 8 Hij is een dubbelhartig man, onstandvastig in al zijn wegen.

7 19 Zo dan, mijn geliefde broeders, ieder mens moet haastig zijn om te horen, maar traag om te spreken en traag tot toorn. 20 De toorn van een man brengt immers geen gerechtigheid voor God teweeg. 21 Leg daarom af alle vuilheid en elke uitwas van slechtheid en ontvang met zachtmoedigheid het in u geplante Woord, dat uw zielen zalig kan maken. 22 En wees daders van het Woord en niet alleen hoorders. Anders bedriegt u uzelf. 23 Als iemand immers een hoorder van het Woord is en geen dader, lijkt hij op een man die het gezicht waarmee hij geboren is, in een spiegel bekijkt, 24 want hij heeft zichzelf bekeken, is weggegaan en is meteen vergeten hoe hij eruitzag. 25 Hij echter die zich in de volmaakte wet verdiept, die van de vrijheid, en daarbij blijft, die zal, omdat hij niet een vergeetachtige hoorder geworden is, maar een dader van het werk, zalig zijn in wat hij doet. 26 Als iemand onder u denkt dat hij godsdienstig is, en hij zijn tong niet in toom houdt, maar zijn hart misleidt, dan is zijn godsdienst zinloos. 27 De zuivere en onbevlekte godsdienst voor God en de Vader is dit: wezen en weduwen bezoeken in hun verdrukking en zichzelf onbesmet bewaren van de wereld. Jakobus 2 14 Wat voor nut heeft het, mijn broeders, als iemand zegt dat hij geloof heeft, en hij heeft geen werken? Kan dat geloof hem zalig maken? 15 Als er nu een broeder of zuster zonder kleding zou zijn en gebrek zou hebben aan dagelijks voedsel, 16 en iemand van u zou tegen hen zeggen: Ga heen in vrede, word warm en word verzadigd, en u zou hun niet geven wat het lichaam nodig heeft, wat voor nut heeft dat dan? 17 Zo is ook het geloof als het geen werken heeft, in zichzelf dood. 18 Maar nu zal iemand zeggen: U hebt geloof en ik heb werken. Laat mij dan uw geloof zien uit uw werken en ik zal u uit mijn werken mijn geloof laten zien. 19 U gelooft dat God één is; daar doet u goed aan. Maar ook de demonen geloven dit, en zij sidderen. 20 Maar wilt u weten, o dwaze mens, dat het geloof zonder de werken dood is? 21 Is Abraham, onze vader, niet uit de werken gerechtvaardigd, toen hij Izak, zijn zoon, op het altaar offerde? 22 Ziet u wel dat het geloof samenwerkte met zijn werken en dat door de werken het geloof volmaakt is geworden? 23 En de Schrift is vervuld die zegt: En Abraham geloofde God, en het is hem tot gerechtigheid gerekend, en hij werd een vriend van God genoemd. 24 U ziet dus nu dat een mens uit werken gerechtvaardigd wordt en niet alleen uit geloof. 25 En is Rachab, de hoer, niet op dezelfde manier uit werken gerechtvaardigd, toen zij de boden heeft ontvangen en langs een andere weg heeft laten weggaan? 26 Want zoals het lichaam zonder geest dood is, zo is ook het geloof zonder de werken dood.