Antonisse, R., Worsteling om water: de openbare watervoorziening in Zuidwest-Nederland, s.a.

Transcriptie

1 Literatuurlijst Antonisse, R., Waterschapswerk; eb en vloed op de Bevelanden, Goes, Antonisse, R., Worsteling om water: de openbare watervoorziening in Zuidwest-Nederland, s.a. Baalbergen, J, Smits, J.M., Groeiend naar eenheid: De staatkundige en militaire geschiedenis van Zeeland in hoofdlijnen, in: Atlas van historische vestingwerken in Nederland: Zeeland, p , Utrecht, Baan, J. van der, Geschiedkundige beschouwing van Zaamslag van de vroegste tijden tot op heden: zoo in het burgerlijke als voornamelijk in het kerkelijke, (Ter)Neuzen, Beekman, A.A., Nederland als polderland: beschrijving van den eigenaardigen toestand der belangrijkste helft van ons land, Zutphen, 1932 Bekker, M.E., J. de Boer, J. de Jong, Kust- en oeverwerken, Culemborg, Boeije, C.J., Tien eeuwen waterschapshistorie in Zeeuws-Vlaanderen, Terneuzen, Boddaert, P, J.Plevier en N. van der Schatte, Tegenwoordige staat van Zeeland en Staats-Vlaanderen, 2 delen, Amsterdam, Boekhout, J.A.J., Polder Peilen, in: Bijdragen tot de geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen, nr. 17, Aardenburg, Boogaard, J.F., Wetten, decreten, besluiten en tractaten op den waterstaat in Nederland, s Gravenhage, Borger, G.J., Bruines, S., Binnewaeters gewelt: 450 jaar boezembeheer in Hollands Noorderkwartier, Edam, Bos-Boomsma, E.I. van den, Verburg, J.J.L. (ed.), De Waterschapswet. Een artikelsgewijs commentaar, Zwolle, Brand, K.J.J., Van een poging tot opheffen van polders en waterschappen in 1797, tot handhaving van deze publieke instellingen door de keizerlijke decreten van 1811, in: Over den Vier Ambachten: 750 jaar Keure 500 jaar Graaf Jansdijk, p , Kloosterzande, Broeder Leopold, Sint-Laurensklok, jrg. 1968, p en jrg. 1971, p. 74, Zelzate. Bruin, M.P. de, Waken en Bewaren: 100 jaar Provinciale Waterstaat Zeeland , Middelburg, Boermans, A, Hoeneveld H., Tussen land en water: het wisselende beeld van de Deltawerken, Amsterdam, Bosch, A., Naar eenheid en eenvoud: De oprichting en ontwikkeling van de Rijkswaterstaat , in: Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis, jrg. 7, nr. 2 (1998), p Caland, A., Handleiding tot de kennis der dijksbouw en zeeweringskunde, Zierikzee, Commissie waterschapsbestuur, Het bestuur van het waterschap, (rapport van de commissie waterschapsbestuur), Den Haag, 1979.

2 Cornelis, J.C.C., Stad en Land van Philippine ,1955. Cruyningen, P.J. van, Behoudend maar buigzaam: boeren in West-Zeeuws-Vlaanderen , (Bijdragen tot de geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen, nr. 28), Wageningen, Decavele, J., Hondervijftig jaar Kanaal Gent-Terneuzen, Gent, Dekker, C., De historische geografie en de instellingen van een Zeeuws eiland in de Middeleeuwen, Gorcum, Dibbits, H.A.M.C., Nederland-Waterland: een historisch-technisch overzicht, Utrecht, Dieleman, P. Zeeuwse polders en waterschappen in verleden en heden, in: De waterschaplasten in de provincie Zeeland door D.R. Mansholt, p. 9-52, s Gravenhage, Dierick-van Pottelberghe, C., Het waterschaprecht en de waterschapsorganisatie in de Vier Ambachten tussen 1242 en 1450, in: Over den Vier Ambachten: 750 jaar Keure 500 jaar Graaf Jansdijk, p , Kloosterzande, Dool, W.H. van den, Canisvliet, een grensgeval, Middelburg, Driessen, A.M.A.J., G.P. van de Ven, H.J. Wasser: Gij beken eeuwigvloeiend: Water in de Streek van Rijn en IJssel, Utrecht, Feyter, W.A.L., De ontwikkeling van de vestingbouwkunde in Zeeland, Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen, in: Atlas van historische vestingwerken in Nederland: Zeeland, p , Utrecht, Gallé, P.H., Beveiligd bestaan: Grondtrekken van het Middeleeuwse waterstaatrecht in Z.W. Nederland en hoofdlijnen van het dijksbeheer in dit gebied ( ), Delft, Geudens, E., Vorstelijke rouwstaties in de cathedraal van Antwerpen, Antwerpen, s.a. Goede, B. de, Het beheer in het waterstaatsrecht, Utrecht, Gosselaar, W.A., De toekomst van de bestuursvormen van de waterschappen in Nederland, in: Over den Vier Ambachten: 500 jaar Keure 750 jaar Graaf Jansdijk, p , Kloosterzande, Gottschalk, M.K.E., De Vier Ambachten en het Land van Saaftinge in de Middeleeuwen: Een historisch geografisch onderzoek betreffende Oost Zeeuws-Vlaanderen c.a. (Universiteit Amsterdam; Sociaal Geografische Studies), Assen, Gottschalk, M.K.E., Historische geografie van Westelijk Zeeuws-Vlaanderen, 2 delen, Dieren, Gottschalk, M.K.E., Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland, Assen, Haan, H en I. Haagsma, de Deltawerken: techniek, politiek, achtergronden, Delft, Haar, G. Ter, Polhuis, P.L., De loop van het Friese water: Geschiedenis van het waterbeheer en de waterschappen in Friesland, Franeker, Ham, W. van der (red.), Hoge dijken diepe gronden: Land en water tussen Rotterdam en Gouda, Utrecht, 2004.

3 Ham, Willem van der, Meester van de zee. Johan van Veen ( ), waterstaatsingenieur. De kust - de stormvloed - de delta, Amsterdam, Hamelink, E., De ontwikkeling van de vestingbouwkunde in Zeeland, Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen, in: Atlas van historische vestingwerken in Nederland: Zeeland, p , Utrecht, Heezik, A. van, Subsidiën of andere beneficiën uit de publiek schatkist: subsidieverlening voor de waterstaatzorg in de negentiende en twintigste eeuw, in: Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis, jrg. 7 (1998), p Hemminga, M.A. (red.), Deltalandschap: natuur en landschap van Zuidwest-Nederland in historisch perspectief, Heinekenszand, Henderikx, P.A., Lantsheer, J.A. (red.), Duizend jaar Walcheren: Over gelanden, heren en geschot, over binnen- en buitenbeheer, (Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen, deel 8), Middelburg, Hogerwaard, M.B.G., Memorie over de verdediging van de Zeeuwsche oevers, Middelburg, Hullu, J. de en A.G. Verhoeven, Andries Vierlingh Tractaet van Dyckagie, (Rijks Geschiedkundige Publicaties nr. 20), s Gravenhage, Keikes, W.H., Watersnood in Zeeland 12 en 13 maart 1906, s.a. Keur, D, Het kanaal van Gent naar Terneuzen, in: OTAR (waterbouwkundig tijdschrift), jrg. 37 nr. 1, (1952), p Kley, J. van der en H.J. Zuidweg, Polders en dijken, Amsterdam/Brussel, Kool-Blokland, J.L.: De Rand van t Land: Waterschapsgeschiedenis van Schouwen en Duiveland, (Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen; Serie Werken deel 13), Middelburg, Kraker, A.M.J. de, De grote Landdijk van de Vier Ambachten , in: Over den Vier Ambachten: 750 Keure, 500 Jaar Graaf Jansdijk, p , Kloosterzande, Kraker, A.M.J. de, Groote Huissenspolder 300 jaar , Kraker, A.M.J. de, Landschap uit balans: de invloed van de natuur, de economie en de politiek op de ontwikkeling van het landschap in de Vier Ambachten en het Land van Saeftinghe tussen 1488 en Utrecht, Kraker, A.M.J. de en W.E.M. Bauwens, Polders en Waterschappen in het Hulster Ambacht ( ), Kloosterzande, Kraker, A. M.J. de, Zeeuwse zekerheid verankerd in Zeeuws-Vlaamse bodem. Bedijkingen in Staats- Vlaanderen door Noord-Nederlanders en de inrichting van het landschap tussen 1600 en 1800, in: De Scheldedelta als verbindingen scheiding tussen Noord en Zuid, Kraker, A.M.J. de, P. de Blaeij, Axel : Een samenleving in verandering, Terneuzen, Kraker, Adriaan M.J. de, Ron Wielinga en Dicky de Koning, Middeleeuws proces van zoutzieden als experiment herhaald, in: Westerheem, jrg. 57, 4 (augustus 2008), p Kruijf, T. de (red.), Atlas van historische vestingwerken in Nederland: Zeeland, Utrecht, 2004.

4 Kuipers, Jan, J. B., Zeeuwen tegen het water: Sporen van de waterstaatsgeschiedenis in Zeeland, Middelburg, Lamberty, M. (red.), Twintig eeuwen Vlaanderen, deel 2. Hasselt, Ligtendag, W.A., De Wolden en het water: De landschaps- en waterstaatsontwikkeling in het lage land ten oosten van de stad Groningen vanaf de volle middeleeuwen tot ca. 1870, Groningen, Manteau van Dalem, Pieter, Tractaet in materie van zee-wercken ende dyckagie, tot verbeteringhe van de Sassevaert, ende vermeerderinghe van de natuyrlijcke sterckte van de Stadt van t Sas van Gendt, S.l., Markusse, J., Ruil- en herverkavelingen in Zeeland: Landinrichting in perspectief van 1946 tot heden, Goes, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, De waterhuishouding van Nederland, s Gravenhage, Noort, J. van den, Langs de rand van het zand: Waterstaatsgeschiedenis in de Brabantse Delta, Rotterdam, Pauwels, Achiel, De oorsprong van de Belgische polderwetgeving, Antwerpen, Pauwels, O.B., Overstromingen in Assenede in 1808 en 1809, in: Over den Vier Ambachten: 750 jaar Keure 500 jaar Graaf Jansdijk, p , Kloosterzande, Potma, A.P. (red.), Weg- en waterbouwkunde, Prinsen, A.J.H.M., De bedijking van de polder beoosten-blij-benoorden , in: Over den Vier Ambachten: 750 jaar Keure 500 jaar Graaf Jansdijk, p , Kloosterzande, Priester, P., Geschiedenis van de Zeeuwse landbouw circa , Wageningen, Raadschelders, J.C.N., Thonnen, Th. A.J. (red.), Waterschappen in Nederland; Een bestuurskundige verkenning van de institutionele ontwikkeling, Hilversum, Ridder, N.A., Voorthuysen, J.H., Grient, J.H. van der, Beltman, J.H., Agrohydrologische profielen van Zeeland : een geologische en hydro-lithologische verkenning van de ondergrond van een estuarien gebied tot een diepte van maximaal 40 meter, 2 delen, s Gravenhage, Riemens, L., De Regt-Dekker J.J., Willemsen R., Landbouw beleven in Zaamslag, Terneuzen, Riemens, L., De Regt-Dekker J.J., Willemsen R., Landbouw beleven in Terneuzen, Terneuzen, Roosbroeck, R. (Red.), Geschiedenis van Vlaanderen, Antwerpen, Rottier, H.C.E.M., La Flandre Zélandaise. Ëtude de géopgraphie régionale, Antwerpen, Sarneel, E.P., De ontwikkeling van de vestingbouwkunde in Zeeland, Oost-Zeeuws-Vlaanderen, in: Atlas van historische vestingwerken in Nederland: Zeeland, p , Utrecht, Sponselee, G. en E. Steijns, De watersnood in Zeeuws-Vlaanderen 1 februari 1953, Hulst, Studiecommissie Waterschappen, Het waterschap en zijn toekomst, (Rapport van de Studiecommissie Waterschappen), s Gravenhage, 1974.

5 Stockman, P.E.M., De ontwikkeling van de vestingbouwkunde in Zeeland, Oost-Zeeuwsch- Vlaanderen, in: Atlas van historische vestingwerken in Nederland: Zeeland, p , Utrecht, Stuij, P.W., Zeeuwsch-Vlaanderen: De geschiedenis van een grensgebied, Zutphen, Tielhof, M., P.J.E.M. van Dam, Waterstaat in stedenland: Het hoogheemraadschap van Rijnland voor 1857, Utrecht, Tweede Kamer der Staten-Generaal: Naar een nieuw waterschapsbestel?: regeringsnota over de toekomst van de waterschappen, Den Haag, Ven, G.P. van de (red.), Leefbaar laagland: Geschiedenis van de waterbeheersing en landaanwinning in Nederland, Utrecht, Vleesschauwer, M.L.M. de, Over het ontstaan en ondergang van de Swarte Sluijs, in: Appeltjes van het Meetjesland, jaarboek nr. 43, p , Eeklo, Vleesschauwer, M.L.M. de, De bedijking van de Albertpolder in 1612 en het ontstaan van de heerlijkheid St. Albert in 1614, in: Over den Vier Ambachten: 750 jaar Keure 500 jaar Graaf Jansdijk, p , Kloosterzande, Vleesschauwer, M.L.M. de, m.m.v. Tondat R., De St. Janscapelle in Assenederambacht, in: Over den Vier Ambachten: 750 jaar Keure 500 jaar Graaf Jansdijk, p , Kloosterzande, Vleesschauwer, M.L.M. de, De bedijking van de Van Remoorterepolder, in: Kroniek van de Stichting Heemkundige Kring Sas van Gent nr. 31, Vries, J.J. de, Anderhalve eeuw hydrologisch onderzoek in Nederland. Overzicht van de ontwikkeling van de wetenschappelijke kennis van het water tussen 1830 en 1980, beschouwd vanuit een geohydrologische gezichtshoek, Amsterdam, Wesseling, J, De geschiedenis van Axel, Groningen, Wilderom, M.H., Tussen afsluitdammen en deltadijken IV: Zeeuwsch Vlaanderen, Vlissingen, Wolters, M.J., Recueil de lois, arrêtés, règlements etc., concernant l administration des eaux et poldres de la Flandre Oriëntale (Tome 2), Gand, Onuitgegeven werken Matelé, J. Corte lessen discoursen en opmerckingen raeckende de wercken en directie van nieuwe dijckagien, (onuitgegeven traktaat), Inventarissen en catalogi Barth, A.J. en Geene-Heijboer J.J., Inventaris van het archief van het waterschap Axeler Ambacht , Goes, Barth, A.J. en Geene-Heijboer J.J., Kuiper-Temmerman, A.E.M., Inventaris van het archief van het waterschap De Verenigde Braakmanpolders , Goes, 1996.

6 Coppejans-Desmedt, H., Inventaris van het Archief van de Heerlijkheid en van de Polder van Sint- Albert, Brussel, Desplanque, M., Deshaisnes en Finot, Inventaire sommaire des Archives départementales antérieure à Archives civiles. Série B. Chambre des comptes de Lille (8 delen), Lille, Herwegh-van Rijsbergen, V.J., Inventaris van het archief van het waterschap De Drie Ambachten (1965) (1999), Terneuzen, Hingman, J.H., Inventaris van verzameling Binnenlandse Kaarten Hingman, Den Haag, Hollestelle, L.M., Gebundelde inventarissen van de archieven van de polders en waterschappen van het voormalige waterschap Axeler Ambacht , Terneuzen, Lokeren, A. van, Chartes et documents de l abbaye de Saint-Pierre au Mont-Blandin à Gand, 1871 Verhelst, J., Algemeen Polder- en Wateringenarchief, s.a. Wiersum, E., Het archief van de ambachtsheerlijkheden Zaamslag, Aandijke en Othene, Zuurdeeg, J.P.B., Inventaris van het archief van het waterschap De verenigde Braakmanpolders en het archief van de waterkering van de calamiteuze polder Nieuw-Neuzen , Gebruikte afkortingen AA RAG RAA UBA UBL VBP Wst WZV ZA Archief waterschap Axeler Ambacht Rijksarchief Gent Rijksarchief Antwerpen Universiteitsbibliotheek Antwerpen Universiteitsbibliotheek Leiden Archief waterschap De Verenigde Braakmanpolders Waterstaat Archief Waterschap Zeeuws-Vlaanderen Zeeuws Archief

7 Geraadpleegde bronnen A. Nederland: A 1. Polder en waterschapsarchieven Naam van de polder, waterschap of steenwegcommissie Geraadpleegde archiefnummers Autrichepolder 1-8, 14-35, 44-48, Beoosten- en Bewestenblijpolder 1, 23, 26-28, 74, 80-82, 182, , 196, 199, 203, , , , , 258. Beoostenblij-Benoordenpolder 4-7, 9-10, 18-20, 23, 25, 28-39, ,, Beoostenblij-Bezuidenpolder 1-3, 6, 10-14, 37, 53, , , 117,124. Braakmanpolder Canisvlietpolder , Catharinapolder 1, 16-26, 34, 36, 39, 42. Commissie van de steenweg (1973) Dijckmeesterpolder Eendragtpolder 1, 2, 7, 11, 17, 18, 30, 33, 64-65, Goesschepolder 86. Groote- of Oude-St. Albertpolder 125. Kanaalpolder 130. Kleine Huissenspolder 1, 6, 91. Koudepolder , 249. Margarethapolder 1, 56, 8, 32-36, 40, 48, 115, 126. Moerbekepolder 1, 10, Moerspuipolder 1, 74. Nieuw Neuzenpolder (binnenbeheer) , , , Nieuw-Othenepolder 1, 4, 11, 23. Oud-Papeschorpolder 105. Oud-Vogelschor- of Zuidwestenrijkpolder 494. Pierssenspolder , 580. Ser Lippenspolder 1, 4, Sluispolder 683. Stad Philippinepolder 696, 698. Uitwateringswaterschap Hulster- en Axeler Ambacht 1, 3-5, 9, 22, 32-38, 45, 66, 78, , , 148, 150. Van Lyndenpolder Van Remoorterepolder Vergaertpolder Waterkering Serlippens c.a. 1, 21, 89, 91, Waterkering van de calamiteuze polder Nieuw-Neuzen , 917, Waterschap Axeler Ambacht 1-17, 53-55, 58-60, 236, , 255, , 295, 306, 331, 333, , , Waterschap De Drie Ambachten 1-11, 14-16, 18-20, 21, , 250, 253, , , , , 411, , , , 451.

8 Waterschap De verenigde Braakmapolders 1, 2, 15, 16, 18, 20 25, 26, 28, 34, 48, 140, 141, 148, 150, 153, 155, 158, 165, 167, 169, 170, 184, , , , , 287, 291, 293, 298, 303, , 317, 320, 326, , 364, 393. Waterschap Grote- en Kleine-Isabella Waterschap Koegors c.a. 1, 66-67, 69, 131. Waterschap Loven- en Willemskerkepolder , , , Waterschap voor het beheer en onderhoud van de Nol tussen de Koude- en de Lovenpolder Westdorpe- of Nieuw-Vogelschorpolder 826, 828. Zaamslagpolder 1, 3, 4, 7, 12-20, 23-52, 55, 59-61, 64-66, 71, 93-99, , Zuiddorpe-Noordpolder 1-3, 17-18, Zuiddorpe-Zuidpolder 1-2, A 2. Zeeuws Archief (ZA) - Ambachtsheerlijkheid Zaamslag, Aandijk en Othene ( ) Toegangsnr Nrs Gedrukte Notulen Staten van Zeeland Toegangsnr. 2.2 A o Kaarten Zeeland (Kaarten De Waard & Aanwinsten Kaarten Rijksarchief in Zeeland, 16 de -20 ste eeuw) Toegangsnr. 292 Nrs Landinrichtingsdienst in Zeeland / Cultuurtechnische Dienst in Zeeland (1929) Toegangsnr Nrs. 1.10, 1.12, Plaatselijke Commissies voor de Ruilverkaveling in Zeeland ( ) * Plaatselijke Commissie voor de Ruilverkaveling in Koewacht, , nrs * Plaatselijke Commissie voor de Ruilverkaveling in Canisvliet, , nrs Provinciaal Blad van Zeeland A Rijkswaterstaat Directie Zeeland, Deel IVc: Arrondissement Terneuzen, Aanvulling ( ) Toegangsnr Nr. 40, Staten van Zeeland en Gecommitteerde Raden Toegangsnr. 2.1 Nrs. 1927, Verzameling W.A. van Citters Toegangsnr. 106 Nr. 15.

9 - Zelandia Illustrata, Deel I (Kaarten en plattegronden, 16 de - 20 ste eeuw) Nrs , 753, , A 3. Algemeen Rijksarchief Den Haag - Verzameling Binnenlandse Kaarten Hingman Nrs A 4. Universiteitsbibliotheek Leiden (UBL) - Bodel Nijenhuiscollectie Portefeuilles B. België: B 1. Rijksarchief Gent (RAG): - Inventaris van het Archief van de Heerlijkheid en Polder van Sint-Albert Toegangsnr. 130 Nrs Chartes et documents de l abbaye de Saint-Pierre au Mont Blandin à Gand Toegangsnr. 252 Nr Inventaris van de van de parochie Moerbeke??? Nr Algemeen Polder- en Watering-Archief Toegangsnr. 022 Nr B 2. Rijksarchief Antwerpen (RAA) - Archief O.L.V.-kapittel Nrs. 131, 465, 484. B 3. Universiteitsbibliotheek Antwerpen (UBA) - Autrichepolder Nrs

10 C. Frankrijk C 1. Archives départementales du Nord (ADN) - Registres des chartres Nr. B Lijst tabellen Hoofdstuk 2 Ontwikkeling van het polderlandschap Pagina Tabel 1 Bedijkte polders voor 1500 Tabel 2 Bedijkte polders in de zestiende eeuw Tabel 3 Bedijkte polders in de zeventiende eeuw Tabel 4 Bedijkte polders in de achttiende eeuw Tabel 5 Bedijkte polders in de negentiende eeuw Tabel 6 Bedijkte polders in de twintigste eeuw Hoofdstuk 3 Bestuurlijke organisatie en waterschapsvorming tot 1965 Tabel 7 Tabel 8 Tabel 9 Tabel 10 Tabel 11 Tabel 12 Tabel 13 Tabel 14 Tabel 15 Tabel 16 Tabel 17 Tabel 18 Tabel 19 De arrondissementen, hun geografische omschrijving en hun bijdrage per gemet De Zeeuwse polderarrondissementen volgens het polderreglement van 1841 De bijdragen van de achterliggende (linie)polders De achterliggende polders in het Committimus Leden van het dijkbestuur en de dijkraad en ambtenaren van de Waterkeering in 1872 Het dijkbestuur, dijkraad en ambtenaren van de calamiteuze Nieuw- Neuzenpolder in 1873 Leden, dijkbestuur, dijkraad en ambtenaren van de calamiteuze Nieuw- Neuzenpolder in 1977 De 56 polders in de voormalige ambachten Hulst en Axel die samen het waterschap Hulster en Axeler Ambacht vormen Eerste bestuur van het uitwateringswaterschap Hulster en Axeler Ambacht Classificatieschema van het waterschap Absdale-, Riet- en Wulfsdijkpolder Procentuele bijdrage van de aangesloten polders aan het waterschap Hulster en Axeler Ambacht Verdeelsleutel van de bijdragende polders Verdeelsleutel van de bijdragende polders aan de kosten van de Valweg Hoofdstuk 4 Waterschapsvorming en bestuurlijke ontwikkelingen Tabel 20 Tabel 21 Tabel 22 Tabel 23 De leden van de adviescommissie en hun functie Afgevaardigden in de vier contactgroepen Enkele metrische gegevens betreffende de drie nieuwe waterschappen Overzicht van de polders die bij overname door het waterschap De verenigde Braakmanpolders nog een uitstaande schuld hadden

11 Tabel 24 Hoofdingelanden voor de categorieën Ongebouwd en Gebouwd in Ditrict I van De verenigde Braakmanpolders in 1965 Tabel 25 Hoofdingelanden voor de categorieën Ongebouwd en Gebouwd in District II van De verenigde Braakmanpolders Tabel 26 Gezworenen voor de categorieën Gebouwd en Ongebouwd per district in 1965 Tabel 27 Personeel in dienst bij het waterschap De verenigde Braakmanpolders in de periode Tabel 28 Oud-ontvangergriffiers in het gebied van het waterschap De verenigde Braakmanpolders Tabel 29 Polders en waterschappen die geheel of deels gingen behoren tot het waterschap De verenigde Braakmanpolders Tabel 30 Polders en waterschappen gelegen in het 1 ste of 2 de district van het waterschap De verenigde Braakmanpolders Tabel 31 Polders of waterschappen die geheel of deels tot het waterschap Axeler Ambacht behoorden Tabel 32 De vijf districten in het Axeler Ambacht met de daartoe behorende (calamiteuze) polders of waterschappen Tabel 33 Gezworenen per district voor de categorieën Ongebouwd en Gebouwd Tabel 34 Vergaderfrequentie van de algemene vergadering in het waterschap Axeler Ambacht in de jaren 1970, 1975 en 1980 Tabel 35 Aantal hoofdingelanden per district en per categorie Ongebouwd en Gebouwd in 1965 Tabel 36 Taken van het dagelijks bestuur van het waterschap Axeler Ambacht volgens het Zeeuws Waterschapsreglement van 1970 Tabel 37 Vergaderfrequentie van het dagelijks bestuur van het waterschap Axeler Ambacht in de jaren 1970, 1975 en 1980 Tabel 38 Bezoldiging en onkostenvergoeding van dijkgraaf en gezworenen van het waterschap Axeler Ambacht op jaarbasis, per 1 juli 1981 Tabel 39 Aanwezige leden van de algemene vergadering bij de laatste vergadering van het waterschap op 16 december 1981 Tabel 40 Alfabetisch overzicht van het personeel in dienst van het waterschap Axeler Ambacht in de periode Tabel 41 Functieschema van de technische dienst van het waterschap Axeler Ambacht in 1979 Tabel 42 Leden van de commissie-van der Wel Tabel 43 Overzicht van de verschillende fusiemodellen Tabel 44 Leden van de bestuurlijk en ambtelijke werkgroep Tabel 45 Chronologische lijst van (interim-)dijkgraven van het waterschap De Drie Ambachten Tabel 46 Bestuurssamenstelling van de waterschappen Axeler Ambacht en De verenigde Braakmanpolders Tabel 47 Bestuurssamenstelling van het waterschap De Drie Ambachten Tabel 48 Gezworenen en hoofdingelanden van het waterschap De Drie Ambachten, per categorie en per district Tabel 49 Woonplaats van de personeelsleden van de waterschappen Axeler Ambacht en De verenigde Braakmanpolders Tabel 50 Vergaderfrequentie van de algemene vergadering van het waterschap De Drie Ambachten in de periode Tabel 51 Gezworenen van het waterschap De Drie Ambachten in 1987 Tabel 52 Hoofdingelanden van het waterschap De Drie Ambachten in 1987 Tabel 53 Aantal kandidaten per bestuurscategorie en de beschikbare zetels (tussen haakjes) Tabel 54 Overzicht van de opkomstpercentages voor de verschillende

12 bestuurscategorieën per waterschap Tabel 55 Organogram van het waterschap De Drie Ambachten in 1993 Tabel 56 Dagelijks bestuur en hoofdingelanden van waterschap De Drie Ambachten op 1 januari 1997 Hoofdstuk 5 De waterkering: zeedijken en vooroevers Tabel 57 Afmetingen van de achterkade en voorvers van de Beoostenblij- Benoordenpolder Tabel 58 Onderaannemers van de kramwerken aan de zeedijk aan de Zaamslagpolder in 1686 Tabel 59 Aannemers en hun borgen bij de dijkonderhouds- en bekrammingswerken aan de zeedijk van de Beoostenblij- Benoordenpolder in 1777 Tabel 60 Aannemers en aannemingssommen bij de bedijking van de Albertpolder in 1612 Tabel 61 Vletters en hun aannemingsprijs in de Autrichepolder (1617) Tabel 62 Soetelaars werkzaam bij de bedijking van de Beoostenblij- Benoordenpolder Tabel 63 Globale bedijkingkosten van een drietal zeventiende-eeuwse polders Tabel 64 Enige metrische gegevens over de zeedijk van de Nieuw-Neuzenpolder Tabel 65 Uit te voeren werken aan de calamiteuze polders Margaretha, Kleine Eendragt en Eendragt in 1873 Tabel 66 De op deltahoogte gebrachte zeedijken tussen 1962 en 1971 Tabel 67 Kosten in verband met de verhoging va de Serlippens- en Nieuw- Othenepolder in 1986 Tabel 68 Oevervallen in de Nieuw-Neuzenpolder in de periode Tabel 69 Oeverafschuivingen en dijkvallen aan de Eendragtpolder in de periode Tabel 70 Aantal zink- of kraagstenen aan de polders ten oosten en ten westen van Terneuzen, gelegd in de negentiende en twintigste eeuw Hoofdstuk 6 Binnenwaterbeheer en Waterzuivering Tabel 71 Afwateringsmogelijkheden in 1600 Tabel 72 Afwateringsmogelijkheden in 1700 Tabel 73 Uitwateringssluizen ten oosten van de lijn Sas van Gent - Terneuzen in 1800 Tabel 74 Uitwateringssluizen ten westen van de lijn Sas van Gent - Terneuzen in 1800 Tabel 75 Uitwateringssluizen ten oosten van de lijn Sas van Gent - Terneuzen in 1900 Tabel 76 Uitwateringssluizen ten westen van de lijn Sas van Gent - Terneuzen in 1900 Tabel 77 Uitwateringsmogelijkheden in het onderzoeksgebied in 1990 Tabel 78 Overzicht van de verschillende waterleidingen die samen de Oostelijke Rijkswaterleiding uitmaken Tabel 79 Overzicht van de 67 polders die tot het afwateringsgebied van de Oostelijke Rijkswaterleiding behoren. Tabel 80 Lozingspunten van het Belgisch achterland op Nederlands grondgebied, de polders en/of zandgronden die op deze lozingspunten afwateren, alsmede de oppervlakte in ha Tabel 81 Leden van het Comité to verbetering der afwatering in Oost- Zeeuwsch-Vlaanderen Tabel 82 Overzicht van Nederlandse polders en het achterliggend Belgische

13 gebied uitwaterend op de Westelijke Rijkswaterleiding Tabel 83 Afwateringsgebied van de Isabellasluis in 1910 Tabel 84 Afwateringsgebied van de Westelijke Rijkswaterleiding in 1935 Tabel 85 Leden van de Werkgroep afwatering Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen Tabel 86 De afwateringseenheden in het waterschap Axeler Ambacht en hun oppervlakte in ha Tabel 87 De (deels) gerioleerde polders in het waterschap Axeler Ambacht Tabel 88 Polders in het waterschap Axeler Ambacht die via het gemaal in de Ser Arendspolder uitwaterden Tabel 89 Afwateringseenheden die hun uitwatering via de zeesluis bij Othene hebben, alsmede de kwalificatie van hun afwatering Tabel 90 De sub-hoofdwateringsgebieden in het waterschap Axeler Ambacht en het aantal stuwen die werden gebouwd Tabel 91 De sub-hoofdafwateringsgebieden en de begroting Tabel 92 Uit te voeren werken in de sub-hoofdafwateringsgebieden, met de begrote kostprijs in de periode Tabel 93 De afwateringsgebieden in het waterschap De verenigde Braakmanpolders Tabel 94 De zes deelplannen voor de waterbeheersing in het waterschap De verenigde Braakmanpolders Tabel 95 De verschillende deelplannen, de gebiedsomschrijving en het voorzien tijdsschema ter verbetering van de waterbeheersing in het waterschap De Drie Ambachten Tabel 96 De uit te voeren werken in het kader van Deelplan V Tabel 97 De begrote kosten per polder bij aanleg van een nieuwe stenen zeesluis of gietijzeren koker Tabel 98 De afwateringsgebieden binnen het Axeler en Hulster Ambacht die via elkaars grondgebied afwateren op de Westerschelde, benevens het onderling verschuldigde suatiegeld Tabel 99 De afwateringsgebieden binnen het Axeler en Hulster Ambacht die via elkaars grondgebied afwateren op de Westerschelde Tabel 100 De commissieleden namens Nederland en België die bij de uitwerking van het grenstraktaat (1842) waren betrokken Tabel 101 Technische gegevens en begrotingskosten van het gemaal Lovenpolder Tabel 102 Tabel 103 Begrotingsoverzicht van de kosten aan het gemaal Othene Onroerende goederen die door de AWL op 1 januari 1980 werden overgedragen aan het waterschap Axeler Ambacht Hoofdstuk 7 Wegen en ruilverkaveling Tabel 104 De bestratingkosten in de Kapittelstraat te Westdorpe Tabel 105 Met brik en grind te verharden weggedeelten in de Zaamslagpolder in 1895 Tabel 106 Te bekeien wegen in de Zaamslagpolder in 1897 Tabel 107 Te bekeien wegen in de Zaamslagpolder in 1900 Tabel 108 De provinciale wegen in Midden-Zeeuws-Vlaanderen Tabel 109 Te asfalteren wegen in de Beoostenblij-Benoordenpolder Tabel 110 Gewenste afmetingen van de A-, B- en C-wegen in het Axeler Ambacht Tabel 111 De verschillende wegtypes naar gelang de soort verharding Tabel 112 Wegverbeteringswerken in het waterschap De verenigde Braakmanpolders Tabel 113 Overzicht van de geraamde kosten per ha Tabel 114 Leden en deskundigen van de Voorbereidingscommissie

14 Ruilverkaveling Braakman in 1972 Tabel 115 Oppervlakte van de verkavelingblokken Canisvliet en Koewacht Tabel 116 Bestuur van de Plaatselijke Commissie voor de Ruilverkaveling Canisvliet Tabel 117 De gebruiksverkaveling vóór en na de ruilverkaveling Tabel 118 Geraamde kosten die ten laste van de eigenaren Tabel 119 Ruilverkavelingblokken die voor de ruilverkaveling met adninistratief karakter (RAK) in aanmerking kwamen Tabel 120 De plaatselijke landinrichtingscommissies, installatiedatum en voorzitter Tabel 121 De begrote kosten voor de ruilverkavelingblokken Axelsche Sassing en Axel Tabel 126 Particuliere ruilverkavelingen in de periode Lijst van kaderteksten Kadertekst 1 Delen uit de afscheidsrede van opvolger-dijkgraaf F.C.E. Verhelst Kadertekst 2 Verslag van de grondboringenaan de Kleine Huijssens- en calamiteuze Eendragtpolder ( ) Kadertekst 3 Verslag van de afwateringstoestand door de Comité tot verbetering der afwatering van Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen uit 1921 Kadertekst 4 Tekst van de resolutie van de Raad van State uit 1793 Kadertekst 5 Suatiecontract tussen de Loozepolder en het waterschap Loven- en Willemskerkepolder uit 1875 Kadertekst 6 Notariële akte van 15 september 1845 inzake de ontbinding van het suatiecontract tussen het bestuur van de Zaamslag- en Capellepolder Kadertekst 7 Uitslag van de stemming met betrekking tot de ruilverkaveling (1977) Lijst van figuren Hoofdstuk 1 Figuur 1 Overzichtskaart van het onderzoeksgebied Hoofdstuk 2 Figuur 2 Reconstructiekaart van het overstroomde gebied in het Asseneder en Axeler Ambacht medio zestiende eeuw Figuur 3 Kaart van het middengedeelte van het huidige Zeeuws-Vlaanderen in het midden van de zestiende eeuw Figuur 4 Overzichtskaart van de bedijkte polders in 1600 Figuur 5 Kaart van de Albertpolder uit 1620 Figuur 6 Kaart van de Zaamslagpolder Figuur 7 Kaart van de Canisvlietpolder Figuur 8 Overzichtskaart van de bedijkte polders in 1700 Figuur 9 Poldergebied ten noorden en ten zuiden van Axel, achttiende eeuw Figuur 10 Polders ten zuiden van het Canael van Axel, achttiende eeuw Figuur 11 Overzichtskaart van de bedijkte polders in 1800 Figuur 12 Kaart met schorren en slikken ten noordwesten van Terneuzen, ca Figuur 13 Overzichtskaart van de bedijkte polders in 1900 Figuur 14 Overzichtskaart van de bedijkte polders in 1999 Figuur 15 Kaart van het Braakmangebied en de Dijckmeesterpolder

15 Figuur 16 Hoofdstuk 3 Figuur 17 Figuur 18 Figuur 19 Kaart met bedijkte polders in midden Zeeuws-Vlaanderen. Situatie eind twintigste eeuw Uitgevoerde werken aan de Stad Philippinepolder Kaart van de Margarethapolder Kaart van het zuidelijk gedeelte van de Moerspuipolder Hoofdstuk 5 Figuur 20 Kaart met schematische voorstelling van een bedijking (uit: Tractaet van dijckagie) Figuur 21 Muraltmuur aan de Lovenpolder Figuur 22 Gedeelte van de vooroever van de calamiteuse Kleine Huissens- en Eendragtpolder, met dijkval en oeverafschuiving uit 1873 Figuur 23 Kaart van het westelijk deel van de Margarethapolder, waarop de geprojecteerde zinkstukken zijn aangegeven Figuur 24 Gebied tussen Biervliet en het Verdronken Land van Saeftinge met peilgegevens van de vooroever Figuur 25 Benodigdheden bij een helmduiking Figuur 26 Grondboringen in Braakman A o 1917 Hoofdstuk 6 Figuur 27 Reconstructiekaart van de afwateringsmogelijkheden in 1600 Figuur 28 Reconstructiekaart van de afwateringsgebieden in 1700 Figuur 29 Reconstructiekaart van de afwateringsmogelijkheden in 1800 Figuur 30 Kaart van het afwateringsgebied ten zuiden van de staatsgrens (1767) Figuur 31 Reconstructiekaart van de afwateringsgebieden in 1900 Figuur 32 Reconstructiekaart van de afwateringsgebieden in 1990 Figuur 33 Afwateringsgebied van de Oostelijke Rijkswaterleiding