Adressen. SVZ Postbus AA Etten-Leur Telefoon (076) Fax (076) Internet

Transcriptie

1 Jaarverslag 2011

2 Adressen Royal Cosun Cosun Food Technology Center Postbus 3411 Postbus MG Breda 4700 BH Roosendaal Telefoon (076) Telefoon (0165) Fax (076) Fax (0165) Internet Internet Suiker Unie Sensus Postbus 100 Postbus AC Oud Gastel 4700 BH Roosendaal Telefoon (0165) Telefoon (0165) Fax (0165) Fax (0165) Internet Internet Duynie Aviko Postbus 86 Postbus AB Alphen aan den Rijn 7220 AA Steenderen Telefoon (0172) Telefoon (0575) Fax (0172) Fax (0575) Internet Internet info@duynieholding.com info@aviko.nl SVZ Postbus AA Etten-Leur Telefoon (076) Fax (076) Internet info@svz-nl.com

3 Jaarverslag 2011 Het jaarverslag 2011 is ook verkrijgbaar in het Engels. In geval van tekstuele afwijkingen tussen de Engelse en de Nederlandse versie prevaleert laatstgenoemde. De jaarverslagen zijn tevens beschikbaar op This Annual Report is also published in English. In the event of textual inconsistencies between the English and the Dutch version the latter shall prevail. This Annual Report is also available on the internet: Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. Van de Reijtstraat 15, 4814 NE Breda Postbus 3411, 4800 MG Breda Telefoon (076) Fax (076) Internet Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland onder nummer

4 Inhoud Profiel 3 Verwaarding van grondstoffen 5 Kengetallen 6 Corporate governance 8 Coöperatie 9 Verslag van de raad van beheer en de concerndirectie Bericht van de voorzitters 10 Financiële gang van zaken 12 Verantwoord ondernemen 14 Kennis en processen 15 Risicobeheer 17 Bedrijven in beeld Suiker Unie 20 Aviko 22 Sensus 24 SVZ 25 Verslag van de raad van toezicht 26 Overzicht leden en aandelen per kring 27 Samenstelling bestuursorganen 28 Jaarrekening 2011 Geconsolideerde balans 30 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening 31 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 32 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 33 Enkelvoudige balans 50 Enkelvoudige winst-en-verliesrekening 51 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 52 Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 60 Statutaire bepalingen 61 Voorstel resultaatbestemming 61 2

5 Profiel Cosun is een coöperatie van bietentelers. Het is onze missie te werken aan de continuïteit van de bietenteelt en -verwerking in Nederland. De onderneming heeft zich ontwikkeld tot een veelzijdig agro-industrieel concern. Concentreerden we ons vroeger alleen op suikerbieten, tegenwoordig verwerken we ook tal van andere plantaardige grondstoffen tot waardevolle componenten en ingrediënten voor velerlei toepassingen. Denk daarbij aan aardappelen, cichoreiwortels, groenten en fruit. De verwerking vindt plaats in grootschalige procesinstallaties. Onze kracht zit in het optimaal tot waarde brengen van biomassa. Dat doen we al meer dan honderd jaar. Daarnaast streven wij naar het realiseren van een goed rendement met al onze activiteiten waarbij de belangen van het milieu en mens & maatschappij nadrukkelijk worden meegewogen. Grote afnemers van onze producten zijn te vinden in de voedingsmiddelensector. Daarnaast vinden onze producten steeds vaker een weg naar andere toepassingen, waar ze bijvoorbeeld niet-hernieuwbare grondstoffen vervangen. Ons zakelijk succes wordt in toenemende mate bepaald door de benutting van de totale grondstof. Cosun heeft verstand van en ruime ervaring met het ontleden van agrarische grondstoffen. Dit proces wordt ook wel bioraffinage genoemd. De grondstof, bijvoorbeeld suikerbieten, wordt stapsgewijze ontleed in componenten als kristalsuiker, pulp voor veevoer, kalkmeststof, water en materiaal voor de productie van biogas door vergisting. De hele biet wordt dus gebruikt. Traditioneel ligt de nadruk op voeding. Veel van onze producten behoren tot de categorie commodities. Daarnaast richten we ons op het ontwikkelen en verkopen van toegevoegdewaardeproducten, zoals specialiteiten op basis van aardappelen en functionele ingrediënten als inuline. Samenwerking in de keten, zowel met leveranciers als met afnemers, is daarbij van groot belang. Maar ook buiten de voedingssector zijn inmiddels kansen ontstaan, bijvoorbeeld op het gebied van groene energie (biogas) en producten/chemicaliën op basis van plantaardige grondstoffen (de bio-based economy). Deze marktsegmenten zijn nog relatief bescheiden van omvang maar wel in ontwikkeling. Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. Corporate centres - Concernstaf - CFTC* Suiker Unie Aviko Sensus SVZ Kristalsuiker en specialiteiten Diepgevroren en gekoelde aardappelproducten Nederland - Steenderen - Lomm - Cuijk België Duitsland Polen Zweden Aardappelvlokken en granulaat Nederland (Rixona) - Venray - Warffum China Veevoeders en zetmeeltoepassingen Nederland (Duynie) - Alphen aan den Rijn - Nijmegen België UK Inuline Fruit- en groentepuree en concentraat Nederland - Etten-Leur Nederland - Dinteloord - Hoogkerk - Puttershoek - Roosendaal Duitsland Nederland - Roosendaal - Zwolle Polen Spanje USA Een volledige lijst met ondernemingen die behoren tot de Cosun Groep is op te vragen bij de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland onder nummer * CFTC: Cosun Food Technology Centre 3

6 Productievestigingen Suiker Unie Sensus Aviko SVZ Cosun 4

7 Verwaarding van grondstoffen Suiker Unie Sensus Aviko SVZ Cosun benut plantaardige grondstoffen volledig. In de fabriek wordt de grondstof ontleed in waardevolle componenten die hun weg vinden naar tal van toepassingen. De gekleurde stromen in de bovenstaande figuur geven de diversiteit in stromen en componenten weer. Een aantal van die stromen belandt uiteindelijk weer in de keten waarmee het begon: op de akker of in de eigen fabrieken. Hiermee worden kringlopen gesloten. Een voorbeeld: uit bieten halen wij kristalsuiker voor menselijke consumptie. De vezels die overblijven (pulp) worden verkocht als veevoer, terwijl de melasse wordt toegepast om gist of alcohol te maken. De meegevoerde aarde gaat terug naar de akker of naar op te hogen terreinen; de neergeslagen zouten en mineralen gaan terug als bodemverbeteraar. Het gezuiverde water kan worden benut in het eigen productieproces of om planten in kassen van vocht te voorzien. Wat aan organische resten overblijft kan worden vergist tot biogas. Voor groente en fruit, cichorei en aardappelen is het proces vergelijkbaar maar zijn de componenten uiteraard verschillend. Cosun onderzoekt of er nog andere waardevolle componenten zijn te winnen uit de grondstof. Het streven naar duurzame productiewijzen maakt dat we onze bekende grondstoffen met andere ogen zijn gaan bekijken. 5

8 Kengetallen Als coöperatie van Nederlandse bietentelers betaalt Cosun de leden een bietenprijs die mede afhankelijk is van de resultaten. De bietenprijs is volledig als kosten grond- en hulpstoffen in de resultatenrekening verantwoord en beïnvloedt daarmee ook het in dit overzicht gepresenteerde bedrijfsresultaat en resultaat boekjaar. in miljoenen EUR (tenzij anders vermeld) Financieel Netto-omzet Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat voor amortisatie goodwill en incidentele posten* Resultaat boekjaar Kasstroom uit operationele activiteiten Groepsvermogen Groepsvermogen in procenten van balanstelling Quotumbietenprijs** 55,69 43,00 Ledentoeslag Bieteninkopen van leden Personeel Gemiddelde personeelsbezetting (in FTE)*** Aantal opleidingsdagen (per medewerker) 2 2 Aantal verzuimongevallen (per medewerkers) Omgeving Directe CO 2 emissie (in ton, per ton productie) 0,21 0,23 Watergebruik (in m 3, per ton productie) 2,60 2,65 Restmateriaal (in ton, per ton productie) 0,09 0,07 * Incidentele posten betreffen bijzondere waardeverminderingen van vaste activa, reorganisatievoorzieningen, herstructureringssteun en de boekwinst bij verkoop van deelnemingen en materiële vaste activa. ** Prijs in EUR per ton bij gemiddeld suikergehalte en gemiddelde winbaarheid. *** Gemiddeld aantal medewerkers in FTE, met een arbeidsovereenkomst met Cosun of één van de groepsmaatschappijen. 6

9 Netto-omzet in miljoenen EUR Bedrijfsresultaat voor amortisatie en incidenteel in miljoenen EUR Ledentoeslag in miljoenen EUR Quotumbietenprijs in EUR per ton , ,31 39,44 43,00 43, Directe CO 2 emissie in ton, per ton productie Aantal verzuimongevallen per medewerkers 0, ,24 0,23 0,22 0,21 0,24 0,21 0,22 0,23 0,

10 Corporate governance In het bestuursmodel van Cosun berust de zeggenschap binnen de coöperatie bij de leden, onder meer via de raad van beheer, het door hen gekozen bestuur. De meeste leden van deze raad zijn lid van de coöperatie; drie leden zijn dat niet. Deze externe bestuurders zijn aangezocht en benoemd op basis van hun expertise en externe netwerk. Ook in de raad van toezicht zijn de leden van de coöperatie in de meerderheid, vanuit dezelfde overweging dat de ledenstem de doorslag hoort te geven. Het dagelijks management heeft de raad van beheer gedelegeerd aan de voorzitter van de concerndirectie. In zijn meest beknopte vorm is de werkwijze binnen Cosun als volgt: de raad van beheer bestuurt de coöperatie. De voorzitter van de concerndirectie bereidt het te voeren beleid voor, stuurt de uitvoering hiervan aan en heeft de dagelijkse leiding van de onderneming in handen. Hij wordt hierbij ondersteund door de concerndirectie, waarvan enkele leden tevens verantwoordelijkheid dragen voor het management van een van de businessgroepen. De raad van toezicht houdt toezicht op de raad van beheer. De ledenraad van de coöperatie bestaat uit de door de leden gekozen bestuurders van de kringen en heeft dezelfde functie als een algemene ledenvergadering. De ledenraad wordt regelmatig geïnformeerd over de voortgang en de behaalde resultaten, en kiest de leden van de raad van beheer en de raad van toezicht. Nieuwe code voor coöperaties Eind 2011 is een vernieuwde gedragscode voor coöperaties geïntroduceerd door de Nationale Coöperatieve Raad. Het doel is bij te dragen aan goed bestuur van de coöperatie en het toezicht daarop, en daarover op begrijpelijke en open wijze verantwoording af te leggen. Cosun gaat deze code volgen, met inachtneming van het huidige bestuursmodel. Er is geïnventariseerd aan welke aspecten we niet voldoen. Sommige zijn niet op ons van toepassing, andere vragen om actie, bijvoorbeeld door het aanpassen van de statuten en/of reglementen. Zo zal in 2012 een reglement worden opgesteld voor de raad van toezicht. Op de website onder de rubriek Over Cosun Corporate governance is meer informatie te vinden over dit onderwerp. De inhoud van de gedragscode voor coöperaties is gepubliceerd op onder Gedragscode. Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. Leden 100% eigenaar Kringen Ledenraad Raad van toezicht Raad van beheer Concerndirectie 8

11 Coöperatie Omdat we na de overname van CSM Suiker, bijna vijf jaar geleden, ook vertegenwoordigers van de nieuwe leden in onze gelederen wilden opnemen, is het aantal bestuurders aanvankelijk toegenomen. In 2008 is besloten om dit aantal geleidelijk weer terug te brengen. Voor de raad van beheer en de raad van toezicht is dit inmiddels gerealiseerd. In 2012 zal het aantal ledenraadsleden zijn teruggebracht tot ongeveer zestig in totaal. In 2011 is in de ledenraad nogmaals de gewenste omvang van de ledenraad besproken en is bevestigd dat wordt vastgehouden aan het besluit van Daarop is besloten de kringen West-Brabant en Zuid-Hollandse Eilanden samen te voegen tot één kring. Betalingssysteem Naar aanleiding van de winterse omstandigheden in de campagne 2010/11 heeft de ledenraad gesproken over de systematiek van premies voor vroege en late levering. Op basis van de weging van argumenten voor en tegen, heeft de raad besloten deze systematiek niet te wijzigen. Ook is besloten om bij de vaststelling van de prijs voor surplusbieten vast te houden aan de bestaande werkwijze, waarbij vooraf een prijs wordt vastgesteld voor een bepaald percentage surplusbieten. Telers hebben zo voor het zaaien al duidelijkheid over de prijs die ze voor deze surplusbieten krijgen uitbetaald. Het nakoppen in het tarreerlokaal wordt afgeschaft. Met ingang van campagne 2012 wordt de kop van de biet meegenomen bij het bepalen van het uit te betalen gewicht, onder aftrek van drie procent van het gewicht van de bieten. Dit zal leiden tot een iets lager suikergehalte en een lagere winbaarheid. De kop bevat immers minder suiker en meer stoffen die de winbaarheid verlagen dan de rest van de wortel. Per saldo zal Cosun echter wat meer gaan betalen voor de geleverde bieten. Bestuurszaken Aan Jos van Campen is gevraagd maximaal twee jaar langer dan gepland aan te blijven als voorzitter van de raad van beheer. De ledenraad is van mening dat continuïteit in de belangenbehartiging essentieel is, gelet op de politieke discussie over de suikermarktordening. Van Campen zet zich vanuit de Europese bietentelersorganisatie, CIBE, in voor voortzetting van de EU-marktordening voor suiker na De heren Van Melle, Van den Bergh, Maarsingh en Van der Torren zijn teruggetreden als leden van de raad van beheer. De heer Megens is Van Melle opgevolgd als plaatsvervangend ondervoorzitter. De heer Klompe is herkozen. De heren Van Doesburgh (extern lid) en Voncken (lid van de coöperatie) zijn in de raad van beheer gekozen. De raad telt twee leden minder dan voorheen. Ook is de samenstelling van de raad van toezicht gewijzigd. De heer De Waal, overleden eind januari 2011, is als secretaris opgevolgd door de heer Wiersema. Voorzitter Van der Zee is herkozen. De heer Bartelds is gekozen tot ondervoorzitter van de raad. De heer Botma is teruggetreden, terwijl de heer Visser (extern lid) eind 2011 is toegetreden. Per saldo telt de raad nu één lid minder. De jongerenraad is de kweekvijver voor jong bestuurlijk talent. De kwaliteit van de jonge raadsleden is hoog; hun betrokkenheid bij de ontwikkelingen binnen Cosun groot. De aankomende bestuurders bezoeken vestigingen van onze bedrijven en voeren discussies met de zittende bestuurders en senior managers. Ze worden begeleid en gecoacht door leden van de raad van beheer. Een jonge generatie binnen de coöperatie staat klaar en lijkt bereid om bestuurlijke verantwoordelijkheid te gaan dragen. Ook op deze manier investeren wij in onze toekomst. 9

12 Verslag van de raad van beheer Jos van Campen Het huidige systeem moet de kans krijgen zich te bewijzen. Cosun kan terugkijken op een goed jaar. In een zwak economisch klimaat, hebben alle bedrijfsactiviteiten betere resultaten laten zien. Maar meer nog dan de economische ontwikkelingen waren het de prijsontwikkelingen op in- en verkoopmarkten die de resultaten van onze bedrijfsactiviteiten hebben beïnvloed. Zo zorgden grote fluctuaties in aardappelenprijzen door het jaar heen voor forse schommelingen in het resultaat van Aviko en werkten de hoge suikerprijzen op de wereldmarkt en relatieve schaarste aan suiker in Europa in het voordeel van Suiker Unie. Uiteindelijk hebben deze factoren, samen met uitstekend presterende bedrijven, bijgedragen aan een goed resultaat voor Cosun en de leden van onze coöperatie. Europese marktordening voor suiker Niet alleen de prijsontwikkeling op in- en verkoopmarkten is beweeglijk; ook de politiek is volop in beweging. Europese bietentelers en suikerproducenten waren onaangenaam verrast toen de Europese Commissie (EC) aankondigde om de suikermarktordening niet te willen voortzetten als deze in 2015 afloopt. De EC betrekt de marktordening voor suiker bij de discussie over het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Tot op heden was dit niet het geval, mede omdat de marktordening voor de EU budgetneutraal is. Cosun is van mening dat de sector net een geslaagde hervorming achter de rug heeft en dat de sector en het huidige systeem de kans moeten krijgen om zich te bewijzen. Onder andere CIBE, de organisatie van Europese bietentelers, bepleit dan ook verlenging van het suikerbeleid tot minimaal De sector heeft de tijd nodig om de concurrentie met landen als Brazilië aan te kunnen en om te onderzoeken welke mogelijkheden de biobased economy biedt voor alternatieve toepassingen van suikerbieten. Kansen voor groei en verduurzaming In 2011 hebben we meer ruimte gecreëerd voor gerichte groei. Met de verkoop van Unifine Food & Bake Ingredients en de Nedalco activiteiten hebben we meer focus en samenhang aangebracht en is de conjunctuurgevoeligheid van Cosun afgenomen. Door afscheid te nemen van alle activiteiten die niet tot de kernactiviteiten behoren, staat er nu een onderneming met een gemeenschappelijk profiel. De samenhang tussen onze activiteiten is het optimaal en verantwoord verwerken van plantaardige grondstoffen tot tal van producten voor voeding en andere toepassingen in de biobased economy. Dit begrip verwijst naar een economie die overschakelt op hernieuwbare grondstoffen op basis van plantaardige biomassa. Cosun ziet mogelijkheden om binnen deze ontwikkeling te groeien, zowel autonoom - met innovatieve producten in nieuwe markten als door selectieve acquisities die aansluiten op onze kernactiviteiten. Cosun participeert in de topsector Agro&Food, die door de Nederlandse overheid is aangemerkt als vitaal voor de ontwikkeling van ons land. Het streven van de sector is meer te doen (opbrengsten) met minder (grondstoffen en energie). 10

13 en de concerndirectie Robert Smith Cosun streeft naar hogere rendementen, zowel op de akker als in onze fabrieken. In de praktijk betekent dit dat Cosun streeft naar hogere rendementen, zowel op de akker als in onze fabrieken. Daarvoor doen we onderzoek, delen we kennis met anderen in de keten en investeren we in nieuwe technologie. Zo beschikt Cosun Food Technology Centre over een proeffabriek om processen voor het raffineren van biomassa nog beter in de vingers te krijgen, ook met het oog op de wensen van onze klanten. Bij alle bedrijven lopen programma s om de productieprocessen verder te verbeteren zodat er minder grondstoffen en energie per eenheid product nodig zijn en verspilling op alle fronten wordt tegengegaan. Inmiddels worden plantaardige resten vergist om er energie uit te winnen en draagt de waterzuivering bij aan de eigen energievoorziening. Cosun is verheugd dat de Nederlandse overheid zich inzet om verduurzaming van de akkerbouw mogelijk te maken door drempels weg te nemen en regelgeving aan te passen. Daartoe is in 2011 een Green Deal gesloten tussen Cosun en de Rijksoverheid. Inzet is de toekomstige toepassing van digestaat en struviet, restproducten van biogaswinning en waterzuivering, als meststof in de akkerbouw. Suiker Unie ziet ook graag dat bietentelers Betacal, de fosfaathoudende kalkstof die resteert na het zuiveren van het suikersap, afnemen en op de eigen akker terugbrengen. Dit alles kan bijdragen aan het sluiten van de mineralenkringloop binnen de akkerbouw. Coöperatie Door de versnelde gelijkschakeling van de winstrechten van nieuwe aandelen in 2011, heeft Cosun nu een homogeen ledenbestand. Die gezamenlijkheid helpt bij het richten van de aandacht en het maken van keuzes, en vergroot dus de daadkracht van de coöperatie. Vooruitkijken Cosun heeft een prima 2011 achter de rug en ziet het komende jaar met vertrouwen tegemoet. We hebben een solide basis en zullen kansen die zich voordoen aangrijpen, bouwen aan de toekomst op de ons bekende terreinen en zoeken naar nieuwe mogelijkheden daarbuiten. Resultaten uit het verleden bieden nu eenmaal geen garantie voor de toekomst, zeker niet met de volatiele agrarische grondstoffenmarkten. Een goed jaar is dan ook geen reden om op onze lauweren te rusten maar juist een stimulans om te investeren in die toekomst. Breda, 15 maart 2012 Jos van Campen Voorzitter raad van beheer Robert Smith Voorzitter concerndirectie 11

14 Financiële gang van zaken In 2011 realiseerde Cosun een omzet van EUR miljoen, een lichte stijging ten opzichte van Het operationele bedrijfsresultaat exclusief eenmalige opbrengsten daalde van EUR 108 miljoen naar EUR 95 miljoen vanwege een fors hogere vergoeding aan de leden in Alle bedrijfsactiviteiten realiseerden een hoger operationeel resultaat in 2011 ten opzichte van Suiker Unie realiseerde zelfs een uitstekend resultaat (voor ledentoeslag) dankzij een hoge afzet en goede prijzen voor quotum- en surplussuiker. Aviko liet na een slecht eerste halfjaar per saldo een sterke verbetering van het resultaat zien. SVZ schreef weer zwarte cijfers en Sensus realiseerde een lichte resultaatverbetering. Omzet en resultaatontwikkeling Ondanks de verkoop van twee bedrijfsactiviteiten, kwam de netto-omzet over 2011 iets hoger uit dan in het voorgaande jaar. Door de hogere omzetten bij Suiker Unie en Aviko steeg de omzet van de groep tot EUR miljoen (2010: EUR miljoen). Het operationeel bedrijfsresultaat (exclusief incidentele posten en voor amortisatie van goodwill) daalde ondanks de winstverbetering bij alle activiteiten van EUR 108 miljoen in 2010 naar EUR 95 miljoen in Het lagere bedrijfsresultaat is het gevolg van een sterk gestegen vergoeding (met EUR 78 miljoen) aan leden voor de levering van bieten. Het bedrijfsresultaat inclusief incidentele baten en na amortisatie van goodwill komt uit op EUR 137 miljoen (2010: EUR 157 miljoen). Hierin zijn incidentele baten verwerkt die betrekking hebben op de verkoop van twee bedrijfsonderdelen. Ontwikkeling per businessgroep Suiker Unie realiseerde in 2011 een uitstekend resultaat, mede door een grotere afzet van (surplus)suiker op de wereldmarkt tegen een goede prijs. Daarnaast stegen de verkoopprijzen op de Europese markt onder invloed van de hoge wereldmarktnoteringen voor suiker en door de schaarste op de Europese markt, die werd veroorzaakt door een lagere import naar Europa vanuit de EBA-landen. Ook de hoge prijzen voor pulp afgezet in het veevoerkanaal, droegen bij aan de stijging van zowel de omzet als het operationele resultaat. Tijdens de verwerkingscampagne zijn in de drie fabrieken zo n 14% meer bieten verwerkt dan vorig jaar. De campagne verliep bij de twee Nederlandse fabrieken zonder storingen en resulteerde in hoge dagproducties. De Duitse fabriek kampte aanvankelijk wel met technische problemen, waardoor de campagne daar langer heeft geduurd dan in Nederland. Bij Suiker Unie is voortdurend aandacht voor mogelijkheden om de efficiency van de fabrieken te verbeteren. Zo is in het verslagjaar in Dinteloord de eerste diksaptank in gebruik genomen. Deze tank verhoogt zowel de opslagcapaciteit als de capaciteit van de suikerfabriek zelf. Het komend jaar wordt een soortgelijke tank in Vierverlaten in gebruik genomen. Daarnaast is in Dinteloord een biomassa-vergistingsinstallatie in gebruik genomen, die reststromen omzet in groen gas dat wordt teruggeleverd op het energienet. De omzet van Aviko verbeterde duidelijk door de hogere aardappelprijzen en door groei in aardappelspecialiteiten en afzet naar exportmarkten (Zuid-Amerika en Azië). Gedurende het jaar fluctueerden de aardappelprijzen sterk. Zo waren ze het eerste halfjaar hoog, wat het resultaat in die periode drukte. In de tweede helft van het jaar waren de grondstofprijzen beduidend lager. Tezamen met ingezette efficiencymaatregelen resulteerde dit uiteindelijk in een stevige verbetering van het bedrijfsresultaat in Bij de gedroogde aardappelactiviteiten trad een zelfde effect op in de resultaatontwikkeling: het slechte eerste halfjaar werd meer dan gecompenseerd met een goede tweede helft van Bovendien droegen de gedroogde aardappelactiviteiten in China goed bij aan het resultaat. Mede door een sterke verhoging van de verkoopprijzen, verbeterden hier de marges. Ook de omzet van de activiteiten op het gebied van zetmeel (Novidon) en diervoeding (Duynie) steeg sterk als gevolg van de hoge verkoopprijzen. Door schaarste op de markt voor veevoer en zetmeel als gevolg van een lager aanbod konden de marges en het bedrijfsresultaat verder stijgen. De basis van de diervoedingsactiviteiten werd verder versterkt door een kleine acquisitie in het Verenigd Koninkrijk. De omzet bij Sensus groeide beperkt. Hoewel de afzet op alle markten steeg, vlakt de groei af ten opzichte van voorgaande jaren. Door in een aantal marktsegmenten hogere marges te realiseren en tegelijkertijd de bedrijfskosten te verlagen, wist Sensus zijn bedrijfsresultaat verder te verbeteren. Na drie verliesgevende jaren realiseerde SVZ in 2011 weer een positief bedrijfsresultaat. Met een ingrijpende reorganisatie waarbij focus is aangebracht in het productportfolio, werden de kosten bij de Europese activiteiten sterk verlaagd. Door de reductie in het productportfolio, daalde de afzet. Toch steeg in 2011 de omzet beperkt door hogere verkoopprijzen. De marges in Europa en de Verenigde Staten verbeterden door een beperkte beschikbaarheid van sommige fruitsoorten. De markt van groente- en fruitingrediënten groeit nog steeds, maar is wel gevoelig voor het economische klimaat. Inspelend op de groeiende vraag naar gezond is bij SVZ USA in 2011 geïnvesteerd in een aseptische groentepureelijn, met name gericht op de markt voor babyvoeding en soepen. Verkochte activiteiten In de eerste helft van 2011 zijn de Nedalco-activiteiten en Unifine Food & Bake Ingredients verkocht. De alcoholactiviteiten van Nedalco zijn verkocht aan Cargill, de researchactiviteiten aan DSM. Unifine Food & Bake Ingredients is verkocht aan het Amerikaanse bedrijf voor bakkerijingrediënten Dawn Foods. Tot aan het moment van verkoop zijn de omzet en resultaten opgenomen in de geconsolideerde cijfers van Bij de verkoop van beide activiteiten is een boekwinst gerealiseerd van in totaal EUR 46 miljoen. 12

15 Financieringskosten en belastingdruk Door de positieve operationele kasstroom en de kasstroom uit desinvesteringen daalde de financieringsbehoefte aanzienlijk. Hierdoor daalden de nettofinancieringskosten voor het concern met EUR 4 miljoen tot EUR 6 miljoen (2010: EUR 10 miljoen). Het werkkapitaal bleef nagenoeg op hetzelfde niveau als vorig jaar. De voorraadstijging (voornamelijk veroorzaakt door de grotere voorraad suiker) wordt grotendeels gecompenseerd door een verlaging van het werkkapitaal als gevolg van de desinvestering van een tweetal activiteiten. De effectieve belastingdruk daalde tot 11,7 procent, mede door de verkoop van het aandelenbelang in Unifine Food & Bake Ingredients en toepassing van de innovatiebox. Per saldo nam het nettoresultaat toe met EUR 6 miljoen tot EUR 115 miljoen. Investeringen Het investeringsniveau ligt in 2011 beduidend boven het regulier afschrijvingsniveau. Cosun investeert gericht in het verder verwaarden van reststromen, mede in het kader van verdere verduurzaming. Zo werd bij de suikerfabriek in Dinteloord een biomassa-vergistingsinstallatie (productie van groen gas) in gebruik genomen. De andere suikerfabrieken zullen dit jaar investeren in een gelijksoortige installatie en ook bij Aviko in Duitsland wordt in samenwerking met een partner een biomassa-verbrandingsinstallatie gebouwd. Daarnaast is geïnvesteerd in een diksaptank ter vergroting van de opslagcapaciteit en productieflexibiliteit. Bovendien is naast reguliere vervangingsinvesteringen ook de productiecapaciteit uitgebreid van de aardappelspecialiteitenlijn bij Aviko. De totale investeringsuitgaven bedroegen EUR 91 miljoen (2010: EUR 59 miljoen). Balans Het balanstotaal stijgt met circa EUR 116 miljoen tot EUR miljoen. Dit komt enerzijds door een hoger investeringsniveau dan de reguliere afschrijvingen, anderzijds door de toename van voorraad in volume (suiker) en door gestegen grondstofkosten en hogere liquide middelen. De liquiditeitspositie verbeterde sterk, onder meer door opbrengsten uit verkoop van de twee businessactiviteiten. Het groepsvermogen nam toe met EUR 107 miljoen tot EUR 914 miljoen (2010: EUR 807 miljoen). De solvabiliteit (groepsvermogen uitgedrukt als percentage van het balanstotaal) bleef onveranderd gezond en nam in 2011 toe met 3 procentpunten tot 55 procent. De financieringspositie van het concern blijft onverminderd sterk. Kasstroom De kasstroom uit operationele activiteiten bedroeg in 2011 EUR 101 miljoen (2010: EUR 128 miljoen). Door de verkoop van de twee businessactiviteiten kwam in 2011 de kasstroom uit investeringsactiviteiten ondanks hogere investeringen per saldo positief uit op EUR 128 miljoen. Een deel van de vrije kasstroom is aangewend ter vergroting van de liquiditeitspositie, een ander deel voor de uitkering aan de leden. Bietenprijs 2011 was een mooi bietenjaar: zowel de hectareopbrengst als het suikergehalte was goed. De oogstperiode begon nat, maar verliep verder qua weersomstandigheden naar wens. De gemiddelde opbrengst lag op 80 ton per hectare, wat neerkomt op gemiddeld 13,6 ton suiker per hectare. De basisprijs voor quotumbieten van EUR 26,25 per ton is gebaseerd op de EU-minimumprijs. De ledentoeslag kwam uit op EUR 21,75 (2010: EUR 11,75). Per saldo is de ledenprijs van quotumbieten daarmee vastgesteld op EUR 48,00 bij 16 procent suikergehalte en een winbaarheidsindex van 87. Bij gemiddelde winbaarheid en gemiddeld gehalte komt de ledenprijs voor quotumbieten uit op EUR 55,69. De gemiddelde surplusbietenprijs is over 2011 EUR 28,93. Hierdoor liggen de gemiddelde opbrengsten voor de teler op EUR per hectare. VOORUITZICHTEN Door de escalatie van de schuldencrisis in de eurozone en de aanhoudende onzekerheid over de euro is er opnieuw sprake van een economische recessie. Onduidelijk is hoe deze nieuwe financiële crisis zich verder zal ontwikkelen en welke invloed deze eventueel zal hebben op onze afzetmarkten in Europa. De ervaringen uit de voorgaande economische recessie hebben geleerd dat Cosun in behoorlijke mate recessiebestendig is. Dit is eerder gebleken voor zowel suiker- als aardappelgerelateerde activiteiten, als basisingrediënt in het consumptiepatroon van de consument. Voor 2012 is de verwachting dat het resultaat van Suiker Unie en dat van de Aviko-activiteiten verder zullen verbeteren. Voor Sensus wordt in 2012 wel een lager resultaat verwacht, met name vanwege het afbouwen van het huidige voorraadniveau, dat nog resulteert uit de hoge productievolumes van de afgelopen twee jaar. De in 2011 gemaakte keuzes en organisatiewijzigingen voor SVZ zullen in 2012 hun vruchten afwerpen en tot een verdere verbetering van het resultaat leiden. Cosun zal in het komend jaar onverminderd investeren in verdere optimalisering van productieprocessen en opwekking van groene energie. Daarnaast zullen de bestaande activiteiten verder worden versterkt, hetzij door autonome investeringen, hetzij door strategische acquisities. Het personeelsbestand zal wat dat betreft meegroeien met de toekomstige groei van de activiteiten. 13

16 Verantwoord ondernemen Cosun geeft vorm aan duurzaam ondernemen aan de hand van vier prioriteitgebieden: verduurzaming van teelten van onze grondstoffen (ketenverantwoordelijkheid); duurzame productie (verantwoord omgaan met grond- en hulpstoffen); goed werkgeverschap (betrokken medewerkers); openheid naar belanghebbenden (verantwoording afleggen). De gemeenschappelijke noemer van al onze activiteiten is het optimaal benutten en tot waarde brengen van plantaardige grondstoffen met een zo laag mogelijk verbruik van energie, water en dergelijke en het zoveel mogelijk tegengaan van verspilling in welke vorm dan ook. Binnen het door Cosun aangegeven kader stellen bedrijven op elk van deze prioriteitgebieden eigen doelstellingen. De MVO governancestructuur is ingericht conform de governancestructuur van de coöperatie. Alle businessgroepen werken samen met leveranciers en afnemers aan verdere verduurzaming binnen de eigen keten. Cosun participeert in samenwerkingsverbanden met partnerbedrijven en -organisaties. Samen bereiken we meer, en sneller resultaat. Zo werkt Cosun al vele jaren met collega-bedrijven aan het verduurzamen van de voedingsmiddelensector. Bijvoorbeeld in de commissie Duurzaamheid binnen de FNLI, de brancheorganisatie van de voedingssector. En in 2011 is Cosun lid geworden van het grote bedrijven netwerk binnen MVO Nederland. Medewerkers Ultimo 2011 werkten er per saldo minder mensen bij Cosun dan een jaar geleden. De verkoop van Nedalco (de alcoholactiviteiten en de researchactiviteiten) en Unifine Food & Bake Ingredients betekende een uitstroom van ruim 600 collega s. Uiteraard zijn er in 2011 nieuwe medewerkers aan de slag gegaan. Soms al met het oog op de te verwachten uitstroom van ouderen die de pensioengerechtigde leeftijd bereiken, maar ook als gevolg van nieuwe activiteiten en groei. ondernemingsraad op groepsniveau kende. De medewerkers van Unifine hebben blijk gegeven van hun waardering voor de inzet van de COR en de opstelling van Cosun in dit verkoopproces. Milieu In de agro & food sector zijn verantwoord ondernemen en zorg voor het milieu onderling verweven. Onze bedrijven hebben energie nodig om hun productieprocessen te laten draaien en voor transport. Ze werken met grondstoffen die bodem, lucht en water nodig hebben. Om de kwaliteit daarvan te garanderen zijn geavanceerde teeltmethoden met uitgekiende bemesting nodig en het optimaal gebruik van gewasbescherming. Onze producten die hun weg vinden in voeding voor mens en dier moeten veilig en verantwoord zijn. Omwonenden moeten zo weinig mogelijk merken van onze activiteiten en daarom investeren wij in maatregelen die hinder door geur en geluid tegengaan. Binnen onze bedrijven is veel aandacht voor het efficiënt benutten van energie en water en het optimaal verwerken en benutten van plantaardige grondstoffen. Het mes snijdt daardoor aan twee kanten: we besparen op kosten voor zowel grond- en hulpstoffen als energie, wat goed is voor het milieu én voor onze bedrijfskosten. Investeringen in besparing verdienen zich in de loop van de tijd terug. De ontwikkeling naar een biobased economy biedt nieuwe kansen, zowel vanuit zakelijk als milieu-oogpunt. We onderzoeken of we onze producten anders kunnen toepassen en of we componenten uit onze plantaardige grondstoffen kunnen halen die er nu in achterblijven. Hiermee kunnen we nieuwe markten betreden of nieuwe producten op bestaande markten introduceren. Daarnaast draagt dit bij aan de verdere verduurzaming van de economie. Voor meer informatie over onze inspanningen, zie het Cosun MVO-verslag 2011 op De gemiddelde leeftijd van het personeelsbestand binnen Cosun stijgt, overeenkomstig met wat we in veel Europese industriële bedrijven zien. Dit noopt tot acties op meerdere fronten. We investeren in de kennis en kunde van medewerkers zodat we met nieuwe technologie en op basis van nieuwe inzichten kunnen blijven werken. Daarnaast is er steeds meer aandacht voor de mentale en fysieke conditie van medewerkers; iedereen moet tot op hogere leeftijd in het arbeidsproces actief kunnen zijn. Dat vraagt om inspanning van de werkgever en werknemer. Dit wordt onder andere ingevuld door het aanbieden van programma s die de fitheid van medewerkers beogen te bevorderen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen veronderstelt aandacht voor medewerkers en hun belangen. De medezeggenschap binnen Cosun beschouwt dit als een kerntaak. Mede daarom heeft de centrale ondernemingsraad (COR) een actieve rol gespeeld rond de verkoop van Unifine dat geen eigen 14

17 Kennis en processen Cosun onderscheidt zich door plantaardige grondstoffen efficiënt te verwerken. In omvangrijke procesinstallaties maken wij producten en ingrediënten die hun weg vinden naar industriële klanten en naar de foodservice-sector. Deze klanten zijn prijsgevoelig en ze kopen scherp in. Daarnaast letten zij op de kwaliteit en veiligheid van onze producten. Cosun investeert in mensen en machines om aan deze verwachtingen te kunnen blijven beantwoorden. Cosun Food Technology Centre is het expertisecentrum voor procestechnologie en toegepaste voedingsmiddelentechnologie. Via de TPM-methodiek worden de productieprocessen in onze fabrieken geoptimaliseerd. Cosun Food Technology Centre (CFTC) in Roosendaal speelt een coördinerende en initiërende rol binnen Cosun op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. CFTC werkt in opdracht en ten dienste van de businessgroepen. Door deze constructie is CFTC in staat de aanwezige kennis en ervaring te delen en breed in te zetten. Samen met de businessgroepen zoekt CFTC naar nieuwe, slimme toepassingen van biomassa. Ons uitgangspunt is dat we zoveel mogelijk van de biomassa willen benutten. Daarom beginnen we met te analyseren wat zo n stroom biomassa precies bevat. Vervolgens kijken we hoe we de inhoud zo efficiënt mogelijk kunnen winnen en welke technologie daarvoor de beste is. De uitdaging is om gelijktijdig meerdere componenten te winnen. Dan wordt immers de inhoud van biomassa optimaal benut. Dat gebeurt nu nog lang niet altijd en ook de wijze waarop dat het beste kan, is voor verbetering vatbaar. De stoffen die gewonnen worden uit biomassa kunnen een brede toepassing krijgen: in voeding voor mens en dier, in de chemie, in andere non-foodtoepassingen en als laatste voor het opwekken van energie. Biobased economy Er valt nog een wereld te ontdekken en te winnen binnen de biobased economy. Niemand kan op alle terreinen topexpert zijn. Daarom werkt CFTC samen met externe kennisinstellingen, zoals het Carbohydrate Competence Centre (CCC), ISPT (Institute for Sustainable Process Technology) en BPM (Biobased Performance Materials). Al deze instellingen hebben hun eigen specifieke knowhow. Zo is het CCC een expertisecentrum op het gebied van koolhydraten, die voor ruim twee derde de basis vormen van alle biomassa. Ook CFTC heeft veel kennis van en ervaring met koolhydraten. Op basis van een open innovatiemodel werken beide instellingen intensief samen om deze kennis en ervaring verder te ontwikkelen. Het ISPT legt zich toe op het ontwikkelen van nieuwe raffinagetechnologieën en nieuwe energiezuinige manieren van water verwijderen. Biomassa bevat namelijk relatief veel water en dat moet er zo energie-efficiënt mogelijk worden uitgehaald. In het BPM werkt Cosun samen met onderzoeksinstellingen en bedrijven aan de ontwikkeling van nieuwe, milieuvriendelijke biobased polymeren en hun toepassing in verven en coatings. De chemische bouwstenen voor dergelijke polymeren kunnen deels worden gemaakt uit pulp. Intern heeft CFTC in 2011 op tal van terreinen met de businessgroepen samengewerkt. Met Aviko aan een model om een relatie te leggen tussen de eigenschappen van de aardappel en de gewenste eigenschappen van het eindproduct. Met een veredelingsbedrijf onderzoekt het de mogelijkheden om de vezeleigenschappen van aardappelen te verhogen. 15

18 Dit onderzoek past in de toenemende vraag naar producten die een bijdrage leveren aan de gezondheid van mens en dier via hun voeding. Met Sensus onderzoekt CFTC hoe vezels uit cichoreiwortels kunnen worden gewonnen voor menselijke consumptie. Aan dit onderzoek doen ook het Universitair Medisch Centrum Groningen en TNO mee. Samen kijken zij naar de effecten van uit cichoreiwortels gewonnen oligofructose op de verzadiging, de vertering, de darmfunctie en het immuunsysteem. Afnemers van inuline volgen dit met belangstelling. Met Duynie onderzoekt CFTC hoe tarwegistconcentraat (TGC) kan worden opgewaardeerd als component in diervoeding. Verder doet CFTC nader onderzoek naar de voorbehandeling van biomassa. Hierbij wordt gekeken naar de hele plant, zowel de wortel als het loof. Het gaat om het selectief openen van celmembranen om de winbaarheid van inuline en suiker te verbeteren en tegelijkertijd de niet-verteerbare vezels beter geschikt te maken voor hoogwaardig veevoer. Bietenpulp bevat waardevolle componenten die als alternatieve grondstof kunnen worden gebruikt voor de productie van chemicaliën. Aardolie wordt steeds schaarser en de maatschappij vraagt om groene chemicaliën. Uit pulp kunnen bouwstenen worden gewonnen voor bioplastics. Loof bevat plantaardig eiwit, vezels en opgeloste suikers en mineralen. We onderzoeken hoe we deze stoffen zo slim mogelijk uit het loof kunnen halen en zoeken naar toepassingen die zowel technisch haalbaar als economisch interessant zijn. In het najaar is de nieuwe proeffabriek voor bioraffinage in gebruik genomen. Hier kunnen proefproducties worden gemaakt. Voor de procestechnologen biedt het tevens mogelijkheden om processen nog beter in de vingers te krijgen met het oog op stabiele productkwaliteit en lagere productiekosten. Procesoptimalisatie Productiebedrijven draaien om processen en technologie. Het efficiënt verwerken van plantaardige grondstoffen bepaalt het succes van de Cosun-activiteiten, in termen van financieel rendement maar ook van verantwoorde productie met het oog op het milieu. Het zal geen verbazing wekken dat wij veel investeren in het optimaliseren van onze processen om zoveel mogelijk uit onze grondstoffen te halen wat van waarde is en dat tegen zo laag mogelijke kosten, ook in termen van milieu. Om deze ambitie te realiseren, hebben we enkele programma s geïntroduceerd die elkaar in de praktijk versterken. TPM Binnen alle businessgroepen lopen TPM-activiteiten, voornamelijk binnen de productie. TPM staat voor Total Productive Maintenance en is een methodiek om productiviteit van bedrijven te verbeteren. In alle vestigingen in Nederland zijn coördinatoren opgeleid die vervolgens hun kennis en kunde overdragen op collega s. Deze kennisdeling werkt op alle niveaus: ook tussen vestigingen en de verschillende businessgroepen. De coördinatoren vormen een expertisenetwerk binnen Cosun. De aandacht richt zich op de productieprocessen: Waar zijn verliezen zichtbaar van grondstoffen? Hoe ontwikkelt het energieverbruik zich? Waar treden storingen op? De mensen die de productieprocessen aansturen bepalen zelf de effectiviteit: zij kunnen ingrijpen en bijsturen. Zij voelen zich verantwoordelijk voor de gang van zaken op de werkvloer en handelen daarnaar. Het leren werken volgens deze methodiek vraagt veel inzet van de medewerkers. Dit komt boven op de gewone werkzaamheden. De vruchten van deze extra inspanning worden later wel degelijk geplukt doordat na de gewenningsfase efficiënter en effectiever wordt gewerkt en de processen soepeler verlopen. Inmiddels zijn er ook initiatieven om deze methodiek in te zetten in omgevingen die minder rond fysieke processen zijn georganiseerd, zoals het Cosun Food Technology Centre en het Shared Service Centre ICT. Om het behaalde niveau te borgen, wordt op diverse locaties gewerkt aan het behalen van TPM oorkondes. Zo heeft de Aviko-vestiging in Cuijk eind 2011 de eerste TPM Excellence Award behaald. Ondanks de extra belasting die TPM met zich heeft meegebracht, is men vast van plan een volgende trede te beklimmen op de TPM-ladder. De specialiteitenfabriek van Suiker Unie in Puttershoek en de suikerfabriek in Vierlaten willen in 2012 het voorbeeld van Aviko Cuijk volgen en de Excellence Award in de wacht slepen. Daarna zullen de Aviko-vestigingen in Steenderen, Lomm, België en Duitsland volgen, evenals Rixona en Novidon. Sensus is eveneens aan de slag en wil met de vestiging Zwolle in 2013 opgaan voor het eerste niveau. SVZ is bezig in Etten-Leur, Polen en Spanje, en verwacht over enkele jaren de eerste Award in ontvangst te mogen nemen. 16

19 Energiemanagement Cosun heeft de ambitie om tot de meest energie-efficiënte bedrijven binnen de sector te behoren. Het draait uiteindelijk om een zo laag mogelijk energieverbruik en zo laag mogelijke energiekosten per eenheid product. De primaire verantwoordelijkheid om dit te realiseren ligt bij de bedrijven zelf. Omdat er veel synergie ligt in de aanpak en we het wiel maar één keer willen uitvinden, heeft Cosun Food Technology Centre (CFTC) methodieken ontwikkeld die de bedrijven kunnen inzetten bij hun zoektocht naar nieuwe besparingsmogelijkheden. In de eerste plaats kijken we naar zaken die weinig investeringen vergen. Veelal gaat het dan om het tegengaan van verspilling: verlichting niet onnodig laten branden en betere isolatie aanbrengen. Een ander voorbeeld is een betere benutting van de restwarmte die bij tal van productieprocessen vrijkomt. Onze medewerkers spelen daarin de hoofdrol. Zij herkennen deze vormen van verspilling immers het beste en kunnen er ook vaak zelf wat aan doen. De TPM-aanpak helpt ons daarbij. Daarnaast kijken we naar de opwekking van elektriciteit en warmte uit gas. Het omzetten van aardgas in stoom, in een ketelhuis met gas- of stoomturbine, is in onze processen veelal de meest efficiënte vorm van energievoorziening. Ook op dit vakgebied, waarbij een gedegen technische kennis van installaties is vereist, kan nieuwe technologie tot verbeteringen leiden. Daarom zijn we binnen Cosun in 2011 een benchmarkstudie gestart waarin de verschillende ketelhuizen van de productievestigingen onderling worden vergeleken en we onderzoeken hoe de prestaties kunnen worden verbeterd. Een ander voorbeeld van een duurzame, energiekostenverlagende innovatie is het gebruik van uit biomassa gewonnen brandstoffen. Zo kan methaan uit de afvalwaterzuivering en groen gas via vergisting worden gewonnen. De afgelopen decennia zijn met deze aanpak al forse besparingen gerealiseerd. Het laaghangende fruit is inmiddels wel geplukt. Dit laat onverlet dat Cosun vanuit zowel het kosten- als milieuoogpunt voortgaat op de weg naar het efficiënter benutten van energie in de eigen productieprocessen. De expertise binnen Cosun wordt gemobiliseerd door lokale kennis te combineren met die van de energiespecialisten van CFTC. Dit levert vaak nieuwe, praktisch toepasbare ideeën op. Bovendien zijn we zo in staat om de energiehuishouding van onze fabrieken in geavanceerde rekenmodellen te vangen, die steeds weer kunnen leiden tot nieuwe en betere oplossingen. Risicobeheer Cosun is actief op verschillende markten in diverse landen. De onderneming is onderhevig aan strategische, operationele en financiële risico s. Cosun onderkent dat risicomanagement van belang is om deze risico s al in een vroegtijdig stadium te identificeren en beheersbaar te houden. De onderneming hanteert mede daartoe een gerichte product-marktaanpak, een platte organisatiestructuur en een sterke focus op samenwerking met klanten en leveranciers en tussen de Cosun-bedrijven onderling. Eens per vijf jaar worden de risico s waarmee de onderneming zich geconfronteerd ziet geïnventariseerd en geëvalueerd door middel van workshops bij alle bedrijfsonderdelen. Daarnaast wordt tussentijds beoordeeld of de uitkomsten van deze workshops nog steeds actueel zijn. De materiële risico s die Cosun en de Cosun-bedrijven kunnen raken, worden dan zo volledig mogelijk geïdentificeerd, zowel wat betreft kans als impact. De uitkomsten van de analyses vormen de basis waarop acties worden gedefinieerd om - daar waar mogelijk - de belangrijkste risico s te mitigeren. De voortgang in de implementatie van deze acties wordt gerapporteerd aan de concerndirectie. Strategische aspecten Suikermarkt De huidige Europese marktordening voor suiker is van kracht tot 30 september In oktober 2011 heeft Eurocommissaris Ciolos het Europese landbouwbeleid voor toegelicht. Onderdeel van het voorstel van de Europese Commissie is het niet voortzetten van de suikerquotering per september Het Europees Parlement, de Europese organisatie van Bietentelers en de Europese suikerproducenten hebben zich uitgesproken voor een voortzetting van de marktordening tot Op zijn vroegst valt hierover een besluit in Cosun zal samen met de Europese telers- en suiker producentenorganisaties informatie aandragen om tot een afgewogen besluitvorming te komen binnen de Europese Commissie. Daarnaast richt Cosun zich op de verdere verwaarding van grondstoffen en procesoptimalisatie. Voorbeelden hiervan zijn de verwerking van ruwe rietsuiker tot kristalsuiker voor de Europese markt en de productie van suiker vanuit diksap. Consumentengedrag De consument is kostenbewust in zijn bestedingspatroon. Als gevolg hiervan staan de marges in de keten onder druk. De continue aandacht voor verbetering van de bedrijfsprocessen (operational excellence) draagt in belangrijke mate bij aan de instandhouding van de winstgevendheid van de onderneming. Ook de aandacht voor gezonde en verantwoorde voeding leidt tot andere productkeuzes van de consument. Cosun speelt hierop in door innovatieve voedingsmiddelen en -ingrediënten te ontwikkelen die passen in een verantwoord leefpatroon, die functionele meerwaarde bieden en die smakelijk én veilig zijn. Weersinvloeden Door de aard van de te verwerken grondstoffen is Cosun voor zijn resultaten voor een belangrijk deel afhankelijk van het weer. 17

20 Cosun stemt de bedrijfsvoering, daar waar mogelijk, hierop af en zorgt voor een goede spreiding van de teelt over verschillende landen en regio s. In de contracten met telers wordt zo nodig rekening gehouden met het risico van misoogsten. Mede door de relatief beperkte geografische spreiding speelt het oogstrisico vooral bij aardappelen, suikerbieten en cichorei. Operationele aspecten Grondstoffen Gegeven de bedrijfsactiviteiten zijn kwaliteit en beschikbaarheid van grondstoffen vooral van suikerbieten, cichorei, groente, fruit en aardappelen van groot belang voor een effectieve en efficiënte bedrijfsvoering. De Cosun-bedrijven sturen op grondstofkwaliteit en optimaliseren het rendement voor zowel het bedrijf als de teler. Dat doen de bedrijven door de telers van aardappelen, suikerbieten en cichorei uitgebreid voor te lichten en te adviseren over efficiënte productiemethoden, en door een betalingssysteem dat is gebaseerd op kwaliteit. Alle suikerbietentelers die aan Suiker Unie leveren zijn gecertificeerd volgens een voor de sector opgesteld normeringsysteem. Cosun-bedrijven die voedingsingrediënten en -middelen produceren, werken alle volgens HACCP-procedures. Cosun stelt hoge eisen aan traceerbaarheid en speelt daarmee in op eisen van industriële klanten. Bedrijfsonderdelen zoals SVZ hebben hun bedrijfssystemen hierop volledig ingericht en kunnen zo ook aan specifieke klantenwensen voldoen. Klantafhankelijkheid Het verlies van belangrijke klanten kan grote invloed hebben op de winstgevendheid van de onderneming. Dankzij de gespreide activiteiten binnen Cosun wordt dit risico in belangrijke mate gereduceerd. Voor de grootste bedrijfsonderdelen vertegenwoordigen de vijf grootste afnemers minder dan 20 procent van de omzet. Het beleid van de onderneming is gericht op het opbouwen en onderhouden van een professionele, klantgerichte relatie met haar afnemers. Hiertoe dragen onder meer bij de inspanningen op het gebied van productinnovatie, de ondersteuning van relaties met applicatie research en de optimalisatie van de logistieke keten door diverse vormen van voorraadmanagement. Productaansprakelijkheid Als producent van ingrediënten voor voedingsmiddelen onderkent Cosun de risico s van productaansprakelijkheid. Een geïntegreerd stelsel van zorgsystemen gericht op aspecten als kwaliteitsbewaking, veiligheid en traceerbaarheid is erop gericht deze risico s te beperken. Binnen de organisatie zijn procedures ingevoerd die, indien omstandigheden dit vereisen, een snelle en afdoende respons borgen. Bedrijfscontinuïteit en veiligheid Door concentratie van productie-entiteiten neemt het risico toe dat door een calamiteit als brand of explosie een significante verstoring van de bedrijfscontinuïteit optreedt. Cosun heeft programma s geïmplementeerd om onderliggende gevaren te mitigeren. Een continuproces van risicomonitoring en risicobeheersing maakt daarvan deel uit. Daarnaast wordt hoge prioriteit gegeven aan een veilige werkomgeving en veilig werken als op tegengaan van verspilling van grondstoffen en het vermijden van onnodige belasting van het milieu. Total Productive Maintance (TPM) wordt ingezet om bestaande processen te verbeteren en is gericht op het terugdringen en voorkomen van storingen, incidenten en verspilling. Financiële aspecten Positierisico Omdat de verwerving van een aantal agrarische grondstoffen in een beperkte periode en rechtstreeks bij de bron moet plaatsvinden, kan een mismatch ontstaan tussen de inkooppositie en de verkooppositie, met name bij Aviko en SVZ. Aviko en SVZ brengen waar mogelijk de in- en verkoopposities van grondstoffen en eindfabricaten met elkaar in evenwicht. Desondanks lopen zij nog een prijsrisico, dat vooral een aanzienlijk effect kan hebben op de resultaten. Daarbij werken over het algemeen lage grondstofprijzen, met enige vertraging, ook negatief uit op de margeontwikkeling. De risico s die hieruit voortvloeien, worden beheerst door een goede rapportage, goede procedures en directe betrokkenheid van het hoogste groepsmanagement. Financierings- en renterisico s De financiële positie van Cosun is zeer gezond. Ultimo 2011 heeft het concern per saldo geen schuldpositie. Lange termijnfinanciering bestaat uit een US Private Placement programma. Dit programma bestaat uit meerdere langlopende leningen, met resterende looptijden van twee tot zeven jaar. Het risico van rentebewegingen en het valutarisico op het Amerikaanse dollardeel van de langlopende financieringen is volledig afgedekt door middel van derivaten. De onderneming kent een centrale, als inhuisbank georganiseerde treasury-organisatie. De financiering van dochtervennootschappen, met uitzondering van joint ventures en het beheer van liquiditeiten, vindt op groepsniveau plaats. Uitzettingen van financiële middelen worden zo veel mogelijk gespreid over een selecte groep van tegenpartijen met een kortetermijn rating van minimaal A2 of gelijkwaardig. Alle Cosun-bedrijven rapporteren maandelijks een liquiditeitprognose voor de komende zes maanden om het risico op onvoorziene liquiditeitschaarste te verminderen. Valutarisico s Hoewel Cosun voornamelijk actief is in de Euroregio, wordt het als internationale onderneming geconfronteerd met valutarisico s. Deze risico s concentreren zich rond de Amerikaanse dollar, Poolse Zloty en het Britse pond. De uit operationele en financieringsactiviteiten voortvloeiende valutarisico s worden in principe afgedekt. Verzekerbare risico s Cosun heeft een aantal mondiale groepsprogramma s opgezet onder meer ter afdekking van het risico op (product) aansprakelijkheid en brand- en bedrijfsschade. Bij dit laatste programma zijn de activa verzekerd tegen een getaxeerde waarde met een daaraan gekoppelde adequate, op maat gesneden, dekking van bedrijfsschadenrisico s. De financiële soliditeit van de verzekeraars wordt periodiek beoordeeld. Afhankelijk van de omvang van het risico, is dekking bij meerdere verzekeraars afgesloten. 18