Voorbereidend studiedossier

Transcriptie

1 ALGEMEEN RIJKSARCHIEF EN RIJKSARCHIEF IN DE PROVINCIËN ARCHIVES GÉNÉRALES DU ROYAUME ET ARCHIVES DE L ÉTAT DANS LES PROVINCES ARCHIEFBEHEERSPLANNEN EN SELECTIELIJSTEN TABLEAUX DE GESTION ET TABLEAUX DE TRI 97 Archiefselectielijst ziekenhuisarchieven Voorbereidend studiedossier [JUNI 2012] door Emmanuel BODART en Kathleen DEVOLDER met medewerking van Rolande DEPOORTERE en Michel NUYTTENS Brussel Bruxelles 2012

2

3 ARCHIEFSELECTIELIJST ZIEKENHUISARCHIEVEN VOORBEREIDEND STUDIEDOSSIER [JUNI 2012]

4 ALGEMEEN RIJKSARCHIEF EN RIJKSARCHIEF IN DE PROVINCIËN ARCHIVES GÉNÉRALES DU ROYAUME ET ARCHIVES DE L ÉTAT DANS LES PROVINCES ARCHIEFBEHEERSPLANNEN EN SELECTIELIJSTEN TABLEAUX DE GESTION ET TABLEAUX DE TRI 97 Naamsvermelding - Niet Commercieel - Geen AfgeleideWerken CC BY-NC-ND Attribution - Pas d Utilisation Commerciale - Pas de Modification CC BY-NC-ND ISBN : Algemeen Rijksarchief Archives générales du Royaume D/2012/531/116 Bestelnummer Numéro de commande : Publ Algemeen Rijksarchief Archives générales du Royaume Ruisbroekstraat 2 rue de Ruysbroeck 1000 Brussel Bruxelles

5 ALGEMEEN RIJKSARCHIEF EN RIJKSARCHIEF IN DE PROVINCIËN ARCHIVES GÉNÉRALES DU ROYAUME ET ARCHIVES DE L ÉTAT DANS LES PROVINCES ARCHIEFBEHEERSPLANNEN EN SELECTIELIJSTEN TABLEAUX DE GESTION ET TABLEAUX DE TRI 97 Archiefselectielijst ziekenhuisarchieven Voorbereidend studiedossier [JUNI 2012] door Emmanuel BODART en Kathleen DEVOLDER met medewerking van Rolande DEPOORTERE en Michel NUYTTENS Brussel Bruxelles 2012

6

7 DANKWOORD Deze selectielijst is het resultaat van de werkzaamheden van een werkgroep samengesteld uit leden van de verschillende departementen van het Rijksarchief, namelijk: - Emmanuel Bodart, diensthoofd van het Rijksarchief te Namen; - Rolande Depoortere, hoofd van de Afdeling Toezicht, advisering en coördinatie van verwerving en selectie; - Kathleen Devolder, archivaris verbonden aan de Afdeling Toezicht, advisering en coördinatie van verwerving en selectie; - Michel Nuyttens, waarnemend departementshoofd van het Rijksarchief Vlaamse Provinciën. Heel wat mensen hebben echter direct of indirect meegeholpen aan de totstandkoming ervan en verdienen een speciale vermelding. Onze dank gaat in de eerste plaats uit naar de directie en naar het medisch, verplegend en administratief personeel van de ziekenhuizen die we in het kader van dit project bezochten: het Centre hospitalier régional de Namur, het Centre hospitalier régional du Val de Sambre, het AZ Jan Palfijn te Gent en het Militair Hospitaal Koningin Astrid te Neder-Over- Heembeek. Ondanks hun drukke agenda maakten zij tijd vrij om tekst en uitleg te geven over de organisatie en werking van het ziekenhuis en over het archiveringsbeleid. Hun input was van onmisbaar belang bij de opmaak van deze selectielijst. In de beginfase van het project nam An Chevalier, hoofd van het departement Archieven van CHIREC deel aan de vergaderingen van de werkgroep. We willen haar bedanken voor haar waardevolle inbreng. Hetzelfde geldt voor de archivarissen van het OPZ Geel en van het OPZC Rekem die we in de eindfase van de redactie van de selectielijst contacteerden. Zij waren zo vriendelijk om ons de voorlopige versies van hun archiefbeheersplannen ter beschikking te stellen, wat leidde tot aanvullingen en verfijningen van onze werkversie. Bijzondere dank zijn wij verschuldigd aan Catherine Barvaux, verantwoordelijke voor de medische informatie in het Centre hospitalier régional de Namur, voor haar constructieve bijdrage aan deze selectielijst. Dank ook aan Merijn Peeters, student van de VUB-opleiding Master na Master Archivistiek, die ons enkele nuttige bibliografische referenties doorspeelde. In de loop der jaren bezochten rijksarchivarissen heel wat ziekenhuizen in het kader van de wettelijke toezichtsopdracht van het Rijksarchief. Vermelden wij o.a. het AZ Sint-Jan Brugge, het AZ Groeninge Kortrijk, het UZ Gent, Omgekeerd werd het Rijksarchief meermaals gecontacteerd door zorginstellingen met vragen over archiefbeheer. Ook deze instellingen en personeelsleden willen wij bedanken: de inlichtingen die zij ons verstrekten, hun opmerkingen en suggesties werden verwerkt in deze archiefselectielijst. 5

8

9 INHOUDSTAFEL DANKWOORD... 5 INHOUDSTAFEL... 7 LIJST VAN BRONNEN EN WERKEN... 9 DE VOORBEREIDING VAN DE STUDIE GEZONDHEIDSZORG IN BELGIË: BEKNOPTE SCHETS VAN HET ZIEKENHUISLANDSCHAP Algemene en psychiatrische ziekenhuizen...17 Algemene ziekenhuizen...17 Psychiatrische ziekenhuizen...18 Openbare en private ziekenhuizen...18 Ziekenhuiswetgeving...19 De eerste Belgische ziekenhuiswet (1963)...19 Evolutie sinds de jaren Ziekenhuisbeheer en -organisatie...22 Het medisch departement...23 Het verpleegkundig departement...23 Overleg- en adviesorganen...24 ARCHIEFVORMING EN - SELECTIE De patiëntendossiers...31 Het medisch dossier...31 Het verpleegkundig dossier...33 Vanwaar deze verschillende bewaartermijnen?...34 En na het verstrijken van de 30-jarige termijn?...36 De selectie van ziekenhuisarchieven...40 Voorstelling van het concept selectie...40 Reeksen m.b.t. het algemeen beheer van het ziekenhuis...42 a. Organisatie en interne werking...42 b. Activiteiten van de beleidsorganen...42 c. Activiteiten van de medische raad en de commissie voor medische ethiek...42 d. Activiteiten van het comité (team) voor ziekenhuishygiëne...42 e. Activiteiten van het comité medisch materiaal, medisch farmaceutisch comité, pluridisciplinaire antibiotherapiebeleidsgroep, transfusiecomité, interne transplantatieraad...43 f. Personeelsbeheer...43 g. Financieel beheer...43 h. Beheer van roerende en onroerende goederen...44 i. Coördinatie van de communicatie, perscontacten en onthaal...44 j. Beheer van informatie- en communicatietechnologie...44 k. Juridische ondersteuning...45 l. Kwaliteitsbeheer...45 m. Beheer milieuzorg...45 n. Coördinatie van preventie en bescherming op het werk

10 o. Beheer van de ziekenhuiskeuken...45 p. Beheer van de registraties...45 q. Klachtenbeheer (ombudsdienst)...46 r. Beheer van bibliotheek, documentatie, archief en (museum)collectie(s)...46 s. Patiëntenadministratie en centrale inning...46 t. Sociale dienst...46 Reeksen m.b.t. de medische zorgverlening...46 a. Organisatie van de zorgverlening...46 b. Beheer van de ziekenhuisapotheek...47 c. Zorgverlening...47 BIJLAGE

11 LIJST VAN BRONNEN EN WERKEN BRONNEN Adviezen van de Telematica Commissie ( Belgisch Staatsblad G. CEUTERICK en G. DUVILLIER (samengesteld door), C. DECOSTER (onder de wetenschappelijke leiding van), De gecoördineerde wet op de ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen. De tekst van de wet en de uitvoeringsbesluiten op datum van 1 oktober 2009, Heule, UGA, 862 p. Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen, Brussel, FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, s.d. [Brochure] Jaarverslag 2010 UZ Leuven. Samen streven naar topgeneeskunde, Leuven, 2011, 52 p. Universitaire Ziekenhuizen in België. Innovatieve en kwalitatieve zorg ondersteund door opleiding en onderzoek, Raad van de Universitaire Ziekenhuizen van België, [Brochure] WERKEN B. ANDRÉ en C. BOURGEOIS, De overlevingskansen van de openbare ziekenhuizen, in: Het Tijdschrift van het Gemeentekrediet, 1995, p Het Belgische Gezondheidssysteem in KCE reports 138A, Brussel, Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg,

12 Bewaartermijn patiëntengegevens. Pleidooi voor wetswijziging, Den Haag, Gezondheidsraad, 2004 (Publicatie nr. 2004/08). S. CALLENS en J. PEERS (eds.), Organisatie van de gezondheidszorg, Antwerpen-Oxford, Intersentia, J. DERWAEL, Archief van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Algemene Directie Humanisering van de Arbeid en de Hoge Raad voor Bescherming en Preventie op het Werk. Archiefselectielijst, Brussel, Algemeen Rijksarchief, K. DEVOLDER, Archief van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen (DG1). Archiefselectielijst, Brussel, Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, K. DEVOLDER, Archieven van overlegstructuren inzake gezondheidszorg ondersteund door het directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Archiefselectielijsten, Brussel, Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, P. DEVOLDER, Opzetten van een process management framework binnen de social profit sector, Universiteit Gent, Scriptie tot het behalen van de academische graad van burgerlijk werktuigkundig-elektrotechnisch ingenieur, P. DROSSENS, Archief gewogen. Een onderzoek naar de theorie en praktijk van waardering en selectie, Brussel, Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Inventaris van databanken gezondheidszorg, KCE reports, vol. 30A, Brussel, Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg, R. LHEUREUX, La gestion des archives hospitalières en France. L exemple de l Assistance publique-hôpitaux de Paris, in : L. HONNORÉ (ed.), Actes du colloque international La santé et sa mémoire. Les archives médicales et leurs ressources. Bruxelles, mars Handelingen van het Internationaal Colloquium Het geheugen van onze gezondheid. Het medisch archief en zijn hulpbronnen. Brussel, maart Proceedings of the International Congress To Document Health Memory. Medical Archives and their Uses. Brussels, March 2007, Brussel, Archives et Bibliothèques de Belgique - Archief- en Bibliotheekwezen in België, extra nummer 86, p M. NUYTTENS, Het archiefbeheer in de West-Vlaamse Openbare Ziekenhuizen. Enkele vaststellingen en voorstellen in verband met selectie, in: L. HONNORÉ (ed.), Actes du colloque international La santé et sa mémoire. Les archives médicales et leurs ressources. Bruxelles, mars Handelingen van het Internationaal Colloquium Het geheugen van onze gezondheid. Het medisch archief en zijn hulpbronnen. Brussel, maart Proceedings of the International Congress To Document Health Memory. Medical Archives and their Uses. Brussels, March 2007, Brussel, Archives et Bibliothèques de Belgique - Archief- en Bibliotheekwezen in België, extra nummer 86, p M. NUYTTENS, Het archief van de hospitaalcongregaties, Brussel, Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, H. PRIMS, Subsidiëring van ziekenhuizen: zin of onzin, in: Sociale bescherming op nieuwe paden. Liber Memorialis Béatrice Van Buggenhout (onder redactie van het Instituut voor Sociaal Recht KU Leuven), Leuven, Universitaire Pers, 2003, p

13 P. SEGAERT, UZ Leuven digitaliseert papieren medisch archief. Laatste stap naar volledig elektronisch medisch dossier, in: Hospitals.be, 2009, nr. 2. C. STUYVEN, Universitaire ziekenhuizen Leuven. Het medische dossier: van het tastbare naar het virtuele, in: L. HONNORÉ (ed.), Actes du colloque international La santé et sa mémoire. Les archives médicales et leurs ressources. Bruxelles, mars Handelingen van het Internationaal colloquium Het geheugen van onze gezondheid. Het medisch archief en zijn hulpbronnen. Brussel, maart Proceedings of the International Congress To Document Health Memory. Medical Archives and their Uses. Brussels, March 2007, Brussel, Archives et Bibliothèques de Belgique Archief- en Bibliotheekwezen in België, extra nummer 86, p De toekomstige behoefte aan acute ziekenhuisvoorzieningen in België. Les besoins futurs en équipements hospitaliers aigus en Belgique. Eindrapport Rapport final. Onderzoek uitgevoerd in opdracht van Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid R. Demotte en in samenwerking met de Organisatie van de Gezondheidszorgvoorzieningen van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Enquête réalisée sur l'ordre du Ministre des Affaires Sociales et de la Santé Publique R. Demotte et en collaboration avec l'organisation des Etablissements de Soins du SPF Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement, oktober B. VAN BUGGENHOUT, Aanvullende sociale verzekeringen in België: solidariteit en subsidiariteit in de sociale bescherming, in: Sociale bescherming op nieuwe paden. Liber Memorialis Béatrice Van Buggenhout (onder redactie van het Instituut voor Sociaal Recht KU Leuven), Leuven, Universitaire Pers, 2003, p T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Het patiëntendossier, Antwerpen-Cambridge, Intersentia, Zakboekje voor de ziekenhuisarts, Wolters Kluwer Belgium NV,

14

15 DE VOORBEREIDING VAN DE STUDIE Onderhavige selectielijst kent een lange voorgeschiedenis. Het idee om een selectielijst te maken voor de archieven van (openbare) ziekenhuizen gaat terug tot begin de jaren 2000 toen Michel Nuyttens, toenmalig diensthoofd van het Rijksarchief Brugge, in het kader van de wettelijke toezichtstaak van het Rijksarchief onderzoek verrichtte naar het archiefbeheer in zes West-Vlaamse openbare ziekenhuizen: het AZ Sint-Jan te Brugge, het revalidatiecentrum ten Bos te Izegem, het AZ Groeninge-Onze-Lieve-Vrouw te Kortrijk, het ziekenhuis Henri Serruys te Oostende, het stedelijk ziekenhuis te Roeselare en het Sint-Janshospitaal te Wervik. Een schriftelijke enquête en plaatsbezoeken wezen uit dat de zorginstellingen nood hadden aan duidelijke richtlijnen met betrekking tot de bewaring van hun archieven. Na de inspectieronde in West-Vlaanderen werden ook contacten gelegd met andere ziekenhuizen (o.a. met het UZ Gent en met de psychiatrische ziekenhuizen van het Waalse Gewest) en met de Orde der Geneesheren. Aanvankelijk was het de bedoeling dat het werkveld zelf zou instaan voor de opmaak van een selectielijst ziekenhuisarchieven, weliswaar met de medewerking van het Rijksarchief. Op de studiedag Het geheugen van onze gezondheid. Het medisch archief en zijn hulpbronnen, georganiseerd in maart 2007 door Archief- en Bibliotheekwezen in België, bepleitte Michel Nuyttens de opmaak van een selectielijst door een gemengde werkgroep bestaande uit rijksarchivarissen, afgevaardigden van de Hoge Raad en van de Commissie Standaarden inzake Telematica ten behoeve van de sector van de gezondheidszorg 1 en uit archiefverantwoordelijken van diverse ziekenhuizen. 2 Eind 2010 werd deze piste evenwel verlaten. Binnen het Rijksarchief werd een interne werkgroep opgericht, belast met de opmaak van een archiefselectielijst die bij voorkeur zowel op openbare als op private ziekenhuizen toepasbaar zou zijn (zie de inleiding bij de archiefselectielijst: Voor welke ziekenhuizen is deze selectielijst bedoeld? ). Twee archivarissen, Emmanuel Bodart en Kathleen Devolder, verdiepten zich in de complexe ziekenhuiswetgeving en bezochten respectievelijk twee Waalse en een Vlaams ziekenhuis het Centre hospitalier régional de Namur, het Centre hospitalier régional du Val de Sambre en het AZ Jan Palfijn te Gent om de archiefreeksen van ziekenhuizen in kaart te brengen, evenals de wettelijke en/of gangbare bewaartermijnen. De resultaten werden verwerkt in een eerste ontwerpversie die vervolgens afgetoetst werd tijdens meerdere bezoeken aan het Militair Hospitaal Koningin Astrid te Neder-Over-Heembeek. Het MHKA werd door het Rijksarchief bezocht in het kader van een globale audit van de archieven van de Belgische Krijgsmacht. Hoewel het ziekenhuis als enige in België niet onder de ziekenhuiswet valt, verschilt de werking en dus ook de archiefvorming ervan niet wezenlijk van die van andere ( gewone ) ziekenhuizen. Het MHKA bleek effectief een goede testcase voor de ontwerpselectielijst: dankzij de gesprekken en plaatsbezoeken konden nog een aantal belangrijke aanvullingen en verfijningen aangebracht worden. In een laatste fase werd de ontwerpselectielijst nauwgezet nagelezen door de rest van de werkgroep. De definitieve bestemmingen van de reeksen in het algemeen en de criteria 1 In 2008 werden de bevoegdheden van de Telematica Commissie overgeheveld naar het ehealth-platform. Wet van 21 augustus 2008 houdende oprichting en organisatie van het ehealth-platform, Belgisch Staatsblad, M. NUYTTENS, Het archiefbeheer in de West-Vlaamse Openbare Ziekenhuizen. Enkele vaststellingen en voorstellen in verband met selectie, in: L. HONNORÉ (ed.), Actes du colloque international La santé et sa mémoire. Les archives médicales et leurs ressources. Bruxelles, mars Handelingen van het Internationaal Colloquium Het geheugen van onze gezondheid. Het medisch archief en zijn hulpbronnen. Brussel, maart Proceedings of the International Congress To Document Health Memory. Medical Archives and their Uses. Brussels, March 2007, Brussel, ABB, extra nummer 86, p

16 voor de selectie van patiëntendossiers in het bijzonder werden grondig bediscussieerd. Onderhavig studiedossier weerspiegelt het denk- en werkproces binnen de werkgroep: de studie van de wetgeving en van de organisatie en de werking van de ziekenhuizen enerzijds en het reflecteren over de selectie en de selectiecriteria anderzijds. 14

17 GEZONDHEIDSZORG IN BELGIË: BEKNOPTE SCHETS VAN HET ZIEKENHUISLANDSCHAP Sinds de staatshervorming van 8 augustus 1980 zijn de bevoegdheden inzake volksgezondheid in het algemeen en de zorg in de ziekenhuizen in het bijzonder verdeeld over verschillende beleidsniveaus en overheidsinstanties. Zo staat de federale overheid in voor de opmaak van de wetgeving inzake gezondheidszorg (o.a. de algemene ziekenhuiswetgeving en de erkenningsnormen voor ziekenhuisdiensten), voor de financiering van de exploitatie van de ziekenhuizen, de ziekte- en invaliditeitsverzekering, de basisregels voor programmatie en de financiering van de infrastructuur, De deelstaten zijn o.a. bevoegd voor gezondheidspromotie en preventie, moeder en kind -zorg, en de erkenning (en daarmee samenhangend de inspectie) van ziekenhuizen. Verder kunnen zij bijkomende normen opleggen inzake programmatie of financiering van de infrastructuur. 3 Binnen de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu zijn twee administraties bevoegd voor de voorbereiding van het beleid inzake de volksgezondheid en de uitvoering ervan: - het Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen (DG1), met als belangrijkste actiedomeinen acute, chronische en ouderenzorg, psychosociale gezondheidszorg, en boekhouding en beheer der ziekenhuizen; - het Directoraat-generaal Basisgezondheidszorg en Crisisbeheer (DG2), bevoegd op het vlak van de gezondheidszorgberoepen. 4 Binnen de Vlaamse overheid zijn de twee belangrijkste agentschappen op ziekenhuisniveau: - Zorginspectie, dat bevoegd is voor de doorlichting (ter plaatse) van de organisatie van de zorg; - het agentschap Zorg en Gezondheid dat instaat voor de opvolging na de audits, het verlenen van (of het verlengen van) een erkenning, het toekennen van financiering voor infrastructuurwerken (via het VIPA, het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden) en het uitwerken van preventieve gezondheidsprojecten. 5 Aan Waalse zijde staat de Direction des Soins hospitaliers (Direction générale opérationnelle des Pouvoirs locaux, de l Action sociale et de la Santé - Département de la Santé et des Infrastructures médico-sociales) in voor de erkenning en de inspectie van ziekenhuizen. 6 In het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad is de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie bevoegd voor ziekenhuizen die wegens hun organisatie niet uitsluitend tot de Vlaamse of de Franse Gemeenschap behoren. Het betreft zowel openbare ziekenhuizen als privé-instellingen die geen keuze hebben gemaakt tussen beide gemeenschappen en derhalve, niet kunnen worden beschouwd als uitsluitend behorend tot de ene of de andere gemeenschap. 7 Om de samenwerking tussen de verschillende autoriteiten te vergemakkelijken worden regelmatig interministeriële conferenties georganiseerd. 8 Het gezondheidszorgsysteem wordt hoofdzakelijk gefinancierd door een verplichte, ruime en quasi universele ziekteverzekering. De verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering werd Het Belgische Gezondheidssysteem in KCE reports 138A, Brussel, Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg, 2010, p. ii. 15

18 ingevoerd door de besluitwet van 28 december 1944, kort na de bevrijding van België. 9 Aanvankelijk gold de maatregel enkel voor loon- en weddetrekkenden, maar na 1944 werd het toepassingsgebied uitgebreid tot specifieke werknemerscategorieën zoals zeevissers, binnenschippers, dienstboden, landbouwers enz. Later werd bepaald dat naast de verzekerde, ook zijn weduwe de hoedanigheid van verzekerde kon krijgen en dat ook de leden van het gezin tegemoetkomingen voor gezondheidszorg kregen. In 1964 kwam er een verplichte verzekering voor gezondheidszorgen voor zelfstandigen. De verzekering tegen arbeidsongeschiktheid voor zelfstandigen kwam er pas in Sinds 1 januari 2008 is er niet langer een verschil tussen de dekking van gezondheidszorgkosten in de algemene ziekteverzekering en die in de ziekteverzekering voor de zelfstandigen, omdat in deze laatste nu ook de kleine risico s zijn opgenomen. 11 Anno 2012 kan bijna de volledige Belgische bevolking (> 99%) genieten van een uitgebreid pakket aan terugbetaalde gezondheidszorgen. De organisatie van gezondheidsdiensten wordt gekenmerkt door de beginselen van therapeutische vrijheid voor artsen, vrijheid van keuze voor patiënten en een vergoeding gebaseerd op een betaling per prestatie (fee-for-service). Het beheer van de ziekte- en invaliditeitsverzekering is sinds 1963 (wet van 9 augustus 1963) in handen van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverkering (RIZIV). 12 De gezondheidszorg in België omvat 6 soorten van verzorgingsinstellingen, elk met een specifiek zorgaanbod, een eigen infrastructuur en werking, en eigen financieringsmechanismen: - ziekenhuizen - rust- en verzorgingstehuizen (RVT s) - centra voor dagverzorging - psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT s) - initiatieven beschut wonen (BW) - spoeddiensten. 13 Artikel 2 van de gecoördineerde ziekenhuiswet definieert ziekenhuizen als instellingen voor gezondheidszorg waarin op ieder ogenblik geëigende medisch-specialistische onderzoeken en/of behandelingen in het domein van de geneeskunde, de heelkunde en eventueel de verloskunde in pluridisciplinair verband kunnen verstrekt worden, binnen het nodige en aangepaste medisch, medisch-technisch, verpleegkundig, paramedisch en logistiek kader, aan patiënten die er worden opgenomen en kunnen verblijven, omdat hun gezondheidstoestand dit geheel van zorgen vereist om op een zo kort mogelijke tijd de ziekte te bestrijden of te verlichten, de gezondheidstoestand te herstellen of te verbeteren of de letsels te stabiliseren. 14 In het artikel wordt tevens benadrukt dat ziekenhuizen een opdracht van algemeen belang vervullen. 9 Besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, Belgisch Staatsblad, , err. Belgisch Staatsblad, S. CALLENS en J. PEERS (eds.), Organisatie van de gezondheidszorg, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2008, pp Het Belgische Gezondheidssysteem in KCE reports 138A, Brussel, Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg, 2010, p. ii. 12 Ibid Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen, Brussel, FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, s.d. [Brochure verstrekt door dhr. C. Decoster, directeur-generaal DG Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen] Wet betreffende de ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen, gecoördineerd op 10 juli 2008, Belgisch Staatsblad,

19 Algemene en psychiatrische ziekenhuizen Binnen de ziekenhuizen wordt onderscheid gemaakt tussen algemene en psychiatrische ziekenhuizen. Op dit moment zijn er in België 194 ziekenhuizen: 128 algemene en 66 psychiatrische ziekenhuizen. 15 Algemene ziekenhuizen Het betreft de gewone (lees: niet-psychiatrische) erkende ziekenhuizen waar patiënten dag en nacht terecht kunnen voor medische, gespecialiseerde hulp zoals interne geneeskunde, heelkunde, cardiologie Er is ook een kraamkliniek, een spoeddienst, een afdeling voor kinderen en een geriatrische afdeling voor ouderen die aan verschillende gezondheidsproblemen lijden. De categorie van de algemene ziekenhuizen omvat: - de acute ziekenhuizen. Met acuut ziekenhuis wordt bedoeld een algemeen ziekenhuis met een eigen beheer dat minstens één acute C- of D-dienst aanbiedt. 16 Meerdere ziekenhuizen die werken in fusieverband worden beschouwd als één ziekenhuis omwille van de eenheid van beheer. Het aantal acute ziekenhuizen is in België de voorbije decennia sterk afgenomen. Deze vermindering is het gevolg van de tendens tot concentratie van de ziekenhuisactiviteit: kleine ziekenhuizen fuseren onderling of met andere, grotere ziekenhuispartners. De voornaamste drijfveren voor de fusies zijn het halen van minimum schaalgrootte, het concentreren van zwaar medisch-technische diensten en het kunnen voorzien in hoog kwalitatieve geneeskundige zorg. 17 Onder de acute ziekenhuizen zijn er 7 universitaire (of academische) ziekenhuizen 18, dit zijn ziekenhuizen die horen bij een universiteit die over een faculteit geneeskunde met volledig leerplan beschikt. 19 Een universitair ziekenhuis biedt niet alleen consultaties en zorg in alle medische vakgebieden aan. Het leidt ook artsen en verpleegkundigen op, verricht wetenschappelijk onderzoek en ontwikkelt nieuwe technologieën de gespecialiseerde ziekenhuizen. Deze ziekenhuizen zijn kleiner en bieden alleen zorg voor specifieke doelgroepen. Een ziekenhuis kan bijvoorbeeld gespecialiseerd zijn in hart- en longziekten, locomotorische aandoeningen, neurologische problemen, palliatieve zorg, chronische ziekten of psychogeriatrie. 15 Gegevens voor 1 januari Informatie verstrekt door de dienst Datamanagement van DG Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu). 16 Dienst C: diagnose en heelkundige behandeling - Dienst D: diagnose en geneeskundige behandeling. 17 De toekomstige behoefte aan acute ziekenhuisvoorzieningen in België. Les besoins futurs en équipements hospitaliers aigus en Belgique. Eindrapport Rapport final. Onderzoek uitgevoerd in opdracht van Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid R. Demotte en in samenwerking met de Organisatie van de Gezondheidszorgvoorzieningen van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Enquête réalisée sur l'ordre du Ministre des Affaires Sociales et de la Santé Publique R. Demotte et en collaboration avec l'organisation des Etablissements de Soins du SPF Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement, oktober 2005, p. II De 7 Belgische universitaire ziekenhuizen zijn: Centre Hospitalier Universitaire de Liège (CHU de Liège), Cliniques universitaires de Bruxelles - Hôpital Erasme (H. Erasme), Cliniques Universitaires Saint-Luc (CU Saint- Luc), Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZ Antwerpen), UZ Brussel, UZ Gent en UZ Leuven Er zijn welbepaalde voorwaarden waaraan een ziekenhuis moet voldoen om als universitair ziekenhuis te worden aangewezen. Zie het KB van 7 juni 2004 tot vaststelling van de voorwaarden om te worden aangewezen als universitair ziekenhuis, universitaire ziekenhuisdienst, universitaire ziekenhuisfunctie of universitair zorgprogramma, Belgisch Staatsblad, Universitaire Ziekenhuizen in België. Innovatieve en kwalitatieve zorg ondersteund door opleiding en onderzoek, Raad van de Universitaire Ziekenhuizen van België, 2007, p

20 - de geriatrische ziekenhuizen. Deze categorie ziekenhuizen is exclusief bedoeld voor specifieke ouderenzorg. 21 Psychiatrische ziekenhuizen Dit zijn ziekenhuizen die uitsluitend bestemd zijn voor psychiatrische patiënten (gecoördineerde ZHW, art. 3). Openbare en private ziekenhuizen Binnen de ziekenhuizen wordt op grond van de aard van de inrichtende macht, ook een onderscheid gemaakt tussen openbare en private ziekenhuizen. Openbare ziekenhuizen worden beheerd door een publiekrechtelijke rechtspersoon. In het KB van 15 juni 1998 tot uitvoering van artikel 86bis van de wet op de ziekenhuizen, gecoördineerd op 7 augustus 1987, worden openbare ziekenhuizen omschreven als ziekenhuizen beheerd door een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn, of door een vereniging bedoeld in hoofdstuk 12 in de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, of door een intercommunale vereniging die een of meer openbare centra voor maatschappelijk welzijn of gemeenten omvat, of door een provincie, door de Staat, door een gemeenschap of een gewest of een daarvan afhangende instelling. 22 Privé-ziekenhuizen daarentegen worden beheerd door een privaatrechtelijke rechtspersoon. In de praktijk gaat het vaak om vzw s die banden hebben met de congregaties waartoe de ziekenhuizen vroeger behoorden. 23 Zij kunnen echter ook door een universiteit worden uitgebaat of door een nv of bvba. 24 De openbare ziekenhuizen zijn in België in de minderheid: er zijn slechts 50 openbare t.o.v. 144 private ziekenhuizen. Zij beschikken respectievelijk over en bedden (toestand op 1 januari 2012). 25 Driekwart eeuw geleden was die verhouding nog omgekeerd: in 1940 nam de openbare sector 75 % van het totale beddenbestand voor zijn rekening. Deze ontwikkeling houdt verband met de wijziging van de regels inzake toekenning van subsidies voor werkzaamheden en uitrusting. Aanvankelijk konden enkel openbare ziekenhuizen aanspraak maken op toelagen. 26 Vanaf 1953 kwamen ook private ziekenhuizen van het type vzw en instellingen van openbaar Koninklijk besluit van 15 juni 1998 tot uitvoering van artikel 86bis van de wet op de ziekenhuizen, gecoördineerd op 7 augustus 1987, Belgisch Staatsblad, Voor de hospitaalcongregaties zie: M. NUYTTENS, Het archief van de hospitaalcongregaties, Brussel, Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, S. CALLENS en J. PEERS (eds.), op. cit., p openbare algemene ziekenhuizen (18.751bedden), 87 private algemene ziekenhuizen ( bedden), 9 openbare psychiatrische ziekenhuizen (3.575 bedden) en 57 private psychiatrische ziekenhuizen ( bedden). Gegevens voor 1 januari Informatie verstrekt door de dienst Datamanagement van DG Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. 26 Subsidiëring van ziekenhuizen bestaat in ons land al sinds 1949 voor de openbare sector (Besluit van de regent van 2 juli 1949 betreffende het verlenen van Staatstussenkomst inzake toelagen voor uitvoering van werken door de commissies van openbare onderstand). H. PRIMS, Subsidiëring van ziekenhuizen: zin of onzin. In Sociale bescherming op nieuwe paden. Liber Memorialis Béatrice Van Buggenhout, Leuven, Universitaire Pers, 2003, p

21 nut hiervoor in aanmerking, zij het in mindere mate. 27 Voor openbare besturen bedroeg de subsidiëring tussen de 60 en 75 % van de onkosten; voor private instellingen slechts 15 %. Het duurde tot 1966 vooraleer deze discriminatie werd opgeheven en de betoelaging voor beide sectoren werd vastgelegd op 60 %. 28 De ziekenhuissector kende in de jaren 60 en 70 een explosieve groei. Het aantal bedden steeg van in 1940 (of 6,5 bedden per 1000 inwoners) tot ongeveer bedden in 1980 (d.i. 9,3 bedden per 1000 inwoners), maar aangezien het privé-beddenbestand sneller steeg dan het openbaar beddenbestand (van naar versus van naar ), verschoof de verhouding openbaar-privé in het voordeel van de private ziekenhuizen. In 1980 telde België nog slechts 55 % openbare ziekenhuisbedden. Vanaf het einde van de jaren tachtig zette de beddenshift van de openbare naar de privé-sector zich verder door, omdat in het kader van de sanering van de ziekenhuissector (zie p. 19) grotere hoeveelheden openbare bedden geschrapt werden en er meer openbare bedden naar de privé-sector verdwenen dan dat er privé-bedden door de openbare sector werden overgenomen. 29 Overigens is het verschil tussen openbare en private ziekenhuizen zeer relatief; de financieringsregels en de wetgeving zijn gemeenschappelijk voor alle ziekenhuizen. 30 Wel is het zo dat openbare ziekenhuizen onderworpen zijn aan striktere interne beheersregels en dat eventuele tekorten onder bepaalde voorwaarden gedekt worden door de gemeenten of plaatselijke besturen (gecoördineerde ZHW, art. 125). Ziekenhuiswetgeving De eerste Belgische ziekenhuiswet (1963) In december 1963 werden de Belgische ziekenhuizen voor het eerst op een systematische manier aan regels onderworpen. De wet van 23 december 1963 beoogde vier objectieven: - kwaliteitsverbetering (hetgeen normering en erkenning veronderstelt); - kosteloosheid van de hospitalisatie voor sociaal verzekerden; - leefbaarheid van de instellingen, zowel van de private als van de publieke sector; - ziekenhuisplanning. Het betrof een eerste poging tot ziekenhuisplanning waarbij de behoeften aan ziekenhuisbedden in ons land werden vastgesteld. Het ging om nationale streefcijfers die op lokaal vlak moesten gehanteerd worden in functie van het bestaande beddenaantal en de gemiddelde bezetting ervan, de demografische prognose en de sociaal-economische evolutie van het te bedienen gebied. De planning was echter nog niet dwingend; ze was enkel van toepassing voor ziekenhuizen die subsidies aanvroegen voor uit te voeren werken. Indien geen subsidies aangevraagd werden, mocht gebouwd worden zonder voorafgaandelijke toestemming van de minister van Volksgezondheid. De ziekenhuiswet van 1963 was een kaderwet die via besluiten verder diende te worden uitgewerkt. In 1966 werden diverse belangrijke uitvoeringsbesluiten gepubliceerd (KB van 12 december 1966 tot vaststelling van de criteria van een nationaal ziekenhuisprogramma, KB van 13 december 1966 tot bepaling van het percentage van de toelagen voor de opbouw, de herconditionering, de uitrusting en de apparatuur van ziekenhuizen en van zekere 27 KB van 25 juli 1953 betreffende het verlenen van toelagen aan de verenigingen zonder winstoogmerk en aan de verenigingen van openbaar nut voor het bouwen en het uitrusten van hospitaalinrichtingen. H. PRIMS, loc. cit. 28 H. PRIMS, art. cit., p B. ANDRÉ en C. BOURGEOIS, De overlevingskansen van de openbare ziekenhuizen, in: Het Tijdschrift van het Gemeentekrediet, 1995, p De ziekenhuiswet voorziet enkel een uitzondering voor het ziekenhuis van het Ministerie van Landsverdediging. Art 1 van de gecoördineerde ZHW: De titels I tot en met IV van deze gecoördineerde wet vinden toepassing op alle ziekenhuizen, ongeacht of zij beheerd worden door publiek- of privaatrechtelijke rechtspersonen, met uitzondering van het Ministerie van Landsverdediging. 19

22 voorwaarden waaronder ze worden verleend, het MB van 3 november 1969 tot bepaling van de te volgen procedure in dit verband). 31 In 1973 onderging de ziekenhuiswet een aantal belangrijke wijzigingen. De ziekenhuisplanning die men in de wet van 1963 trachtte te realiseren via subsidies werd vervangen door een dwingende ziekenhuisprogrammatie. Artikel 2 van de wet van 6 juli 1973 bepaalde uitdrukkelijk dat iedere in een ziekenhuis opgerichte dienst moest worden erkend door de minister van Volksgezondheid en dat de dienst, om erkend te worden, moest voldoen aan de normen en geïntegreerd (zijn) in het ( ) programma. 32 Er werd een Nationale Commissie voor ziekenhuisprogrammatie opgericht, drie Gewestelijke Commissies voor ziekenhuisprogrammatie en een Fonds voor de bouw van ziekenhuizen en medisch-sociale inrichtingen. De oprichting van het Fonds beoogde drie objectieven: - de versoepeling van de strikte budgettaire regels opgelegd door de rijksbegroting; - het scheppen van een gunstig klimaat voor het realiseren van een geprogrammeerde bouw van verzorgingsinstellingen (het betrof niet enkel ziekenhuizen, maar ook bijvoorbeeld rustoorden voor bejaarden); - het verzekeren van de continuïteit van de bouwwerken door het ter beschikking stellen van voldoende middelen. 33 Evolutie sinds de jaren 1980 Begin de jaren 80 leidde de verslechterende economische situatie tot maatregelen om de uitgaven in de ziekenhuissector af te remmen. Het aantal ziekenhuisbedden had op dat moment een recordhoogte bereikt. In het protocol afgesloten tussen de nationale regering en de gemeenschapsexecutieven met betrekking tot maatregelen tot beheersing en vermindering van het aantal bedden in de algemene ziekenhuizen is sprake van een belangrijk overtal aan bedden in vergelijking met de nationaal vastgelegde programmatiecriteria, en dat voor gans het land. Er waren bedden in plaats van de programmatorisch voorziene bedden, m.a.w. 20 % meer. Daarbij dienden nog ca bedden in opbouw geteld te worden, en een tal waarvoor een princiepsakkoord verleend was maar waarvan de bouwwerken nog niet aangevat waren. 34 Via de herstelwet van 10 februari 1981 inzake de sociale zekerheid en welvaartvastheid (art. 8) werd het principe van de afschaffing van overtollige ziekenhuisbedden in de ziekenhuiswet ingevoerd. 35 In juli 1982 werd een moratorium ingesteld op het aantal ziekenhuisbedden. Er werd een artikel 21bis in de ziekenhuiswet ingevoerd, dat luidde: Tot de door de Koning te bepalen datum, mag niet worden overgegaan tot ingebruikneming en exploitatie van ziekenhuisdiensten in algemene ziekenhuizen zonder voorafgaande specifieke vergunning. Deze vergunning mag niet worden afgeleverd indien de ingebruikneming of exploitatie van de bedoelde ziekenhuisdiensten een overschrijding meebrengt van het op 1 juli 1982 bestaande aantal ziekenhuisbedden. 36 Ziekenhuizen werden gestimuleerd om vrijwillig 31 H. PRIMS, art. cit., p Wet van 6 juli 1973 tot wijziging van de wet van 23 december 1963 op de ziekenhuizen, Belgisch Staatsblad, H. PRIMS, art. cit., p De overschrijding deed zich zowel voor in Vlaanderen (+15,7 %), als in Wallonië (+14,2 %) en Brussel (+68,8 %). Maatregelen tot beheersing en vermindering van het aantal bedden in algemene ziekenhuizen. Protocol tussen de Nationale Regering en de Franse en de Vlaamse Gemeenschapsexecutieve, Belgisch Staatsblad, Herstelwet van 10 februari 1981 inzake de sociale zekerheid en de welvaartsvastheid in 1981, Belgisch Staatsblad, Koninklijk Besluit nr. 60 van 22 juli 1982 tot wijziging van de wet van 23 december 1963 op de ziekenhuizen, Belgisch Staatsblad,

23 ziekenhuisbedden om te schakelen naar RVT-bedden. 37 Er werd een Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen opgericht die op het vlak van de programmatie, de erkenning en de financiering van ziekenhuizen een belangrijke adviesfunctie zou vervullen (en nog steeds vervult). 38 De regering Martens VI (28 november oktober 1987) stelde zich tot doel om het aantal bedden terug te brengen tot het niveau van de programmatiecriteria. Dit kwam neer op een sluiting van 2000 bedden in acute ziekenhuizen in 1987 en van 4000 acute bedden in De juridische basis hiertoe werd gelegd door het KB van 18 april 1986 tot wijziging en aanvulling van de wet van 23 december 1963 op de ziekenhuizen. 39 De wijzigingen situeerden zich voornamelijk op het vlak van de erkenning, de financiering (er kwam een budget per ziekenhuis en een prijs per verpleegdag per patiënt), de programmatie (het (ver)bouwverbod gold voortaan ook voor verbouwingswerken die niet resulteerden in een verhoging van bedden; door de invoering van deze bepaling wilde men voorkomen dat verouderde ziekenhuizen in overcapacitaire streken van het land vernieuwd werden waardoor de overcapaciteit behouden bleef) en het statuut van de ziekenhuisgeneesheer en de medische raad. Door de vele aanpassingen drong een coördinatie van de ziekenhuiswet zich op, wat gebeurde bij KB van 7 augustus Via de gezondheidswet van 14 januari werd de wet op de ziekenhuizen, gecoördineerd op 7 augustus 1987, opnieuw grondig gewijzigd. Er kwam een (nieuwe) regeling voor netwerken, zorgcircuits en referentiecentra, en voor kamer- en honorariasupplementen. Tevens werd de basis gelegd voor een nieuwe ziekenhuisfinanciering: het budget van financiële middelen (BFM) kwam in de plaats van het vroegere verpleegdagbudget. In 2008 werd een nieuw KB gepubliceerd houdende coördinatie van de wet betreffende de ziekenhuizen en andere verzorgingsinstellingen Koninklijk Besluit nr. 59 van 22 juli 1982 tot wijziging van artikel 5 van de wet van 27 juni 1978 tot wijziging van de wetgeving op de ziekenhuizen en betreffende sommige andere vormen van verzorging, Belgisch Staatsblad, Koninklijk Besluit nr. 60 van 22 juli 1982 tot wijziging van de wet van 23 december 1963 op de ziekenhuizen, Belgisch Staatsblad, Koninklijk besluit nr. 407 van 18 april 1986 tot wijziging en aanvulling van de wet van 23 december 1963 op de ziekenhuizen, Belgisch Staatsblad, ; H. PRIMS, art. cit., p Koninklijk besluit van 7 augustus 1987 houdende coördinatie van de wet op de ziekenhuizen, Belgisch Staatsblad, Wet van 14 januari 2002 houdende maatregelen inzake gezondheidszorg, Belgisch Staatsblad, Belgisch Staatsblad,

24 Ziekenhuisbeheer en -organisatie Het ziekenhuisbeheer is onderworpen aan een aantal wettelijke verplichtingen; de eigenlijke ziekenhuisorganisatie varieert. Het overgrote deel van de ziekenhuizen heeft een functionele organisatiestructuur, m.a.w. een structuur opgebouwd rond disciplines of beroepsgroepen/functies (medisch departement, verpleegkundig departement, technisch departement, administratief departement enzovoort). Een aantal, voornamelijk grote ziekenhuizen hebben de voorbije jaren de klassieke functionele structuur verlaten en zijn geëvolueerd naar een divisionele of service-line organisatie, gericht op zorgprogramma's rond de patiënt of de bewoner. 43 De vele fusies en samenwerkingsakkoorden die het huidige ziekenhuislandschap kenmerken zijn hier niet vreemd aan. 44 De algemene en uiteindelijke verantwoordelijkheid voor de ziekenhuisactiviteit op het vlak van de organisatie en de werking alsook op het financiële vlak berust bij de beheerder, dit is het orgaan dat volgens het juridisch statuut van het ziekenhuis belast is met het beheer van de uitbating van het ziekenhuis (gecoördineerde ZHW, art. 8). Ziekenhuizen die afhangen van een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn worden beheerd door een beheerscomité waarvan de Vlaamse regering de samenstelling en de werking bepaalt. Een aantal bevoegdheden inzake het ziekenhuisbeheer zijn echter voorbehouden aan de raad voor maatschappelijk welzijn, zoals het nemen van beslissingen die het ziekenhuisaanbod op belangrijke punten wijzigen en het vaststellen van het huishoudelijk reglement van het ziekenhuis. 45 De ziekenhuisbeheerder bepaalt het algemeen beleid van het ziekenhuis. Bij het nemen van beheersbeslissingen moet hij wel de bepalingen omtrent het statuut van de ziekenhuisarts respecteren (gecoördineerde ZHW, art. 16). De algemene leiding van de dagelijkse werking van het ziekenhuis berust bij de ziekenhuisdirecteur (gecoördineerde ZHW, art. 8). De ziekenhuisdirecteur is rechtstreeks en uitsluitend verantwoordelijk tegenover de beheerder en werkt nauw samen met de hoofdgeneesheer, met de hoofden van het verpleegkundig departement en van de paramedische, administratief-financiële en technische diensten, en met de ziekenhuisapotheker (gecoördineerde ZHW, art. 17). Art. 18 en 23 van de gecoördineerde ZHW stipuleren dat de medische en de verpleegkundige activiteit gestructureerd moet zijn (dit is nodig voor de erkenning van het ziekenhuis) en maken melding van een medisch en een verpleegkundig departement. 43 Een voorbeeld is het Virga Jesseziekenhuis dat na de fusie met het Salvator-Sint-Ursulaziekenhuis Hasselt & Herk-de-Stad ( ) overstapte van de functionele structuur naar een divisionele organisatiestructuur. Alle beroepsgroepen werden gegroepeerd in semi-autonome eenheden rond verwante pathologie-groepen/specialismen. Er kwamen 13 zorggroepen: 9 klinisch georiënteerde (zoals inwendige geneeskunde, moeder en kind, neurologieneurochirurgie, oncologie, pscyhiatrie enzovoort) en 4 technisch geörienteerde (peri-operatieve geneeskunde, laboratoriumdiagnostiek, medische beeldvorming en apotheek-centrale sterilisatie), 2 ondersteunende groepen (ICT en gebouwen & technieken) en 6 directies. B. DE BAKKER, m.m.v. dr. Y. BREYSEM, Het kantelingsproces in het Virga Jesseziekenhuis Hasselt. Lessons learned (geraadpleegd op de website 44 P. DEVOLDER, Opzetten van een process management framework binnen de social profit sector, Universiteit Gent, Scriptie ingediend tot het behalen van de academische graad van burgerlijk werktuigkundig-electrotechnisch ingenieur, , p Decreet van 19 december 2008 betreffende de organisatie van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn (art. 128), Belgisch Staatsblad,

25 Het medisch departement De ziekenhuisbeheerder moet een hoofdgeneesheer benoemen en/of aanwijzen die verantwoordelijk is voor de goede gang van zaken in het medisch departement. De hoofdgeneesheer staat in samenwerking met de geneesheren-diensthoofd en de medische staf, in voor de algemene organisatie en coördinatie van de medische activiteit in het ziekenhuis. In het KB van 15 december 1987 wordt de functieomschrijving van de hoofdgeneesheer gepreciseerd. De hoofdgeneesheer dient de nodige initiatieven te nemen om: - de toepassing van de wettelijke en reglementaire voorschriften m.b.t. de medische activiteiten te waarborgen; - de naleving te verzekeren van het medisch reglement; - de beheersbeslissingen inzake de organisatie en coördinatie van de medische activiteiten voor te bereiden en uit te voeren; - een geregeld overleg te organiseren met de geneesheren-diensthoofd; - de samenwerking tussen de geneesheren van het ziekenhuis te verzekeren en de groepsgeest te bevorderen; - de samenwerking met het ander ziekenhuispersoneel te bevorderen; - de samenwerking tussen de geneesheren van het ziekenhuis en andere geneesheren (zoals huisartsen en verwijzende behandelende artsen) te bevorderen; - de kwaliteit van de in het ziekenhuis beoefende geneeskunde te bevorderen en op een permanente wijze te evalueren; - de continuïteit van de medische zorgen in de opname-, raadplegings-, urgentie- en medisch-technische diensten te verzekeren (onder meer door het organiseren van de medische permanentie in het ziekenhuis en van de medewerking van de geneesheren aan de wachtdiensten). 46 De hoofdgeneesheer is, wat zijn ziekenhuisactiviteit betreft, exclusief verbonden aan één of aan meerdere ziekenhuizen die deel uitmaken van eenzelfde ziekenhuisgroepering. De functie van hoofdgeneesheer, die voltijds of deeltijds (samen met andere functies in hetzelfde ziekenhuis of in dezelfde groepering) kan uitgeoefend worden, is onverenigbaar met het voorzitterschap van de medische raad. De beheerder benoemt of wijst naast de hoofdgeneesheer, ook een geneesheer-diensthoofd aan voor de verschillende diensten van het medisch departement. Alle ziekenhuisgeneesheren samen vormen de medische staf (gecoördineerde ZHW, art. 18). De stafwerking heeft tot doel een goede medische dienstverlening in het ziekenhuis te verzekeren door de ziekenhuisgeneesheren te betrekken bij de geïntegreerde werking van het ziekenhuis, bij de kwaliteitstoetsing, en bij de initiatieven om de kwaliteit van de medische dienstverlening in het ziekenhuis in stand te houden of te verbeteren. De werking van de medische staf behelst onder andere de organisatie van colloquia, de bespreking van de minimale ziekenhuisgegevens, de evaluatie van het opname- en ontslagbeleid en van het voorschrijfgedrag inzake geneesmiddelen. De werking van de medische staf wordt uitgewerkt in het medisch reglement en eventueel ook in specifieke stafreglementen. 47 Het verpleegkundig departement Het verpleegkundig departement wordt voor alle verpleegkundige aangelegenheden binnen het ziekenhuis vertegenwoordigd door het hoofd van het verpleegkundig departement. Hij/zij: - is verantwoordelijk voor het algemeen beleid van de verpleegkundige verzorging binnen het verpleegkundig departement van het ziekenhuis; - bevordert de uitbouw van het verpleegkundig beleid in het ziekenhuis; 46 KB van 15 december 1987 houdende uitvoering van de artikels 13 tot en met 17 van de wet op de ziekenhuizen, zoals gecoördineerd door het KB van 7 augustus 1987, Belgisch Staatsblad, Art. 20 en 21 van het KB van 15 december 1987 houdende uitvoering van de artikels 13 tot en met 17 van de wet op de ziekenhuizen, zoals gecoördineerd door het KB van 7 augustus 1987, Belgisch Staatsblad,