Schelhaas: De koopovereenkomst

Transcriptie

1 Schelhaas: De koopovereenkomst

2 Koopovereenkomst Gebaseerd op: H.N. Schelhaas, De koopovereenkomst Algemene opmerkingen In de eerste titel van boek 7 zijn bijzondere bepalingen voor de koopovereenkomst opgenomen. In het eerste artikel van boek 7 (artikel 7:1 BW) is de definitie van de koopovereenkomst vastgelegd: een overeenkomst waarbij de één zich verbindt een zaak te geven en de ander om daarvoor een prijs in geld te betalen. De koopovereenkomst is er dus op gericht om tegen betaling van een geldsom de eigendom van een bepaalde roerende of onroerende zaak over te dragen. Als uitgangspunt geldt dat alle regels uit titel 7.1 van aanvullend recht zijn. Ze gelden in beginsel dus alleen indien contractspartijen zelf niet iets anders overeenkomen. Een uitzondering wordt gemaakt voor de zogenaamde consumentenkoop. Voor dit soort koopovereenkomst is, ter bescherming van de consument, in artikel 7:6 een groot aantal artikelen van dwingend recht verklaard (zie paragraaf 2.8). Artikel 7:1 bepaalt dat slechts de koop van een zaak (art. 3:2 BW) onder afdeling 7.1 valt. Maar de regels over koop van een vermogensrecht (art. 3:6 BW) zijn van overeenkomstige toepassing voor zover in overeenstemming met de aard van het recht (art. 7:47 BW). De kooptitel is ook ten aanzien van dieren van toepassing. Overeenkomsten waarbij partijen artikelen ruilen worden niet als koopovereenkomst gekwalificeerd maar vallen krachtens artikel 7:50 van overeenkomstige toepassing onder afdeling 7.1. Koop: totstandkoming Een koopcontract/koopovereenkomst komt tot stand door aanbod en aanvaarding (art. 6:217). Bij koopovereenkomsten is het niet eenvoudig om één aanbod en één aanvaarding aan te wijzen. Het gaat erom dat partijen het eens zijn over de essentialia, zoals de prijs en hoeveelheid. Wanneer partijen geheel niet over de koopprijs hebben gesproken (en deze dus niet essentieel achtten) kan er een koopovereenkomst tot stand komen krachtens artikel 7:4. De koper is dan een redelijke prijs verschuldigd. Maar indien partijen wel onderhandelden over de prijs, maar niet tot overeenstemming zijn gekomen, is deze wel een essentieel punt en is er geen geldige koopovereenkomst tot stand gekomen. Het aanbod moet worden onderscheiden van de enkele uitnodiging tot het doen van een aanbod, of van een uitnodiging om in onderhandeling te treden (zie HR Hofland/Hennis ). Enkel wanneer duidelijk is dat de aanbieder door de aanvaarding zonder enig voorbehoud gebonden wenst te raken, is er sprake van een aanbod. De aanvaarding van het aanbod heeft pas effect indien zij de geadresseerde heeft bereikt, de zogenaamde ontvangsttheorie van art. 3:37 lid 3 BW (een uitzondering hier op is art. 6:224 BW). In titel 7.1 is een aantal bijzondere regels opgenomen over het aanbod en de aanvaarding. In de eerste plaats bepaalt artikel 7:7 dat wanneer een zaak ongevraagd toegezonden wordt met als doel de ontvanger tot een koop te bewegen (dit is het aanbod tot koop), deze ontvanger bevoegd is de zaak onder zich te houden zonder betaling. In de tweede plaats de koop op proef (art. 7:45). Hier wordt de koop gesloten onder de opschortende voorwaarde dat de zaak voldoet. Voldoet de zaak 2

3 niet, dan heeft de (aspirant) koper het recht om de zaak terug te sturen. Dit kan een subjectieve (de zaak bevalt de koper persoonlijk niet) of een objectieve (de zaak is naar objectieve maatstaven ongeschikt voor het beoogde gebruik) voorwaarde zijn. Wanneer de zaak niet voldoet is er geen koopovereenkomst tot stand gekomen. In sommige gevallen kan de koper een geldig gesloten contract/koopovereenkomst ontbinden door zich te beroepen op de wettelijke bedenktijd. Koop: vernietiging Een koopovereenkomst kan nietig (van rechtswege ongeldig) of vernietigbaar (als uitgangspunt geldig, maar door partijen te vernietigen) zijn. In beide gevallen is er sprake van terugwerkende kracht (art. 3:53) van het koopcontract. Ook kan één bepaling uit het contract worden vernietigd, terwijl het overige van de overeenkomst in stand blijft (art. 3:41). Titel 7.1 heeft geen bijzondere bepalingen voor nietige of vernietigbare koopovereenkomsten, waardoor de normale regels uit boek 3 en 6 gelden. Voorbeeld van nietige koopovereenkomst: artikel 3:39 BW jo. art. 7:2 lid 1 BW, er is niet voldaan aan het schriftelijkheidsvereiste bij de koop van een onroerende zaak. Voorbeeld van vernietigbare koopovereenkomst: een handelingsonbekwame (art. 1:234 BW), zoals een minderjarige, heeft een koopovereenkomst gesloten of indien sprake is van wilsgebrek zoals dwaling. (Opmerking bij dwaling: vooral een dwalingsactie biedt mogelijkheden indien een verkochte zaak niet de eigenschappen bezit die voor een normaal gebruik nodig zijn (volgens de conformiteitseis uit art. 7:17 BW).) Verplichtingen verkoper De verkoper heeft drie verplichtingen. Allereerst moet hij de verkochte zaak in eigendom overdragen (art. 7:9). Ten tweede moet hij deze zaak aan de koper afleveren (art. 7:9). En ten derde moet deze verkochte zaak aan de overeenkomst beantwoorden, het zogenaamde conformiteitsvereiste (art. 7:17). Voor de plicht van de verkoper om de zaak in eigendom over te dragen gelden de normale regels uit artikel 3:84 (geldige titel (de koopovereenkomst), beschikkingsbevoegdheid en een levering). Bij deze levering moeten ook de toebehoren (garantiecertificaten, aankoopbewijzen, gebruiksaanwijzingen) van de zaak worden overgedragen (art. 7:9 lid 1 BW). Daarnaast volgt uit artikel 7:15 lid 1 dat de verkochte zaak moet worden overgedragen zonder rechtsgebreken of bijzondere lasten (hypotheek, erfpacht maar niet algemene lasten zoals belastingen). Het uitgangspunt is dus dat het volledige eigendom wordt overgedragen en dat derden geen rechten van welk aard ook op de zaak geldend kunnen maken, tenzij partijen anders afspreken. Lid 2 van artikel 7:15 BW geldt voor een bijzondere situatie. Een voorbeeld ter illustratie: A sluit met B een koopovereenkomst ten aanzien van A s huis. Voordat het huis is geleverd (en dus is ingeschreven in een notariële akte in de openbare registers) verleent A aan zijn buurman X het recht van overpad, dit recht wordt direct ingeschreven in de openbare registers. X kan dit recht van overpad ook tegen de nieuwe eigenaar B inroepen en heeft dus het recht om over het erf van B te lopen. Koper B moet dit dulden. Echter heeft artikel 7:15 lid 2 BW tot gevolg dat de verkoper hier financieel aansprakelijk is door een tekortkoming (hij heeft het huis (de zaak) niet vrij van lasten/beperkingen kunnen leveren). De koper kan dan nog 3

4 vorderen dat de last of beperking op de zaak wordt opgeheven krachtens artikel 7:20 BW). Maar de koper kan in de praktijk het beste (omdat de verkoper tekortschiet in de nakoming) op grond van artikel 6:74 BW jo. 6:95 BW een schadevergoeding vorderen of de overeenkomst krachtens artikel 6:265 BW ontbinden. Artikel 7:9 lid 2 BW bepaalt dat onder de tweede verplichting, het afleveren, wordt verstaan het stellen van de zaak in het bezit van de koper. In artikel 3:107 BW wordt bezit uitgelegd en in artikel 3:112 BW en art. 3:115 BW hoe het bezit wordt verkregen. Artikel 7:9 lid 3 BW noemt dan nog dat in geval er sprake is van verkoop onder eigendomsvoorbehoud het voldoende is de koper de feitelijke macht van de zaak te verschaffen. Het juridisch afleveren van een zaak kost meestal geld. Artikel 7:12 bepaalt voor wiens rekening de kosten komen (voor consumentenkoop art. 7:13). De aflevering van de zaak heeft twee bijzondere gevolgen. Ten eerste heeft de koper vanaf de levering het recht op de natuurlijke en burgerlijke vruchten (art. 7:14) en ten tweede gaat het risico van de zaak over op de koper (art. 7:10). Het gevolg van de verschuiving van het risico is dat de koper dan geen recht meer heeft om de overeenkomst te ontbinden en de koper de koopprijs moet betalen. Ook niet als de zaak in waarde achteruit gaat na het moment van levering. Een voorbeeld: een restaurant bestelt bij een groothandelaar een partij bananen. In de loods van de groothandelaar raken een aantal bananen beschadigd en geplet. Toch worden de bananen aan het restaurant geleverd. Omdat de bananen vóór de aflevering aan het restaurant in kwaliteit achteruitgingen, is sprake van een non-conforme koop en kan het restaurant de koopovereenkomst partieel ontbinden en een deel van zijn geld terug krijgen. Raken de bananen beschadigd op moment dat deze al in de keuken van restaurant bevinden dan leidt artikel 7:10 BW ertoe dat dit risico geheel bij de koper (het restaurant) ligt. Wanneer de koper de zaak dus feitelijk in huis heeft is deze regel meer dan logisch. Maar het is ook mogelijk dat de zaak wel juridisch is geleverd, maar dat de koper nog niet feitelijk over de zaak beschikt. Ook dan gaat het risico over op het moment van de (juridische) aflevering. Voorbeeld: Een televisie wordt constitutum possessorium (art. 3:115 sub a BW) aan de koper verschaft. Hierdoor blijft de televisie tijdelijk bij de verkoper maar juridisch gaat het bezit over. Partijen spreken af dat de televisie op een ander moment zal worden opgehaald. Juridisch gezien is de televisie nu in de winkel afgeleverd en het risico ter zake van de waardevermindering rust op dat moment krachtens art. 7:10 BW bij de koper. Een uitzondering hierop is indien de zaak in waarde vermindert door laakbaar gedrag van de verkoper. Er is daarnaast ook nog een geval dat het risico al voor de aflevering over gaat op de koper en dat is bij schuldeisersverzuim (de koper werkt niet mee) (art. 7:10 lid 2 BW). Lid 3 geeft dan nog de bevoegdheid voor de koper om de overeenkomst te ontbinden op grond van goede gronden (lid 3). En lid 4 geeft aan dat de koper van af het moment dat hij deze ontbinding inzet als zorgvuldig schuldenaar voor het behoud van de zaak moet zorgdragen. Doet hij dit niet en beschadigt hij de zaak dan schiet hij automatisch toerekenbaar tekort in zijn ongedaanmakingsverbintenis en is hij schadeplichtig krachtens artikel 6:74. Het conformiteitsvereiste, de derde verplichting van de verkoper, staat in art. 7:17 BW. De afgeleverde zaak moet op het moment van de levering aan de overeenkomt 4

5 beantwoorden (art. 7:17 lid 1 BW) De overige vijf leden van dit artikel geven aan wanneer aan dit conformiteitsvereiste is voldaan. Lid 2 geeft aan dat er geen sprake is van conformiteit indien de zaak niet de eigenschappen bezit die de koper mocht verwachten. Lid 3 geeft aan dat er geen sprake is van conformiteit indien er een geheel andere zaak dan afgesproken wordt afgeleverd of de hoeveelheid verschilt met het overeengekomene. Het knelpunt ligt vaak bij de vraag of de zaak de vereiste kwaliteit heeft. De aard van de zaak, de hoogte van de prijs, de omstandigheden waaronder de koop plaatsvond en de mededelingen van der verkoper zijn factoren die invloed hebben op de vraag of de zaak de vereiste kwaliteit heeft. Bij de beantwoording van de vraag of een product voldoet aan hetgeen de koper normaliter mocht verwachten volgt uit lid 2 van artikel 7:17, dat de mededelingsplicht van de verkoper van belang is en de onderzoeksplicht van de koper van belang is. De onderzoeksplicht ligt besloten in de woorden behoefde niet te twijfelen. Lid 5 vult dit aan door te bepalen dat de koper zich niet op de non-conformiteit kan beroepen wanneer hem dit gebrek ten tijde van contractssluiting bekend was of behoorde te zijn. Indien de koper het aangeschafte product wil gebruiken voor een specifiek doeleinde dan kan op artikel 7:17 pas een beroep worden gedaan indien melding wordt gemaakt van dit bijzondere gebruik (denk aan een draadloze huistelefoon die 200 meter bereik moet hebben). Wanneer er sprake is van een non-conforme koop (hetgeen een tekortkoming in de zin van art. 6:74 is) zijn de mogelijke acties: herstel van de gekochte zaak, vervanging ervan, dan wel prijsvermindering vorderen, of schadevergoeding. Artikel 7:17 kan bij een consumentenkoop contractueel niet worden uitgesloten of beperkt, het is dwingend, maar bij andere overeenkomsten wel. Op de verkoper rust een aantal bijkomende verplichtingen (die besloten liggen in artikel 6:248 lid 2). Product recall is dat de verkoper de verplichting heeft om een zaak terug te halen, indien deze gevaarlijk blijkt te zijn. After salesservice houdt in dat de verkoper van duurzame artikelen, de zaak nog enige tijd na aankoop moet kunnen repareren en dus nog enige tijd reserveonderdelen in voorraad moet houden. Gevolgen niet-nakoming door verkoper De koper kan indien de verkoper tekortschiet in de nakoming van de overeenkomst zijn eigen prestatie, het betalen van de koopsom, tijdelijk opschorten (art. 6:52 BW, art. 6:262 BW) om de nakoming van de prestatie van de verkoper aan te sporen. Indien dit geen effect heeft kan de koper nakoming eisen, ontbinding eisen of een schadevergoeding eisen. De eerste mogelijkheid is nakoming. In de eerste plaats bepaalt artikel 7:20 dat, als de verkoper zich niet houdt aan zijn plicht om de zaak zonder rechtsgebreken af te leveren (art. 7:15, zoals eerder genoemd), de koper kan vorderen dat de last of de beperking wordt opgeheven, mits de verkoper hieraan redelijkerwijs kan voldoen. De verkoper moet de derde dus bewegen om afstand te doen van zijn recht (dit gebeurt vaak pas na betaling van een geldsom). De verkoper is op grond van artikel 7:20 gehouden deze prijs te betalen voor zover deze redelijk is. 5

6 In de tweede plaats geeft artikel 7:21 drie bijzondere nakomingsregels voor het geval de afgeleverde zaak feitelijk niet aan de overeenkomst beantwoordt in de zin van artikel 7:17. Hij kan vorderen: aflevering van het ontbrekende, herstel of vervanging. 1. Aflevering van het ontbrekende, artikel 7:21 lid 1 sub a. De koper heeft kosteloos en binnen een redelijke termijn recht op het ontbrekende, krachtens artikel 7:21 lid 2 jo. 7:21 lid 3 BW. a. Denk aan een afgeleverde IKEA-kast waar een aantal noodzakelijk schroeven ontbreken. De IKEA is dan verplicht kosteloos de ontbrekende onderdelen te leveren. 2. Herstel, artikel 7:21 sub b. Koper heeft recht op kosteloos herstel mits de verkoper hier aan kan voldoen. Er wordt hier gekeken naar de waarde van de zaak in relatie tot de kosten van herstel. Op grond van de redelijkheid en billijkheid van art. 6:248 lid 1 BW of uit het leerstuk van de ongerechtvaardigde verrijking zal de koper een gebruikersvergoeding (oftewel een deel van de reparatiekosten) moeten betalen als het herstel ongerechtvaardigd kosteloos is. a. Denk aan een gebrekkig product dat 20 waard is en de herstelwaarde is 200. Het is niet redelijk dat de verkoper dit in zijn geheel moet vergoeden. 3. Vervanging, artikel 7:21 sub c BW. De koper kan in principe een nieuw product eisen. Dit kan niet wanneer het gebrek onbeduidend is. Daarnaast is er geen vervanging mogelijk indien de niet-conforme zaak extra is beschadigd in de periode dat de koper nadacht de zaak te retourneren. Het eerder genoemde artikel 7:10 lid 4 BW van de zorgvuldige schuldenaar is hier belangrijk. De tweede mogelijkheid is schadevergoeding. Schadevergoeding (art. 6:74 BW) is alleen mogelijk wanneer er sprake is van toerekenbare tekortkoming. De tekortkoming van de verkoper komt in elk geval voor zijn rekening indien de verkoper bepaalde eigenschappen van het product in een garantie heeft gezet, ongeacht of hij verwijtbaar heeft gehandeld. Consumentenkoop heeft een speciaal artikel omtrent de vergoeding van schade. Bij koop zijn twee bijzondere vormen van schadevergoeding mogelijk. Deze bijzondere vormen worden genoemd in artikel 7:36 jo. 7:37. De dagprijs (art. 7:36) waarbij sprake is van een objectieve of abstracte schadeberekening en de dekkingskoop (art. 7:37) waartoe is overgegaan omdat de oorspronkelijke koop niet doorging. De derde mogelijkheid is ontbinding. Bij ontbinding (art. 6:265 BW jo. art. 7:22 BW) is er sprake van een teruggave van het geleverde product door de koper aan de verkoper en een teruggave van de verkoper van de koopprijs aan de koper. Dit noem men ook wel de wederzijdse ongedaanmakingsverbintenis. Een vereiste dat geldt voor nakoming/ontbinding/schadevergoeding is artikel 7:23 lid 1. Op grond van dit artikel heeft de koper een bepaalde klachtplicht. De koper moet 6

7 de verkoper binnen bekwame tijd op de hoogte stellen nadat hij heeft ontdekt of had behoren te ontdekken dat de gekochte zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt (bijvoorbeeld een trui waar een gat in zit). Wanneer de koper niet voldoet aan de klachtplicht kan zijn geen nakoming/ontbinding/schadevergoeding instellen. Verplichtingen koper De hoofdverplichting van de koper is neergelegd in artikel 7:26 lid 1: hij moet de koopprijs betalen. Indien de koopprijs niet is vastgelegd, is een redelijke prijs in de zin van artikel 7:4 verschuldigd. Het uitgangspunt (zie lid 2) is dat betaling plaatsvindt op het moment dat het gekochte wordt afgeleverd. Partijen mogen hier echter van afwijken als een eerder betalingsmoment overeengekomen is. Wanneer de koper de gekochte zaak niet in ontvangst neemt raakt hij in schuldeisersverzuim krachtens artikel 6:58. Wanneer de koper de gekochte zaak wel in ontvangst neemt, maar niet conform is, dan kan de koper de zaak retourneren. Echter, de koper moet tot die tijd de taak van goed schuldenaar op zich nemen en voor de zaak zorgen krachtens artikel 7:29 BW. Gevolgen niet-nakoming door koper Als de koper zijn verplichtingen niet nakomt, kan de verkoper zijn toevlucht zoeken tot de normale rechtsvorderingen bij een tekortkoming: nakoming, eventueel tijdelijke opschorting van zijn eigen verplichtingen, ontbinding en schadevergoeding. De kooptitel bevat op dit punt echter ook een aantal bijzondere bepalingen. a. De ontbinding bij niet in ontvangst name, artikel 7:33. Het gaat hier om een roerende zaak dat op een bepaalde dag essentieel is en op die dag de koper niet in ontvangst neemt. b. De ontbinding bij vrees voor niet-betaling, artikel 7:34. Indien van tevoren al duidelijk is dat niet zal worden nagekomen Ook artikel 7:39 BW heeft betrekking op ontbinding en legt het zogenaamde recht van reclame vast. Dit is een vorm van ontbinding met een zogenaamde zakelijk werking. De reguliere ontbinding van een overeenkomst ex art. 6:265 BW heeft namelijk slechts een verbintenisrechtelijke ongedaanmakingsverbintenis tot gevolg. De koper moet de gekochte zaak retourneren en de verkoper moet de koopprijs terugbetalen. Dit betekent dat de verkoper afhankelijk blijft van de medewerking van de koper en dat bijvoorbeeld een tussentijds faillissement van de koper de rechten van de verkoper torpedeert: hij heeft dan slechts een zwakke concurrente vordering op levering van de zaak. Gebruikmaking van het recht van reclame leidt ertoe dat de verkoper een sterker recht heeft en de verkoper zijn eigendomsrecht herkrijgt en de verkochte zaak dus kan revindiceren. Gebruikmaking van het reclamerecht is aan strikte voorwaarden gebonden: 1. Ten eerste kan het recht alleen worden ingeroepen als de prijs niet (volledig) is betaald en aan de overige voorwaarden van ontbinding ex. art. 6:265 BW is voldaan (dus inclusief de verzuimregeling). 2. Ten tweede kan het reclamerecht alleen worden ingeroepen ten aanzien van roerende zaken, niet registergoederen die aan de koper zijn afgeleverd. 3. Ten derde dient de afgeleverde zaak zich nog in de zelfde staat te bevinden (art. 7:41 BW). 7

8 4. Ten vierde moet het reclamerecht zijn ingeroepen binnen de zes weken na de vordering tot betaling en binnen zestig dagen nadat de zaak is opgeslagen (art. 7:44 BW). Is aan deze voorwaarden voldaan, dan is een schriftelijke verklaring genoeg om het reclamerecht te effectueren. Uit artikel 7:39 BW volgt dat het reclamerecht ook kan worden ingeroepen tegen degene aan wie de zaak door de eerste koper in eigendom is overgedragen (de rechtsverkrijger ) of aan wie een beperkt zakelijk recht of pandrecht is verleend. Deze derde wordt echter beschermd door artikel 7:42 BW en maakt duidelijk dat een reclamerecht niet altijd tegen de opvolgende rechtsverkrijger mag worden ingeroepen. Deze rechtsverkrijger, de derde, wordt namelijk beschermd als cumulatief aan de volgende voorwaarden is voldaan: a. Er werd aan de rechtsverkrijger (de derde ) geleverd door bezits- of machtsverschaffing ex art. 3:90 of 3:91; b. De zaak is niet in handen van de oorspronkelijke koper gebleven; c. De overdracht aan de derde geschiedde anders dan om niet en er werd dus een koopprijs betaald; d. De derde was ter goeder trouw en kon dus het inroepen van het reclamerecht redelijkerwijs niet verwachten. De verkoper die schadevergoeding van de schade door de niet-nakoming van de verplichtingen van de koper wenst, is aangewezen op het normale regime van artikel 6:74 BW e.v. en artikel 6:95 BW e.v. Ook artikel 7:36 en 7:37 zijn van toepassing. Speciale regels voor de consumentenkoop De meeste regels berusten op de gedachte dat de consumentkoper extra bescherming nodig heeft omdat hij doorgaans de zwakkere en slechter ingelichte contractspartij is. Een groot aantal bepalingen uit titel 7.1 is daarom tot dwingend recht verklaard. Krachtens artikel 7:6 BW mag van artikel 7:1 BW tot en met 7:38 BW niet ten nadele van de consumentkoper worden afgeweken en mogen de vorderingen die de consument ter zake van een tekortkoming toekomen niet worden beperkt. Artikel 7:6 BW is louter bedoeld om de consument te beschermen en elk hiermee strijdig contractueel begin is vernietigbaar op grond van artikel 3:40 lid 2 BW. Het begrip consumentenkoop wordt in artikel 7:5 gedefinieerd en bestaat uit drie elementen. Het moet gaan om: 1. De koop van een roerende zaak; 2. Waarvan de koper een natuurlijk persoon is die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf; 3. Waarvan de verkoper wel moet handelen in uitoefening van een (vrij) beroep of bedrijf. Bij een consumentenkoop is de verkoper niet verplicht om het gekochte product bij de consumentenkoper te bezorgen. Maar komen partijen toch overeen dat de verkoper de zaak thuis bezorgt, dan kunnen slechts bezorgkosten bij de consument in rekening worden gebracht indien deze kosten bij het sluiten van de overeenkomst zijn opgegeven: zie artikel 7:13 (dat afwijkt van 7:12). Ten aanzien van de consumentenkoop is de regeling omtrent het risico van het achteruitgaan van de zaak verscherpt. Normaal komt het risico van de verslechtering 8

9 van de zaak op de koper ter rusten zodra de zaak juridisch aan hem is afgeleverd. Maar indien, zo bepaalt artikel 7:11, de zaak bij de consument wordt bezorgd door de verkoper of een door de verkoper aangewezen vervoerder, dan komt een achteruitgaan van de zaak pas voor risico van de koper op het moment van de feitelijke bezorging, ook al was de zaak juridisch reeds al geleverd. Bij de conformiteitseis (art. 7:17 BW) geldt bij een consumentenkoop een drietal bijzondere regels. 1. In de eerste plaats artikel 7:18 lid 1 BW. Niet alleen de mededeling van de professionele verkoper zijn van belang, maar ook dient gelet te worden op serieuze mededelingen die openbaar zijn gemaakt door of ten behoeve van een vorige professionele verkoper. 2. Ten tweede artikel 7:18 lid 3 BW. Een gebrekkige installatie of montage en gebrekkige montagevoorschriften als gevolg waarvan de zaak beschadigd raakt, moeten gelijk worden gesteld met non-conformiteit in de zin van artikel 7:17 BW. a. Denk aan een geluidsinstallatie die op zichzelf in orde is maar door een fout in de gebruiksaanwijzing bij installatie doorbrandt. 3. Ten slotte artikel 7:18 lid 2 BW. De omkering van bewijslast. De zaak wordt vermoed non-conform te zijn geweest, indien de zaak binnen zes maanden na aflevering gebrekkig raakt. De verkoper moet dan aannemelijk maken dat het gebrek na de levering is ontstaan. Bij consumentenkoop zijn het recht op nakoming, ontbinding en schadevergoeding geregeld in speciale voorwaarden. Allereerst nakoming. De wet heeft ten aanzien van een non-conforme koop (art. 7:17 BW) drie vormen van nakoming vastgelegd: aflevering van het ontbrekende, herstel van de afgeleverde zaak en vervanging. De consumentenkoper heeft eerder recht op nakoming. Een vordering tot zowel herstel al vervanging wordt namelijk als uitgangspunt toegewezen en ketst alleen af indien blijkt dat herstel of vervanging onmogelijk is of deze van de verkoper niet kan worden gevergd (art. 7:21 lid 4 BW). Dat laatste is het geval indien de kosten van herstel of vervanging in geen verhouding staan tot de kosten die uitoefening van een ander recht zou meebrengen. Bij de beoordeling of de kosten inderdaad disproportioneel zijn, moet worden gelet op de waarde van de zaak, de mate van afwijking dat overeengekomene en de vraag of de uitoefening van een ander recht geen ernstige overlast voor de koper veroorzaakt (lid 5). Ten tweede ontbinding krachtens artikel 7:22 BW. De consumentenkoper kan pas ontbinden nadat herstel/vervanging onmogelijk is gebleken. Hierdoor heeft de consumentenkoper dus een beperkter recht op ontbinding. Ten derde schadevergoeding krachtens artikel 7:24 BW. Hier gelden ook de eisen van artikel 6:74 BW e.v. Op veel zaken zit een garantie: indien de zaak binnen een bepaalde periode stuk gaat, heeft de koper gratis recht op reparatie of recht op een nieuw product. Een garantie lijkt aantrekkelijk en veel consumenten zijn dan ook bereid om tegen betaling een aantal jaar garantie bij te kopen. Niet goed bekend is echter dat een garantie van de verkoper vaak niet strikt noodzakelijk is en menigmaal zelfs de wettelijke rechten van 9

10 de consument tracht te beperken: een product moet op grond van de wet namelijk al over bepaalde eigenschappen beschikken en daar is een garantie niet voor nodig! Wel is garantie voordelig voor de bewijslast. Want zodra de consument aangeeft dat de gekochte zaak niet werkt zoals in de garantie wordt toegezegd, zal het product zonder meer worden gerepareerd of vervangen. Zonder garantie moet de consument eigenlijk bewijzen dat het gebrek het gevolg was van een tekortkoming van de verkoper en niet veroorzaakt door de consument. De garantie mag de rechten van de koper in ieder geval niet beperken zoals genoemd in artikel 7:6 BW. Artikel 7:6 BW voegt daar aan toe dat van de conformiteitsregel van artikel 7:17 BW en de rechten uit artikel 7:21 BW en artikel 7:24 BW niet ten nadele van de consument kan worden afgeweken. Een garantie van de producent versterkt de positie van de koper omdat hij nu de verkoper en producent kan aanspreken. Bij een consumentenkoop is van een onderzoeksplicht geen sprake. De koper moet alleen binnen bekwame tijd na de daadwerkelijke ontdekking van het gebrek protesteren. Zoals al eerder genoemd is de belangrijkste verplichting van de koper het betalen van de koopprijs, hetgeen gelijktijdig met de levering van de zaak moet gebeuren. Partijen mogen echter overeenkomen dat de koopprijs vooruit wordt betaald. Maar bij een consumentenkoop kan de koper hooguit worden verplicht om de helft van de koopprijs van te voren te betalen (art. 7:26 lid 2 BW). Producten worden in toenemende mate niet zozeer in fysieke winkel gekocht, maar veel op het internet. Voor deze zogenoemde koop op afstand door een consument bestaan in de wet speciale regels, artikel 7:46a BW tot en met art. 7:46j BW. Onder een koop op afstand wordt de consumentenkoopovereenkomst verstaan waarbij in het kader van een door de verkoper georganiseerd systeem voor verkoop op afstand, tot en met het sluiten van de overeenkomst uitsluitend gebruik wordt gemaakt van een of meer technieken voor communicatie op afstand (7:46a sub a en b BW). Voor het aanbod en de aanvaarding geldt hier de bijzondere regeling van artikel 6:227 c: indien de koper per of via een OK op een website een bepaald aanbod aanvaardt, dan is pas sprake van een definitief contract wanneer de verkoper de totstandkoming van de overeenkomst bevestigt. Totdat de verkoper een en ander bevestigt, kan de koper de koop nog ontbinden (art. 6:227c lid 2 BW). Omdat de consumentkoper de zaak niet fysiek kan aanschouwen of testen, rust op de verkoper de informatieplicht (art. 7:46c BW). Zo moeten de belangrijkste kenmerken van de zaak, de prijs, kosten van aflevering en de identiteit worden verstrekt (art. 7:46c lid 2 BW). De koper kan de overeenkomst nog wel ontbinden, artikel 7:46d BW bepaalt dat de koper gedurende zeven werkdagen na ontvangst van de zaak de overeenkomst, zonder opgaaf van reden, mag beëindigen: hij heeft dus bedenktijd. Wel moet hij de kosten voor het terugzenden voor zijn rekening nemen (7:46d lid 2 BW). Speciale regels voor de koop van onroerende zaken Omdat de financiële gevolgen van een koopovereenkomst van onroerende zaken vooral voor particulieren heel verstrekkend zijn, bestaat voor deze koop een aantal specifieke regels. Krachtens artikel 7:2 BW moet de koop van een tot woning bestemde onroerende zaak door een natuurlijke persoon, die niet handelt in de uitoefening van een beroep 10

11 of bedrijf, schriftelijk worden aangegaan. Dit is het schriftelijkheidsvereiste. Er moet een akte zijn opgemaakt tussen de partijen anders is de overeenkomst krachtens art. 3:39 BW niet geldig tot stand gekomen. Om de consumentenkoper te beschermen tegen een overhaaste aankoop, met grote financiële gevolgen heeft hij gedurende drie dagen nadat de tussen hem en de verkoper opgemaakte en ondertekende akte is overhandigd, het recht de koopovereenkomst om willekeurig welke reden te ontbinden (art. 7:2 lid 2 BW). Dit is de bedenktijd. De koop van een woning is niet in alle gevallen definitief zodra de bedenktijd ongebruikt voorbij is gegaan. In de meeste koopovereenkomsten waar een particulier bij betrokken is, is namelijk een zogenaamde ontbindende financieringsvoorwaarde opgenomen. Dit houdt in dat wanneer de koper de financiering niet rond krijgt de koopovereenkomst op het moment dat zulks vaststaat op basis van artikel 6:22 BW komt te vervallen. Er rust wel een inspanningsverplichting bij het bemachtigen van de financiering door de consument. Voor de eigendomsoverdracht is beslissend dat een notariële akte wordt opgemaakt, die vervolgens wordt ingeschreven in de openbare registers. Pas op het moment van inschrijving van deze akte is het registergoed juridisch geleverd (art. 3:89 BW) en gaat het eigendom over. Tussen het sluiten van de overeenkomst en de inschrijving van een notariële akte verloopt vaak een geruime tijd. Indien de zaak in deze tussenperiode zonder dat de koper dit weet nogmaals wordt verkocht aan een tweede koper en de hierbij horende notariële akte van overdacht wordt als eerste ingeschreven, dan is aan deze tweede koper rechtsgeldig geleverd. De eerste koper kan alleen de koopovereenkomst ontbinden en schadevergoeding eisen. Bij de koop van onroerende zaken geldt krachtens artikel 7:26 lid 3 BW dat de koopprijs ten tijde van de ondertekening van de notariële akte moet geschieden. 11