Jaarverslag Hageven 2007

Transcriptie

1 Jaarverslag Hageven 2007

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding: voorwoord van de coördinator Beheersteam Hageven Life project Dommeldal Waarnemingen Hageven Inleiding Libelleninventarisatie Dagvlinders in het Hageven Lieveheersbeestjes Hageven Lieveheersbeestjes Hageven Broedvogels Ringvangsten vogels Hageven Een extra woordje uitleg over de ijsgors ( Trektellingen Hageven OBN onderzoek nabij de grens met Nederland Bijenfauna Sprinkhanenfauna Tellingen gentiaanblauwtje, heivlinder en heiblauwtje Hageven 2007 (door Ghis Palmans) Wat maakt gentiaanblauwtjes zo speciaal? (door Gaby Bollen) Inleiding tot het telonderzoek Bespreking van de vlieggebieden Hageven: Vlieggebied B1 westelijke oever Voorste ven of Gemeentevijver Vlieggebied B2 ten westen van Klein Hageven Vlieggebied B3 Craenenven Vlieggebied B Vlieggebied B5 Sluizerven Vlieggebied B6 Kuilven zuid Vlieggebied B7 Kuilven noord Vlieggebied B Vlieggebied B Vlieggebied B Vlieggebied B14 Hageven Vlieggebied B Plateaux: Vlieggebied N1 Oud Kraaienven Zuid Vlieggebied N Vlieggebied N4 Klotven Vlieggebied N Vlieggebied N Vlieggebied N Vlieggebied N Vlieggebied N Samenvatting Voorkomen van de Heivlinder: Voorkomen van het Heideblauwtje: Begrazingsproject Hageven Werken uitgevoerd in het Hageven

3 7. De Dommel, hartslagader van het Hageven Aanschaf van een nieuw terreinvoertuig Donateursactiviteit Onderzoeken in het Hageven Jaarrapport voor Natuurpunt Mechelen Bijlagen Overzicht van de werken in het kader van het Life project Vennenkijker, nieuwsbrief Life project Kaart met een overzicht van de geplande werken Overzicht van de trektellingen in het Hageven in het najaar 2007 op de trektelpost langs de Bergeijkse Dijk Foto s op de kaft van Hans Claes, Jef Van den Boer en Gaby Bollen. Foto s in het jaarverslag van Hans Claes, Jef Van den Boer, Marc De Clerck, Willy Pardon, Jo Bogaert en Gaby Bollen. 2

4 1. Inleiding: voorwoord van de coördinator Beste natuurliefhebbers Natuurbeheer is misschien te vergelijken met het fabeltje van De Krekel en de Mier van Jean de La Fontaine: De krekel sjirpte dag en nacht, zo lang het zomer was, Wijl buurvrouw mier bedrijvig op en neer kroop door 't gras "Ik vrolijk je wat op," zei hij. "Kom, luister naar mijn lied." Zij schudde nijdig met haar kop: "Een mier die luiert niet!" Toen na een tijd de vrieswind kwam, hield onze krekel op. Geen larfje of geen sprietje meer: droef schudde hij zijn kop. Doorkoud en hongerig kroop hij naar 't warme mierennest. "Ach, juffrouw mier, geef alsjeblieft wat eten voor de rest Van deze barre winter. Ik betaal met rente terug, Nog vóór augustus, krekelwoord en zweren doe 'k niet vlug!" "Je weet dat ik aan niemand leen," Zei buurvrouw mier toen heel gemeen. "Wat deed je toen de zon nog straalde En ik mijn voorraad binnenhaalde?" "Ik zong voor jou," zei zacht de krekel. "Daaraan heb ik als mier een hekel! Toen zong je en nu ben je arm. Dus dans nu maar, dan krijg je 't warm!" Natuurbeheer is hard werken, dag in dag uit, jaar in jaar uit. Maar wat we er voor terug krijgen maakt het zeker de moeite waard: het stijgende aantal eitjes van de gentianen, het succesvol afronden van de tweede fase van het Life project, de geplande hermeandering van de Dommel, een succesvol broedgeval van de bruine kiekendief We kunnen natuurlijk alles op zijn beloop laten: geen rekening houden met slinkende brandstoffen, creëren van bergen afval, minimaliseren van de opwarming van de aarde, overbemesting, vervuilen van onze wateren... Maar uiteindelijk betalen we daar toch de prijs voor. Het hoeven geen grote inspanningen te zijn zoals het aanleggen van de wintervoorraad van de mier, maar hier en daar een kleine inspanning zoals afval sorteren, vaker met de fiets, in natuurgebieden op de wandelpaden blijven, je ecologische voetafdruk verkleinen. Als natuurbeheerder heb je het voordeel dat je relatief snel resultaten ziet op het terrein; dat geeft extra voldoening. Bovendien kregen we ook een duwtje in de rug onder vorm van een Life project. Met dit jaarverslag hopen we jullie te laten meegenieten van deze voldoening. Gaby Bollen Coördinator beheersteam Hageven Neerpelt 3

5 2. Beheersteam Hageven Beslissingen, die het beheer van het Hageven aangaan, worden genomen in een beheersteam. Iedereen heeft zo zijn specialiteit en als we al deze kennis verzamelen in het beheersteam dan kunnen beslissingen genomen worden die zo optimaal mogelijk zijn voor alle organismen. Als er een beheersmaatregel wordt uitgevoerd ten voordele van de vogels moet deze ook gunstig of zeker niet nadelig zijn voor insecten bijvoorbeeld. Hoe meer kennis we bezitten, hoe beter we het Hageven natuurvriendelijk beheren. Als leden van het beheersteam mogen we noteren: o Pierre Geunes o Willy Pardon o Albert Smeets o Ghis Palmans o Marc De Clerck o Jan Daniëls o Paul Vangerven o Hans Claes o Herman Christiaens o Lou Buckinx o Luc Winters o Leo Meert o Gaby Bollen (coördinator beheersteam). Verder winnen we natuurlijk ook advies in als het om gelegenheden gaan waarvan we onvoldoende op de hoogte zijn. 3. Life project Dommeldal Een van de belangrijkste gebeurtenissen voor het Hageven is zeker het Life project Dommeldal. Hubert en Albert hebben destijds de eerste inzamelingen gedaan om het project op pootjes te zetten. Wie had ooit gedacht dat het project uiteindelijk dergelijke proporties zou aannemen. Dankzij de steun van Europa zijn onze stoutste dromen waarheid aan het worden. Vennen die vroeger verdwenen zijn bij de ontginning van de heide voor landbouwdoeleinden worden terug hersteld. Té rijke grondlagen worden verwijderd (geplagd) opdat heide terug een kans krijgt. Stuifduinen zullen terug in het landschap verschijnen. Het open karakter van heide wordt ook in ere hersteld. De vloeiweiden nabij de grens met Nederland zullen terug in oude glorie schitteren. En ook de broekbossen op Nederlandse zijde nabij de gestolen grenspaal zullen hersteld worden. Figuur 1: Verwijderen van berken voor heideherstel Natuurlijk gaat het Life project Dommeldal verder dan alleen het Hageven. Ook in de bovenloop van de Dommel, Eksel en Peer, zullen 1

6 percelen in de Dommelvallei aangekocht en hersteld worden. De vloeiweiden in Lommel Kolonie en ook het Wateringhuis hebben dankzij dit project een duwtje in de rug gekregen. In 2005 is het project van start gegaan. In 2006 werd het allereerste ven ter hoogte van de Bergeijkse Dijk gegraven en werd een opslag van Corsicaanse den nabij de Stenen Brug verwijderd. In werden de opvallendste werken uitgevoerd. De volledige landbouwenclave op Nederlands grondgebied wordt afgegraven en vennen en stuifduinen werden hersteld. Aan weerzijde van het wandelpad dat in het gebied loopt ter hoogte van Lommels Schoor werden grote plagwerken uitgevoerd en ook hier werden vennen en stuifduinen heraangelegd op historisch authentieke locaties. Bij deze werken hoort natuurlijk de nodige communicatie. Nadat in 2006 al een nieuwsbrief werd verspreid bij de omliggende bewoners werd dit herhaald voor Deze nieuwsbrief kan ook gedownload worden van onze website In bijlage 11.2 vindt u de Life nieuwsbrief (De Vennenkijker) terug. Op 20 januari werd ook een wandeling voor het grote publiek georganiseerd waarbij de werken werden toegelicht. Een opkomst van ongeveer 60 personen toont dat er veel belangstelling is voor natuurherstel. Figuur 2: Goede opkomst tijdens de Life wandelingen Op de kaart in bijlage 11.1 vindt u een overzicht van de werken in het kader van het Life project Dommeldal in het Hageven-Plateaux. 4. Waarnemingen Hageven Inleiding Evaluatie en monitoring zijn erg belangrijk bij natuurbeheer. Je moet weten of de werken die je uitvoert en beslissingen die je neemt de juist en gewenste resultaten hebben. Daarom blijft inventarisatie van flora en fauna levensbelangrijk. Zo kunnen tijdig maatregelen genomen worden als soorten dreigen achteruit te gaan of kan er bijgestuurd worden als het beheer toch niet de gewenste effecten blijkt te hebben. Hierbij willen we alle mensen bedanken die onderzoeken, inventarisaties en monitoring hebben uitgevoerd in het Hageven. 4.2 Libelleninventarisatie 2007 Libellenonderzoek zit in de lift. We mochten dit jaar meer dan 3 libellenspecialisten verwelkomen en ook de Vlaamse Libellen Vereniging bracht een bezoek aan het Hageven en noteerden hun vondsten. In onderstaande tabel vindt u een overzicht van de gevonden soorten en de aantallen per soort. 2

7 Tabel 1: De aantallen per gevonden soort. De categorie is een indicatie voor de zeldzaamheid van de soort. Libellensoort Categorie Aantal Libellensoort Categorie Aantal azuurwaterjuffer N 314 Noordse witsnuitlibel Z 30 bandheidelibel N 183 paardenbijter N 45 beekoeverlibel 3 89 plasrombout NE 1 blauwe glazenmaker N 25 platbuik N 9 bloedrode heidelibel N 218 smaragdlibel N 42 breedscheenjuffer N 105 speerwaterjuffer 1 23 bruine glazenmaker N 11 steenrode heidelibel N 124 bruine korenbout 2 36 tangpantserjuffer 3 33 bruine winterjuffer 2 53 tengere grasjuffer N 63 bruinrode heidelibel N 101 tengere pantserjuffer Z 39 geelvlekheidelibel N 12 variabele waterjuffer 2 42 gevlekte glanslibel 3 5 venglazenmaker 3 29 gewone oeverlibel N 148 venwitsnuitlibel Z 8 gewone pantserjuffer N 196 viervlek N 198 glassnijder 3 26 vroege glazenmaker 1 2 grote keizerlibel N 64 vuurjuffer N 411 grote roodoogjuffer N 30 vuurlibel NE 16 houtpantserjuffer N 28 watersnuffel N 458 kempense heidelibel 3 52 weidebeekjuffer N 170 kleine roodoogjuffer N 65 zwarte heidelibel N 132 koraaljuffer Z 81 zwervende heidelibel N 109 lantaarntje N 606 zwervende pantserjuffer N 15 metaalglanslibel N 1 Eindtotaal 4448 Categorie 0: regionaal uitgestorven Categorie 1: met uitsterven bedreigd Categorie 2: bedreigd Categorie 3: kwetsbaar Categorie Z: zeldzaam Categorie?: onvoldoende gekend Categorie N: momenteel niet bedreigd Categorie NE: niet geëvalueerd De inventarisaties werden gedaan door Gerard Jannis, Jef Van den Boer, Christine Devillers en de Vlaamse Libellen Vereniging. Figuur 3: Twee parende winterjuffers door Jef Van den Boer, gegevens jaarverslag Hageven 4.3 Dagvlinders in het Hageven 2007 Vele uren rondwandelen in het Hageven leveren mooie gegevens op. Zo ook voor de vlinders. Willy Pardon noteerde nauwkeurig elke waarneming van dagvlinders in het Hageven en ook de datum. In onderstaande tabel vindt u een overzicht van het aantal per soort en de vroegste datum waarop deze soort werd waargenomen. 3

8 Tabel 2: Waarnemingen dagvlinders door Willy Pardon in 2007 Dagvlinder Vroegste Totaal waarneming Dagvlinder Vroegste Totaal waarneming Atalanta 22 1/04/2007 Heivlinder 9 17/07/2007 Bont zandoogje 31 14/04/2007 Hooibeestje 13 27/05/2007 Boomblauwtje 13 14/04/2007 Icarusblauwtje 2 18/07/2007 Bruin zandoogje 14 11/06/2007 Klein geaderd witje 31 1/04/2007 Citroenvlinder 3 1/04/2007 Klein koolwitje 27 27/03/2007 Dagpauwoog 33 27/03/2007 Kleine vos 3 2/04/2007 Distelvlinder 4 28/07/2007 Kleine vuurvlinder 25 14/04/2007 Geelsprietdikkopje 1 3/07/2007 Koninginnepage 1 3/07/2007 Gehakkelde aurelia 10 1/04/2007 Landkaartje 9 22/04/2007 Gele luzernevlinder 1 9/06/2007 Oranje zandoogje 9 1/07/2007 Gentiaanblauwtje 13 2/07/2007 Oranjetipje 5 14/04/2007 Groot dikkopje 28 22/05/2007 Rouwmantel 1 27/03/2007 Groot koolwitje 5 27/04/2007 Zwartsprietdikkopje 4 27/06/2007 Heideblauwtje 96 11/06/2007 Eindtotaal 413 De rouwmantel op 27/03/2007 was een mooie en uitzonderlijke waarneming. Niet alleen in het Hageven werd deze soort waargenomen maar ook in de tuin van het bezoekerscentrum en in de Dommelvallei te Eksel werd deze soort in 2007 gezien. Figuur 4: Rouwmantel door Willy Pardon 4

9 4.4 Lieveheersbeestjes Hageven 2007 We hadden het geluk dat er tijdens de libellenwandeling van de Vlaamse Libellen Vereniging ook een lieveheersbeestjesspecialist aanwezig was. Hieronder vindt u zijn waarnemingen. Tabel 3: Waarnemingen Lieveheersbeestjes op 12/08/2007 door Johan Bogaerts. De categorie is een indicatie van de zeldzaamheid (legende onder de tabel). l/s/sp/v wordt ook onder de tabel verklaard. Latijnse naam Nederlandse naam Kilometerhok FS6880 Anisosticta novemdecimpunctata Negentienpuntlieveheersbeestje? 1 1/0/0/0 Tytthaspis sedecimpunctata Zestienpuntlieveheersbeestje VZ 1 0/0/0/1 Psyllobora vigintiduopunctata Tweeëntwintigstippelig lieveheersbeestje A 2 0/0/0/2 Harmonia axyridis Pallas Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje exotisch 9 2/7/0/0 Aphidecta obliterata Bruin lieveheersbeestje VA 1 0/0/0/1 Rhyzobius chrysomeloides 5 0/0/0/5 Propylea quatuordecimpunctata Veertienstippelig lieveheersbeestje ZA 1 1/0/0/0 Kilometerhok FS6881 Rhyzobius chrysomeloides 6 0/0/0/6 Harmonia axyridis Pallas Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje exotisch 9 0/5/4/0 Propylea quatuordecimpunctata Veertienstippelig lieveheersbeestje ZA 4 2/0/0/2 Anisosticta novemdecimpunctata Negentienpuntlieveheersbeestje? 4 0/0/0/4 Scymnus suturalis? 14 0/0/0/14 Adalia decempunctata Tienstippelig lieveheersbeestje VA 2 0/0/0/2 Harmonia quadripunctata Harlekijnlieveheersbeestje VZ 3 0/0/0/3 Oenopia conglobata Vloeivleklieveheersbeestje VA 2 2/0/0/0 Adalia bipunctata Tweestippelig lieveheersbeestje ZA 0/0/0/1 Verklaring afkortingen categorie: o ZA: algemeen o A: algemeen o VA: vrij algemeen o VZ: vrij zeldzaam In laatste tabel staat l/s/sp/v vermeld. Dit staat voor larvae/succinea/spectabilis/volwassen. Succinea en spectabilis zijn verschijningsvormen van het Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje. Het Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje kent 3 verschijningsvormen. Bij Harmonia axyridis forma succinea zijn de dekschilden rood als basis en tellen we 9 zwarte stippen per dekschild. Bij Harmonia axyridis forma Categorie Aantal Figuur 5: Foto van het Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje door Jo Bogaert spectabilis zijn de dekschilden zwart en per dekschild zien we een grote rode bol dicht bij de kop en een kleine rode bol ver van de kop (naar achterlijf toe). Er bestaat ook een derde vorm l/s/sp/v 5

10 Harmonia axyridis forma conspicua die niet teruggevonden werden in het Hageven. Deze heeft ook zwarte dekschilden maar 2 grote rode bollen dicht bij de kop. Vorig jaar werden maar liefst 26 soorten geteld, maar dit jaar werd er minder intens gezocht en ook het voorjaar 2007 was waarschijnlijk niet gunstig voor lieveheersbeestjes. 4.5 Broedvogels Hans Claes hield nauwgezet de broedvogels in het oog. Vele wandelingen in het Hageven leverde dit mooi overzicht van de broedvogels in en rond het Hageven op. Figuur 6: De 5 kuikens van de kerkuil die dit jaar werden grootgebracht in de nestkast in de schuur naast het bezoekerscentrum 6

11 Tabel 4: Aantal koppels broedvogels in en rond het Hageven door Hans Claes Vogelsoorten Bergeend - Tadorna tadorna Bonte vliegenvanger - Ficedula hypoleuca Boomkruiper - Certhia brachydactyla Boomleeuwerik - Lullula arborea Boompieper - Anthus trivialis Boomvalk - Falco subbuteo Bosrietzanger - Acrocephalus palustris Bosuil - Strix Aluco Bruine kiekendief - Circus aeruginonus Buidelmees - Remiz pendulinus man - Buizerd - Buteo buteo Canadese gans - Branta canadensis Dodaars -Tachybaptus ruficollis Fazant - Phasianus colchicus Fitis - Phylloscopus trochilus Fuut - Podiceps cristatus Geelgors - Emberiza citrinella Gekraagde roodstaart - Phoenicurus phoenicurus Goudhaantje - Regulus regulus Grasmus - Sylvia communis Graspieper - Anthus pratensis Grauwe gans - Anser anser Grauwe vliegenvanger - Muscicapa striata Groene specht - Picus viridis Groenling - Carduelis chloris Grote bonte specht - Dendrocopus major Grote lijster - Turdus viscivorus Havik - Accipiter gentilis Heggemus - Prunella modularis Holenduif - Columba oenas Houtduif - Columba palumbus IJsvogel - Alcedo atthis Kauw - Corvus monedula Kerkuil - Tyto alba - 1 NL 1 NL 2 Kievit - Vanellus vanellus Kleine bonte specht - Dendrocopus minor Kleine karekiet - Acrocephalus scirpaceus Kneu - Carduelis cannabina Knobbelzwaan - Cygnus olor Koekoek - Cuculus canorus Koolmees - Parus major Krakeend - Anas strepera Kuifeend - Aythya fuligula

12 Vogelsoorten Kuifmees - Parus cristatus Kwartel - Coturnix conturnix Matkop - Parus montanus Meerkoet - Fulica atra Merel - Turdus merula Nachtegaal - Luscina megarhynchos 1? 1? - 1 Nachtzwaluw - Caprimulgus europaeus Nijlgans - Alopochen aegyptiacus Patrijs - Perdrix perdrix Pimpelmees - Parus caeruleus Porceleinhoen - Proana prozana Ransuil - Asio otus Rietgors - Emberiza schoeniclus Ringmus - Passer montanus Roerdomp - Stellaris botaurus Roodborst - Erithacus rubecula Roodborsttapuit - Saxicola troquata Scholekster - Haematopus ostralegus Slobeend - Anas clypeata Snor - Locustella luscinioides Spotvogel - Hippolais icterina Spreeuw - Sturnus vulgaris Sprinkhaanzanger - Locustella naevia Staartmees - Aegithalos caudatus Tafeleend - Aythya ferina Tapuit - Oenanthe oenanthe oenanthe 1? 1? - - Tjiftjaf - Phylloscopus collybita Torenvalk - Falco tinnunculus Tortelduif - Streptopelia turtur Tuinfluiter - Sylvia borin Veldleeuwerik - Alauda arvensis Vink - Fringilla coelebs Vlaamse gaai - Garrulus glandarius Waterhoen - Gallinula chloropus Waterral - Rallus aquaticus Watersnip - Gallinago gallinago Wespendief - Pernis apivorus Wielewaal - Oriolus oriolus Wilde eend - Anas plathyrhynchos Winterkoning - Troglodytes troglodytes Wintertaling - Anas crecca Witgest, blauwborst - Luscina svecica cyanecula Witte kwikstaart - Motacilla alba alba Wulp - Numenius arquata

13 Vogelsoorten Zanglijster - Turdus philomelos Zomertaling - Anas querquedula Zwarte kraai - Corvus corone corone Zwarte mees - Parus ater Zwarte specht - Dryocopus martius Zwartkop - Sylvia atricapilla Aantal soorten : Totaal aantal soorten : 117 De bruine kiekendief bracht met succes 3 jongen groot. De kerkuil, die broedde in de schuur van het bezoekerscentrum De Wulp, heeft 5 kuikens grootgebracht. Het exotenbestand neemt niet toe. Zowel de nijlgans als de Canadese gans hebben dit jaar minder jongen grootgebracht. De roerdomp was dit jaar in het Hageven vertegenwoordigd met 2 broedende koppels. En ook de bergeend heeft na enkele jaren terug gebroed en succesvol een kroost van 9 kuikens op de wereld gezet. 4.6 Ringvangsten vogels Hageven 2007 Vele weken brachten Stan Kwanten en Pierre Geunes door in het rietmoeras van het Hageven om hun jaarlijkse ringvangsten uit te voeren. Ze hebben maar liefst 6589 vogels van een ringetje voorzien. Hieronder vindt u een overzicht van de geringde vogels. Van elke vogel wordt de leeftijd, geslacht, gewicht en afmetingen genoteerd. Deze gegevens worden dan gekoppeld aan het ringnummer. De gegevens worden doorgestuurd naar Brussel. Bij hervangsten in andere landsdelen of zelfs in andere landen kan men dan afleiden hoe oud de vogel ondertussen is en hoeveel kilometer in welke richting deze vogel heeft gevlogen. 9

14 Tabel 5: Overzicht van de verschillen soorten geringde vogels en de aantallen per soort. Vogelsoort aantal geringd Vogelsoort aantal geringd blauwborst 49 koperwiek 1 blauwe kiekendief 1 kramsvogel 8 boerenzwaluw 3805 oeverzwaluw 39 boomkruiper 1 pimpelmees 193 boompieper 5 rietgors 59 boomvalk 2 rietzanger 178 bosrietzanger 45 ringmus 42 bosuil 5 roodborst 82 braamsluiper 2 roodborsttapuit 10 draaihals 1 snor 6 fitis 4 sperwer 18 gekraagde roodstaart 6 sprinkhaanzanger 55 gele kwikstaart 8 staartmees 4 goudhaantje 9 tjiftjaf 352 grasmus 26 torenvalk 5 graspieper 204 tuinfluiter 44 grauwe klauwier 1 veldleeuwerik 1011 grauwe vliegenvanger 5 waterral 4 grote gele kwikstaart 17 winterkoning 19 grote karekiet 1 witte kwikstaart 174 heggemus 34 zanglijster 2 huiszwaluw 24 zwarte kraai 1 ijsgors 1 zwarte mees 10 kerkuil 5 zwartkopgrasmus 420 kleine karekiet kneu soorten koolmees 63 Mooie vangsten zijn zeker de grauwe klauwier, de grote karekiet, de ijsgors, de grote aantallen sperwers en kerkuilen Een extra woordje uitleg over de ijsgors ( De ijsgors (Calcarius lapponicus) is een gors die in toendragebieden broedt en zuidwaarts trekt om in gematigde klimaten te overwinteren. In alle verendelen zijn de bovendelen rijk kastanjebruin met zwarte en beige strepen. De goed gemarkeerde oorstreek, de lichte kruinstreep en het kastanjebruine achterhoofd zijn de duidelijkste determinatiegegevens. Het mannetje kan in de zomer onderscheiden worden door een zwart hoofd en een zwarte borst, onderbroken door een duidelijk witte wenkbrauwstreep. Deze vogel wordt ongeveer 16 centimeter groot en weegt gram. Hij leeft in rotsachtige toendragebieden en hij overwintert in steppen, omgeploegde landen en moerassen aan de kust. Hij voedt zich voornamelijk met zaden. Figuur 7: Mannetje van de ijsgors in zomerkleed 10

15 Van Scandinavië tot de Beringstraat, Canada en Groenland komt hij voor. Hij overwintert in de steppen van Oekraïne en Siberië. Vogels uit Scandinavië en Groenland trekken naar de steppen van Zuid-Rusland, maar ook naar Denemarken, Nederland en Oost-Engeland. Ze trekken vaak over het noordwesten van Schotland. Het legsel van de ijsgors bestaat uit 5-6 roodgespikkelde, groene eieren in een kommetje op de grond; deze worden in dagen door het vrouwtje uitgebroed. De hulpeloze, donzige jongen vliegen na dagen Trektellingen Hageven In het najaar werden ook trektellingen uitgevoerd langs de Bergeijkse Dijk. Dit jaar werden de tellingen gedaan door: Beyen Ludo, Beyen David, Beyen Steven, Boudewijns Wil, Claes, Hans, Paesen Theo, Pennings Martin, Prinsen Pieter, Schuurmans Patrick, Schuurmans Brecht, Slenders Koos, Van Dael Pierre, Van de Laer Jan, Van Lierop Thieu, Van Nunen Hans, Van Otten Albert en Van Rooy Peter. Er werden 66 vlinders geteld en vogels. In bijlage 12.4 vindt u een overzicht van de getelde vogelsoorten en hun aantallen. 4.8 OBN onderzoek nabij de grens met Nederland Naar OBN-inventarisaties van bijen, graafwespen en sprinkhanen in terreinen van Natuurmonumenten (Reemer, De Boer, Van der Meer, Peeters & Smit 2008). Op initiatief van de vereniging Natuurmonumenten heeft Stichting EIS-Nederland in 2007 inventarisaties uitgevoerd van bijen, graafwespen en sprinkhanen in 12 gebieden. Speciale aandacht gaat hierbij naar OBN-plangebieden : terreindelen waar in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur maatregelen getroffen worden om verzuring, vermesting en verdroging tegen te gaan. Per gebied wordt de aangetroffen fauna besproken en waar mogelijk vergeleken met beschikbare gegevens uit eerdere jaren. Er wordt geprobeerd een inschatting te maken van de geplande OBN-maatregelenen op de onderzochte insectenfauna. Dit geldt ook voor het Plateaux waar dankzij OBN subsidiëring werken in het kader van het Life project uitgevoerd kunnen worden. Omdat het onderzoeksgebied zo dicht bij de grens met België ligt, lijkt het ons interessant om de waarnemingen in het jaarverslag van het Hageven te vermelden. 11

16 Figuur 8: De Lage Heide in de Plateaux. Het omlijnde gebied is het geïnventariseerde OBNplangel Bijenfauna In 2007 zijn in het OBN-plangebied 45 soorten bijen aangetroffen. Hiervan waren er 12 in de Plateaux nog niet bekend. Maar liefst negen soorten staan op de Rode Lijst. Dit geeft aan dat het om een bijenrijk gebied gaat. Voor 2002 waren nog geen gegevens van bijen bekend uit De Plateaux. Sinds de inventarisaties in 2002 (Peeters & Reemer 2003b) en 2007 is hier veel verandering in gekomen: met een totaal van 89 bijensoorten mag De Plateaux nu tot de beter geïnventariseerde gebieden in Nederland gerekend worden. Het is ook een zeer soortenrijk gebied: in de lijst met soortenrijke bijenterreinen zoals opgesteld door Reemer et al. (1999) zou De Plateaux in de top-10 van de rijkste gebieden van Natuurmonumenten komen. Overigens is de soortenlijst uit 2002 zonder meer te vergelijken met die uit 2007; in 2002 werd een veel groter deel van de Plateaux geïnventariseerd gedurende een groter aantal dagen. 12

17 Tabel 6: Overzicht van de gevonden bijen op de Plateaux door Peeters & Reemer in 2002 en In 2002 werd een groter deel van de Plateaux geïnventariseerd gedurende een groter aantal dagen. 13

18 4.8.2 Sprinkhanenfauna In 2007 zijn 11 soorten sprinkhanen aangetroffen op de Lage Heide. Gegevens uit eerdere jaren voegen hier nog de heidesabelsprinkhaan en de kustsprinkhaan aan toe, al komen de waarnemingen van de laatste soort waarschijnlijk van buiten het heidegebied. De meest bijzondere soort van het terrein is de moerassprinkhaan (Rode Lijst: kwetsbaar). Deze was nog niet uit dit gedeelte van De Plateaux bekend, maar al wel uit andere stukken (Hageven, Nieuw en Oud Klotven). In 2007 werden 5 mannetjes en 2 vrouwtjes gevonden. 14

19 Tabel 7: Overzicht van de gevonden sprinkhaansoorten. 4.9 Tellingen gentiaanblauwtje, heivlinder en heiblauwtje Hageven 2007 (door Ghis Palmans) Wat maakt gentiaanblauwtjes zo speciaal? (door Gaby Bollen) Deze vlinder wordt beschouwd als een paraplusoort. Dit betekent dat, als het goed gaat met deze soort, het vaak een indicatie is dat het goed gaat met alle andere soorten in datzelfde biotoop. Voor het gentiaanblauwtje is dat vochtige heide. Gentiaanblauwtjes zijn afhankelijk van 2 andere organismen namelijk klokjesgentiaan en bepaalde knoopmiersoorten. De vlinder legt zijn eitjes alleen op de klokjesgentiaan, een blauw klokjesachtig bloemetje. Als de eitjes uitkomen, voeden de rupsjes zich een 14-tal dagen met de waardplant. Daarna kruipen ze naar de grond. Ze scheiden een bepaalde stof af die aantrekkelijk is voor bepaalde mieren. De mieren nemen de rups mee naar het nest en voeden de rups verder. De rups verpopt in het nest. Als de vlinder Figuur 9: Gentiaanblauwtje op dopheide uit de cocon komt moet ze wel zorgen dat ze snel naar buiten kan, want vanaf dan is ze potentieel voedsel voor de mieren. Een keer buiten het nest gaat ze op zoek naar een partner. Het is dus een heel kwetsbare soort. Als het niet goed gaat met een van de 2 organismen waarvan het gentiaanblauwtje afhankelijk is, zal het ook niet goed gaan met het gentiaanblauwtje. Gelukkig kennen we in het Hageven-Plateaux een positieve tendens wat het aantal eitjes betreft Inleiding tot het telonderzoek Pijpenstrootje, het hoge gras, had in 2007 een uitzonderlijk goede groei en bloeide uitbundig in augustus. Dopheide en struikheide deden het ook zeer goed en hadden dit jaar een zeer lange bloeiperiode. 15

20 Er was dit jaar ook geen gebrek aan water. Na een zeer zonnige en droge maand april, sloeg het weer begin mei om en kregen we tot eind september het typische Belgische zomerweer. Juli en augustus waren somber en nat, maar met vrij normale temperaturen. En we hebben de boeren dit jaar niet horen klagen. Zoals je ziet heeft ieder nadeel ook zijn voordeel. Voor de groei en de bloei van de klokjesgentianen was 2007 zeker een prima jaar. De erg natte gebieden zoals B2 en B3 stonden dit jaar begin augustus nog tot 20 à 30 cm onder water, zodat daar de planten erg traag op gang kwamen. Uiteraard had dit zijn weerslag op het aantal afgezette eitjes. Dit jaar hebben we onze telmethode veranderd. In plaats van een volledige telling, deden we dit jaar beperktere tellingen. In vlieggebieden B3, B5 en B7 werd telkens een plot van 30x30 meter geteld. B1, B2, B4, B12 en B16 werden volledig geteld. De beslissing om de telmethode te veranderen werd vorig jaar aangekondigd en na rijp beraad dit jaar doorgevoerd. De voornaamste reden is dat we met de totale telling in tijdsnood komen en onze andere dagvlinders (specifiek voor de heide), voornamelijk Heivlinder en Heideblauwtje, niet meer kunnen volgen. We hopen om de 5 jaar toch nog een volledige telling te kunnen doen. Alleszins werd door deze beperking het telwerk voor onze vrijwilligers ook heel wat lichter en werd er net zo min als bij de boeren geklaagd. Dus dit jaar allemaal blije gezichten op en rond de heide. Er werd dit jaar geteld op 3 dagen met de grote groep. 07/08: plot B5 09/08: plot B7 13/08: Klotven (Trudy Visser,Theo Reijnders en Aya Jansen) 14/08: Plot B3, B1 en B2 Tellers van dienst waren: Jellemieke en Dimitri Vandebroek, Sara Drijkoningen, Ine Reynders, Ivo Abrams, Lou Buckinx, Albert Smeets, Leo Meert, Herman Christiaens, Pierre Collaer, Trudy Visser, Theo Reijnders, Aya Jansen, Paul Vangerven, Willy Pardon en Ghis Palmans. Zonder deze vrijwilligers is zulk werk niet haalbaar en ze verdienen dan ook een eervolle vermelding, veel dank en een eresaluut en tegelijk een uitnodiging voor de volgende tellingen. 16

21 4.9.3 Bespreking van de vlieggebieden Hageven: Figuur 10: Overzicht van de vlieggebieden van het gentiaanblauwtje in het Hageven Vlieggebied B1 westelijke oever Voorste ven of Gemeentevijver Aantal eitjes: 674 (2006: 1259) Sinds 1995: 4 jaar meer eitjes, 8 jaar minder eitjes. Het aantal planten op de grote plagplaats van de vroegere akker is fors toegenomen. De vliegplaats ligt er prachtig bij: zeer veel nectaraanbod van dopheide, enig mooi laagveenmoeras met massaal kleine en ronde zonnedauw, veenorchis, beenbreek, moeraszoutgras, afwisselend met veenmosbulten en gagelstruweel. Maar ook veel kale bodem. B1 wordt het ganse jaar uitgerasterd omwille van de orchideeën. Wellicht is dit niet nodig en zijn deze pioniers juist gebaat met begrazing. Daarom willen we voorstellen om het gebied uit te rasteren van half april tot begin september, waardoor niet enkel de gentianen worden beschermd tegen vraat maar ook de veenorchissen. 17

22 Het waterpeil van het Voorste ven (Gemeentevijver) kan worden geregeld via watertapping van het kanaal Bocholt-Herentals. Op die manier komt kalkrijk water in het gebied. Deze watertoevoer is zonder meer een zegen voor het Hageven, waardoor verdroging van het gebied ten westen van de Dommel vermeden wordt. Echter, in heel natte jaren, mag het peil van het Voorste ven misschien best iets lager? Vlieggebied B2 ten westen van Klein Hageven Aantal eitjes: 34 (2006: 378) Sinds 1995: 12 jaar meer eitjes, laagste aantal 104 in Het bedroevend laag aantal eitjes is natuurlijk alarmerend. De oorzaak laat zich raden: te nat, planten overstroomd door de aanhoudende regen van juli. Het ziet er niet goed uit voor dit vlieggebied, want ook de mieren zullen klappen krijgen. Hetgeen hier nu gebeurde is toch blijkbaar typisch voor een metapopulatie van het Gentiaanblauwtje en een fenomeen dat zich veel voordoet in de insectenwereld. Een grote populatie is ingedeeld in deelpopulaties, die afhankelijk van uitwendige (risico)factoren plaatselijk uitbreiden en plaatselijk uitsterven. Het hoort er dus bij dat in uitzonderlijk natte jaren de vlinder in de natste gebieden uitsterft. Vlieggebied B2 wordt uitgerasterd van begin juli tot september. Voorstel: de westelijke oever van B2 over een breedte van 2 meter mulchen en plaggen. De hoge bulten pijpenstrootje (meer dan 1 m hoog) in dit uiterst moeilijk begaanbaar stuk zullen de werken zeker niet eenvoudig maken. Vlieggebied B3 Craenenven Aantal eitjes plot B3: 10 (2006: 131) Sinds 1995: laagste aantal eitjes. Analyse identiek aan B2. Vlieggebied B3 werd nooit uitgerasterd. We hebben dit bewust nooit willen doen omdat we ervan overtuigd zijn dat variatie in beheer ook bijdraagt aan meer en betere natuur. Het Gentiaanblauwtje zal het moeilijk krijgen om hier te overleven. Nochtans is hier de afgelopen 2 jaar hard en zeer goed gewerkt met mulchen en kleinschalig plaggen. Ook hier zijn ondertussen heel wat kiemplantjes. Hier groeit ook veel veenbes met roze bloempjes en rode bessen. Conclusie: niet getreurd, we hebben ons best gedaan. Vlieggebied B4 Aantal eitjes: 0 (2006:17) Sinds 1995: slechts 4 maal eitjes en dan ook nooit meer dan 78. Vlieggebied B4 werd nooit uitgerasterd. We hebben hier nu 2 jaar geleden gemulchd en geplagd en er staan nu honderden kiemplantjes. Het is een uiterst moeilijk begaanbaar terrein, waar voorheen enkel pijpenstrootje en biezen groeiden. De toekomst ziet er goed uit voor de planten en de vlinder. Vlieggebied B5 Sluizerven Aantal eitjes plot B5: 1582 (2006: 1814) Sinds de telling van de plot: 1751, 2358,

23 Ons beste vlieggebied blijft het goed doen. Veel kale bodem, veel kiemplanten, veel libellen, veel tijgerspinnen, veel vlinders, veel mieren, veel eitjes. Enkele grote dennen zijn verwijderd. In het kader van het Vennenproject wordt de aanliggende landbouwenclave ingericht als vochtige heide met een 15-tal nieuwe vennen. De toekomst ziet er stralend uit. Vlieggebieden 5,6 en 7 worden sinds een 6-tal jaren uitgerasterd van begin juli tot september. Vlieggebied B6 Kuilven zuid Geen telling uitgevoerd dit jaar. Opvallend veel planten. Het terrein was zeer nat: zelfs met laarzen riskeerde je natte voeten. Hier groeit ook beenbreek, zonnedauw, moeraszoutgras en dit jaar opvallend veel klein blaasjeskruid met gele bloempjes. Langs de landbouwenclave groeit waternavel en leverkruid. Vlieggebied B7 Kuilven noord Aantal eitjes plot B7: 383 (2006: 391) Pas sinds 2002 meer dan 200 eitjes. Het goede nieuws komt uit deze hoek. Het aantal eitjes blijft hier stabiel op hoog niveau. We merkten ook goede belegging van de planten op B7-duin (geen telling). Sinds 2002 is hier dus een goede populatie en deze gaat zeker niet achteruit. Uitbreiding kan nu gaan gebeuren in 3 richtingen: Naar de landbouwenclave ten westen na het verwezenlijken van het Vennenproject. Naar het Kraaienven ten noorden, waar de gentianen stand houden na veel plagwerk de laatste jaren. Naar vlieggebied B8 ten oosten, waar een gezonde populatie vliegt. Het aantal klokjesgentianen is hier werkelijk ongelooflijk hoog. Ik schat het aantal op meer dan 5000 planten. Vlieggebied B8 Hier dit jaar geen telling. Mooi vennetje aan de noord-oost zijde na plagwerken van vrijwilligers in Dit vlieggebied wordt ook uitgerasterd. Veel nectaraanbod van dopheide. Een brede en diepe afwateringssloot wordt het best verbreed en afgedamd. Door deze sloot wordt het Kuilven deels ontwaterd. Vlieggebied B8 herbergt ook een grote populatie Heideblauwtjes, Grote dikkopjes en Heivlinders. Eikenpage vliegt langs de bosrand. Vlieggebied B10 Hier geen eitjes dit jaar. Wellicht ook hier te nat dit jaar. Het aantal klokjesgentianen is sterk toegenomen. 19

24 Vlieggebied B12 Aantal eitjes: 124 (2006: 317) Sinds 1995: 2 de hoogste aantal eitjes. Dit kleine vlieggebiedje is redelijk droog met veel kort gras aan de randen, maar een groot deel van de planten staan tussen het hoge pijpenstrootje. Het vormt de verbinding tussen B1 en B14 (Hageven) Ik fotografeerde hier de wants Eusarcoris aeneus zeldzaam en normaal op bosandoorn. Het hoge gras zou gemulchd moeten worden en op een paar plaatsen is kleinschalig plaggen noodzakelijk. Vlieggebied B14 Hageven Dit jaar werden er geen eitjes gevonden. De kolonisatie is dus niet gelukt. Gezien de sterke basische kwaliteit van het water door de toevoer van veel kanaalwater, denk ik niet dat hier veel toekomst is voor het Gentiaanblauwtje. Het water herbergt enorme snoekbaarsen en karpers, die ook nog eens alle andere flora en fauna opeten. Door de aanrijking groeit hier het blauw glidkruid en de waterlelie. Een groot ven ten oosten en een ander ven ten noorden van het Hageven zijn nog wel rijk aan klokjesgentianen en hebben grote potentie naar zeldzame soorten toe, als hier geplagd zou worden. Vlieggebied B16 Aantal eitjes: 16 (2006: 35) Sinds 1995: 6 jaar eitjes (max. 163 in 2003) 7 jaar geen eitjes; Dit jaar groeiden en bloeiden hier zeer veel planten, een vertienvoudiging in vergelijking met de jaren tot Hier wordt dit jaar nog een groot nieuw ven gegraven. Je vindt hier op verschillende plaatsen kruipwilg. Dit vlieggebied wordt niet uitgerasterd, er is elk jaar veel vraatschade. 20

25 Figuur 11: Aantal eitjes van het gentiaanblauwtje in vlieggebieden B3, B5 en B7 op het Hageven 21

26 Plateaux: Figuur 12: Overzicht van de vlieggebieden van het Gentiaanblauwtje op de Plateaux Vlieggebied N1 Oud Kraaienven Zuid Geen eitjes dit jaar. Op de oude kaarten van 1843 (grensafbakening) blijkt dat deze laagte een uitloper is van het zeer grote Oud Kraaienven. Op onze vraag zijn de bomen aan de westkant verwijderd (berken en dennen). Dit jaar was er steeds water in het ven, waar het voorheen steeds droog stond. Voorstel: corridor van 30 meter breedte maken vanaf deze laagte naar het Kraaienven aan Belgische zijde. Momenteel is het hoge berken- en elzenbos langs de beek een echte barrière. Hier groeit zeer veel klein warkruid of duivelsnaaigaren, een heideparasiet. Langs de zandweg staat mooi sporkenhout. Hier vliegen veel Heivlinders en Heideblauwtjes. Vlieggebied N2 Oud Kraaienven Noord: Aantal eitjes 24 (2006: 44) 22

27 Sinds 1999: 6 jaren eitjes (max. 44), 3 jaren geen eitjes. Het aantal eitjes is natuurlijk marginaal. Toch heeft dit gebied alle potenties. Er is te weinig verjonging, er zijn geen kiemplantjes. Plaggen is nodig. De begrazing is goed, maar de koeien lusten dit oude pijpenstrootje niet!!! Dit is een zeer uniek, mooi ven, waar nog volop Groentjes, veel Heideblauwtjes, Grote dikkopjes, Hooibeestjes, Boomblauwtjes en Eikenpages vliegen. Ook de Moerassprinkhaan en de Bruine korenbout komen hier veel voor. Er is zeer veel nectaraanbod door dopheide en spork. Mogen wij voorstellen met alle respect om aan de oostkant enkele openingen te maken in het bos, om de oppervlakte aan heide te vergroten en om de open vlakten met mekaar te verbinden. Aan de noordzijde mogen ook wat bomen gekapt worden om de verbossing tegen te gaan. Vlieggebied N3 Deze gentianengroeiplaats is gelegen ten noord-westen van de landbouwenclave. Het aantal planten is de laatste jaren iets toegenomen (20), maar van een echte verjonging kunnen we zeker niet spreken. Wel is de heide rondom vrijgemaakt van boomopslag. Vlieggebied N4 Klotven Aantal eitjes: 145 (2006: 458) Sinds 1999 daalt het aantal eitjes (max. 643 in 2002). Wat is er aan de hand???? Waar we in 2002 nog een 20-tal vlindertjes tegelijk zagen, gaat het nu toch wel erg bergaf. Misschien was het totaal uitrasteren niet zo een goed idee. Andere vlieggebieden worden alleen tijdens de vliegperiode uitgerasterd. Toch is het vlieggebied hartstikke mooi. Eerlijk gezegd weten wij het ook niet wat hier mankeert of woont het vlindertjes toch liever in België dan in Nederland? Dit is alleszins voer voor verdere onderzoeken. Vlieggebied N5 Sinds 2001 zijn hier geen eitjes meer gevonden. Het gebiedje wordt sinds enkele jaren in de zomer uitgerasterd om de gentianen te sparen. Ook de kruipwilg profiteert hiervan. Hier vliegen veel Heideblauwtjes en ook de Heivlinder, die op de droge heide vliegt. Vlieggebied N6 Vorig jaar waren hier enkele eitjes afgezet naast de zandweg. Hier groeit het heidekartelblad met honderden plantjes, tormentil en liggende vleugeltjesbloem. Ook verschillende soorten brem. Op deze hommelheide vliegt het Groentje en zeer veel Heideblauwtjes. Natuurmonumenten heeft hier het afgelopen jaar alle boomopslag verwijderd en op enkele plaatsen geplagd. De Nachtzwaluw profiteerde hier van en is hier vertegenwoordigd op verschillende zangposten. Vlieggebied N7 Pas in 2006 werd hier een gentianengroeiplaats ontdekt. Er zijn enkele forse planten aan de westelijke oever van een verland ven, nu massaal begroeid met pijpenstrootje. Voorstel voor beheer: met plagwerk en mulchen zijn hier schitterende resultaten te bekomen, te meer daar de aangrenzende heide de mooiste struikheidebloei toont van het ganse reservaat. Hier groeit ook klein warkruid en zijn steeds Boomleeuwerikken te zien. 23

28 Door de afstand en zijn beschermde ligging achter de bossen is deze heide ook het minst vervuild door de zware metalen van Overpelt Fabriek. Hier groeit massaal schapenzuring, heidespurie en buntgras. De verbossing is goed bestreden door beheerswerken met jeugdgroepen. Vlieggebied N8 Ook deze gentianengroeiplaats was tot voor 2 jaar aan onze aandacht ontsnapt. Het gaat hier om een drogere heide, die echter door het verdwijnen van de landbouwenclave (met omzetting naar heide en vennen) wel eens veel vochtiger zou kunnen worden. De diepe treksloten in de landbouwenclave zullen alleszins verdwijnen, zodat het oppervlakkig grondwater wel zal stijgen. Vlieggebied N9 Aan de overkant van de weg van Hasselt naar Valkenswaard, in een oase van rust, ligt het oude Reisheuvelven. Een beetje kap- en plagwerk de voorbije herfst van 2006 werd al dadelijk beloond door de Klapekster, die hier de winter kwam doorbrengen. Deze zomer werden er een 10-tal planten van de klokjesgentiaan gevonden aan de zuidelijke oever van het verlande ven. Hier groeit ook zeer veel dopheide. Hier vliegen veel Heideblauwtjes en Grote dikkopjes. Voorstel voor beheer: Een deel van het vroegere ven is verbost geraakt. De bomen in het oude ven zouden best worden verwijderd. Rondom mag ook wat meer open ruimte gecreëerd worden om het heideareaal te vergroten. Er is ook een mooie droge heide met Calluna en de restanten van enkele stuifduinen. Er kan bekeken worden of duinherstel mogelijk is ten bate van vele zeldzame soorten zoals de Heivlinder Samenvatting Hoewel de uitslag van de tellingen voor zover ze vergelijkbaar zijn met de vorige jaren achteruitgang laten zien, zijn de auteurs zeker niet pessimistisch. De duidelijke achteruitgang in B2, B3 en B4 kan worden verklaard door de hoge waterstand van de gebieden. Hoewel de vlinder, plant en mieren wel wat nattigheid kunnen verdragen, het zijn tenslotte soorten van de vochtige heide, is overdrijving natuurlijk nooit goed was wat de zomer betreft ook een zeer somber jaar. Tijdens de vliegperiode van de vlinders was het meestal zwaar bewolkt en regenachtig of zeer winderig. Dus geen goed vliegweer. Ze hebben dit jaar uiteraard wel gevlogen op hun plekjes, ze hebben gepaard en de vrouwtjes hebben eitjes afgezet. Maar het was geen jaar van uitstapjes. Er waren geen nieuwe kolonisaties te melden en verschillende kleine eiafzetplaatsjes vielen terug naar nul eitjes (B4, B16, N1 en N6). Het optimisme van de auteurs wordt gevoed door de volgende vaststellingen: 2007 was dan wel een somber jaar, voor de plantengroei was het een topjaar. De klokjesgentianen deden het uitstekend en overal nam het aantal toe (vooral B1,B7, B10, B16, N3, N5 en N8) De volgende jaren staat de uitvoering van het Life-project met het herstel van de vennen op het programma. Bij het herstel van het ven op locatie B16 in het najaar van 2007, zal terdege rekening gehouden worden met de eiafzetplaatsen en met de gentiaangroeiplaatsen. Deze werden gemarkeerd. Het verdwijnen van de landbouw eind 2007 uit de kern van het reservaat zal een grote invloed hebben op de omgevende natuur. Deze 30 hectaren zijn gelegen op Nederlands grondgebied en sinds 1982 in eigendom van Natuurmonumenten, maar verpacht. 24

29 De ontginning van deze heide gebeurde nog na de Tweede Wereldoorlog. Deze gronden zijn steeds zwaar bemest geworden voor de teelt van maïs. Enkele diepe treksloten zorgen voor een permanente ontwatering. Bovendien loopt de pijpleiding met kerosine dwars doorheen het gebied. De bovenste verrijkte grond zal afgevoerd worden. Bovendien zal een 15-tal nieuwe vennen aangelegd worden. Deze werken zullen deze winter starten. Het werkveld van het Life-project is omgeven door de vlieggebieden van het Gentiaanblauwtje (met de klok mee gaat het over N3, N1, B17, B7, B6, N5 en N8). We moeten beseffen dat kolonisaties van nieuwe gebieden veel tijd vragen. De grote plagplaats op de voormalige akker bij B1 is ook pas na 10 jaar en alleen aan de boorden geschikt als leefgebied (én plant én mier én eitjes). In alle geval kan vanaf nu het leefgebied van deze bedreigde soorten worden uitgebreid, wat in veel andere gebieden niet zo is. Het beheer van de vlieggebiedjes zelf, werd de voorbije jaren erg kleinschalig en handmatig uitgevoerd en begint stilaan resultaten te geven. Er zijn alleszins honderden kiemplantjes van de klokjesgentiaan op de geplagde en gemulchde stukjes van B4. Natuurmonumenten heeft zeer goede ingrepen uitgevoerd in de loop van het laatste jaar. Hierbij werden grote oppervlakten heide terug hersteld, die de laatste 20 jaar waren verbost. Zo is er terug een grote heidevlakte ontstaan ten noorden van de landbouwenclave. Gelukkig is nu ook in Nederland algemeen aanvaard dat onze heidegebieden zeer unieke natuurwaarden bezitten en dat het nu zaak is om het weinige dat ons nog rest zeker te behouden. Plateaux Vergelijkende grafiek van het aantal eitjes per vlieggebied N1 N2 N4 N5 N Figuur 13: Vergelijkende grafiek van het aantal eitjes per vlieggebied op de Plateaux 25

30 Voorkomen van de Heivlinder: Aantal waargenomen exemplaren: 14 Tabel 8: Datum, aantal en plaats van waarneming van de heivlinder Datum Aantal Plaats waarneming 17/07/ Hageven Stenen Brug 28/07/ Hageven langs Bergeijckse Dijk 7/08/ Hageven duin tussen landbouwenclave en B7 Hageven plot B7 Stuifduin naast oude wandelweg 2 Plateaux stuifduin ten noorden grenspaal /08/ Plateaux palenterrein achter vloeiweiden 14/08/ Hageven naast B1 26/08/ Plateaux stuifduin naast landbouwenclave 10/09/ Plateaux langs bosrand N8 Figuur 14: Locaties waar de heivlinder werd teruggevonden in

31 Voorkomen van het Heideblauwtje: Het Heideblauwtje is in hoge aantallen aanwezig maar zeer lokaal. De hoogste aantallen vinden we bij N3 en N6. Nabij gebieden N2, B1 en B5 komen ook veel vlindertjes voor, maar in lagere aantallen. Enkele vlinders werden zelfs waargenomen nabij Reisheuvelven (N9). Rond het Klotven (N4) is het vlindertje volledig afwezig. Tabel9: Datum, plaats van waarneming en aantal van het heideblauwtje Datum Plaats van waarneming Aantal 11/06/2007 Oud Kraaienven 9 B1 1 16/06/2007 B5 B6 B7 B8 8 21/06/2007 B17 1 1/07/2007 B1 33 2/07/2007 B5 36 B8 6 3/07/2007 N6 122 N3 75 4/07/2007 B8 1 8/07/2007 Reisheuvelven N /07/2007 N /07/2007 B1 B2 1 21/07/2007 N2 1 28/07/2007 B16 1 N8 2 7/08/2007 B5 8 14/08/2007 B1 6 19/08/2007 N1 1 26/07/2007 N5 1 27

32 Figuur 15: Locaties waar het heideblauwtje werd teruggevonden in Begrazingsproject Hageven Dit jaar is de kudde Galloway runderen uitgebreid met 11 kalfjes. De geboortes verliepen allemaal op het terrein en zonder noemenswaardige problemen. Na het werpen moesten de kalfjes gevangen worden om de oormerken aan te brengen. Dit heeft wel de nodige sprongen en spurten van de terreinarbeider en de AGM ploeg gevraagd. Eén kalfje had een huidaandoening die dagelijks verzorgd moest worden. Dit kalf zal in het voorjaar van 2008 als het voldoende bekomen is, terug bij de kudde geplaatst worden. Alle geboren dieren blijven bij de kudde, zeker nu de totaal te begrazen oppervlakte wordt uitgebreid met een perceel nabij de Verkeerde Lieveheer(B) en het Klotven(Nl). De Figuur 16: Het kalfje met de huidaandoening wordt goed verzorgd door Marc en kan in het voorjaar van 2008 bij de rest van de kudde. 28

33 vervuilingsgraad van de percelen ten oosten van de Verkeerde Lieveheer is voldoende afgenomen volgens bodemonderzoek. Daardoor is het interessant geworden om deze percelen ook te gaan begrazen zodat heide hier misschien ook een kans kan krijgen. 6. Werken uitgevoerd in het Hageven Onderhoudswerken worden uitgevoerd door de natuurarbeider Marc De Clerck, de AGM ploeg en de vrijwillige natuurbeheerders. Marc heeft ook dit jaar heel wat werk verzet. Een groot deel van deze werkuren werden besteed aan de kudde Galloways, vooral omdat er dit jaar kalfjes werden geboren. Dit moest nauwkeurig worden opgevolgd in het terrein aangezien het niet gelukt was de dieren bijeen te drijven in de weien nabij Lommels Schoor. Voordat de oormerken konden aangebracht worden ging er intensief speurwerk aan vooraf naar verwantschap en ook het lokaliseren van het jonge kalf (koeien verstoppen in het begin hun kalfjes in de begroeiing, weg van de kudde). In onderstaande tabel staat een verdeling van een deel van Marc zijn werkuren, andere kleinere taken staan niet vermeld. Tabel 10: Verdeling van de werkuren van de Marc De Clerck over zijn bevoegde taken 2007 Runderen Controle & regelen waterpeil Controle van werken - loonwerkers ed. Maaien & tijlen eenassige trekker Motorzaag Onderhoud materiaal Onderhoud werkschuur januari februari maart april mei juni juli 28 8 augustus september oktober november december Totaal: Ook de AGM ploeg (Alternatief Gerechtelijke Maatregel) leverde dit jaar weer inspanningen op het Hageven. Hieronder vindt u de verdeling van het aantal uren per begeleider en per dienstverlener. In totaal werden op het Hageven 1384,5 uren gepresteerd door de AGM ploeg. In vergelijking met het vorig jaar zijn dit er meer aangezien de AGM ploeg ook een handje heeft toegestoken bij de Life werken. Raster vrijwilligerswerk 29