Resultaten (broed)vogelonderzoek Bodemven en omstreken op Landgoed Huis ter Heide, Noord-Brabant

Transcriptie

1 Resultaten (broed)vogelonderzoek Bodemven en omstreken op Landgoed Huis ter Heide, Noord-Brabant Broedseizoen 0 Grasmus (Sylvia communis) Uitgevoerd in opdracht van Natuurmonumenten regio Midden-Brabant Auteurs: Ad v.d. Corput Jan Paymans Loe Brokken Mart de Louwere Dongen, december 0

2 Samenvatting In 0 werden van 6 vogelsoorten (mogelijke) broedgevallen vastgesteld. De interpretatie van de broedgevallen is uitgevoerd volgens de richtlijnen Handleiding Broedmonitoring Project BMP (van Dijk, 00). Hiervan werden 5 vogelsoorten eenmalig in het gebied aangetroffen. Er zijn 5 rode-lijst soorten aangetroffen, zoals; - boerenzwaluw (gevoelig) - koekoek (kwetsbaar) - kramsvogel (gevoelig) - groene specht (kwetsbaar) - veldleeuwerik (gevoelig) (Bron: Rode lijst van de Nederlandse broedvogels 005) De rode lijst soorten; matkop en tapuit, zijn in tegenstelling tot de vorige jaren niet in het gebied gesignaleerd in 0. Naast bovenstaande vogelsoorten, zijn er vogels aangetroffen, alleen buiten het resp. broedseizoen, zoals; - blauwe reiger - goudhaan - houtduif - roek Opvallendheden; Dit jaar is voor het eerst een fors groter gebied geïnventariseerd, nl. tot aan de snelweg in oostelijke richting. Het te inventariseren gebied is globaal x groter dan voorgaande jaren geworden. Hierdoor is het oorspronkelijke gebied wat al enkele jaren door ons werd geïnventariseerd, zeer sporadisch bezocht. Het nadeel hiervan is, dat het oorspronkelijke gebied niet meer geheel is doorlopen. Het gehele gebied is niet te belopen in ochtend. Dit beïnvloed onze inventarisatie extreem nadelig. Verder is vooral de aandacht gegeven aan bijzondere broedsoorten en veelal zijn de stand vogelsoorten niet geteld..

3 Inhoudsopgave. inleiding. aanleiding tot het onderzoek.. vraagstelling.. type onderzoek. gebied...5 werkwijze..6 begripsbepalingen.. 5. Resultaten. waarnemingen 5. Soorten aantallen. De geïnterpreteerde broedgevallen 7. Soortenkaarten. 8 en 9 Ongeldige waarnemingen 7 Zoogdieren Mierenhopen en vosseburchten. Discussie. 5 Voorgestelde beheermaatregelen. 5 Roofvogels 5 Rode Lijst soorten 5 Vervolgonderzoek 6 Bronvermelding 6 Bijlagen I. Topografische weergave van het onderzoeksgebied 7 II. Wetenschappelijke namen van vogelsoorten genoemd in het verslag 8

4 . Inleiding. Aanleiding tot het onderzoek Op verzoek van Natuurmonumenten wordt het gebied Huis ter heide geïnventariseerd op bijzondere broedvogels. Dit onderzoek maakt deel uit van de inventarisatie. Met de resultaten kan Natuurmonumenten de beheerplannen controleren en/of aanpassen.. Vraagstelling Welke (broed)vogels begeven zich in het gebied rond het Bodemven tot de snelweg tijdens het broedseizoen van het jaar 0?. Type Onderzoek De inventarisatie is bedoeld om een indruk te krijgen welke broedvogels er zich zoal in het gebied begeven en heeft betrekking op alle aanwezige soorten.. Gebied Het verkozen gebied heeft een globale oppervlakte van km. Het gebied bevat een stuk naaldbos, boswei, half open bos, een jong bos (>5jr.), kruidig grasland, moerasbos en een zuurven. Het Bodemven en omstreken heeft dus een gevarieerd biotoop. Opvallendheden: bos grenzend aan weilanden richting de Moer is recentelijk sterk uitgedund. Er is zelfs sprake van kaalslag op bepaalde plekken. Het bosgebied is ontdaan van bomen > 0 jr. In bijlage is een topografische weergave van het onderzoeksgebied opgenomen. Het gebied grenzend aan het Blauwe Meer is niet voorzien van bospaden en omdat het langs de snelweg ligt en pas recent in bezit van Natuurmonumenten, beperkt toegankelijk door hoog onkruid en afrastering. Dit gebied is omsloten door particulier terrein, gedeeltelijk bebouwd..5 Werkwijze Op data tussen februari en juli 0 is geen vaste route gekozen die bij elke bezoekronde is afgelegd. Er is kris kras in verschillende richtingen door het gebied gelopen. Bezoek : 7 februari. Start 9:0 uur. C, regen windkracht Bezoek : 6 februari Start 07:0 uur. Bezoek : 0 maart. Start 9:0 uur. 7 C, motregen Bezoek : 9 maart Start 06.5 uur. Bezoek 5: april Start: 07:00 uur. Bezoek 6: 6 april Start: 06:00 uur. Bezoek 7: april Start: 06:00 uur. Bezoek 8: mei. Start: 05:0 uur. Bezoek 9: 8 mei Start: 05.5 uur. 9 zonnig, windkracht Bezoek 0: juni. Start: 05:00 uur. 8 droog, Bezoek : 5 juni. Start 05:00 uur. regenachtig, Bezoek : 9 juli. Start 05:00 uur. 6 regen, windkracht

5 fusie gebied 7--0 avond 6-febr avond 9-mrt -apr 6-apr -apr -mei 8-mei -jun 5-jun 9-jul broedgevallen geldige waarnemingen nodig 5 De gehanteerde werkwijze is afgeleid uit de Handleiding Broedvogel Monitoring Project SOVON (Van Dijk, A.J., 00). Alle waarnemingen die op territoriaal gedrag duiden zijn per bezoek op een veldkaart genoteerd. Bij de waarnemingen is gelet op het noteren van uitsluitende waarnemingen. De geldige waarnemingen zijn vervolgens van de veldkaarten naar soortkaarten overgezet. Hieruit zijn per soort mogelijke territoria bepaald. Overige waarnemingen zijn met behulp van de fusieafstand wel of niet bij een territorium ingedeeld. Op de soortenkaarten, die bij de resultaten zijn weergegeven, geeft; een geïnterpreteerd broedgeval weer. De punt geeft het centrale punt van het territorium weer. geeft de precieze lokatie aan waar een nest van betreffende vogelsoort aangetroffen is. Geeft de locatie weer van de niet-geldige waarneming; de vogel is buiten de datumgrens gesignaleerd. Door het gebruik van de datumgrenzen is uitgesloten dat doortrekkers en uitzwermende broedvogels en/of jongen als een territorium kunnen worden meegeteld..6 Begripsbepaling Uitsluitende waarneming: elke op de veldkaart ingetekende waarneming stelt in principe een ander individu voor; de ene waarneming sluit de ander uit. : waarnemingen die op een territorium of broedpaar duiden. Fusieafstand: bepaalt of er bij waarnemingen sprake is van of territoria.. Resultaten. De waarnemingen In tabel zijn de veldwaarnemingen weergegeven. Per soort is aangegeven hoeveel individuen zijn aangetroffen per bezoek. Ook is aangegeven of de waarnemingen binnen (wit blok) of buiten de datumgrenzen is voorgevallen (grijs blok). Bij de telling van de individuen is rekening gehouden met de fusieafstand voor de betreffende soort. Tabel Nr soort code datumgrens blauwe reiger BR 5- t/m m 0 boerenzwaluw BZ -6 t/m m 0 boomklever BKl 5- t/m m boomkruiper BKr - t/m m 5 5 boomleeuwerik BL 5- t/m m 7 6 boompieper BP 5- t/m m buizerd Bui - t/m m 8 doodaars DD 0- t/m m 9 fitis F 0- t/m m 5 6

6 6 0 gaai (vlaamse gaai) Gaai - t/m m 5 gekraagde roodstrt. GR 0-5 t/m m goudhaan GH 0- t/m m 0 grasmus GM -5 t/m m grauwe gans Gga - t/m m 0 5 groene specht GS - t/m m 6 grote bonte specht GBS - t/m m havik Ha - t/m m 8 houtduif HD -5 t/m m 0 9 kleine bonte specht KBS - t/m m 0 koekoek Koe 5-5 t/m m 0 koolmees K 5- t/m m 5 kramsvogel KV 0- t/m m kuifeend KE 5-5 t/m m meerkoet MK 0- t/m m 5 merel M - t/m m 6 nijlgans Nga 5- t/m m 0 7 pimpelmees P 5- t/m m 8 putter Pu - t/m m 9 roek Ro 5- t/m m roodborst R -5 t/m m 5 5 roodborsttapuit Rta 5- t/m m spreeuw S - t/m m staartmees SM - t/m m tjiftjaf Tj 5- t/m m tuinfluiter T 5-5 t/m m veldleeuwerik VL - t/m m 7 vink V 0- t/m m 9 8 wilde eend WE - t/m m winterkoning W - t/m m 8 0 witgat Wit -6 t/m m 0 witte kwikstaart WKw 5- t/m m zanglijster Z 0- t/m m 5 6 zwarte kraai ZKr - t/m m 0 0 zwarte mees ZM 5- t/m m 5 zwartkop ZK 0- t/m m zwarte specht ZS 5- t/m m totaal aantal ree ree 6 konijn konijn 5 eekhoorn eekh. mierenhoop mier vossenburcht vosb. Uit de waarnemingen zijn de mogelijke territoria en de corresponderende aantallen broedgevallen afgeleid. Deze zijn in de resultaten verwerkt. NB: in de bijlage zijn alle wetenschappelijke namen van genoemde vogelsoorten weergegeven.

7 7. Soorten aantallen. Geïnterpreteerde broedgevallen In tabel zijn de geïnterpreteerde broedgevallen genoteerd die zijn afgeleid uit de waarnemingen die in het veld zijn gedaan. De mogelijke territoria van de vogels zijn bepaald volgens de BMP-methode. De ligging van de territoria zijn terug te vinden in de soortenkaarten die in par.. zijn weergegeven. In deze tabel is tevens terug te zien welke broedgevallen er in vorige jaren zijn gevonden Tabel. Geïnterpreteerde broedgevallen. nr. soort appelvink blauwe reiger Boerenzwaluw * bonte vliegenvanger 5 boomklever boomkruiper boomleeuwerik 8 boompieper Boomvalk*** 0 bosuil buizerd canadese gans Doodaars * fitis gaai (vlaamse) 6 gekraagde roodstrt. 0 7 gierzwaluw 8 goudhaan goudvink 0 grasmus grauwe gans Grauwe vliegenvanger*** groene specht** 5 grote bonte specht grote lijster 5 6 havik 7 heggemus 5 8 holenduif 9 houtduif 8 0 kauw kievit kleine bonte specht knobbelzwaan Koekoek** 5 koolmees Kruisbek 7 kuifeend 5 8 kuifmees 5 9 Matkop *** 0 meerkoet merel nijlgans 0

8 8 pimpelmees putter 5 roek 6 roodborst Roodborsttapuit * 8 Sperwer 9 spreeuw 50 staartmees 5 tjiftjaf tuinfluiter turkse tortelduif 5 Veldleeuwerik ** 55 vink vuurgoudhaantje 57 waterhoen 58 Wielewaal *** 59 wilde eend 60 winterkoning witgat 6 witte kwikstaart 6 Ijsvogel * 6 zanglijster Zomertortel *** 66 zwarte kraai zwarte mees 5 68 zwartkop zwarte specht totaal aantal In de jaren was het telgebied de helft kleiner, dan de jaren nadien. Gemerkt met * is rode lijst soort van 99 (aangepast aan nu); Boerenzwaluw, Doodaars, Roodborsttapuit, Ijsvogel Gemerkt met ** is rode lijst soort van 99 en 00; Groene specht, koekoek en veldleeuwerik Gemerkt met *** is rode lijst soort van 00; Boomvalk, grauwe vliegenvanger, matkop, wielewaal en zomertortel. De soortenkaarten Op de volgende bladzijden zijn de soortenkaarten van de genoteerde vogelsoorten weergegeven. De weergegeven plattegronden zijn gekopieerd van een topografische weergavekaart van het gebied Huis ter Heide die intern door natuurmonumenten wordt gebruikt (datum van uitgave: --00). Allereerst zullen de vogelsoorten waarvan geldige waarnemingen zijn gedaan in alfabetische volgorde behandeld worden. Vervolgens zullen de vogelsoorten waarvan geen geldige waarneming is gedaan, maar die wel in het gebied zijn aangetroffen, de revue passeren. Als laatste zal een soortenkaart met de aangetroffen zoogdieren weergegeven worden.

9 9 Vogelsoort : boomklever boomklever Vogelsoort : boomkruiper boomkr uiper Vogelsoort : boompieper boompieper 9 5 5

10 0 Vogelsoort : buizerd buizerd Vogelsoort : dodaars doodaar s Vogelsoort : fitis f it is

11 Vogelsoort : gaai gaai Vogelsoort : gekraagde roodstaart gekr aagde r oodstr t 0 Vogelsoort : grasmus grasmus

12 Vogelsoort : groene specht gr oene specht** 5 Vogelsoort : grote bonte specht Vogelsoort : havik havik

13 Vogelsoort : kleine bonte specht kleine bont e specht Vogelsoort : koolmees koolmees Vogelsoort : meerkoet meerkoet

14 Vogelsoort : merel merel Vogelsoort : pimpelmees pimpelmees Vogelsoort : putter 5 5

15 5 Vogelsoort : roodborst roodborst Vogelsoort : roodborsttapuit Roodborst t apuit * Vogelsoort : spreeuw spreeuw

16 6 Vogelsoort : staartmees st aart mees Vogelsoort : tjiftjaf t jif t jaf Vogelsoort : tuinfluiter t uinf luit er 7 8

17 7 Vogelsoort : vink vink Vogelsoort : winterkoning winterkoning Vogelsoort : witte kwikstaart wit t e kwikst aart

18 8 Vogelsoort : zanglijster zanglijst er Vogelsoort : zwarte mees zwarte mees 5 Vogelsoort : zwartkop zwart kop 9 0 6

19 9 Vogelsoort : zwarte specht zwart e specht Vogelsoort : boomklever Vogelsoort : boomkruiper

20 0 Vogelsoort : boompieper Vogelsoort : Buizerd Vogelsoort : fitis

21 Vogelsoort : gaai Vogelsoort : grasmus Vogelsoort : grote bonte specht

22 Vogelsoort : kleine bonte specht Vogelsoort : pimpelmees Vogelsoort : putter

23 Vogelsoort : roodborst Vogelsoort : roodborsttapuit Vogelsoort : tjiftjaf

24 Vogelsoort : tuinfluiter Vogelsoort : veldleeuwerik Vogelsoort : vink

25 5 Vogelsoort : winterkoning Vogelsoort : witte kwikstaart Vogelsoort : zanglijster

26 6 Vogelsoort : zwartkop Vogelsoort :

27 7 Vogelsoort : blauwe reiger Ongeldige waarneming blauwe reiger Vogelsoort : boerenzwaluw Ongeldige waarneming boerenzwaluw Vogelsoort : goudhaan Ongeldige waarneming goudhaan 7 5

28 8 Vogelsoort : grauwe gans Ongeldige waarneming gr auwe gans Vogelsoort : houtduif Ongeldige waarneming hout duif 8 Vogelsoort : koekoek Ongeldige waarneming Koekoek***

29 9 Vogelsoort : kramsvogel Ongeldige waarneming roek Vogelsoort : kuifeend Ongeldige waarneming kuifeend 5 Vogelsoort : nijlgans Ongeldige waarneming nijlgans

30 0 Vogelsoort : roek Ongeldige waarneming roek Vogelsoort : wilde eend Ongeldige waarneming wilde eend Vogelsoort : witgat Ongeldige waarneming roek

31 Vogelsoort : zwarte kraai Ongeldige waarneming zwart e kraai Vogelsoort : havik Ongeldige waarneming Vogelsoort : kramsvogel Ongeldige waarneming

32 .. Waarnemingen overige diersoorten Diersoort : Ree x x = bezoek op 6 april = bezoek op april = bezoek op mei = bezoek op 8 mei = bezoek op juni x

33 .. Waarnemingen overige diersoorten Diersoort : konijn x x = bezoek op 8 mei = bezoek op juni = bezoek 9 juli.. Waarnemingen overige diersoorten Diersoort : eekhoorn = bezoek op 8 mei

34 Overige waarnemingen Mierenhoop = bezoek op 8 mei vossenburcht = bezoek op 8 mei

35 5 Discussie Uiteindelijk werden van vogelsoorten (mogelijke) broedgevallen vastgesteld. Vijf (6) andere vogelsoorten werden buiten de datumgrenzen aangetroffen. Er zijn ook vogelsoorten (6) aangetroffen welke niet aan het criterium voor geldige waarneming voldeden, doordat het kolonievogels betreffen, of niet meerdere keren zijn waargenomen, of op doortrek waren. Behalve vogels werden ook zoogdieren aangetroffen zoals ree, konijn, en eekhoorn. Het aantal waargenomen vogelsoorten (- t.o.v. 00) en totale waarnemingen ten opzichte van vorige jaren is sterk afgenomen. Een verklaring hiervoor is o.a. dat we veelal met slecht weer hebben geinventariseerd, en onze aandacht moesten verdelen tussen het gebied rond het Bodemven en het nieuwe gebied direct naast het Blauwe Meer. Het geheel is te groot om goed te kunnen inventariseren binnen de beperkte inventarisatiebezoeken. In het nieuwe gebied zijn betrekkelijk weinig vogels aangetroffen. Dit gebied is ook maar beperkt toegankelijk door de wildernis en afrasteringen. Het gebied rond het Bodemven is daardoor minder bezocht, en ons inziens zitten daar veel meer vogels, gezien de waarnemingen in vorige jaren. Voorgestelde beheermaatregelen Het gebied tussen de coördinaten t/m is volgens ons verpacht, waardoor er permanent koeien grazen, tevens is het kruidig grasland in gebruik door een boer. Dit bevordert het broeden van (weide)vogels niet. Tevens is er in de afgelopen jaren geen onderhoud uitgevoerd. Ondoordringbaar struikgewas rond een bosperceeltje temidden van gras- en akkerland is een beperkte biotoop voor broedvogels. Een gedeelte van dit loofbos is daardoor erg donker. Overigens bevorderd dit wel weer het insectenleven in het dode hout. - Mogelijk dat de omgeving te onrustig is door de langsliggende snelweg en het aanwezig zijn van honden bij de buren. Het intensief begrazen door koeien geeft geen rust in het terrein. - De voormalige MOP terreinen worden te intensief landbouwkundig gebruikt. - Men kan dit gebied bezien als financieel wingebied, waarbij het kleine bosje omringt door akkerland wordt ontzien. Hierin zit potentie. - Bij grondaankoop op omringende gronden kan het gehele gebied omgevormd worden naar een halfopen gebied met veel loofbomen. Berkenbomen zijn de pioniers op dit moment, maar dienen beteugelt te worden. - De waterstand in het kunstmatig vennetje in het vroegere MOP-terrein is geen verrijking en zal ook zeker geen watervogels aantrekken wanneer het grondwater zo laag blijft staan (en dus ook in dit ven). - Door versnippering in eigendom en afrasteringen zal er altijd beperkte natuurbeleving zijn. Roofvogels Buizerd en havik zijn in alle gebieden aangetroffen. Tijdens de avondwandelingen zijn geen uilen waargenomen, mogelijk als gevolg van regenachtig weer en het zelf niet ten gehore laten komen van uilen geluiden. Rode lijst soorten Er zijn tijdens de bezoeken door de werkgroep 5 rode lijst soorten aangetroffen.

36 6 Vervolgonderzoek Voorgesteld wordt het gebied tussen de coördinaten t/m of om te vormen naar een natuurlijk gebied of een wingebied op basis van agrarisch gebruik te laten zijn. Het gebied grenzend aan de Bergstraat toegankelijk te maken met paden en uit te dunnen. Dit en het gebied rond het Bodemven is interessant genoeg om verder te inventariseren. Bronvermelding - v. Dijk, AJ, Handleiding Broedvogel Monitoring Project, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Vogelbescherming Nederland, Rode lijst van de Nederlandse Broedvogels Topografische Inventarisatieatlas voor flora en fauna van Nederland Internetsite SOVON

37 7 Bijlage I Topografische weergave van het onderzoeksgebied Bron: Topografische Atlas

38 8 Bijlage II Wetenschappelijke namen van vogelsoorten genoemd in het verslag blauwe reiger ardea cinerea boerenzwaluw hirundo rustica boomklever sitta europaea boomkruiper certhia brachydactyla 5 boomleeuwerik lullula arborea 6 boompieper anthus trivialis 7 buizerd buteo buteo 8 doodaars tachybaptus ruficollis 9 fitis phylloscopus trochilus 0 gaai (vlaamse) garrulus glandarius gekraagde roodstaart phoenicurus phoenicurus goudhaan regulus regulus grasmus sylvia communis grauwe gans anser anser 5 groene specht picus viridis 6 grote bonte specht dendrocopos major 7 havik accipiter gentilis 8 houtduif columba palumbus 9 kleine bonte specht dendrocopos minor 0 koekoek cuculus canorus koolmees parus major kramsvogel turdus pilaris kuifeend aythya fuligula meerkoet fulica atra 5 merel turdus merula 6 nijlgans alopochen aegyptiaca 7 pimpelmees cyanistes caeruleus 8 putter carduelis carduelis 9 roek corvus frugilegus 0 roodborst erithacus rubecula roodborsttapuit saxicola rubicola spreeuw sturnus vulgaris staartmees aegithalos caudatus tjiftjaf phylloscopus collybita 5 tuinfluiter sylvia borin 6 veldleeuwerik alauda arvensis 7 vink fringilla coelebs 8 wilde eend anas platyrhynchos 9 winterkoning troglodytes trolodytes 0 witgat tringa ochropus witte kwikstaart motacilla alba zanglijster turdus philomelos zwarte kraai corvus corone zwarte mees periparus ater 5 zwartkop sylvia atricapilla 6 zwarte specht dryocopus martius