De Hervormde of Protestantse KERK.

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "De Hervormde of Protestantse KERK."

Tania Martens
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

De Hervormde of Protestantse KERK. De onafhankelijke positie van de Heerlijkheid Boxmeer, en het openlijk kunnen belijden van de katholieke godsdienst verschafte Boxmeer een zekere welvaart.

1 De Hervormde of Protestantse KERK. De onafhankelijke positie van de Heerlijkheid Boxmeer, en het openlijk kunnen belijden van de katholieke godsdienst verschafte Boxmeer een zekere welvaart. Zodat de Boxmeerse dorpkerk bij de katholieken in gebruik bleven, De verhouding met de katholieke gemeenschap was beter dan in de omgeving: het kleine groepje Protestanten liet zich hier minder nadrukkelijk gelden. In 1816 is de Nederlandse Hervormde Kerk gesticht, en werden nieuwe, hier in het zuiden kleinere kerken neergezet, de Waterstaatskerken. In datzelfde jaar benoemde koning Willem I de eerste Hervormde predikant in Boxmeer: Ds. F.W. Rappard. Met zijn 24 te boek staande Gereformeerden bleef de beloofde kerkbouw steken, en voor 75 gulden per jaar huurde men bij particulieren een ruimte om in te kerken Tot december 1822 was ene G. Pietersoon de voorlezer/voorzanger. Op 7 december, de dag waarop men dan eindelijk de nieuw gebouwde kerk in gebruik nam, werd hij als zodanig ontslagen. Bij de ingebruikname kon men de tonen horen van een orgel dat geschonken was door een gemeentelid en notabel. De gepensioneerde Zwitsere officier C. Zweifel. Dart orgel kwam uit Zwammerdam en het is voor 19,60 naar Boxmeer gebracht, en voor 33 gulden opgebouwd door de in Venray woonachtige

orgelmaker J.R. Titz (1749-1825). Hij was het ook die het onderhoud tot zijn dood verzorgde.

2 orgelmaker J.R. Titz ( ). Hij was het ook die het onderhoud tot zijn dood verzorgde. Na hem zien we hier de orgelmakers Peter Torleij ( ), Antselen (1830), Van Dinter ( ) en Derksen ( rond 1850). Na Ph.Bosben (1862) komt hier vanaf 1865 de evenals Titz in Venray woonachtige J. Winkels. Tot deze in 1876 in Boxmeer komt wonen verricht hij het jaarlijks onderhoud. Dan komt Leichel ( ) uit Nijmegen. De laatste grote uitgaven a` 85,30 word

3 gedaan in Het orgel is dan haast niet meer te bespelen en men besluit naar een ander om te zien. Bij het eeuwfeest van de kerk was er een orgelfonds in het leven geroepen, en toen de muziekminnende Boxmeerse dominee J.Palmboom in 1925 een bezoek bracht aan Koudekerk a/d Rijn, raakte hij zeer gecharmeerd van het orgel. Toen hij vernam dat dit instrument vervangen zou gaan worden, kocht hij het naruggespraak met zijn kerkvoogdij voor zijn kerk voor 500 gulden. Dit orgel was in 1871 of-72 gebouwd door Hermanus Knipscheer ( ). Orgelmaker te Amsterdam. Deze Knipscheer bouwde overwegend kleine orgel: huisorgels en kleine kerkorgels. Hierdoor zijn zijn instrumenten van fijne makelij. Temidden van de Romantiek bleef hij de 18 e eeuwse bouwtrant trouw, door vulstemmen niet te schuwen en weinig strijkers te disponeren. Op vergevorderde leeftijd bouwde K. enkele instrumenten van bescheiden omvang met een identiek uiterlijk. Zulke tweeling-instrumenten vinden we o.m. in Wamel (+-1870), Sint Anna ter muiden (1871) en in Weerselo (gebouwd voor Rijnsburg in 1873). Het huidige Boxmeerse orgel hoort in deze reeks thuis en werd in 1873 door Knipscheer aan Rijnsburg aangeboden voor 2100 gulden. Dit was het enige tweeklaviers-orgel uit deze serie, en de Hervormde gemeente van Koudekerk a/d Rijn werd de uiteindelijke koper, nadat er op 10 oktober 1873 besloten was een orgel te plaatsen. Knipscheers meesterknecht, A.M.T. van Ingen, leide de installering en signeerde het instrument onder zijn naam, vermoedelijk omdat hij verwachtte, nu de oude Knipscheer niet lang meer te leven zou hebben, de orgelmakerij te zullen gaan voortzetten. De ingebruikname vond plaats op 16 november Eind 1926 bracht G.van Leeuwen (orgelmaker te Leiderdorp) het orgel over naar hier, en de toen landelijk vermaarde Nijmeegse organist W.de Vries (Stevenskerk) verzorgde het inwijdingsconcert. Helaas bleven de drie beelden (Koning David met de harp en twee bazuinblazende engelen) en de fraaie gesneden zijpanelen achter.zij sieren nu het huidige orgel te Koudekerk. In Boxmeer vond in 1934 een reparatie plaats door Standaart uit Schiedam, die toen voorstelde het orgel om te intoneren, opdat het beter in de kleinere Boxmeerse kerk zou klinken. Van Leeuwe had dit kennelijk niet gedaan. Ook wilde Standaart een elektrische ventilator plaatsen. Geen van zijn suggesties werd opgevolgd, wat blijkt uit de rekeningen van de Boxmeerse orgelmaker G.P.Bik die het onderhoud verder ter harte nam en de stembeurten verrichte:

4 pas in 1948 werd een elektrische windmachine geplaatst met behoud van de oorspronkelijke magazijnbalg. De ondergang van het instrument lijkt bezegeld door een vernietigend rapport van de Synodale Orgelcommissie van de Nederlandse Hervormde kerk:21 november 1959 waarin gesteld werd dat de herstelkosten het instrument niet waard waren: het enig verantwoorde advies is te komen tot de bouw van een nieuwe goedgebouwd orgel. De kerkvoogdij evenwel liet Biks opvolger P.J.Bongaerts op 27 november een offerte indienen waarin de geconstateerde gebreken verholpen zullen worden. In 1968 werden bij een drietal orgelbouwers inlichtingen ingewonnen voor een nieuw te bouwen viervoets positief ter vervnging van het afgedankte orgel. Alleen de Utrechtse firma Fama&Raadgever wees op de mogelijke monumentaliteit van het te vervangen Knipscheerorgel. Gelukkig is dit plan verzand, en in 1973 kon de Fa.Verschueren behalve een grondige revisie ook de zo nodige her-intonatie uitvoeren. De slepen werden voorzien van telescoophulzen, en defecte pijpen werden hersteld. Deze restauratie kon gerealiseerd worden door gelden die t.g.v. het 150-jarig jubileum van de kerk bijeen gebracht waren. Naar onlangs gebleken is betrok Knipscheer destijds zijn pijpwerk van Ibach uit Barmen(D).

Zodoende kan men hiet en daar lezen dat het pijpwerk met zijn expresions van latere datum zou zijn. In 1988 vervaardigde kunstenaar E.Hermans de ontbrekende zijpanelen naar origineel ontwerp.

5 Zodoende kan men hiet en daar lezen dat het pijpwerk met zijn expresions van latere datum zou zijn. In 1988 vervaardigde kunstenaar E.Hermans de ontbrekende zijpanelen naar origineel ontwerp. Tenslotte stonden voor de drie beelden die van Wamel ten voorbeeld en werd de orgelwand onder architectuur van P. van Vliet uit Gouda gereconstrueerd. De firma De Jongh uit Waardenburg verzorgde het schilderwerk van orgel en balustrade, In 1994 tenslotte verrichtte Verschueren een grote schoonmaakbeurt en voerde enige intonatiecorrecties uit. MH Noten;Archief van de hervormde gemeente te Boxmeer,te Grave. Archief, van de hervormde Gemeente te Rijnsburd.

Vergelijkbare documenten

van Oud naar Historisch EEN NIEUW ORGEL VOOR DE OUDE KERK TE SOEST

van Oud naar Historisch EEN NIEUW ORGEL VOOR DE OUDE KERK TE SOEST Inhoud VOORWOORD 7 H. Kruiswijk DE HISTORIE VAN DE ORGELS IN DE OUDE KERK IN SOEST 10 Rens Bijma VERDWENEN UIT HARLINGEN, HERBOREN IN