market monitor Focus op de sectoren machines en mechanical engineering huidige prestaties en vooruitzichten

Transcriptie

1 market monitor Focus op de sectoren machines en mechanical engineering huidige prestaties en vooruitzichten Augustus 2012

2 In deze uitgave Introductie Het hangt er allemaal van af 3 Denemarken Een herstel na de crisis, maar de orders zijn teruggelopen 4 Frankrijk Gezonde groei, maar enkele verontrustende voortekenen 6 Duitsland Engineering de motor van de Duitse economie 8 Italië Export is cruciaal - concurrentie kan de marges echter onder druk zetten 10 Rusland Sector gedomineerd door de import 13 Snapshots Marktprestaties in een oogopslag 15 Oostenrijk Export compenseert krimpende binnenlandse vraag 15 België Sterk afhankelijk van het wel en wee van andere sectoren 16 Tsjechië Bedrijven met hoge schuldenlast zeldzaam 17 Overzichtstabel Prestaties van verschillende sectoren per land 18 Sectorprestaties Wijzigingen sinds juni Op de volgende pagina s geven we de algemene economische vooruitzichten per sector in landen weer, aan de hand van de volgende weersymbolen: Uitstekend Goed Redelijk Slecht Guur

3 Het hangt er allemaal van af dat geldt zeker voor de machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector, die het onderwerp zijn van de Market Monitor van deze maand. De gezondheid van de bedrijven in deze sector is afhankelijk van vele factoren: de binnenlandse vraag, de economische vooruitzichten van de eurozone, de concurrentie op de Aziatische markten, en het wel en wee van de sectoren waaraan de bedrijven leveren, om er maar een paar te noemen. Neem nu de industrie in Duitsland. Hoewel de hele wereld de Duitse machine-industrie en engineeringsector benijdt en de export van deze sectoren gezond lijkt, krijgen bedrijven die aan de grafische industrie leveren het moeilijk. Ze worden geconfronteerd met hogere grondstofprijzen, terwijl ze hun verkoopprijzen moeten verlagen als gevolg van de harde concurrentie. Hetzelfde verhaal in Oostenrijk: de algemene vooruitzichten zijn positief, maar de bedrijven die machines voor textiel- en papierproductie bouwen zijn zo hard getroffen dat de subsector vrijwel weggevaagd is. Wat Italië betreft, is de achilleshiel van de industrie de subsector die levert aan de fotovoltaïsche industrie, nu de stimuleringsmaatregelen van de overheid beëindigd zijn. En in de meeste landen die in deze editie van de Market Monitor aan bod komen, zijn het de bedrijven uit de machine-industrie en engineeringsector die aan de bouwsector leveren die het hard te verduren hebben in het huidige economische klimaat. Het is omdat 'het er allemaal van afhangt' dat de kredietanalisten van Atradius bij hun risico-inschattingen rekening houden met de ontwikkelingen in de sector van de eindgebruiker. Terug naar de inhoudsopgave 3

4 Denemarken Een herstel na de crisis, maar in het tweede kwartaal van dit jaar liepen de orders terug De Deense machine- en metaalindustrie zijn sterk gericht op de export: in 2011 werd ongeveer 70% van de omzet gerealiseerd in het buitenland. Duitsland en Zweden zijn al jarenlang de belangrijkste markten voor Denemarken, maar opkomende markten zoals China en India worden de afgelopen jaren steeds belangrijker. Hun afhankelijkheid van de export had tot gevolg dat deze sectoren hard werden getroffen door de wereldwijde economische crisis in Volgens Dansk Industri/Metal & Maskindustrien lag de totale omzet van de machineen metaalindustrie eind % onder het recordniveau dat medio 2008 werd bereikt. Begin 2011 kwam er een einde aan de neerwaartse trend in de omzet en productie. Dit was vooral te danken aan de toegenomen vraag, met name vanuit Duitsland en Zweden, aangezien de verkoop op de binnenlandse markt niet verbeterde. Tegen het einde van 2011 stond de omzet van de machine- en metaalindustrie terug op het niveau van vóór de crisis, al bleef de werkgelegenheid in de sector 20% onder het niveau van 2008 (bron: Dansk Industri/Metal & Maskindustrien). De omzetstijging hield begin 2012 aan, maar in het tweede kwartaal daalde zowel de omzet als de productie. Dit was te wijten aan de teruglopende sectoractiviteit in Denemarkens belangrijkste buitenlandse markten en aan de aanhoudend lage bbp-groei. De laatste jaren is het risicoprofiel in deze sector hoog. Dit geldt in het bijzonder voor bedrijven die al te afhankelijk zijn van een paar eindklanten in moeilijke sectoren en voor bedrijven met een onregelmatige omzet die met een kapitaalintensieve productie opgezadeld zitten. Fabrikanten en verkopers van landbouwmachines en onderdelen daarvoor lopen een bijzonder hoog risico, omdat de investeringen door klanten uit de agrarische sector nog steeds op een laag peil staan als gevolg van een gebrek aan financiën. Fabrikanten van windturbines en aanverwante producten alsmede hun toeleveranciers (samen goed voor circa 20% van de omzet van de gehele sector) hebben de crisis in 2011 en 2012 wel goed doorstaan, vooral dankzij de toegenomen export van onderdelen. Een segment dat te lijden heeft gehad onder de zwakke orderboeken maar waarvoor 2012 er rooskleuriger uitziet, is dat van gespecialiseerde fabrikanten van op maat gemaakte verwerkingsapparatuur/oplossingen voor de wereldwijde voedingsmiddelenindustrie. Betalingsgedrag In de machine-industrie worden facturen na gemiddeld 90 dagen betaald. In 2010 nam de betalingsachterstand toe, maar in 2011 en begin 2012 werd de situatie weer normaal. Het aantal faillissementen in de verwerkende industrie nam in de tweede helft van 2011 licht af ten opzichte van dezelfde periode in 2010, en lag in de eerste helft van 2012 op hetzelfde niveau als in de eerste helft van Grote, wereldwijd actieve fabrikanten gingen er in 2010 en 2011 sterk op vooruit, maar door de lage bezettingsgraad en de zwakkere orders vooral van Deense klanten is er nog steeds een aanzienlijk insolventierisico voor kleine en middelgrote fabrikanten die zich op de binnenlandse markt richten. We 4

5 verwachten dat de insolventiecijfers in 2012 voor alle Deense sectoren op het niveau van 2011 blijven, op voorwaarde dat de eurocrisis niet escaleert in de tweede helft van het jaar. Algemene vooruitzichten Over het algemeen zijn de vooruitzichten voor de machine- en metaalindustrie verbeterd sinds het begin van de economische crisis, deels omdat de Deense industrie productiever geworden is ten opzichte van zijn concurrenten in Duitsland en Zweden, aldus een recent verslag van Metal & Maskinindustrien. Om die reden hebben we ons acceptatiebeleid versoepeld, hoewel de Deense industrie nog een lange weg heeft te gaan om weer even concurrerend te worden als in de periode Het grootste probleem voor de rest van 2012 en 2013 zal het stimuleren van de export en de binnenlandse orders zijn, die beide krompen in het tweede kwartaal van Ons acceptatiebeleid blijft voorzichtig, in het bijzonder ten aanzien van kleine en middelgrote fabrikanten van landbouwmachines en onderdelen daarvoor, aangezien hun balansen nog niet volledig hersteld zijn. We blijven ook de vele leveranciers aan de windturbine-industrie nauwlettend in de gaten houden. Mocht de daling van de orders zich in de tweede helft van 2012 voortzetten, dan zullen we ons beleid herzien. Deense machines- en mechanical engineering sectoren STERKE PUNTEN Zeer stevige voet aan de grond voor de grootste groepen Zeer sterk supportsysteem voor de verdere internationalisering van de sector Sterke kennisuitwisseling, bijvoorbeeld via clusters ZWAKKE PUNTEN Kleinere bedrijven zijn sterk afhankelijk van een paar belangrijke klanten Veel bedrijven kunnen niet mee met de globalisering omdat ze te klein zijn Consolidatie kan nodig zijn Zeer hoge kosten (loonkosten, energiekosten, enz.) in Denemarken De balansen van veel kleine en middelgrote bedrijven zijn nog niet hersteld Permanent verlies van geschoold personeel in de sector Terug naar de inhoudsopgave 5

6 Frankrijk Gezonde groei, maar enkele verontrustende voortekenen Na de terugval van de Franse machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector in 2009 en het bescheiden herstel in 2010, vooral dankzij de vraag uit de autosector, de luchtvaart, het spoorvervoer en de kernenergiesector, leek de sector leek vorig jaar te stabiliseren. Eind 2011 vertraagde de vraag vanuit de automobiel- en bouwsector, maar dit werd gecompenseerd door de aanhoudende gezonde wereldwijde vraag vanuit de luchtvaart-, spoorweg-, energie- en chemische sector. Het is inderdaad voornamelijk dankzij deze sectoren dat de machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector in 2011 de verwachtingen overtroffen: de sector groeide met 8,3% terwijl een groei van 5% werd voorspeld. De subsector die landbouwmachines levert zette in 2011 een bijzonder goed resultaat neer (+35%) en was de enige subsector waarvan het activiteitsniveau zich herstelde tot het niveau van vóór de crisis. Deze positieve trend zette zich voort tot begin We verwachten dat de productie van de sector met 3% tot 4% zal stijgen. Er zijn echter een paar verontrustende signalen: de wereldwijde vertraging van de orders de toename van de voorraden de enorme terugval van de export in sommige regio s (zie hieronder) twee verontrustende sectoren in Europa: de automobielindustrie en de bouw Export ondersteund door Duitsland In 2011 groeide de export met 7,8%, grotendeels dankzij het feit dat Duitsland de belangrijkste afnemer is van de Franse 'mechanical engineering'-sector. Desondanks vertraagde de export in het vierde kwartaal van 2011, met een groei van slechts 2,8% versus 15,8% in de eerste negen maanden van het jaar. Die vertraging zette zich in het eerste kwartaal van 2012 voort. We verwachten enige afvlakking, al zal dat niet overal in gelijke mate gebeuren. Goed georiënteerde exportlanden zoals Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Rusland en Noord-Amerika worden niet geheel verrassend geconfronteerd met een teruglopende vraag vanuit Italië, Spanje, Griekenland en Portugal. In 2011 werden de marges negatief beïnvloed door de daling van de staalprijzen, maar begin dit jaar stabiliseerden deze prijzen zich op een vrij hoog niveau. Als gevolg van deze hoge niveaus ziet de subsector die aan de bouwsector levert zijn marges krimpen. Aantal faillissementen is gestegen De 'mechanical engineering'-sector is kapitaalintensief, en dus zijn de financiële behoeften in deze sector groot. Dat betekent dat er in deze sector bedrijven zijn die veel schulden aangaan, waardoor hun financiële structuur en totale 6

7 solvabiliteit verzwakken. Bovendien zijn de productiecycli in de sector lang, waardoor er een grote behoefte aan werkkapitaal is en de liquiditeit onder druk kan komen te staan. Veel bedrijven vragen echter vooruitbetalingen om hun liquiditeitspositie te verbeteren. Dit jaar hebben we het aantal en de omvang van kredietverzekeringsclaims met betrekking tot de machine-industrie zien toenemen: een trend die in overeenstemming is met de algemene toename van het aantal faillissementen in Frankrijk, vooral bij bedrijven met meer dan 50 werknemers. De sector wordt direct beïnvloed door het slechte betalingsgedrag in de bouw. Publieke ondernemingen kampen met een gebrek aan financiering, belangrijke spelers in de bouw eisen lange betalingstermijnen. Ons risicoacceptatiebeleid We volgen aandachtig een aantal noodlijdende subsectoren: De productie van metalen constructies/ketels, die direct gelinkt is aan de bouwsector. We hebben onderzocht wat de zwakste bedrijven zijn en wat hun financiële verplichtingen zijn en hebben daarbij naar hun marges, orderboeken en het type bouwactiviteit (bijvoorbeeld openbare werken, structuurbouw, woningbouw of utiliteitsbouw) gekeken. Scheepsbouw, een bijzonder noodlijdende subsector waar de orders dun gezaaid zijn De automobielindustrie, waar de export belangrijk is, aangezien de binnenlandse markt blijft krimpen Uitrusting voor de bouwsector, aangezien we een omzetdaling verwachten als gevolg van een mogelijk gebrek aan bouwactiviteit in de tweede helft van 2012 en 2013 Positiever is dat we ons acceptatiebeleid ten aanzien van producenten van behandelingsmachines en hijswerktuigen versoepelen naarmate we hun orderboeken zien verbeteren. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Manitou, het belangrijkste Franse bedrijf in deze sector, dat voor 2012 een omzetstijging van 15% tot 20% verwacht. Hoewel verschillende bedrijven in deze subsector nog steeds zwak zijn, is de exporttrend bijzonder goed. Franse machines- en mechanical engineering sectoren STERKE PUNTEN Technische kennis Goede wereldwijde positie (Frankrijk is de op vijf na grootste speler ter wereld) Leidende positie voor een aantal belangrijke producten Diversiteit van verkooppunten ZWAKKE PUNTEN Zwakke binnenlandse vraag Grote financiële behoeften Concurrentie van opkomende markten Afhankelijkheid van exportmarkten EUR/USD-koers vormt een bedreiging voor het concurrentievermogen Terug naar de inhoudsopgave 7

8 Duitsland Engineering de motor van de Duitse economie Vorig jaar steeg de reële productie van de Duitse 'mechanical engineering'-sector met 12%, waarmee ze bijna weer op het recordniveau van 2008 (EUR 208 miljard) stond. Dat wil niet zeggen dat de sector ongedeerd ontsnapt is aan de impact van de staatsschuldencrisis, de eurocrisis en de vertraging van een aantal belangrijke markten met name China. Op basis van deze factoren wordt voor 2012 een cyclische vertraging van de machinebouw verwacht. Het ziet er inderdaad naar uit dat de productie zal stagneren naarmate het jaar vordert. De Duitse 'mechanical engineering'-sector blijft de belangrijkste motor van het Duitse bedrijfsleven. De dynamische groei van de omzet, die vorig jaar meer dan 200 miljard euro bereikte, droeg in belangrijke mate bij aan het herstel van de Duitse economie. De sector is ook de grootste werkgever van industriearbeiders en telde in bedrijven die samen mensen in dienst hadden. Ongeveer 88% van de bedrijven in deze sector telt minder dan 250 werknemers, en slechts 2% heeft er meer dan En hoewel maar liefst tweederde van alle bedrijven slechts 100 mensen in dienst heeft, zijn veel van deze kleine en middelgrote bedrijven wereldwijd marktleider in hun specifieke hoofdactiviteit. Een exportgerichte sector De Duitse 'mechanical engineering'-sector is van oudsher gericht op de export: 75% van de omzet wordt in het buitenland gerealiseerd. De orderboeken zijn gevuld voor bijna 6 maanden, en de bezettingsgraad bedraagt 88,7%. De snelst groeiende export in de afgelopen jaren is de export naar de BRIC-landen. Tegenwoordig gaat voor het eerst minder dan 40% van de Duitse export naar de EU-landen.

9 maar vorig jaar steeg de import sneller dan de export In 2011 bedroeg de nominale stijging van de invoer 17,5% (reëel 14,5%), wat hoger was dan de stijging van de export (14%). Meer dan 50% van de invoer kwam uit de 27 EU-partnerlanden, met Zwitserland als koploper. Afgezien van Zwitserland exporteerden alleen Japan en Slowakije meer producten naar Duitsland dan ze vanuit Duitsland importeerden. Een soepel risicoacceptatiebeleid Aangezien de situatie in de sector globaal genomen positief is, is ons acceptatiebeleid vrij soepel. Bij het nemen van kredietlimietbeslissingen met betrekking tot afnemers in deze sector hebben we extra aandacht voor de operationele resultaten, liquiditeit en financiering van de afnemer. We raden leveranciers echter ten zeerste aan om in hun verkoopcontracten een beding van eigendomsvoorbehoud op te nemen, vooral als de afnemer tekenen van zwakte vertoont. Een subsector waarvoor we een strikter acceptatiebeleid hanteren, is die van leveranciers aan de grafische industrie, omdat zij worden geconfronteerd met hogere grondstofkosten terwijl hun verkoopprijzen onder druk staan als gevolg van de zware concurrentie. Terug naar de inhoudsopgave

10 Italië Export is cruciaal concurrentie kan de marges echter onder druk zetten De Italiaanse machine-industrie is in termen van productie de op een na grootste in Europa (de Duitse machineindustrie staat op nummer één) en realiseerde vorig jaar een omzet van ongeveer EUR 38 miljard euro. De sector biedt werk aan meer dan mensen; zijn belangrijkste markten zijn China, de Verenigde Staten, Duitsland en Frankrijk (en in het bijzonder de BRIC-landen voor landbouwmachines). Het verzamelen van gegevens over de engineeringsector is ingewikkelder, omdat de productie gekoppeld is aan meerjarige projecten. De markt is zeer gefragmenteerd: 99,8% van de bedrijven heeft minder dan 25 werknemers. De belangrijkste spelers zijn grote aannemers met dochterondernemingen en filialen over de hele wereld. Om te kunnen concurreren met de grote jongens, trachten de kleinere bedrijven allianties op te richten om grotere aanbestedingen in de wacht te slepen. Engineeringbedrijven zijn gemiddeld kleiner dan bedrijven in de machine-industrie, maar zijn winstgevender: vooral bij de voltooiing van projecten. Om hun activiteiten te ondersteunen en hun liquiditeit op peil te houden, nemen bedrijven in de engineeringsector hun toevlucht tot grotere bankkredieten, wat resulteert in een lagere verhouding tussen eigen en vreemd vermogen. De locatie van de afnemer heeft een grote invloed op de winst van de sector. Voor machines in het bijzonder is Azië bijvoorbeeld een belangrijke markt. Gelet op de sterke concurrentie in Azië is het van essentieel belang om de prijzen laag te houden, waardoor de marges onder druk komen te staan. In de eurozone en de Verenigde Staten is kwaliteit belangrijker dan de prijs. De Italiaanse machine-industrie en engineeringsector werden hard getroffen door de opflakkering van de financiële crisis vorig jaar. Dit leidde tot een algemene daling van de omzet, vooral op de binnenlandse markt. Een uitzondering is de subsector landbouwmachines, die zijn omzet in het eerste kwartaal van 2011 met 20% zag stijgen dankzij de stimuleringsmaatregelen van de overheid. Deze maatregelen zijn inmiddels beëindigd, met als gevolg dat de omzet in het eerste kwartaal van 2012 met ongeveer 26% daalde. Dit geeft aan hoe zeer de gezondheid van deze sector afhankelijk is van die van de sectoren waarin zijn klanten actief zijn. Ook engineeringbedrijven die gericht zijn op de industrie, de transportsector en de bouw hebben te lijden gehad onder de zwakke prestaties van deze sectoren. De engineeringsector wordt op meerdere fronten met problemen geconfronteerd. Ten eerste heeft de sector sterke banden met zowel de transportsector als de bouw, waar de moeilijke toegang tot krediet de vastgoedsector flinke kopzorgen heeft bezorgd, met een domino-effect op de engineeringsector. De subsector hernieuwbare energie de op drie na grootste subsector van de engineeringsector zal worden verzwakt door de beperking van de stimuleringsmaatregelen van de overheid in 2012, waardoor de vraag van eindgebruikers zal afnemen. Positief is dat de trend goed is voor de engineeringbedrijven die zich richten op de olie- en gasindustrie.

11 De impact van de grondstofprijzen verschilt van subsector tot subsector. Energie- en metaalprijzen zijn een belangrijke factor voor bijna alle subsectoren, maar voor de fotovoltaïsche subsector zijn de belangrijkste prijzen die van componenten die in China worden geproduceerd. Als algemene regel geldt dat een 'just-in-time'-productiestrategie en een goed voorraadbeheer de prestaties sterk kunnen verbeteren. In de machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector worden facturen na gemiddeld 90 tot 150 dagen betaald. We hebben vastgesteld dat de betalingsachterstand de afgelopen zes maanden is toegenomen. In de machineindustrie volgt de betalingstrend het betalingsgedrag in de sectoren waar de eindafnemers actief zijn. Dat verklaart waarom de betalingsachterstand merkbaar gestegen is in de subsectoren die machines leveren aan de bouw en transportsector. In de engineeringsector, waar doorgaans wordt gewerkt aan specifieke projecten op langere termijn, is het betalingsgedrag anders, in die zin dat deze wordt bepaald door het type contact. De laatste zes maanden is het aantal meldingen van niet-betaling met 7% toegenomen (+44% in waarde), wat een aanwijzing is voor de algemene verslechtering van het betalingsgedrag in de sector. De meldingen van niet-betaling die we in deze periode ontvingen, hadden een gemiddelde waarde van EUR Wij verwachten dat de betalingsachterstand de komende maanden verder zal toenemen, aangezien de sector gelinkt is aan de economische cyclus. Bedrijven die zich richten op binnenlandse of gevoelige sectoren zullen het zwaarst worden getroffen, terwijl we meer vertrouwen kunnen hebben in de vooruitzichten voor grote engineeringbedrijven die zich op exportmarkten richten. Het aantal kredietverzekeringsclaims die we de afgelopen zes maanden hebben ontvangen is met 40% gestegen, al is de gemiddelde waarde van die claims met 20% gedaald tot EUR Dit wijst op een verslechterende trend aan de onderkant van de markt. De wanbetalingscijfers in deze sector liggen min of meer op hetzelfde niveau als in andere Italiaanse sectoren. Wel zagen we eind 2011/begin 2012 een toename van het aantal insolventies in de fotovoltaïsche sector als gevolg van de beperking van de stimuleringsmaatregelen van de overheid die de sector in de twee voorgaande jaren hebben ondersteund. Onze ervaring leert dat we voor de komende zes maanden een toename van het aantal insolventies in de sector kunnen verwachten. De vooruitzichten voor de sector zijn inderdaad tamelijk onzeker en we moeten in ieder geval tot eind 2012 pessimistisch zijn. Mogelijk verschijnt er tegen begin 2014 wat licht aan het eind van de tunnel, op voorwaarde dat er een eind komt aan de financiële crisis. Maar tot die tijd kan het niet anders dan dat de moeilijke toegang tot krediet en de zwakke vraag de sector pijn zullen doen, vooral in de binnenlandse markt. Zelfs de positieve ontwikkelingen in de BRIC-landen en andere opkomende landen zullen waarschijnlijk niet volstaan om de stagnatie van de vraag in de eurozone te compenseren.

12 Ons risicoacceptatiebeleid Gezien het beschreven scenario handhaven we een voorzichtig acceptatiebeleid, vooral ten aanzien van de financieel zwakste afnemers alsmede afnemers die blootgesteld zijn aan de meer gevoelige subsectoren. Over het algemeen baseren wij onze analyse op de financiële draagkracht van het bedrijf, zijn afhankelijkheid van financiële instellingen, zijn vermogen om lopende projecten te financieren met een adequaat niveau van vooruitbetalingen, en de evaluatie van de eindsector waaraan het bedrijf is blootgesteld. We zijn bijzonder voorzichtig met het verzekeren van de fotovoltaïsche subsector en bedrijven die machines leveren aan de bouwsector en de automobielindustrie. We hanteren echter een soepeler beleid ten aanzien van grote bedrijven die actief zijn in de olie- en gasindustrie en in grote industriële installaties, vooral op het gebied van export. Italiaanse machines- en mechanical engineering sectoren STERKE PUNTEN Hoge kwaliteitsstandaarden Maatwerk volgens de wensen van de klant Gediversifieerde productie ZWAKKE PUNTEN Het gemiddelde bedrijf is klein (minder dan 25 werknemers) Moeilijke toegang tot krediet Algemeen lange betalingstermijnen Terug naar de inhoudsopgave 11

13 Rusland Sector gedomineerd door de import Hoewel de markt voor de machine-industrie en engineeringsector in Rusland belangrijk is, is het moeilijk om ze nauwkeurig te analyseren door de vele uiteenlopende subsectoren die meestal worden afgebakend op basis van het type eindgebruiker. In de oude Sovjet-Unie was machinebouw de meest ontwikkelde sector in de Russische economie. Maar na de ineenstorting van de Sovjet-Unie sloten de meeste machinefabrikanten of beperkten ze hun productie aanzienlijk, zodat de Russische markt vandaag wordt gedomineerd door geïmporteerde machines. In de eerste helft van 2012 steeg de invoer van de belangrijkste soorten machines, met name vanuit West-Europa en China: Invoer van machines in Rusland jaar-op-jaar groei januari-mei 2012 Alle machines Mechanische apparatuur Elektrische apparatuur Treinen Voertuigen en aanverwante producten Luchtvaartuigen en aanverwante producten 31.2 Zeeschepen en aanverwante producten 51.7 Instrumenten, kleine apparatuur Elektrische apparatuur, treinen en instrumenten en kleine apparatuur zijn de sterkst stijgende importgoederen. Er is ook een aanzienlijke vraag naar boormateriaal en -installaties voor de olie- en gasindustrie en naar motoren voor elektriciteitsproducenten. We zien een trage groei van de binnenlandse productie van machines in Rusland, behalve in de automobielindustrie, spoorwegsector en luchtvaart, maar een aanzienlijke groei van de import. Dit maakt van Rusland een belangrijke markt voor buitenlandse leveranciers.

14 Wereldwijde recessie kan de vraag beïnvloeden De grootste vraag naar machines komt vanuit de binnenlandse olie- en gasindustrie, elektriciteitsproducenten, de automobielindustrie en een aantal consumentensectoren zoals de voedings- en verpakkingsindustrie. De machineindustrie en 'mechanical engineering'-sector zijn zeer kapitaalintensief en zeer afhankelijk van de sterkte van de economie, de beschikbaarheid van bankkrediet, investeringen en overheidsuitgaven aan infrastructuur. Op dit moment is de situatie positief voor de sector, met een groeiende vraag in de consumentensector en stijgende overheidsuitgaven aan infrastructuurprojecten. De wereldwijde recessiedruk kan echter een nadelig effect hebben op de Russische economie, waardoor de vraag naar nieuwe machines kan dalen. Momenteel houdt het betalingsgedrag in de sector stand. Er heeft zich de afgelopen zes maanden geen verandering voorgedaan in de betalingsachterstand en het aantal meldingen van wanbetaling of insolventie en we verwachten ook geen verandering in de nabije toekomst. De wanbetalings- en insolventiecijfers in de Russische machine-industrie en engineeringsector zijn niet beter of slechter dan in andere Russische sectoren. Ons risicoacceptatiebeleid Wij blijven voorzichtig ten aanzien van deze sector, om de eenvoudige reden dat we niet veel verzekeringsaanvragen ontvangen (aangezien er weinig problemen zijn met de binnenlandse Russische productie) en de praktische ervaring met de sector beperkt is. Daarom regelen we altijd een ontmoeting met afnemers voordat we beslissingen nemen over verzoeken om grote bedragen te verzekeren. We besteden bijzondere aandacht aan afnemers en projecten die aan de overheid gerelateerd zijn. Russische machines- en mechanical engineering sectoren STERKE PUNTEN Sterke vraag en groeicijfers Geïmporteerde machines en apparatuur domineren de markt Aantrekkelijke markt voor Europese en andere leveranciers ZWAKKE PUNTEN Zeer kapitaalintensief, wat betekent dat de wereldwijde recessie gevolgen zal hebben voor de sector Gebrek aan transparantie in de sector met betrekking tot de aanbestedingen van de overheid en grote projecten Valutarisico Terug naar de inhoudsopgave

15 Snapshots Marktprestaties in een oogopslag Oostenrijk Export compenseert krimpende binnenlandse vraag Ondanks gedempte verwachtingen in de Oostenrijkse machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector houden de winstmarges stand en zijn de eigenvermogenspositie, solvabiliteit en liquiditeit over het algemeen robuust. De omzet bleef ten minste even goed als in voorgaande jaren, en de stabiele vraag hield de orderboeken gezond. Maar, zoals u hieronder kunt lezen, verandert de bron van die vraag. Om dit goede resultaat te bereiken terwijl de binnenlandse en Europese vraag terugvalt, heeft de sector zijn horizon moeten verbreden en moeten inspelen op de groeiende vraag vanuit opkomende markten zoals China. Deze internationale strategie zal worden voortgezet aangezien de Europese schuldencrisis hardnekkig weigert af te nemen. Nog een positief teken voor de sector is de toenemende vraag naar zijn producten vanuit de automobielindustrie. Gezien de stabiliteit in de sector het betalingsgedrag en het aantal meldingen van betalingsachterstand of wanbetaling die Atradius heeft ontvangen zijn de afgelopen zes maanden niet veranderd en de beter dan gemiddelde insolventiecijfers in deze sector, hanteren wij een vrij soepel risicoacceptatiebeleid. Al houden we natuurlijk wel de ontwikkeling van de omzet, marges, kapitaalgoederen en liquiditeit in de gaten. De omzet zal voor de rest van dit jaar ten minste op hetzelfde niveau blijven als in 2011, maar de groei zal vertragen. Als er een zwakke schakel is in de sector, dan is dat de subsector die machines voor textiel- en papierproductie bouwt. De vele insolventies in die subsector hebben ervoor gezorgd dat hij als specialisme nauwelijks meer bestaat in Oostenrijk. Terug naar de inhoudsopgave

16 België Sterk afhankelijk van het wel en wee van andere sectoren België blijft niet gespaard van de moeilijke economische problemen waarmee vele andere landen momenteel worden geconfronteerd, en de machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector zijn sterk afhankelijk van veranderingen in de wereldeconomie. De export- en binnenlandse vraag zijn beide zwak, maar de eerste is iets sterker dankzij de vraag vanuit Duitsland, Belgiës belangrijkste exportpartner. Zoals voor zo vele sectoren is de gezondheid van de machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector ook sterk afhankelijk van die van de handelssectoren waarin zijn klanten actief zijn. Bedrijven die diensten leveren aan de voedingsindustrie en landbouwsector doen het goed, terwijl bedrijven die leveren aan de bouw, metaalindustrie, transport- en scheepvaartsector, textielindustrie en papierindustrie het moeilijk hebben. Index van het ondernemersvertrouwen De orderboeken en de verwachte vraag blijven vrij zwak, maar het goede nieuws is dat de voorraden van klanten afnemen. Voorlopig dalen de prijzen nog, al zal daar vermoedelijk verandering in komen. Momenteel bedraagt de bezettingsgraad 78,1%. De winstmarges staan onder druk als gevolg van de huidige lage prijzen en de lage bezettingsgraad in de sector. De solvabiliteit is redelijk, maar er zijn tekenen dat er liquiditeitsproblemen kunnen opduiken. De grondstofkosten blijven een belangrijk probleem voor de sector en wegen op de marges omdat de verkoopprijzen op een laag niveau staan. We hebben ook gemerkt dat het betalingsgedrag de afgelopen maanden licht verslechterd is en we verwachten geen verbetering in de nabije toekomst. Het aantal kredietverzekeringsclaims die we met betrekking tot deze sector hebben ontvangen, bereikte een piek tijdens de crisis van maar is sindsdien gedaald. Het aantal claims is echter nog steeds hoog in verhouding tot het aantal kredietlimieten die wij verlenen, en is de afgelopen zes maanden toegenomen. En aangezien de sector afhankelijk is van de prestaties van andere sectoren, verwachten we enige verslechtering. Dit jaar zal het aantal insolventies in België vermoedelijk met 5% tot 10% toenemen en we gaan ervan uit dat de insolventies in de machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector deze algemene trend zullen volgen. De insolventiecijfers in deze sector zijn slechter dan in vele andere Belgische sectoren. Terug naar de inhoudsopgave

17 Tsjechië Bedrijven met hoge schuldenlast zeldzaam De Tsjechische machine-industrie en 'mechanical engineering'-sector omvatten traditioneel de productie van staal, staalproducten en motorvoertuigen. De productie van motorvoertuigen is inderdaad een belangrijk onderdeel van de Tsjechische machine-industrie. De productie van Tsjechische auto's steeg in de eerste helft van 2012 met 5% j-o-j tot een record van , al is de vraag (die grotendeels vanuit Europese markten komt) sindsdien enigszins vertraagd. De machine-industrie en de productie van motorvoertuigen, staal en staalproducten dragen samen in belangrijke mate bij aan het Tsjechische bbp en aan de totale omzet van de Tsjechische industrie. Deze sectoren zijn sterk afhankelijk van de export en zijn bijgevolg kwetsbaar voor de aanhoudende crisis in de eurozone, vooral als deze gevolgen heeft voor Duitsland als belangrijke klant. En aangezien de Duitse vraag grotendeels door de Aziatische markten wordt bepaald, kan de Tsjechische industrie indirect ook door die markten worden beïnvloed. Vorig jaar zagen bedrijven in deze sector hun winsten stijgen, maar het ziet ernaar uit dat ze het dit jaar moeilijker zullen hebben, met winstmarges die op of misschien zelfs onder het niveau van 2011 uitkomen. De eigenvermogenspositie is over het algemeen echter goed, aangezien de in het verleden gerealiseerde winsten de balansen hebben versterkt. Omdat Tsjechische banken vrij conservatief zijn, zijn bedrijven met een hoge schuldenlast er zeldzaam. De liquiditeit is doorgaans goed, maar de subsectoren die gelinkt zijn aan de bouw hebben te lijden onder zeer late betalingen, waardoor hun liquiditeit verzwakt. Naast haar afhankelijkheid van exportmarkten die zelf met problemen kunnen worden geconfronteerd, staat de Tsjechische industrie onder druk van de ongunstige CZK/EUR-koers en de stijgende grondstofprijzen. In de machine-industrie en engineeringsector worden facturen doorgaans na ongeveer 46 dagen betaald. Sinds medio 2011 zien we de betalingsachterstand toenemen, al beperkt die toename zich tot een paar dagen. We hebben ook vastgesteld dat het aantal insolventies en kredietverzekeringsclaims de afgelopen zes maanden licht is gestegen. We verwachten dat de betalingsachterstand in de sector de komende maanden zal toenemen als gevolg van de slappe exportvraag. In vergelijking met andere Tsjechische sectoren zijn de wanbetalings- en insolventiecijfers in de machine-industrie en engineeringsector goed, vooral in subsector motorvoertuigen, dankzij de positieve ontwikkeling van de automobielsector. Terug naar de inhoudsopgave

18 Vooruitzichten prestaties sectoren per land Juli 2012 België Denemarken Duitsland Frankrijk Hongarije Ierland Italië Nederland Oostenrijk Polen Portugal Rusland Slowakije Spanje Tsjechië Turkije VK Zweden Zwitserland Brazilië Canada Mexico VS Australië China Hong Kong India Indonesië Japan Nieuw-Zeeland Singapore Taiwan Thailand VAE Landbouw N/A N/A Automotive/ Transport Chemie / Farmacie Bouw / Bouwmaterialen Duurzame consumptiegoederen Electronica / ICT Financiële diensten Voeding Machines Metaal Papier Diensten Staal Textiel Uitstekend Goed Redelijk Slecht Guur

19 Sector prestaties Wijzigingen sinds juni 2012 Europa Tsjechië Electronica/ICT Metaal Staal Omlaag van Goed naar Redelijk Omlaag van goed naar Redelijk Omlaag van Goed naar Redelijk Nederland Textiel Omlaag van Slecht naar Guur De Amerika s Canada Bouw en Bouwmaterialen Omlaag van Goed naar Redelijk Azië Thailand Textiel Omlaag van Slecht naar Guur Terug naar de inhoudsopgave

20 Outlook Hebt u deze Market Monitor met interesse gelezen? Kijkt u dan ook eens op onze website U vindt hier nog meer Atradiuspublicaties die zich richten op de mondiale economie, waaronder diepgaande landenrapporten, advies over creditmanagement en artikelen over actuele businesstopics. U kunt de Atradius Market Monitor ook volgen op Twitter via de hashtag #marketmonitor. Copyright Atradius N.V Disclaimer. Dit rapport wordt louter ter informatie verstrekt en is niet bedoeld als enige aanbeveling aan de lezer(s) met betrekking tot een specifieke transactie, investering of strategie. Lezers zijn zelf verantwoordelijk voor het nemen van commerciële en andere beslissingen omtrent de verstrekte informatie. Hoewel Atradius al het noodzakelijke heeft gedaan om te verzekeren dat de informatie in dit rapport verkregen is van betrouwbare bronnen, kan Atradius niet verantwoordelijk gesteld worden voor fouten of omissies, of voor de resultaten verkregen door gebruik van deze informatie. Alle informatie in dit rapport wordt gegeven zoals ze is, zonder garantie op volledigheid, accuraatheid, tijdsgebondenheid, of op de resultaten verkregen door gebruik van het rapport, en zonder garantie van enige soort, uitdrukkelijk of geïmpliceerd. In geen geval zal Atradius, haar gerelateerde partners of corporaties, of de partners, agenten of werknemers hiervan verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor enige genomen beslissing of actie die zij zouden nemen op basis van de in dit rapport verstrekte informatie om het even welke schade het betreft, zelfs wanneer vooraf geïnformeerd over de mogelijke negatieve gevolgen. Atradius David Ricardostraat JS Amsterdam Postbus JD Amsterdam Nederland Tel info@atradius.nl