Over grenzen heen kijken is essentieel voor innovatie

Transcriptie

1 HET MAGAZINE VAN SVGB KENNISCENTRUM JAARGANG 6 - NAJAAR Dutch HealthTec Academy: go! 3 De rol van de SVGB Gezondheidstechnische beroepen meer in beeld 4 Creatief Vakman: de ontwikkelingen 5 Meer waardering voor authenticiteit 6 Dutch HealthTec Academy: samenwerking in optima forma 7 Glazenier, een prachtig ambacht 8 Erkenning voor het restauratievak 9 Kiezen voor de orthopedische techniek Kennis borgen? Ja natuurlijk! 10 Beroepsonderwijs, meer dan opleiden Actiebijeenkomst op 4 oktober 2010 Restaureren, ook in de toekomst 11 Opticiens met passie Focus op kwaliteit in tandtechniek Over grenzen heen kijken is essentieel voor innovatie 3 Interview met Jenny Doest, directeur SVGB kenniscentrum 12 Opleiding Pianotechniek: voorbeeld van synergie

2 D u t c h He a lt htec Ac a d e m y geeft v o r m a a n ambities Hij staat er! 20 jaar SVGB: oogsten en zaaien In 1990 ontstond de SVGB (toen Stichting Vakopleiding Gezondheidstechnische Beroepen) door een fusie tussen de vakopleidingen voor tandtechniek, optiek en audiciens. De jaren 1996 en 2001 markeerden andere mijlpalen: respectievelijk de invoering van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) en de lancering door de SVGB van het Meldpunt Noodlijdende Opleidingen. In die jaren hebben veel nieuwe branches en beroepsgroepen aansluiting gezocht bij de SVGB. Nu, in 2010, werken we voor maar liefst 23 beroepsgroepen en zijn er 30 branche- en beroepsorganisaties aangesloten. Vaak zijn het bijzondere beroepsgroepen met een geringe omvang en een uniek vakmanschap. In die afgelopen 20 jaar heeft de SVGB een brede en bijzondere expertise opgebouwd. Een expertise die we nu en in de toekomst willen delen ten behoeve van kwalitatief hoogwaardig beroepsonderwijs voor kleinschalige branches en beroepsgroepen. Als kenniscentrum nemen we onze verantwoordelijkheid voor de totale keten van het beroepsonderwijs. Dus niet uitsluitend voor wettelijke taken ten aanzien van kwalificaties en leerbedrijven. De SVGB bouwt bruggen tussen partijen in die keten, ontwikkelt duurzame formules voor unieke opleidingen en voert het projectmanagement van complexe projecten. Onze toegevoegde waarde zit in onze verschillende, aanvullende rollen; we zijn ontwerper, bouwer en regisseur van duurzame opleidingsvoorzieningen voor kleinschalige branches en beroepsgroepen. In het afgelopen jaar is een indrukwekkende prestatie neergezet met het lanceren en bouwen van de Dutch HealthTec Academy. Ook wordt een nieuw project rond restauratieberoepen letterlijk en figuurlijk in de steigers gezet. Daarnaast is het project Creatief Vakman op stoom. Als we mogen spreken van een oogst, na 20 jaar SVGB, dan zien we kwalitatief goede producten, tevreden klanten, een gedreven team van medewerkers en nieuwe initiatieven. En wij gaan vooral door met zaaien. Jan Vissers, algemeen directeur In een gebouw met een krachtige en moderne uitstraling van vakmanschap, ondernemerschap en professionaliteit. Kortom: een school die leerlingen en bedrijven aantrekt en inspireert. De gezondheidstechnische beroepen audicien, audiologie-assistent, opticien, orthopedisch technicus, orthopedisch schoentechnicus, tandtechnicus en technisch oogheelkundig assistent hebben veel gemeen. Ze zijn onmisbaar voor de ondersteuning van miljoenen Nederlanders bij de functies zien, horen, lachen en bewegen. Technisch vakmanschap, maatschappelijk Geweldig, die samenwerking Wim Huiskes is voorzitter van de Branchevereniging Tandtechniek, lid van de paritaire commissie van de SVGB én vaste adviseur van de bestuurscommissie van de Dutch HealthTec Academy. Op de eerste dag dat het gebouw open is loopt hij vol trots door de gangen. We gaan ervoor Het is bijna niet te geloven dat de Dutch HealthTec Academy er na drie jaar werkelijk staat, zegt hij enthousiast. Iedereen die het hoort, zegt dat bestaat niet. Nou, het bestaat dus wél! Dankzij de inzet van alle partners uit het bedrijfsleven en het onderwijsveld. Maar zonder de SVGB was het nooit gelukt. Zij hebben de kar getrokken, zowel wat betreft de praktische uitvoering als de contacten met alle partners. Om die allemaal mee te krijgen in zo n traject, dat is niet eenvoudig. Maar de SVGB heeft gezegd we gaan ervoor en zie hier het schitterende resultaat. De nieuwe Dutch HealthTec Academy in Utrecht geeft vorm aan de ambities van 14 samenwerkende partners in bedrijfsleven en onderwijs. Om samen een landelijk opleidingscentrum te realiseren met een uniek en innovatief aanbod van vakonderwijs voor de gezondheidstechnische beroepen. Onderwijs dat nauw aansluit bij de beroepspraktijk en de maatschappelijke en technologische ontwikkelingen. ondernemerschap en innovatie zijn in deze branches essentieel. De vraag naar vakmensen is groot en zal in de toekomst alleen maar toenemen. De ontwikkelingen in de beroepsuitoefening zijn zeer vergelijkbaar: de digitalisering heeft een enorme impact en de beroepsbeoefenaars krijgen steeds meer contact met de (mondige) cliënt. Door over de grenzen van hun eigen vak heen te kijken kunnen de branches veel van elkaar leren. De Dutch HealthTec Academy is geen eindpunt maar een begin, van waaruit nog veel ambities waargemaakt worden. Gezamenlijkheid Het ruime, modern ingerichte gebouw aan de St. Laurensdreef in Utrecht past uitstekend bij de insteek van gezamenlijkheid, vervolgt Wim. Het is geen toren met afzonderlijke verdiepingen voor ieder beroep, maar een horizontale ruimte, waarin de verschillende vakgebieden naast elkaar liggen en elkaar kunnen inspireren. En dat is precies de bedoeling. De Dutch HealthTec Academy faciliteert, inspireert en daagt uit. Zij brengt de meest creatieve mensen uit opleidingswereld en bedrijfsleven bij elkaar, ook leveranciers, en maakt zo nieuwe ontwikkelingen mogelijk. Partners van Dutch Healthtec Academy NVAB FENAC NUVO NVOS Orthobanda Branchevereniging Tandtechniek VLHT NVTOA ROC Koning Willem I College Amarantis onderwijsgroep/roc ASA SVGB kenniscentrum Prisma College Amersfoort Fontys Paramedische Hogeschool Instituut voor Paramedische Studies dhta.nl Hogeschool Utrecht Opleidingen en arbeidsmarkt Alles is begonnen met het besef dat de gezondheidstechnische branches veel gemeen hebben. Wim: Vooral Paul Valk, de voorzitter van NVOS-Orthobanda, heeft hier een voortrekkersrol in gespeeld. Een belangrijk raakvlak betreft de opleidingen en de arbeidsmarkt. De gezondheidstechnische beroepen waren té onzichtbaar en de instroom in de beroepen té gering. Het ging vooral om kleine opleidingen, voor mensen met een vergelijkbare belangstelling; opleidingen die elkaar kunnen helpen en inspireren. Samen sta je sterker, dus wat kun je beter doen dan samen in één gebouw gaan zitten? Sa m e n w e r k i n g s c o n s t r u c t i e Voorlopig is er volgens Wim nog sprake van een ingewikkelde samenwerkingsconstructie: De wet voorziet niet in de mogelijkheid van een zelfstandige organisatie. Zelf ben ik namens het bedrijfsleven als vaste adviseur aan het bestuur van de school verbonden. Zo laat je zien dat het echt ernst is. Deze constructie functioneert prima. En behalve een goed bestuur is er met Marion Duivenvoorde ook een geweldig goede directeur voor de Dutch HealthTec Academy aangetrokken. De overheid is zeer geïnteresseerd in deze ontwikkeling, voegt Wim eraan toe. Het bedrijfsleven staat erachter en de roc s hebben er vertrouwen in. Het proces naar de totstandkoming is fantastisch verlopen. Nu kan de Dutch HealthTec Academy zich echt gaan waarmaken. Ik heb er alle vertrouwen in. 2

3 Jenny Doest, directeur SVGB kenniscentrum: Doen wat nodig is in hecht partnerschap De SVGB is groot geworden in kleinschaligheid. We denken dat we daar goed in zijn en willen onze expertise graag met anderen delen. Jenny zegt het zonder enige arrogantie. Het gaat om het resultaat; het is zeker niet de bedoeling onszelf op de borst te kloppen. Onze ambitie is goed beroepsonderwijs voor kleinschalige beroepen die belangrijk zijn voor de bv Nederland. Samen met onze partners zetten wij ons enthousiast in voor het behoud van uniek vakmanschap! Jenny licht de werkwijze van de SVGB toe. We zoeken altijd naar praktische oplossingen. Het huidige onderwijssysteem kent veel onmogelijkheden, maar er zijn ook Ov e r grenzen heen kijken is essentieel voor innovatie. mogelijkheden. Je moet slim zijn als het om kleine, maar waardevolle ambachten gaat. Als bedrijfseconoom is Jenny afgestudeerd op schaaleffecten. Het vinden van de ideale schaal, dat is mijn uitgangspunt., zegt zij. Een opleiding die zo klein is als, voor nodig is en dat organiseren: wij hebben die ambitie en wij doen dat met plezier. En we trekken er net zolang aan tot we het voor elkaar hebben. Jenny benadrukt tot slot het belang van over de grenzen heenkijken. Het is een zeg, de keramisten, kan zich niet alléén staande houden in de huidige onderwijsstructuur. Als zo n beroepsgroep ons vraagt hoe kunnen wij onze kennis behouden en de nieuwe vakmensen opleiden waaraan behoefte is?, gaan wij op zoek naar partners. Samen maak je dan massa en daarmee kun je veel bereiken. Het project Voorrang voor Creatief Vakmanschap is hier een voorbeeld van. Maatschappelijk ondernemerschap is de pijler onder het werk van de SVGB. Ons product is uiteindelijk onderwijs voor een beroepsgroep waarvan de kennis relevant is, zegt Jenny. Je moet kijken wat daarbelangrijk aspect van onze projecten, waarin vaak zeer diverse branches en onderwijsinstellingen samengebracht worden. Over grenzen heenkijken is essentieel voor innovatie. En: het inspireert enorm! Ate d e Jo n g: De Dutch HealthTec Academy kan zich nu gaan bewijzen Ate de Jong is als tandtechnisch ondernemer altijd geïnteresseerd geweest in de ontwikkelingen in de tandtechnische branche. Hij vindt het belangrijk om collega s te ontmoeten en kennis en ervaringen uit te wisselen. Dat komt het vak ten goede. Op dit moment is hij vice-voorzitter van de begin nauw betrokken. Hij adviseerde onder andere over de inrichting van het prak- Branchevereniging Tandtechniek. Hij adviseert in commissies van de SVGB over de tijklokaal voor de tandtechniek en was lid aansluiting van de opleiding op de beroepspraktijk. Bij de totstandkoming van de we directeur. van de sollicitatiecommissie voor de nieu- Dutch HealthTec Academy is hij vanaf het Een geweldige prestatie De tandtechniek krijgt een prachtige, grote ruimte binnen de Dutch HealthTec Academy, zegt Ate de Jong enthousiast. Ik geloof zelfs de grootste ruimte die er is. Trouwens, het is een geweldige prestatie dat deze school er na drie jaar al staat. Mijn complimenten voor de SVGB, die hierin een geweldige motor en katalysator is geweest. Ate realiseert zich dat wat voor direct betrokkenen een eindpunt lijkt, in feite een nieuw begin is: De Dutch HealthTec Academy kan zich nu gaan bewijzen. In s t r o o m va n j o n g e mensen is n o d i g Volgens Ate kwam de bekendheid met het vak tandtechniek tot nu toe bij veel men- sen te laat: Om te kunnen overleven heeft een beroep nu eenmaal de instroom van jonge mensen nodig. Met de komst van de Dutch HealthTec Academy gaat dat verbeteren. De nieuwe school maakt de beroepen veel beter zichtbaar. Zeker een beroep als tandtechnicus, want dat zie je niet in het gewone straatbeeld. Het brede oriëntatiejaar zal veel jonge mensen aantrekken. De gezondheidstechnische opleidingen zullen beter integreren in het onderwijskundige speelveld. Behalve de tandtechniek zullen ook de andere opleidingen hier heel blij mee zijn. Met dit grootse project heeft de SVGB bewezen de problemen van kleine opleidingen te kunnen signaleren. En ook de diverse betrokken vakgroepen bij elkaar te kunnen brengen om die problemen samen op te lossen. Een sterk staaltje doortastendheid. Beroepen d i e d i c h t b i j d e mensen staan Het gaat in de gezondheidstechniek om belangrijke beroepen, voegt Ate eraan toe. Beroepen die dicht bij de beleving van mensen staan en een enorme impact hebben op de levenskwaliteit van mensen. Moet je je voorstellen: dat je weer kunt bewegen, dat je goed kunt horen en zien. Dat is niet zomaar iets. Het behoud van deze beroepen heeft dus ook een duidelijk maatschappelijk belang. Het mag niet zo zijn dat ze verdwijnen door hun geringe omvang. Meer op de voorgrond Tegenwoordig treden de gezondheidstechnische beroepen veel meer op de voorgrond dan vroeger. Ate: Wij hebben in onze beroepspraktijk steeds vaker direct te maken Het b r e d e o r i ë n tat i e j a a r z a l veel jonge mensen trekken met kritische en mondige patiënten, die precies willen weten waar ze aan toe zijn. Dat vraagt om andere faciliteiten en andere vaardigheden. De tandtechnicus neemt steeds vaker taken over van de tandarts en wordt daardoor meer bij de patiënt betrokken. De opleiding moet daarbij aansluiten. Dus behalve het vaktechnische deel moet hij ook leren de patiënt goed voor te lichten en transparant te zijn over de producten die hij levert. De Dutch HealthTec Academy speelt hierbij een belangrijke rol. 3

4 Opleiding voor creatief-technische beroepen 30 juni 2012 moet het zo ver zijn Het is bij de SVGB begonnen Walther Tibosch is voorzitter van het college van bestuur van de vakschool Vakmensen in de creatief-technische beroepen, daaraan is een toenemende behoefte. De belangstelling voor authentieke producten, producten met een verhaal, wordt steeds groter. Nederlandse ontwerpers doen het internationaal heel goed. Er is kortom vraag naar vakkennis en vakmanschap. In f r a s t r u c t u u r Het gaat om kleine beroepsgroepen: ambachtelijk schoenmaker, keramist, glazenier, glasblazer, ontwerpend meubelmaker en lederwarenmaker. Om hun specialistische vakkennis te behouden en verder te kunnen ontwikkelen is een plaats in de opleidingsinfrastructuur noodzakelijk. Maar die structuur is ingericht op grootschaligheid. Kleine opleidingen zijn simpelweg te duur. Samen sterk Vanuit deze uitgangspositie heeft de SVGB samen met het platform het project Voorrang voor Creatief Vakmanschap opgezet. In het platform zijn brancheverenigingen, musea, bedrijven en wetenschappers vertegenwoordigd. Samen sta je sterk: het project verbindt de verwante beroepsgroepen onder de sterke paraplu van vakmanschap, creativiteit en ondernemerschap om zo hun vakmanschap te borgen. SintLucas, die opleidt voor de creatieve industrie. SintLucas is een van de drie onderwijsinstellingen die het dossier Creatief Vakman invulling geven. SintLucas en Creatief Vakman Het is allemaal bij de SVGB begonnen, zegt Walther. Vanuit hun ideaal om het vakmanschap voor unieke beroepen te behouden hebben ze een kwalificatiedossier Creatief Vakman ontwikkeld, samen met een aantal kleine branches. Maar zo n dossier moet natuurlijk ook uitgevoerd worden en daar kwamen wij als een van de partners in beeld. Inspiratie in een ambachtelijke omgeving De doelgroepen van SintLucas en Creatief Vakman matchen goed. Meer dan 50 belangstellenden hebben zich aangemeld voor de nieuwe opleiding en 32 van hen zijn gestart. Wij willen jongeren onderdompelen in een creatieve omgeving met goede leermeesters. We gaan daarvoor ook nieuwe ateliers bouwen, vertelt Walther. Inspiratie, passie en een ambachtelijke omgeving zijn de kernbegrippen. Daarmee denken we jonge mensen te kunnen aantrekken die zich het creatief vakmanschap eigen willen maken en daarin hun beroep willen vinden. Hij noemt de term gildeleren: Met bevlogen meesters en die héb je in deze sector en een goede infrastructuur van ateliers kun je fantastische resultaten bereiken. Duurzaam opleidingsconcept Doel van het project is om uiterlijk 30 juni 2012 te komen tot een duurzame opleidingsvoorziening voor de creatief-technische beroepen. Daarbij wordt samengewerkt met drie mbo-vakscholen die jarenlange ervaring hebben in het opleiden voor creatief-ambachtelijke beroepen: het Hout- en Meubileringscollege, Vakschool Schoonhoven en SintLucas. Zo ontwikkelen branches, de SVGB en onderwijs samen een duurzaam opleidingsconcept dat borg staat voor de continuïteit van uniek vakmanschap waar vraag naar is. Drie vakscholen De drie vakscholen die deelnemen aan het project hebben elk hun eigen specialisatie: vakschool Schoonhoven leidt van oudsher goud- en zilversmeden op, het Hout- en Meubileringscollege is gespecialiseerd in houtbewerking en SintLucas in vormgeving. Samen krijg je een groter volume. Dat is nodig om een opleiding voor kleinschalige creatief-technische beroepen te kunnen realiseren. Je kunt elkaar aanvullen en tegelijkertijd de ruimte laten om vanuit de eigen kern verder te werken. Eén regie SintLucas zet zich met veel plezier en ambitie in om samen met de partners dit project tot een succes te maken. Walther is er dan ook zeer ongelukkig mee dat ook andere opleidingen Creatief Vakman uitvoeren. Versnippering is niet goed voor het vakmanschap en ook niet voor de onderwijsinstellingen, zegt hij. Het gaat om grote investeringen voor kleine branches. Vooral de opstartfase is zeer kostbaar in geld, ruimte en energie. Eerst moet de opleiding ontwikkeld worden in goede samenwerking en met een centrale regie. In dit project gebeurt dat. Láter kun je dan gaan kijken wat er aanvullend nodig is. Dan kan het alleen maar beter worden. Voorrang voor Creatief Vakmanschap: een must! Hans Kamps is voorzitter van de landelijke stuurgroep van het project Voorrang voor Creatief Vakmanschap. Dit project heeft tot doel een duurzame opleidingsvoorziening tot stand te brengen voor de creatief-technische beroepen. Het is opvallend met hoeveel enthousiasme er binnen dit project wordt gewerkt om het gespecialiseerde vakmanschap behouden. Fantastisch om deel van uit te maken! Hans heeft een grote persoonlijke interesse in de creatief-technische beroepen: specifiek onderdeel voor nodig had. Ner- oude motor opgeknapt, waar ik een heel Ik vind het zo inspirerend om te zien wat gens te vinden. Uiteindelijk kwam ik terecht bij twee stokoude broers, die als voor prachtige dingen er allemaal uit je handen kunnen ontstaan. Ik ben daar zelf enigen het vak nog beheersten om dit onderdeel te kunnen maken. Ze hadden ook altijd mee bezig. Ik heb ooit een een ellenlange wachtlijst. Zonde als dat verdwijnt! Over het project Voorrang voor Creatief Vakmanschap is Hans heel stellig: Het belang is enorm. Op de arbeidsmarkt stijgt de vraag naar creatief-technische vakmensen snel. Tegelijkertijd zijn er veel dig om ervoor te zorgen dat kleine opleidingen niet ten onder gaan in het geweld jongeren die het gespecialiseerde vakmanschap graag zouden willen leren, maar van het huidige onderwijs. Wij zetten ons daarvoor nergens terecht kunnen. De met hart en ziel in om de infrastructuur te SVGB is de schakel die alle betrokken partijen bij elkaar brengt en zo collectieve bachten niet verdwijnen. Want zeg nou behouden, zodat belangrijke oude am- belangenbehartiging mogelijk maakt voor zelf, zo n vak zou je toch zelf ook willen kleine beroepsgroepen. En dat is hard no- beheersen? Het belang van het project is enorm 4

5 Mijn handen maken het verschil voor mijn klanten Annemieke was als kind al graag technisch bezig: Daarom koos ik na de havo voor een opleiding tot goudsmid. Maar na een tijdje zag ik in dat vak toch te weinig toekomst voor mezelf. Ik besloot een nieuwe weg in te slaan. Toevallig zag ik een vacature bij Franky s Kwaliteitsschoenmakerij. Een kijkje nemen kan geen kwaad, dacht ik. Maar het bleek een schot in de roos, ik was meteen verkocht. Op advies van haar werkgever ging ze de opleiding tot schoenhersteller volgen. Leergierig als ik ben, wilde ik natuurlijk zo snel mogelijk het vak onder de knie krijgen, zegt Annemieke. Ik kwam terecht in een leuke klas, met een leuke docente, en ik heb het eerste jaar ontzettend veel geleerd. De lessen zijn een belangrijke aanvulling op wat je in de praktijk doet. Je leert de technische achtergrond van waar je mee bezig bent en je krijgt inzicht in de verschillende manieren om een probleem aan te pakken. Dat ik d e eerste prij s z o u w i n n e n, dat had ik nooit verwacht Annemieke Jansen is tweedejaars leerling schoenhersteller en werkt bij Franky s Kwaliteitsschoenmakerij in Dommelen. Het is een heel veelzijdig vak, waar ik bij toeval in terecht ben gekomen, vertelt Annemieke. Maar ik vind het fantastisch. En ik weet zeker dat ik hierin verder wil. Dat Annemieke die kennis uitstekend in praktijk kan brengen, blijkt wel uit het feit dat ze dit voorjaar in de Europese Vakwedstrijd voor Schoenmakers de eerste prijs won voor eerstejaars leerlingen. Echt een ongelooflijke verrassing! Ik deed eigenlijk vooral mee omdat ik graag een deskundig oordeel wilde krijgen over mijn werk, zodat ik zou weten hoe ik ervoor sta. Maar dat ik zou winnen, nee, dat had ik nooit verwacht. Annemieke ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet: Ik wil graag verder met de opleiding Ambachtelijk Schoenmaker. Het lijkt me geweldig om eigen ontwerpen te kunnen maken en uitvoeren. Ik zie zelfs mogelijkheden om dit vak met mijn oorspronkelijke vak van goudsmid te combineren. De opleiding tot schoenhersteller die ze nu volgt, vindt ze een perfecte basis: Tegen iedereen die echt een mooi vak wil uitoefenen, zou ik willen zeggen: word schoenhersteller. Het is creatief, lekker technisch en oplossingsgericht. Jóuw handen maken het verschil voor jóuw klanten. Wat wil je nog meer? Er komt steeds meer belangstelling voor authentieke producten Het is fantastisch dat mijn vak kan overleven! zegt Hester van Eeghen, internationaal vermaard ontwerpster van tassen en schoenen. Vooral omdat er in deze tijd steeds meer belangstelling komt voor bijzondere, authentieke producten. Dat heeft te maken met individualisering en de behoefte aan kwaliteit, maar ook met emotionele beleving. Er ontstaat een veel grotere waardering voor de verrassing en de verwondering die mooie dingen oproepen. Hester schetst twee aspecten van het werk: opdrachten en eigen ontwerpen. In opdracht werken is heel leuk als het bijzondere dingen betreft, vertelt ze. Bijvoorbeeld voor die aardige oude meneer, die voor zijn twee zoons portefeuilles wilde laten maken van twee kaaimannetjes die hij al jaren in de kast had liggen. Maar eigen ontwerpen maken doe ik het liefst. Toch is dat niet altijd even gemakkelijk. Ten eerste kost het veel meer tijd dan je denkt en ten tweede moet je een doelgroep vinden die voor jouw ontwerpen een goede prijs wil betalen. Je moet dus ook water bij de wijn kunnen doen. Ambacht en kunst zijn in de visie van Hester van Eeghen onlosmakelijk met elkaar verbonden: Je kunt geen kunst maken als je het ambacht niet beheerst. En andersom wordt het ambacht beïnvloed door de kunst. Het is dan ook onbegrijpelijk dat deze twee zo gescheiden zijn. Want hoe begint het? Je loopt als kind met je oma over de rommelmarkt en je wordt aangetrokken door bepaalde materialen. Daardoor ontstaan ideeën en beelden die je vervolgens probeert uit te voeren. Zonder materiaalkennis ontstaat er nooit een echte fijne hand. Ook Hester heeft alle stappen zelf doorgemaakt. Ik ben eerst zelf gaan prutsen. De kennis over materialen en apparatuur die daarbij hoorde, sprokkelde ik bij elkaar in de fabriek en door het volgen van een tassenmakersopleiding. Maar daar leerde je alleen standaardtassen maken; ik wilde mijn eigen ideeën uitvoeren. Toch ben ik blij dat ik een collectief leerproces heb doorlopen: je leert veel van je fouten en van die van een ander. Hester draagt het project Voorrang voor Creatief Vakmanschap een warm hart toe. Eindelijk een organisatie die dit voor elkaar wil krijgen, zegt zij over de SVGB. Zelf richtte zij tien jaar geleden de stichting Hester van Eeghen Leather Design op om het leerambacht in Nederland te steunen, dat langzaam dreigde te verdwijnen. Het dossier Creatief Vakman is heel breed en dat is fantastisch. Het is absoluut nodig dat er een netwerk komt van uitvoerders en ontwerpers op verschillend gebied, zodat je kunt samenwerken en naar elkaar doorverwijzen. Nu is dat nog niet of nauwelijks mogelijk. Hester merkt op dat ook veel nieuwe Nederlanders ambachten meenemen waar we hier veel van kunnen leren: Zij hebben hun vak van generatie op generatie doorgegeven. Met die verrassende technieken ontstaan de mooiste producten. In ieder mens schuilt een passie. Als je het vak kiest wat daarbij aansluit, kun je steeds hogere niveaus bereiken, aldus Hester. Het is belangrijk mensen te helpen die passie te ontdekken. De opleidingen in creatief vakmanschap kunnen daar veel aan bijdragen! Ambacht en kunst zijn in mijn ogen onlosmakelijk met elkaar verbonden 5

6 ROC ASA blij m e t n i e u w e s c h o o l Veel vertrouwen in de Dutch HealthTec Academy Karin Verkerk is lid van het college van bestuur van Amarantis Onderwijsgroep. Hieronder valt onder meer ROC ASA, dat ook opleidingen verzorgt in de gezondheidstechnische branches en daarbij al jaren samenwerkt met de SVGB aan een kwalitatief goed opleidingsaanbod. Deze samenwerking heeft ertoe geleid dat nu een aantal initiële mbo-opleidingen, die behalve door ROC ASA ook verzorgd worden door het Koning Willem I College en ROC Zadkine, is ondergebracht in de Dutch HealthTec Academy. Facts&Figures Gezamenlijke inzet Het is wettelijk bepaald dat de onderwijsinstelling verantwoordelijk is voor de kwaliteit van de opleiding en de examinering. ROC ASA wilde veel meer investeren in de uitvoering van de opleidingen en in samenwerking met de branches en heeft zich daarom van meet af aan ingezet voor de totstandkoming van de Dutch HealthTec Academy. Er moet een groot vertrouwen zijn om de eigen opleidingen onder te brengen in een nieuwe organisatie. Dat vertrouwen is er zonder meer, zegt Karin Verkerk. Wij zijn heel blij met de nieuwe school: samen komen we tot een veel betere profilering van de gezondheidstechnische beroepen in een bijzonder aantrekkelijk gebouw! Hier gebeurt veel! Het gebouw is om meerdere redenen bijzonder. De presentatie en de uitstraling, met veel aandacht voor design en vormge- De leerlingen in de gezondheidstechniek en creatieve & ambachtelijke techniek hebben een relatief hoge vooropleiding voor het mbo. Vaak hebben de leerlingen al een andere mbo opleiding gedaan of komen ze van havo/vwo/hbo/wo. Dit in tegenstelling tot het mbo gemiddelde waar ruim de helft een vmbo vooropleiding heeft. De opleidingen waarvoor SVGB kenniscentrum werkt zijn vaak op niveau 4, hebben relatief veel zij-instromers en deze zijn vaak ouder. Dit zijn mogelijke verklaringen voor het hoge vooropleidingsniveau. ving, weerspiegelen een belangrijke ontwikkeling in de gezondheidstechnische beroepen. Niet alleen worden de opleidingen zélf beter zichtbaar in de nieuwe school, dit geldt ook voor de producten van de branches. Vroeger zagen alle orthopedische schoenen er hetzelfde uit, nu kun je iets maken waar ieder individu leuk mee voor de dag kan komen. Dat dit mogelijk wordt, is een van de aantrekkelijke kanten van de gezondheidstechnische beroepen. Bij deze beroepen gaat het om de boeiende combinatie van mensen en techniek. Dat maakt een goede aansluiting tussen branches en onderwijs wel nodig: de opleidingen moeten goed op de hoogte blijven van de (technologische) ontwikkelingen in het werkveld. De nieuwe Dutch HealthTec Academy brengt branches en opleidingen bij elkaar: de branches hebben zich gecommitteerd en zijn graag bereid ervoor te zorgen dat de opleidingen kunnen beschikken over de nieuwste technieken. Ook dit heeft een duidelijke Zij-instromers kiezen bewuster wisselwerking met de uitstraling van de school: hier gebeurt veel! Bruggen bouwen De SVGB heeft er hard aan getrokken om dit tot stand te brengen, zegt Karin Verkerk. Het kenniscentrum profileert zich sterk als een bruggenbouwer die zich inzet voor de kwaliteit van kleine opleidingen. De SVGB stelt de juiste vragen, signaleert en onderzoekt. Ze hebben in dit project verschillende branches bijeengebracht. Samen zijn we erin geslaagd een brug te slaan tussen de opleiders en de branches. Karin Verkerk is zeer te spreken over de goede verstandhouding tussen de partners in het traject. Prettig is, dat ieder verantwoordelijk blijft voor zijn eigen deel, terwijl we toch samen onder één dak zitten en daar veel profijt van kunnen hebben. Bij alle beslissingen in het traject waren ook de branches intensief betrokken en in het bestuur van de school zijn opleidingen, kenniscentrum en branches vertegenwoordigd. Dat vergroot de kans dat het een succes wordt, aldus Karin. Zij heeft er veel vertrouwen in dat de Dutch De n i e u w e Du t c h He a lt htec Ac a d e m y b r e n g t branches en opleidingen dichter bij elkaar Bron: CBS en DUO-Cfi, 2010 HealthTec Academy de verwachtingen waar zal maken. Wat dat betreft is er een goede start gemaakt, met een realistische kijk op wat wel en niet haalbaar is. Spa n n e n d Het is allemaal best spannend, vindt Karin. Je zet als onderwijsinstelling de opleidingen toch een stapje verder van je af, in een nieuwe school, met een eigen directeur en een gezamenlijk bestuur, terwijl je wel verantwoordelijk blijft. De samenwerkingsconstructie - waarvoor gekozen is, omdat de Dutch HealthTec Academy volgens de huidige wetgeving geen zelfstandige organisatie mag zijn is een oplossing waarin Karin Verkerk op basis van de lange samenwerking tussen ROC ASA en de SVGB alle vertrouwen heeft. Steun gemeente Utrecht Tot slot wijst zij op de belangrijke steun van de gemeente Utrecht voor dit initiatief. Utrecht is erg blij met de komst van de Dutch HealthTec Academy in de stad, die zich als wetenschappelijk centrum sterk profileert op medisch gebied. De komst van de gezondheidstechnische opleidingen is een prachtige aanvulling. 6

7 Facts&Figures Steeds meer SVGB-leerbedrijven Het aantal erkende SVGB-leerbedrijven groeit gestaag de laatste jaren. Voor de creatieve techniek verwacht de SVGB verdere groei door de start van de opleidingen van Creatief Vakman. Het aantal erkende leerbedrijven in de gezondheidstechniek is ook sterk gegroeid, onder andere door de erkenningen voor de Medewerker Steriele Medische Hulpmiddelen. In de moderne, lichte Glasstudio Indedag van Peter Postma in Haarlem is het altijd opgeruimd. Dat moet, zegt Peter. Anders krijg je ongelukken met dat scherpe glas of met hete branders. Peter en zijn vrouw Ingrid werken hier nu zo n tweeënhalf jaar. Daarvoor had Peter zijn atelier aan huis en werkte Ingrid nog fulltime bij een kunstuitleen. De toenemende vraag en de toenemende hoeveelheid materiaal maakten uitbreiding nodig. Het leuke is: je kunt hier gewoon je Bron: SVGB, 2010 brood mee verdienen, zegt Peter enthousiast. Glazenier is niet alleen een prachtig vak, er is ook nog gewoon een markt voor! Niet bang voor de concurrentie Niet dat hij daar zelf aan twijfelt. Vanaf het begin heeft hij voor honderd procent achter zijn eigen werk gestaan. Durf, passie en overtuiging, dat heb je nodig om als creatief-ambachtelijk ondernemer te kunnen slagen, zegt hij. Peter is dan ook niet bang voor concurrentie: Er zijn in Haarlem wel vijf glazeniersbedrijven en ook zijn er veel hobbyisten in dit vak. Voor die laatsten organiseren wij workshops, waarbij ze in één dag leren wat het in- Het l e u k e is: je k u n t h i e r g e w o o n je b r o o d m e e verdienen Glazenier is een prachtig vak, waar ook nog een markt voor is Werken met glas Toen Peter nog als facility manager bij een groot bedrijf werkte, had hij dit niet kunnen dromen. Het was leuk werk, maar op een gegeven moment kreeg ik de behoefte aan bezinning. Ik vroeg me af of ik dit wel altijd wilde blijven doen en het antwoord was: nee. Maar wat wilde ik dan? Toen hebben we dus onze boot verkocht en zijn we een tijdje gaan leven van Ingrids salaris, zodat ik de ruimte had om uit te vinden waar mijn toekomst lag. Al snel was duidelijk dat ik iets met mijn handen wilde. Vroeger maakte ik ook al van alles en ik had belangstelling voor bouw en architectuur. Én voor glas! Een workshop bij een glazenier trok me over de streep, ik was meteen enthousiast! Ingrid vult aan: Peter had direct het juiste gevoel en inzicht voor het werken met glas. Gedreven is hij sowieso in alles wat hij doet. Dat kwam hierbij ook goed van pas! Steeds meer nieuwe opdrachten Na die workshop ben ik gewoon begonnen, vervolgt Peter. Eerst nog alleen voor mezelf, maar langzamerhand ging ik ook opdrachten uitvoeren voor vrienden en bekenden. Hier in Haarlem is het één en al glas-in-lood als je goed kijkt en veel mensen die wij kenden waren bezig met het opknappen van een oud huis. Zo ontstond er een naadloze overgang naar een Du rf, passie en o v e rt u i g i n g, d at h e b je n o d i g o m als creatief-ambachtelijk ondernemer te kunnen slagen! eigen bedrijf. Via mond-tot-mondreclame en onze internetsite komen er steeds meer nieuwe aanvragen binnen, ook voor vrije opdrachten voor bijvoorbeeld verpleeghuizen. Ingrid heeft inmiddels haar baan opgezegd om in het bedrijf te komen werken. Nu zitten we hier samen, met plannen om nog verder uit te breiden! EVC-traject: bewijs van je vakmanschap Als eerste stap zien ze het aannemen van een stagiair van de nog nieuwe glazeniersopleiding, die is gestart in Ze hebben al een erkenning als leerbedrijf. Het is leuk om je kennis te kunnen overdragen aan iemand die gemotiveerd is voor het vak. En we kunnen op deze manier meteen zien hoe het bevalt om met meer mensen in het atelier te werken, zegt Peter. Zelf heeft hij geen opleiding gevolgd, omdat die er eenvoudigweg nog niet wás. Nu is hij bezig met een EVC-traject: een procedure waarbij vakkennis en de kwaliteit van je werk worden getoetst aan dezelfde criteria die ook voor het diploma gelden. Zo kun je op basis van verworven competenties erkend worden als vakman en een diploma krijgen. Het is goed om te weten waar je staat, vindt Peter, en het is voor de klanten een bewijs van je vakmanschap. houdt om een eenvoudig glas-in-loodraam te maken. Ingrid: Veel mensen komen er door de workshop achter dat ze juist niet dit vak in willen, of het werk toch liever aan een vakman over willen laten. Soms komen er ook wel eens architecten die dit vak in de praktijk willen leren kennen. Heel leuk is dat! Het mooie aan dit vak is de combinatie van het werken met het materiaal, de creativiteit en het ondernemerschap, besluit Peter. In een groot bedrijf blijf je altijd een schakeltje in het geheel. Als ondernemer is alle energie die je erin steekt direct voor je klant. En voor jezelf! Forse groei opleidingen optiek, audiciens en tandtechniek De drie grootste opleidingen in de gezondheidstechniek, optiek, audiciens en tandtechniek, zijn het afgelopen jaar fors gegroeid. De vraag naar nieuwe vakmensen in de branches heeft geleid tot groei van het aantal leerlingen. Goed opgeleide vakmensen zijn binnen de optiek- en audicienbranche steeds belangrijker. De verwachting is dat de audicienopleiding de komende jaren verder groeit. Bron: DUO-Cfi, 2010 Facts&Figures 7

8 Restaurator Vincent van Drie: Een samenhangend opleidingsaanbod creëren, dat is het doel onherstelbare fout hebt gemaakt. Sebastián werkt aan een klavecimbel uit 1604, een uniek exemplaar uit Antwerpen, dat door een Italiaans museum aan hem is toevertrouwd. Ik ben er een jaar mee bezig geweest, zonder dat ik er iets aan heb gedaan, zegt hij. In mijn hoofd heb ik het instrument al wel drie keer gerestaureerd. Ik weet alles van de herkomst en ik heb een uitgebreide documentatie samengesteld, zodat de informatie voor de toekomst behouden blijft. Op l e i d i n g s k l o o f Bij restauratie zie je heel duidelijk dat wetenschap en ambachtelijk vakmanschap dicht bij elkaar liggen. Restaureren is niet mogelijk zonder historische kennis en onderzoek, benadrukt Vincent. Helaas gaapt er in de praktijk een nog onoverbrugbare kloof tussen de wetenschappelijke opleiding en de ambachtelijke opleidingen - zo die laatste er al zijn. Een hbo-opleiding is er niet. Het komt er eigenlijk op neer dat de verantwoordelijkheid voor de opleiding van ambachtelijke restauratoren bij de bedrijven ligt, aldus Vincent. Ik vind dat een kwalijke zaak. Lesgeven is immers een vak apart, je kunt eenvoudig niet verwachten dat iedere vakman dat zomaar beheerst. Zelf begon hij ooit, na zijn vakopleiding aan wat nu het Hout- en Meubileringscollege is, aan een lerarenopleiding. Die vond ik inhou- In zijn werkplaats in Utrecht werkt restaurator Vincent van Drie samen met twee collega s: Sebastián Núñez is gespecialiseerd in oude tokkelinstrumenten, zoals luit en klavecimbel, Nico Hijman in oude klokkasten. Zelf is Vincent gespecialiseerd in antieke houten meubelen. Hij restaureerde onder andere historische meubelen van het Paleis op de Dam. Verscheidenheid aan beroepen constructie en verbindingen, en welke mogelijkheden heb ik om het te herstellen. Al Je kunt aan ons drieën al zien hoe enorm gedifferentieerd het vakgebied van de die gegevens leg je vast. De basis is meestal een handgemaakte tekening met een restauratieberoepen is, zegt Vincent. Je eigen specialisme groeit terwijl je werkt. Je krijgt bepaalde opdrachten en je hebt natuurlijk je eigen voorkeuren. Daarnaast is er toch ook altijd de behoefte en de noodzaak om samen te werken; je leert veel van elkaar en je helpt elkaar bij het vinden van oplossingen. Bij grote restauratieprojecten is dat zelfs cruciaal. De restauratiearchitect werkt samen met vertegenwoordigers uit heel veel disciplines: loodgieters, stucwerkers, schilders, metselaars en noem maar op. Dat vraagt om een strakke planning en voortdurend overleg. Eén van de vele mooie kanten van het restauratievak is dat je je helemaal kunt inleven in verschillende perioden van de geschiedenis. Je kunt iets nooit zomaar mooi of lelijk vinden, voordat je het in zijn historische context hebt geplaatst. Klavecimbel uit 1604 Restaureren doe je met je hoofd, zegt Vincent. In feite heb je een meubelstuk of een instrument al volledig gerestaureerd voordat je aan de uitvoering begint. Doe je dat niet, dan kun je ergens halverwege het proces ontdekken dat je in het begin een delijk veel te breed. Bovendien zou in het vierde jaar pas iets van het meubelvak aan de orde komen. Daarom ben ik afgehaakt. Ik werk nu gewoon met stagiairs. Maar ook stagebegeleiders moeten heel goed opgeleid worden. Les van de meester Vincent schetst een ideaalbeeld: Het is ouderwets om aan een school te denken. Er moeten verschillende werkplaatsen zijn met meesters, die de hoogste kwaliteit op hun vakgebied vertegenwoordigen én die hun kennis en kunde goed kunnen Vincent benadrukt dat de opvattingen over restauratie veranderen: Tegenwoordig wordt erkend dat het niet alleen gaat om conserveren. Ook de beleving en het gebruik van cultureel erfgoed zijn belangrijke factoren. Je wilt toch weten hoe zo n antiek instrument klinkt? Facts&Figures Historische context Een ambachtelijk restaurator werkt met een sterk documentaire en bijna wetenschappelijke aanpak. Vincent: De insteek bij restaureren is: zoveel mogelijk niets doen. Je onderzoekt de achtergronden waar stond het voorwerp, wie heeft het gemaakt, voor wie en voor welk doel was het bestemd, hoe werd het oorspronkelijk gemaakt, van welk materiaal, met welke aantal opmerkingen, het eindresultaat is een uitgebreide rapportage, waarin precies is aangegeven wat de oorspronkelijke staat was en wat je hebt gedaan. Vincent toont een dikke map met documentatie over het Paleis op de Dam: foto s, rapporten en zelfs staaltjes van de stoelbekleding zitten erin. Werkgelegenheid voor zowel mannen als vrouwen Bron: CBS, 2010 en SVGB, 2010 Zowel in de gezondheidstechniek als creatieve & ambachtelijke techniek zijn verrassend veel vrouwen werkzaam. De verschillen per branche zijn echter groot. Bij de orthopedie zijn de mannen sterk vertegenwoordigd terwijl bij de juweliers en de medewerker steriele medische hulpmiddelen vooral vrouwen werkzaam zijn. 8 overbrengen. Zo ver is het nog lang niet. Allereerst is coördinatie nodig tussen alle bestaande opleidingen en initiatieven op het gebied van het restauratievak. Vanuit de vereniging Restauratoren Nederland én als partner in het restauratieproject van de SVGB maak ik me daar Wetenschap en a m b a c h t e l i j k va k m a n s c h a p liggen dicht bij elkaar sterk voor. Dat project is erop gericht om, samen met de relevante partners, een samenhangend opleidingsaanbod te creëren voor de restauratieberoepen. In mijn ogen kan de SVGB de spil zijn waarom alles gaat draaien. Kwalificaties stapelen In het uiteindelijke opleidingsplaatje moeten naar zijn mening bestaande cursussen en opleidingen een kwalificatie krijgen. Als leerling kun je dan kwalificaties stapelen of punten verzamelen om gediplomeerd restaurator te worden. Idealiter zijn er dwarsverbindingen tussen ambachtelijke en wetenschappelijke opleidingen en kun je langs verschillende wegen officieel erkend en geregistreerd restaurator worden. Op een dag is het zover, daar ben ik van overtuigd.

9 Ik weet het zeker: mijn toekomst ligt in de orthopedische techniek Oplossingen vinden voor mensen, dat is wat mij drijft Voor Yvon Houpperichs bestaat er geen twijfel: Mijn toekomst ligt in de orthopedische techniek. Dat is werk dat je rechtstreeks voor mensen doet en waarin je voortdurend op zoek bent naar oplossingen. Een inspirerende combinatie. En het mooie is: ik zoek die oplossingen niet alleen, ik vind ze ook en daarna maak ik ze. Beter had ik het toch niet kunnen treffen? Na haar keuze voor het vak heeft Yvon anderhalf jaar gezocht naar een werkplek. Zelfs het Jongerenloket, een instantie die jongeren onder andere helpt bij het zoeken naar werk of opleiding, zei op een gegeven moment dat ik maar naar iets anders moest uitkijken, vertelt ze. Maar ik wist wat ik wilde en opgeven was geen optie. In september 2009 kwam mijn kans. Ik mocht de nieuwe pilot Orthopedisch Technisch Medewerker van de Dutch HealthTec Academy gaan volgen. Die pilot was erop gericht jongeren zonder dienstverband alvast een aantal competenties aan te leren, waarmee ze gemakkelijker konden instromen in het bedrijfsleven. Precies wat ik nodig had. Tijdens de pilot werkte Yvon twee dagen per week als leerling in een bedrijf: Het was niet altijd even gemakkelijk, je komt natuurlijk niet in een gespreid bedje terecht. Maar juist door zelf dingen te ondernemen en aan te pakken, heb ik daar ontzettend veel geleerd. Na de pilot zijn alle leerlingen ingestroomd in het eerste jaar van de reguliere opleiding Orthopedische Techniek. Bijna iedereen van hen heeft inmiddels al een baan gevonden. Yvon is dat nog niet gelukt, maar ze heeft goede hoop: Ik loop nu stage bij orthopedie 2000 in Roermond. Een tussenoplossing. Als ik voldoende uren maak, kan ik mijn opleiding vervolgen. Daar ben ik heel blij mee, ook al is het niet ideaal. Ik ga nog steeds voor een geschikte baan, het liefst in een klein bedrijf. Daar is het werk afwisselender en het contact met je baas en je collega s persoonlijker. Daar hou ik van. Yvon denkt dat ze in de toekomst in de paskamer wil gaan werken. Maar zover is het voorlopig nog niet, lacht ze. Ik ga eerst zorgen dat ik alles weet en alles kan. En dan kan niemand meer om me heen. Die k a n s bij d e Du t c h He a lt htec Ac a d e m y w a s precies w a t ik n o d i g h a d Kennis die van cultuurhistorisch belang is moeten we natuurlijk zonder meer behouden Borgen van kennis door opname in de kennisinfrastructuur? Ja! Frans Veringa is voorzitter van het College van Bestuur van het Hout- en Meubileringscollege. Hij is nauw betrokken bij de activiteiten van de SVGB, onder meer als lid van het bestuur en als partner in de projecten Voorrang voor Creatief Vakmanschap en Restauratie. De SVGB neemt haar doelstelling het zorgen voor een goede opleidingsinfrastructuur zich in voor kleine opleidingen die maat- zelfs al verdwenen. Frans: De SVGB zet voor kleine, relevante branches en beroepen - zeer serieus, vindt Frans. Als je kijkt een bijzondere rol als initiatiefnemer, aanschappelijk relevant zijn en heeft daarbij naar de opleiding pianotechniek die het jager en uitvoerder. De SVGB zorgt ervoor HMC verzorgt, dan gaat het om 36 leerlingen in totaal. De SVGB maakt zich daar bij- deze specifieke beroepskennis behouden dat allereerst de vraag gesteld wordt: moet zonder sterk voor en toont dat door een blijven en dus geborgd worden door opname in de kennisinfrastructuur? grote inzet, betrokkenheid en aanwezigheid op alle niveaus. Zo n kleine opleiding is in het huidige onderwijssysteem niet kostendekkend uit te voeren. Branche, SVGB en Eigenlijk zou deze vraag natuurlijk op over- Kenniscentrum bij uitstek het HMC zorgen er samen voor dat dit toch heidsniveau beantwoord moeten worden, mogelijk is. Zij zijn bereid om samen de vervolgt Frans. Het kenniscentrum is dan verantwoordelijkheid te dragen, terwijl er de aangewezen organisatie om een kwalificatiedossier en opleidingsprofiel te realise- eigenlijk sprake is van een bredere, maatschappelijke verantwoordelijkheid. ren, samen met branches en onderwijs. Voor kleine, bijzondere beroepen is de SVGB Ma at s c h a p p e l i j k r e l e va n t e het kenniscentrum bij uitstek, dat staat volstrekt buiten kijf. Zij hebben de kennis en opleidingen Historisch is een situatie gegroeid waarin de ervaring om complexe dossiers als Creatief Vakman te realiseren en partijen bijeen kleine opleidingen moeilijk kunnen overleven; een aantal opleidingen is door de te brengen die het bijbehorende onderwijs schaalvergroting in het beroepsonderwijs ontwikkelen en uitvoeren. Ke n n i s opnemen in k e n n i s i n f r a s t r u c t u u r In de huidige situatie vindt Frans het goed dat de SVGB de vraag stelt én beantwoordt, door het initiatief te nemen, partijen bijeen te brengen en krachten te bundelen. Maar het is niet voldoende. Totstandkoming van een kwalificatiedossier en goedkeuring daarvan door de overheid, betekent in feite dat de overheid het belang van een opleiding erkent. Het antwoord op de vraag of het nodig is bepaalde kennis te borgen door opname in de kennisinfrastructuur, luidt dan ook: ja. Nu gaat het om de volgende stap: het daadwerkelijk mogelijk maken voor de kleine opleidingen om zich staande te houden in het onderwijssysteem. Restauratieberoepen Voor de restauratieberoepen speelt niet alleen de arbeidsmarktrelevantie een rol bij het behoud. Er zijn ook belangrijke cultuurhistorische argumenten om bepaalde specifieke kennis niet verloren te laten gaan, aldus Frans. Zo hebben we bij het HMC op basis van signalen uit het werkveld een opleiding bouwrestauratie ontwikkeld. Leerlingen komen tijdens hun stages kleine, gespecialiseerde bedrijfjes tegen, waar vraag is naar nieuwe vakmensen. Dus ontwikkelt de opleiding een eigen specialisatie. Maar die is niet te plaatsen in het opleidingsgebeuren. Hoe pakken we dat aan? Overkoepelend kwalificatiedossier Frans heeft daar wel een idee over: Kijk, kennis die van cultuurhistorisch belang is, die moeten we natuurlijk zonder meer behouden. Dat kan het beste in een overkoepelend kwalificatiedossier, waar verschillende hele kleine differentiaties die onder één gemeenschappelijke noemer vallen, worden gebundeld. Bij restauratie is dat het conserveren en in de oorspronkelijke staat terugbrengen van oude, historische objecten. Bij creatief vakmanschap is dat het creatieve proces: van ontwerpen naar uitvoeren. De SVGB heeft de kennis en ervaring op het gebied van dit soort kleine en bijzondere beroepen. Daar is geen discussie over. 9

10 Uitvoering van vakopleidingen ernstig onder druk Actiebijeenkomst 4 oktober 2010 Hans Koole: Beroepsonderwijs: meer dan opleiden MKB Nederland, VNO NCW, De Metaalunie, het HBA en SVGB kenniscentrum zijn van mening dat kleinschalige, specialistische beroepsgroepen aan de vooravond staan van een (dreigend) tekort aan geschoolde vakmensen. Hoog tijd om in actie te komen. Daarom hebben zij het initiatief genomen voor een bijeenkomst op maandag 4 oktober a.s. Waarde toevoegen Hans Koole, bestuursvoorzitter SVGB: Het gaat erom dat je waarde toevoegt als organisatie. Dat is je bestaansrecht. Ik zie dat voor ons zo: kleinschalige branches en beroepsgroepen hebben baat bij een organisatie die de mogelijkheden weet te vinden om specialistische vakopleidingen op te richten en in stand te houden. Zij hebben zelf vaak niet de expertise en de mogelijkheden om in de huidige structuur van het beroepsonderwijs een plaats te verwerven. De SVGB hééft die expertise. En heeft in de afgelopen jaren bewezen duurzame opleidingsvoorzieningen te kunnen realiseren. Slim en duurzaam Hans Koole: In onze missie omschrijven we het helder: we zien onszelf als de enige onafhankelijke maatschappelijke onderneming die als Kenniscentrum Beroepsonder- wijs Bedrijfsleven gespecialiseerd is in het bouwen en beheren van slimme, duurzame opleidingsvoorzieningen in het beroepsonderwijs voor bijzondere, kleinschalige beroepsgroepen in Nederland. En dat in nauwe samenwerking met onderwijs en bedrijfsleven. Onze doelgroep is duidelijk: wij werken voor beroepsgroepen van maatschappelijke en economische betekenis voor de bv Nederland met vraag naar goed geschoolde vakmensen. Leren in de breedste betekenis Beroepsonderwijs is voor ons meer dan een opleiding. Het gaat om leren in de breedste betekenis van het woord; leren op school, in het bedrijf en een leven lang. We zien het opleiden zelf als een taak voor de school en het leerbedrijf. Als SVGB vervullen wij verschillende rollen en bereiken daarmee ook resultaat. Onze kracht is initiëren, mobiliseren, uitvoeren en consolideren. De afgelopen 10 jaar zijn opleidingen in het mbo verbreed of zelfs verdwenen. Het onderwijs in kennis en vaardigheden voor specifieke beroepsgroepen wordt daardoor niet meer gegarandeerd. Alles wijst erop dat deze trend zich de komende periode in verhevigde mate doorzet. De uitvoering van de vakopleidingen komt hierdoor ernstig onder druk te staan. MKB Nederland-VNO NCW, De Metaalunie, het HBA en SVGB kenniscentrum denken dat alleen door nauwe samenwerking aan deze ontwikkelingen het hoofd geboden kan worden. Daarom willen zij alle kleinschalige en specialistische beroepen van Nederland in de schijnwerpers zetten en met elkaar spreken over een actieplan om de kwaliteit van kleinschalig beroepsonderwijs voor de toekomst te behouden en te versterken. De actiebijeenkomst op maandag 4 oktober (van circa tot uur) staat in het licht van ervaringen uitwisselen met andere belanghebbenden, samen de problematiek onder ogen zien en oplossingsrichtingen verkennen. Initiëren, mobiliseren, uitvoeren en consolideren. Dat is onze kracht Facts&Figures Wi lt u e r b i j zijn? Geef u op via ikkom4oktober@svgb.nl. Na inschrijving ontvangt u het definitieve programma. Sterke vergrijzing creatieve Werkgelegenheid voor zowel mannen als vrouwen Zowel in de gezondheidstechniek als creatieve & ambachtelijke techniek zijn verrassend veel vrouwen & werkzaam. De verschillen per branche zijn echter groot. Bij de orthopedie zijn de mannen sterk vertegenwoordigd terwijl bij de juweliers en de medewerker steriele medische hulpmiddelen vooral vrouwen werkzaam zijn. procent t/m 24 jaar 25 t/m 34 jaar Bron: CBS, 2010 en SVGB, 2010 Leeftijdsopbouw werkzame beroepsbevolking 35 t/m 44 jaar 45 t/m 54 jaar Sterke vergrijzing creatieve & ambachtelijke techniek 55 t/m 64 jaar Nederland crea.efe I am=achtelijke techniek gezondheidstechniek Bron: CBS, 2010 en SVGB, 2010 De Nederlandse werkzame beroepsbevolking vergrijst. Ook de beroepen in de gezondheidstechniek en creatieve & ambachtelijke techniek ondervinden deze demografische ontwikkeling. De creatieve & ambachtelijke beroepen zijn zelfs zeer vergrijsd, want meer dan 25 % van de werkzame personen is 55 De jaar Nederlandse of ouder. Dit betekent werkzame dat de komende beroepsbevolking jaren veel personen vergrijst. zullen uitstromen Ook uit de de beroepen en in (jonge) instroom nadrukkelijk gewenst is. de gezondheidstechniek en creatieve & ambachtelijke techniek ondervinden deze demografische ontwikkeling. De creatieve & ambachtelijke beroepen zijn zelfs zeer vergrijsd, want meer dan 25 % van de werkzame personen is 55 jaar of ouder. Dit betekent dat de komende jaren veel personen zullen uitstromen uit de beroepen en (jonge) instroom nadrukkelijk gewenst is. Restauratieberoepen in de steigers In de branches die zich met restauratie bezighouden heerst bezorgdheid over achteruitgang van het vakmanschap. De SVGB zet zich in om verbinding en samenwerking tot stand te brengen, zodat onmisbare vakkennis behouden kan blijven. Doel: een kwalitatief hoogwaardig en samenhangend opleidingsaanbod voor de vele kleinschalige en hooggespecialiseerde restauratieberoepen. De restauratieberoepen zorgen voor het behoud van cultureel erfgoed. In een tijd van globalisering neemt de behoefte aan authenticiteit en aan erkenning van de eigen historie toe. Mede daardoor is de maatschappelijke waardering voor cultureel erfgoed sterk toegenomen. Daarmee is veel vraag ontstaan naar ambachtelijk vakmanschap op het gebied van conservering en restauratie. Het is belangrijk om specifieke vakkennis op het gebied van oude technieken en materialen te behouden. Denk hierbij aan vakkennis op gebieden zoals meubelen, smeedwerk en uurwerken tot en met stuc- en metselwerk. In grote restauratieprojecten vullen al die disciplines elkaar aan en werken zij samen. De bijeenkomst restauratieberoepen in de steigers was in 2010 het startsein voor het restauratieproject. Vele partners uit de restauratiewereld onderzoekers, restauratoren, docenten, leerlingen, beleidsmakers en adviseurs werken hierin aan een gezamenlijk doel: een duurzaam en samenhangend opleidingsaanbod en verdieping van de kwaliteit van het vakmanschap. 10