7,2. 1 Sociale feiten: Waarom hebben mensen een kinderwens? Praktische-opdracht door een scholier 9973 woorden 24 mei keer beoordeeld

Transcriptie

1 Praktische-opdracht door een scholier 9973 woorden 24 mei ,2 67 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdstuk 1 De inleiding De laatste jaren kiezen steeds meer mensen die niet op een natuurlijke manier kinderen kunnen krijgen, voor moderne voortplantingsmethoden om hun kinderwens te vervullen. Omdat in de media veel wordt gesproken over moderne voortplantingsmethoden, zoals IVF, Kunstmatige Inseminatie en draagmoederschap, wilden wij hierover wel eens wat meer te weten komen. Je hoort de begrippen wel, maar je weet niet goed wat het inhoudt. Bovendien vinden kinderwens en moderne voortplantingsmethoden een erg interessant onderwerp en vinden we het leuk om hiermee bezig te zijn. In dit werkstuk willen we graag een antwoord vinden op de hoofdvraag: Mogen moderne voortplantingsmethoden bij iedereen die een kinderwens heeft, worden toegepast? We zullen ons werkstuk naast deze inleiding indelen in nog vier hoofdstukken. Hoofdstuk 2 Informatie over het onderwerp 1 Sociale feiten: Waarom hebben mensen een kinderwens? De kinderwens is de mens al vanuit de natuur ingegeven. De meeste mensen hebben hierdoor dus vaderof moedergevoelens. Helaas ziet ongeveer 10% van alle paren deze wens niet in vervulling gaan. Zij zijn onvruchtbaar of het zwanger raken wil niet lukken. Het is voor deze mensen pijnlijk om in hun omgeving de één na de andere te zien bevallen van een kerngezonde baby. Van de paren die niet zwanger kunnen raken kimt ongeveer de helft onder behandeling van een hulpverlener. Een groot gedeelte zal, al dan niet na medisch ingrijpen, in verwachting raken. Soms zijn om de kinderwens te kunnen vervullen ingrijpende behandelingen noodzakelijk. Voorbeelden hiervan zijn een behandeling van IVF (reageerbuisbevruchting), Kunstmatige Inseminatie (het kunstmatig inspuiten van zaad) en draagmoederschap. Mensen die zich onderwerpen aan deze behandelingen, hebben een zeer sterke kinderwens, omdat de behandelingen geestelijk en lichamelijk erg zwaar zijn. Bij IVF en draagmoederschap bijvoorbeeld worden er bij de vrouw meerdere eicellen uit de eierstokken gehaald. En bij Kunstmatige Inseminatie moeten er zaadcellen bij de vrouw ingespoten worden. Dit moet gebeuren met behulp van een spuit die in de vagina moet worden gestoken en dit is zeker geen pretje. Ook wil het niet zeggen dat na een behandeling de vrouw zwanger is, al hoewel men dit natuurlijk wel hoopt. Het is een grote tegenslag voor het paar als ze een mislukte behandeling moeten verwerken. Relaties kunnen hierdoor op de klippen lopen en men kunnen er geestelijk onder lijden. Ook als men denkt dat ze sterk in de schoenen staan. Verder hebben vele homoseksuele paren een kinderwensen bij hen is het al bij voorbaat niet mogelijk om op de natuurlijke manier kinderen te krijgen. Deze mensen kunnen daarom ook kiezen voor moderne voortplantingsmethoden. Homoseksuelen moeten sowieso gebruik maken van draagmoederschap, omdat Pagina 1 van 18

2 ze zelf geen kinderen kunnen dragen en baren. Lesbische paren moeten als ze een gedeeltelijk eigen kind willen, gebruik maken van reageerbuisbevruchting (IVF) of Kunstmatige Inseminatie, want zij hebben geen eigen zaad tot hun beschikking. Ook alleenstaande kunnen door draagmoederschap, IVF en Kunstmatige Inseminatie hun kinderwens in vervulling laten gaan. Zo kan dus eigenlijk iedereen die een kinderwens heeft, een kind krijgen. 2 Biologisch medische feiten: Wat zijn de oorzaken voor onvruchtbaarheid? Onvruchtbaarheid betekent letterlijk dat je niet in staat bent een kind voort te brengen. Men spreekt van onvruchtbaarheid als pogingen om zwanger te worden na één jaar nog steeds niet gelukt zijn. De oorzaak kan bij zowel de man als de vrouw liggen. Verder is het mogelijk dat er bij beide partners iets aan de hand is of dat de combinatie van de ene man en de ene vrouw niet tot een zwangerschap kan leiden. We zullen eerst beschrijven wat de oorzaken kunnen zijn voor onvruchtbaarheid van de vrouw, daarna voor de man en als laatste nog oorzaken die op beide effect kunnen hebben. Voor onvruchtbaarheid zijn dus verschillende oorzaken aan te geven. Het kan zijn dat onvruchtbaarheid is aangeboren. De vrouw kan dit bijvoorbeeld al op een jonge leeftijd ontdekken. Als de vrouw na ongeveer een leeftijd van zestien jaar nog steeds niet voor de eerste keer heeft gemenstrueerd, kan dit een teken zijn voor onvruchtbaarheid. Meestal is er dan iets aan de hand met de eierstokken. In de eierstokken komt de productie van eicellen op gang, als dit niet gebeurt, is er waarschijnlijk dus iets mis met de eierstokken. In de meeste gevallen denkt een vrouw op deze leeftijd nog niet zo na over een zwangerschap, maar op latere leeftijd zal dit in veel gevallen wel zo zijn, want de meeste mensen willen toch graag kinderen. Een andere oorzaak is een hormoonstoornis. Hierdoor kan er bijvoorbeeld geen eisprong optreden. Als er geen eisprong optreedt, komt er dus geen eicel vrij en is er dus ook geen eicel die door een zaadcel bevrucht kan worden. Een hormoonstoornis kan ook verklevingen aan eileiders en/of eierstokken veroorzaken. Voor de eierstokken geldt dus wat ik hierboven al heb beschreven. Als de eileiders niet op de juiste manier werken, bijvoorbeeld doordat de eileiders afgesloten zijn, kunnen de eicel en de zaadcel elkaar nooit bereiken. Verder kan het zijn dat de vrouw endometriose heeft. Dit is een aandoening waarbij zich baarmoederslijmvlies op plekken buiten de baarmoeder bevindt. Er kan dan geen innesteling plaatsvinden van de bevruchte eicel. De bevruchte eicel sterft dan af en er kan zich nooit een embryo ontwikkelen. Ook kan onvruchtbaarheid komen door de moeder van de vrouw. Als de moeder tijdens de zwangerschap het kunstmatig hormoon DES heeft gebruikt, kan dit eveneens een vruchtbaarheidsprobleem veroorzaken. DES betekent Di-Ethyl-Stilbestrol, dit is een chemische stof die dezelfde werking heeft als oestrogenen. Oestrogenen stimuleren de productie van FSH en LH, de hormonen FSH en LH zorgen ervoor dat eicellen zich ontwikkelen in de eierstokken. Verder zorgen oestrogenen er tijdens de zwangerschap voor dat het baarmoederslijmvlies dik en klierrijk blijft, zodat de eicel niet zal afsterven. Tijdens de zwangerschap van de moeder was dit dus erg gunstig, maar voor het kind zelf heeft dit dus blijkbaar ernstige gevolgen, namelijk dat het kan leiden voor onvruchtbaarheid. Bovendien kan afwijkend cervixslijm een oorzaak zijn voor onvruchtbaarheid. Cervixslijm is het slijm dat voorkomt in de baarmoederhals. Afwijkend cervixslijm wil zeggen dat de samenstelling niet goed is of dat er te weinig slijm is. Ook hierbij is het weer zo dat er hierdoor geen innesteling kan plaatsvinden. Dan kan het nog zo zijn dat de vrouw op jonge leeftijd in de overgang raakt. Als de vrouw in de overgang is, vindt er geen menstruatie meer plaats en worden er dus geen eicellen meer geproduceerd. De vrouw raakt al op zo n jonge leeftijd in de overgang door nog een onbekende oorzaak, maar het kan ook komen door bestralingen of een chemokuur. Ook kan er Pagina 2 van 18

3 onvruchtbaarheid optreden door complicaties bij een eerdere bevalling of abortus. Dit komt niet heel erg veel voor, maar af en toe wel. Verder kan het ook zo zijn dat de vrouw een spiraaltje heeft gebruikt. Een spiraaltje zorgt ervoor dat de vrouw juist niet zwanger wordt. Het kan voorkomen dat er een ontsteking is ontstaan door gebruik van een spiraaltje en hierdoor de vrouw onvruchtbaar is geworden. Ten slotte kan de vrouw onvruchtbaar zijn doordat er zich antistoffen rondom de eicellen bevinden, waardoor er geen zaadcel in de eicel zou kunnen binnendringen. Bij deze vrouw kan dus geen bevruchting plaatsvinden. Ook kan de man de oorzaak ervan zijn dat een paar geen kinderen kan krijgen. Dan is de man dus onvruchtbaar. Het kan zijn dat er geen levende zaadcellen in het sperma van de man zitten, of dat er te weinig levende zaadcellen zijn, of dat de zaadcellen slecht beweeglijk zijn, waardoor ze nooit een eicel kunnen binnendringen. Als er geen levende zaadcellen in het sperma voorkomen, kan er dus nooit bevruchting plaatsvinden en als er te weinig is dit ook zo, want er worden per dag wel zo n 100 miljoen zaadcellen geproduceerd en daarbij vallen er naar de reis naar de eicel nog heel erg veel af. Als er dan al minder geproduceerd worden, blijven er niet veel meer over die het overleven tot aan de eicel. Sommige zaadcellen zijn dus slecht beweeglijk. Deze zaadcellen bevatten bijvoorbeeld geen staart, waardoor ze niet vooruit kunnen komen. Een andere oorzaak kan zijn dat de zaadcellen een afwijkende vorm hebben. De misvormde zaadcellen kunnen de eicel nooit bereiken, deze sterven onderweg af, of kunnen de eicel niet binnendringen. Verder kunnen er ook bij de man antistoffen aanwezig zijn, maar deze antistoffen zorgen ervoor dat de vruchtbaarheid vermindert. Er worden dan minder zaadcellen geproduceerd. Ook bij de man kan een hormoonstoornis een oorzaak zijn. Deze hormoonstoornis zorgt ervoor dat de zaadleider is afgesloten, hierdoor kunnen de zaadcellen dus nooit de eicel bereiken, of niet-ingedaalde zaadballen. Voor de puberteit moeten bij de jongens de zaadballen zijn ingedaald. Eerst bevinden de zaadballen zich namelijk in de buikholte, deze moeten dan indalen. Als de zaadballen niet zijn ingedaald, kunnen deze geen zaadcellen produceren. Bovendien kan het zo zijn dat de man variocèle heeft. Dit is een spatader in de balzak. Dit heeft een nadelig gevolg op de zaadkwaliteit. De soms voorgestelde operatie aan de variocèle heeft bewezen dat de ingreep geen positief effect heeft op de zaadkwaliteit. Als de man als kind een virusziekte heeft gehad, bijvoorbeeld de bof, kan ook dit leiden tot verminderde vruchtbaarheid. Verder wordt gezegd dat het leven in een warme omgeving een slechte invloed kan hebben, omdat dan de temperatuur in de balzak dan te hoog wordt. Of het hebben van een zittende levenswijze, omdat hierbij de balzak te dicht bij het lichaam komt en ook hier dan de temperatuur in de balzak te hoog is. Maar of deze twee oorzaken ook werkelijk zo zijn, is nog maar de vraag, want hierover bestaat nog geen zekerheid. Tenslotte kunnen chemotherapie en bestralingen net als bij de vrouw ook bij de man een negatief effect hebben op de vruchtbaarheid. Als laatste zijn er nog enkele oorzaken van buitenaf die een nadelige invloed kunnen hebben op de vruchtbaarheid van de man of de vrouw. Een voorbeeld van een oorzaak van buitenaf is een atoomexplosie. Hierbij komen chemische stoffen vrij en deze zouden een nadelige invloed hebben. Dit lijkt een beetje op het hormoon DES dat ook onvruchtbaarheid kon veroorzaken. De atoomexplosies in Hirosjima en Nagasaki zijn hier een voorbeeld van. Verder zou ook andere soorten straling niet goed zijn, bijvoorbeeld dus chemokuren. Bovendien kan ziekte een oorzaak zijn. Bij ondervoeding of verslaving kan onvruchtbaarheid optreden. Bij de nog niet zo lang bekende ziekte anorexia is het ook mogelijk dat onvruchtbaarheid kan optreden. Bij de vrouw blijft dan de menstruatie uit. Ook in de derde wereld landen komt onvruchtbaarheid voor, vanwege ondervoeding. Je zou dit niet zeggen, omdat er juist daar veel kinderen geboren worden, maar dit heeft weer een andere reden. In de derde wereld landen is Pagina 3 van 18

4 geboorteregeling nog niet goed mogelijk, vanwege weinig voorlichting en bijna geen gebruik van anticonceptiemiddelen. Maar de belangrijkste oorzaak van onvruchtbaarheid is geslachtszieken. Geslachtsziekten worden snel verspreid en bij verschillende geslachtsziekten merk je niet dat je besmet bent en daardoor besmet je anderen weer. Een veel voorkomende geslachtsziekte is chlamydia. Bij deze geslachtsziekte merk je niet snel dat je besmet bent. Dit komt doordat er bij twee derde van de besmette vrouwen en een derde van de besmette mannen zich geen symptomen voordoen. Je merkt dan niet dat je besmet bent, word je dan ook niet behandeld kan er na een tijdje onvruchtbaarheid optreden. Er komen in de wereld per jaar ongeveer 65 miljoen mensen bij die besmet zijn door geslachtsziekten. Je merkt al er zijn erg veel en verschillende oorzaken waardoor mensen onvruchtbaar zijn, maar er zijn ook een aantal manieren om mensen weer vruchtbaarder te maken. Bij sommige oorzaken is een kleine ingreep genoeg en bij anderen is er niets aan te doen en moet je een andere manier zoeken om toch een kindje te kunnen krijgen. Maar over de bestrijding van onvruchtbaarheid zullen we in de volgende paragraaf wat meer vertellen. Welke manieren zijn er om onvruchtbaarheid te verhelpen? Er zijn dus vele oorzaken van onvruchtbaarheid, maar er zijn ook verschillende manieren om deze onvruchtbaarheid te verhelpen. Er is hier dus ook weer verschil tussen onvruchtbaarheid bij mannen en bij vrouwen. In deze paragraaf zullen we een aantal manieren uitgebreid uitleggen en de modernste voortplantingstechnieken zullen we kort behandelen en in de paragrafen die volgen nog erg uitgebreid uitleggen. Hormoonbehandeling Als er bij de vrouw een hormoonstoornis wordt geconstateerd, is hiervoor geen heftige ingreep nodig. Er worden hormonen toegediend bij de vrouw, dit kan zijn in tabletvorm, injecties of via een hormoonpompje. Door deze hormonen wordt de ovulatie (eisprong) bevorderd. De cyclus wordt beter geregeld, waardoor de cyclus regelmatig wordt. Verder wordt de ovulatie (eisprong) opgewekt. Deze behandeling wordt ovulatie-inductie genoemd. Nu weet de vrouw precies wanneer de ovulatie plaatsvindt. Ze moet er dan voor zorgen dat ze rond deze periode geslachtsgemeenschap heeft en misschien raakt ze zwanger. Bij de hormoonbehandeling wordt er wel voor gezorgd dat de hormonen verspreid in het lichaam worden toegediend. Daardoor komen er niet te veel eitjes tegelijk vrij en worden er dus geen vierlingen of vijflingen geboren. Bij hormoonbehandeling komt het echter toch vaak voor dat er een meerling geboren wordt, omdat er meestal meerdere eicellen vrijkomen. Bij mannen worden zelden hormoonbehandelingen uitgevoerd, omdat het bij mannen niet vast staat of de behandeling resultaat heeft. KI, IUI en FSP Bij deze techniek zullen we kort zijn, omdat we het daarover in de volgende paragrafen nog uitgebreid zullen hebben. KI betekent Kunstmatige Inseminatie, hierbij wordt sperma van de eigen partner bij de vrouw in de vagina ingebracht. IUI betekent Intra Uteriene Inseminatie, hierbij wordt het sperma van de eigen partner in de baarmoeder ingebracht. FSP betekent Fallopian Sperm Perfusion, hierbij wordt sperma van de eigen partner in de eileider ingebracht. Pagina 4 van 18

5 IVF Ook hierover zullen we in de volgende paragrafen meer uitleggen. IVF betekent In Vitro Fertilisatie, ook wel reageerbuisbevruchting genoemd. Hierbij wordt de eicel buiten het lichaam bevrucht door een zaadcel. Eileideroperatie Het komt bij vrouwen voor dat de eileiders niet op de juiste manier werken, dit komt meestal doordat de eileiders afgesloten zijn of wanneer de vrouw zich eerder al heeft laten steriliseren en nu toch nog graag een kindje wil. Als de vrouw zich heeft laten steriliseren zijn de eileiders onderbroken, waardoor de zaadcellen niet meer bij de eicellen kunnen komen. De vrouw heeft nu de mogelijkheid om de eileiders te laten herstellen met behulp van microchirurgie. Het slagen van de ingreep hangt echter grotendeels af van de ernst van de beschadigingen van de eileiders. Het gaat hier om een buikoperatie waarbij je er rekening mee moet houden dat het herstel van de vrouw enkele weken kan duren. Maar als een vrouw weet dat ze hierdoor misschien wel zwanger kan raken, heeft ze dat er wel voor over. Bij de operatie worden de eileiders doorgeblazen of de eileiders worden hersteld. Er is ook een kans dat als niet binnen een jaar na de operatie een zwangerschap ontstaat, de eileiders weer hetzelfde zijn als voor de operatie. In een aantal gevallen werd de vrouw na de operatie zwanger, maar in de andere gevallen bleek de operatie niet te helpen. ICSI ICSI betekent Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie. ICSI is een IVF-behandeling waarbij de samensmelting van de eicel en de zaadcel niet aan hun lot wordt overgelaten. Bij deze behandeling wordt één enkele zaadcel geselecteerd en rechtstreeks in de eicel geïnjecteerd. Dit gebeurt in het laboratorium, dus voor de patiënt maakt het geen verschil met een IVF-behandeling. ICSI is goed geschikt voor paren waarbij slecht zaad de enige oorzaak is voor het uitblijven van een zwangerschap. Net als bij IVF is ook bij ICSI meer kans op een meerling. MESA/TESE MESA is Micro Epididymale Sperma Aspiratie, dit betekent spermapunctie. Hierbij wordt via microchirurgie het zaad opgezogen uit de zaadleider. TESE is Testiculaire Sperma Extraxtie. Hierbij wordt het zaad uit de zaadbal gehaald. Deze behandelingen worden in combinatie met ICSI uitgevoerd. Deze behandeling lijkt dus ook weer op IVF, maar is nog iets ingrijpender. Bij MESA en TESE wordt de man onder narcose gebracht. Op dezelfde tijd wordt er bij de vrouw een eicel weggehaald. Daarna moet net als bij IVF de zaadcel de eicel bevruchten. Deze methodes worden toegepast als bij de man wel zaad wordt geproduceerd maar niet vervoerd kan worden door onderbroken of afgesloten zaadleiders. In Nederland wordt deze behandeling momenteel niet toegepast, omdat het via de wet niet mag. De reden hiervan is, is de onzekerheid over de veiligheid van de behandeling voor de gezondheid van het kind. KID Ook dit onderwerp wordt nog uitgebreid behandeld in de volgende paragrafen. KID is Kunstmatige Inseminatie met Donorzaad. Dit is hetzelfde als KI, alleen wordt hier niet gebruik gemaakt van het sperma van de eigen partner, maar van het zaad van een donor. Pagina 5 van 18

6 Draagmoederschap Draagmoederschap geeft paren de mogelijkheid om toch een kindje te krijgen. Draagmoederschap is als een vrouw een kindje laat groeien in haar buik en dit na negen maanden aan de wensouders weer afgeeft. Dit kindje kan biologisch gezien ook van beide ouders zijn. Dit wordt hoogtechnologisch draagmoederschap genoemd. Dit betekent dus een eicel en een zaadcel van de toekomstige ouders zelf. Via IVF wordt er dan een embryo gekweekt en deze wordt bij de draagmoeder ingebracht. Als het kindje biologisch gezien alleen van de vader is, wordt dit laagtechnologisch draagmoederschap genoemd. Hierbij is de eicel van de draagmoeder en deze is bevrucht door een zaadcel van de toekomstige vader. Er kan ook gebruik worden gemaakt van donorzaad en/of een donoreicel, maar dit is in Nederland nog niet toegestaan. Het is dus mogelijk dat een kind eigenlijk vijf ouders heeft. De biologische vader en moeder, de draagmoeder en de vader en moeder die het kindje opvoeden. Als draagmoederschap wordt toegepast is de draagmoeder meestal een vriendin of familielid van de toekomstige ouders. De wetenschap is nog bezig om nog meer verschillende voortplantingstechnieken te ontwikkelen, maar deze worden nog niet toegepast en hierover zullen wij verder ook niets melden. Welke moderne voortplantingsmethoden zijn er? We zullen nu twee moderne voortplantingstechnieken behandelen. Eerst komt Kunstmatige Inseminatie en zijn varianten aan de orde. Daarna gaan we het hebben over IVF, oftewel reageerbuisbevruchting. Er zijn onvruchtbare mannen die samen met een vrouw een kinderwens hebben. En er zijn lesbische paren die ook graag een kind willen, maar die geen zaad tot hun beschikking hebben. Deze mensen kunnen in aanmerking komen voor Kunstmatige Inseminatie en zijn varianten. Wat is Kunstmatige Inseminatie? Kunstmatige Inseminatie is een moderne voortplantingsmethode waarbij zaad kunstmatig in de baarmoedermond wordt gespoten (inseminatie betekent inspuiten ). Dit kan zijn Kunstmatige Inseminatie Eigen semen (KIE) of Kunstmatige Inseminatie Donorsemen (KID). Kunstmatige Inseminatie Eigen semen (KIE) Bij KIE is het van belang dat de inspuiting van zaad rond de eisprong van de vrouw plaatsvindt. KIE wordt alleen gebruikt wanneer een normale natuurlijke gemeenschap niet mogelijk is. Bijvoorbeeld bij gevallen van aangeboren afwijkingen aan de schede. Kunstmatige Inseminatie Donorsemen Bij KID wordt donorzaad gebruikt om de vrouw zwanger te maken. Het zaad moet 6 maanden lang ingevroren zijn, voordat het gebruikt mag worden. Dit is nodig om er zeker van te zijn dat er geen infecties, zoals AIDS, bij de donor aanwezig zijn. KID wordt bijvoorbeeld toegepast wanneer de man geen eigen zaad of zaad van slechte kwaliteit heeft. Het paar kan dan gebruik maken van donorzaad. Hoe de baby eruit gaat ziet, heeft het paar grotendeels zelf in de hand, want het donorzaad kan op lichaamsbouw, bloedgroep, huidskleur, kleur van haar en ogen enzovoort geselecteerd worden. Maar voor het zaad gereed is voor gebruik moet het ook nog eerst opgewerkt worden. Hierover na de volgende twee alinea s meer. Maar ook voor andere moderne voortplantingsmethode die veel op Kunstmatige Inseminatie lijken, moeten het zaad worden opgewerkt. Zo hebben we nog de Pagina 6 van 18

7 moderne voortplantingsmethodes Intra Uteriene Inseminatie (IUI) en Fallopian Sperm Perfusion (FSP). Intra Uteriene Inseminatie IUI lijkt veel op Kunstmatige Inseminatie (KI), maar er zijn toch een aantal duidelijke verschillen aanwezig. Het zaad wordt niet net zoals bij KI ingespoten in de baarmoedermond, maar rechtstreeks in de baarmoederholte. Ook moet het zaad eerst opgewerkt om het voor deze behandeling geschikt te maken. De meest voorkomende reden hiervoor is, is dat de niet behandelbare ondoordringbaarheid van het slijm van de baarmoedermond. Het zaad hoeft bij KI opgewerkt te worden. Maar er is ook een overeenkomst tussen Kunstmatige Inseminatie en Intra Uteriene Inseminatie, want in beide gevallen kan de behandeling in combinatie met donorzaad worden uitgevoerd. Bij IUI geeft donorzaad in een aantal gevallen verbetering van de resultaten! Fallopian Sperm Persfusion Bij FSP wordt het zaad nog verder ingespoten. En wel zover dat het zaad na inspuiting zowel in de baarmoederholte als in de eileiders aanwezig is. Ook hier moet het zaad worden opgewerkt in tegenstelling tot bij de behandeling van Kunstmatige Inseminatie. Men hoopt dat door het opwerken van zaadcellen de trefkans met en de bevruchtingskans van de eicel te vergroten. Maar wat betekent het opwerken van zaadcellen eigenlijk? Hieronder vindt u er meer over. Het opwerken van zaad Het zaad bevat naast goede zaadcellen in meer of mindere maten slecht en/of dode zaadcellen en bacteriën. Ook bevat zaad prostaatvocht dat bij geslachtsgemeenschap in de baarmoeder terecht zal komen. Prostaatvocht bevat prostaglandine die wanneer deze in de baarmoederholte komen, menstruatieachtige krampen kunnen opwekken. In de natuur vormt de baarmoedermond een barrière voor prostaatvocht, bacteriën en andere micro-organismen, maar vlak voor de eisprong is de baarmoedermond gastvrij en doorlaatbaar voor goed beweeglijke zaadcellen. Daarbij ondergaat in de natuur het zaad tijdens zijn weg een aantal veranderingen zoals zogenaamde acrosoomreactie, waardoor het in staat is om een eicel te bevruchten. De niet- en slecht beweeglijke zaadcellen blijven steken in de baarmoedermond, zodat in de natuur alleen de goed beweeglijke zaadcellen hogerop komen. Opwerken van zaad wil onder andere zeggen: het scheiden van prostaatvocht, bacteriën en andere microorganismen van de zaadcellen, het scheiden van goede en slechte zaadcellen en het laten plaatsvinden van de acrosoomreactie. Dan rest er nog de vraag waarom het zaad moet worden opgewerkt. Vers, onopgewerkt zaad kan niet zomaar worden gebruikt bij behandelingen zoals FSP, IUI, KID en IVF. De aanwezige bacteriën en andere micro-organismen kunnen leiden tot infectie bij bijvoorbeeld de kweek bij IVF, in de baarmoeder en in de eileiders. Eerst moeten de slechte zaadcellen worden gescheiden van de goede zaadcellen en moet de acrosoomreactie buiten het lichaam plaatsvinden. Er zijn verschillende opwerktechnieken. De bekendste hiervan zijn de zogenaamd swim-up en de Percolltechniek. Wat is IVF? IVF voluit In Vitro Fertilisatie wordt ook wel reageerbuisbevruchting genoemd. Deze voortplantingsmethode wordt toegepast bij vrouwen en mannen die niet op de gebruikelijke manier zwanger kunnen worden. Iedereen heeft wel eens van reageerbuisbevruchting of IVF gehoord, maar lang niet iedereen weet wat het Pagina 7 van 18

8 precies inhoudt. In het kort houdt het in dat een eicel en een aantal zaadcellen buiten het lichaam in een schaaltje, niet in een reageerbuis zoals de naam zegt, bij elkaar worden gebracht om zo de bevruchting tot stand te brengen. De bevruchte eicel, het embryo, wordt later in de baarmoederholte teruggeplaatst, waarna een normale zwangerschap kan volgen. Zo lijkt het erg makkelijk, maar dat is het zeker niet, daarom zullen we het hieronder nog allemaal uitgebreid uitleggen. Om voor IVF in aanmerking te komen dient er minimaal twee jaar sprake te zijn van ongewenste kinderloosheid en in sommige gevallen geldt er zelfs een termijn van drie tot vier jaar. Voor IVF geldt een leeftijdgrens van 40 jaar. Voordat de IVF-behandeling begint, is het paar dat graag via behandeling een kindje wil al vaak in het ziekenhuis bij de gynaecoloog geweest. Dus IVF begint niet bij de behandeling, het begint al bij de gesprekken die al ver van tevoren allemaal gehouden zijn. Eerst moet worden vastgesteld dat één van twee of beide ouders onvruchtbaar is/zijn. Dit wordt vastgesteld als het paar na één jaar pogingen te doen om zwanger te raken, nog steeds niet zwanger is. IVF mag dan dus pas na twee jaar en in sommige gevallen drie tot vier worden toegepast. Deze ruime periode is gebaseerd op het feit dat ook psychosociale factoren oorzaak kunnen zijn van onvruchtbaarheid. Het komt namelijk voor dat vrouwen spontaan zwanger worden, terwijl is verondersteld dat de vrouw onvruchtbaar was. Voor de behandeling wordt nog uitgebreid met de gynaecoloog gesproken over wat het eigenlijk allemaal inhoud en het paar beslist of ze wel of geen IVF willen toepassen. Daarna komt er nog één gesprek voordat de behandeling begint, ook weer met de gynaecoloog van het IVF-team. Bij dit gesprek wordt meestal ook bloed afgenomen bij de man en vrouw voor screeningsonderzoek. Dit bloed wordt getest op hepatitis B (geelzucht), lues (syfilis) en AIDS. Na dit gesprek is er ongeveer een wachttijd van vier tot zes maanden tot aan de eigenlijke behandeling. Kort voor de start van de IVF-behandeling wordt een spermaonderzoek verricht en bij de vrouw wordt een echoscopisch onderzoek verricht om te kijken naar de grootte en ligging van de baarmoeder en de ligging van de eierstokken. Dan begint de echte behandeling. Bij de IVF-behandeling worden vier fasen onderscheiden, namelijk de stimulatiefase, de follikelfunctie, de laboratoriumfase/bevruchting en de terugplaatsing in de baarmoeder. Stimulatiefase In deze fase worden de eierstokken kunstmatig aangezet om meerdere eicellen tegelijk te laten rijpen. Dit gebeurt door middel van hormooninjecties. Door het bepalen van de hormoonspiegel wordt gekeken of de eicellen zich goed ontwikkelen. Wanneer het niveau stijgt, is de eicel in ontwikkeling. Als het niveau laag is, ontwikkelen de eicellen zich niet voldoende en in de meeste gevallen is zwangerschap dan uitgesloten. Door middel van echoscopische onderzoeken wordt steeds gecontroleerd of de eicellen al rijp zijn en er ovulatie optreedt. Follikelfunctie Bij deze fase worden er eicellen vlak voor de ovulatie via een punctie uit de eierstok verwijderd. De punctie is eigenlijk maar een kleine ingreep. De punctie vindt plaats via de vagina met behulp van een echoscopie. Op de echoscoop wordt een buigzame slang met een holle naald gezet die in de vagina wordt gebracht, waaraan op de monitor de eierstokken met daarin de rijpe follikels te zien zijn. Door de wand van de vagina wordt door de follikels geprikt en het vocht wordt opgezogen. De eicellen worden opgevangen in een buisje. Voor de punctie is een plaatselijke verdoving al voldoende. De patiënt mag na de behandeling meteen weer naar huis. Pagina 8 van 18

9 Op de volgende bladzijde zie je een plaatje van hoe de eicellen worden opgevangen. Laboratoriumfase/bevruchting Nadat men de eicel in het buisje gevonden heeft, wordt het vijf tot zes uur met rust gelaten om verder te rijpen. Tijdens het verder rijpen van de eicel moet de man het sperma produceren. Daarna wordt de zaadcel samengebracht met de eicel. Dan moet de bevruchting gaan plaatsvinden. Nadat de bevruchting heeft plaatsgevonden, blijft de bevruchte eicel nog een paar dagen in de diepvries liggen. Hieronder zie je hoe de bevruchting plaatsvindt. Terugplaatsing in de baarmoeder Bij deze fase wordt de bevruchte eicel teruggeplaatst bij de vrouw in de baarmoeder. Het overtollige slijm wordt uit de buurt van de baarmoederhals verwijderd. Men voorkomt zo dat het embryo niet aan het slijm blijft kleven. Dan spuit men het embryo op de bovenkant van de baarmoeder, omdat daar de eileider ook zit en bij normale zwangerschap komt het embryo vanuit de eileider in de baarmoeder. Nu is het hopen op een zwangerschap en dat er geen miskraam ontstaat. Hoewel de vrouw een half uur nadat het embryo is teruggeplaatst in de baarmoeder weer naar huis mag, moet ze toch rustig aan doen. De periode die nu volgt is een erg spannende periode voor de paren. Nu is het afwachten of de behandeling succes heeft gehad. Door vrijwel alle paren wordt de periode erna als zwaarste van de hele behandeling ervaren. Ten eerste is er onzekerheid over het resultaat van de behandeling. Door de behandeling is het verlangen naar een zwangerschap er groot. Ze zijn er zelden tot nooit zo dichtbij geweest. En er is niets om de kans op een zwangerschap te vergroten. Dit is best wel frustrerend. En als dan menstruatie optreedt is dit een grote teleurstelling die het paar te verwerken krijgt. Maar blijkt het dat de vrouw zwanger is, vallen alle spanningen in een keer weg. Als het maar niet wil lukken om zwanger te worden is dit erg moeilijk, omdat de behandeling de kinderwens alleen maar heeft vergroot. IVF wordt vaak gezien als laatste mogelijkheid en als het dan niet lukt, zal het paar nooit hun kinderwens kunnen vervullen. (Of het paar moet overgaan tot adoptie.) Omdat het toch een moeilijke periode is voor veel paren kunnen deze na afloop van de IVF-behandeling een gesprek hebben met één van de IVF-artsen of voor extra begeleiding kunnen ze gaan praten met een maatschappelijk werkster. Wat is de kans van slagen van deze moderne voortplantingsmethoden? Over de kans van slagen bij Kunstmatige Inseminatie hebben we helaas geen informatie kunnen vinden. Over IVF gelukkig wel, hier onder kunt u er meer over lezen. Het beginnen met een IVF-behandeling garandeert nog lang niet meteen dat er uiteindelijk ook een kind wordt geboren. De kans dat het niet lukt is een stuk groter dan de kans dat het wel lukt. Gemiddeld genomen is de kans dat er een baby wordt geboren ongeveer 30%. Maar bij de een is de kans groter dat er een kindje wordt geboren dan bij de ander. Want hoe ouder de moeder is, hoe kleiner de kans op een zwangerschap. En als de vrouw dan zwanger wil dat ook lang nog niet altijd zeggen dat er een kindje wordt geboren. Zo n 11% van de zwangerschappen na een IVF-behandeling eindigt in een miskraam. Bij de IVF-behandeling worden meestal twee of drie bevruchte eicellen in de baarmoeder teruggebracht om zo de kans op zwangerschap te vergroten. Hiervan is wel het gevolg dat er een grote kans is op een meerling. Bij de ontstane zwangerschappen na een IVF-behandeling is ongeveer 30% een tweeling en 6% een drieling. Het aantal meerlingen kan wel teruggebracht worden, maar dan is er ook weer minder kans Pagina 9 van 18

10 op zwangerschap. Bij oudere vrouwen van ongeveer 37 jaar en ouder is de kans op slagen kleiner, daarom overweegt men bij oudere vrouwen vaker om drie embryo s terug te plaatsen, zodat de kans op een zwangerschap groter wordt. 3 Historische feiten: Wat is de geschiedenis van de verschillende moderne voortplantingsmethoden? Over de historische achtergronden hebben we ook bij Kunstmatige Inseminatie niks kunnen vinden, omdat de historische achtergrond niet echt bekend is. IVF passen we nu in de wereld al zo n 23 jaar toe. In 1978 werd de eerste reageerbuisbaby van de wereld geboren in Engeland, Louise Brown. In 1982 werd IVF het eerst toegepast in Nederland, gevolgd door de eerste reageerbuisbaby in Eerst gebeurde IVF maar in een gering aantal ziekenhuizen, momenteel zijn dat er dertien. In de beginperiode werd IVF alleen toegepast bij vrouwen met afgesloten eileiders. Hun eierstokken produceren wel eicellen, maar de doorgang via de eileiders is geblokkeerd. Later werd het toegepast bij meerdere oorzaken van onvruchtbaarheid, namelijk bij verminderde vruchtbaarheid bij de man en onbegrepen oorzaken van onvruchtbaarheid. De behandeling is ook iets veranderd. In het begin werd bij de follikelpunctie altijd gebruik gemaakt van een kijkoperatie. Hierbij werd de patiënt onder narcose gebracht, waarna de arts drie sneetjes in de onderbuik maakte en daarna de eicellen eruit zoog. Nu gebeurt het dus via de vagina. De laatste jaren is het aantal IVF-behandelingen erg toegenomen. In 1991 hadden zich ongeveer 7600 behandelingen plaatsgevonden en in 1994 al zo n Dit is een erg sterke toename. 4 Economische feiten: Wat zijn de kosten per behandeling van de verschillende moderne voortplantingsmethoden? Bij Kunstmatige Inseminatie en zijn varianten moeten er onkosten worden betaald. De bedragen zijn verschillend. Wanneer de behandeling berust op een spontane cyclus, dan zal het fl.623,- kosten (fl.515,- aan ziekenhuiskosten en fl.108,- aan extra kosten). Wanneer de behandeling berust op een gestimuleerde cyclus, waarbij bijvoorbeeld door het toedienen van hormonen meerdere eicellen rijpen en er dus meer kans is op een zwangerschap, zijn de kosten hoger. Namelijk fl.931,- waarvan fl.583 ziekenhuiskosten en fl.348,- extra kosten, voornamelijk hormonen. Een deel van de extra kosten betreft follikelmonitoring,(het op de monitor in de gaten houden van de eicel rijping), een klein deel het inbrengen van het zaad en een deel het opwerken van het zaad in het laboratorium. Ook bij IVF moeten er onkosten worden betaald. De kosten van een IVF-behandeling zijn best wel groot. Maar bij de een kost het meer als bij de ander. Sommige vrouwen reageren erg snel op bepaalde medicijnen, andere juist erg langzaam. Dit hoeft geen invloed te hebben op het resultaat, maar het heeft wel invloed op de kosten. Iemand die bijvoorbeeld meer hormonen nodig heeft, moet ook meer betalen. Daarom is het onderstaande schema een gemiddelde. Per fase moet er een bepaald bedrag betaald worden. Verder komt het ook wel eens voor, dat blijkt dat een vrouw niet goed op de hormonen reageert, de punctie wordt dan afgelast, maar je moet wel een bepaald bedrag betalen voor de eerste fase. Wanneer er bijvoorbeeld wel punctie wordt verricht, maar er geen eicellen worden verkregen geldt hetzelfde als het vorige, dan betaal je alleen voor de eerste fase. Wanneer bij de punctie één of meer eicellen wordt verkregen, maar de bevruchting komt niet tot stand, betaal je alleen de eerste en de tweede fase. Wat je hieronder in het schema ziet is dus per fase een gemiddelde van wat je ongeveer kwijt bent. Als alle vier de fasen verricht zijn, maar je wordt niet zwanger moet je toch betalen. Je moet dan ongeveer Pagina 10 van 18

11 f 2600,- betalen. Door wie worden deze kosten betaald? Bij Kunstmatige Inseminatie moeten de toekomstige ouder(s) die een kind willen krijgen, zelf voor de kosten opdraaien. Bij IVF is dit anders geregeld. Wie de IVF-behandeling moet betalen ligt aan verschillende zaken. Het ligt eraan of je verzekerd bent. Als je verzekerd bent, ligt het eraan of je ziekenfonds of particulier verzekerd bent. Verder maakt het een verschil of dit de derde of de vierde poging is. Dus maakt het uit de hoeveelste poging het is. Als je niet verzekerd bent, moet je in ieder geval alles zelf betalen. Als je ziekenfonds verzekerd bent, zijn er bepaalde voorwaarden. Dus het ziekenfonds betaalt als: Het ziekenfonds voor de behandeling toestemming heeft gegeven. Het ziekenfonds vergoedt drie pogingen per te realiseren zwangerschap Een zwangerschap is gerealiseerd als deze tenminste 12 weken na de terugplaatsing heeft geduurd. Ook een afgebroken poging geldt als een te vergoeden poging, wanneer dus bijvoorbeeld de hormoonstimulatie is mislukt, geldt dit toch als een poging, ook als de poging niet tot een terugplaatsing heeft geleid (om niet het recht op een volledige behandeling te verliezen is het mogelijk om de afgebroken behandeling voor eigen rekening te nemen). Ook voor een tweede kind vergoedt het ziekenfonds. Als je particulier verzekerd bent, zijn er ook bepaalde voorwaarden. De verzekeraar vergoedt als: De verzekeraar voor de behandeling toestemming heeft gegeven. Bij de overgang van ziekenfonds naar een particuliere verzekering kan en mag de verzekeraar bestaande ziekten uitsluiten om te betalen. Dit geldt dus ook voor een IVF-behandeling. De verzekeraars vergoeden maximaal drie pogingen, maar hier telt een tussendoor afgebroken behandeling ook als poging. Vanaf de vierde poging moeten de mensen de behandeling dus zelf betalen. 5 Juridische feiten: Wat staat er in de wet over de verschillende moderne voortplantingsmethoden? Over Kunstmatige Inseminatie en zijn varianten staat in de wet dat het door iedereen mag worden toegepast die daarvoor door de medici goedkeuring voor hebben gekregen. Zowel homoseksuele als heteroseksuele paren en alleenstaanden mogen dus van Kunstmatige Inseminatie gebruik maken. Bij Kunstmatige Inseminatie Donorsemen (KID) en Fallopian Sperm Perfusion (FSP) wordt er gebruik gemaakt van donorzaad. Bij Intra Ulteriene Inseminatie kan er gebruik worden gemaakt van donorzaad. Donorzaad is afkomstig van een onbekend man of jongeman die zaad vrijwillig en zonder verdere verplichtingen heeft afgestaan. Nu staat nog in de wet dat de zaaddonor anoniem blijft als hij dat wilt. Maar er is een wetsvoorstel ingediend, waarin de anonimiteit van de donor alleen doorbroken kan worden na een daartoe verstrekkende verzoek. Als de ouders het geheim bewaren en het kind dus niet inlichten over zijn afstamming van een donor, zal het kind waarschijnlijk nooit te weten komen dat zijn zorgouders niet zijn biologische ouders zijn. Dan zal het kind geen gebruik gaan maken van het wetsvoorstel dat waarschijnlijk een wet wordt. Maar daarentegen zijn er ook kinderen die van een donorvader afstammen die graag willen weten wie nou eigenlijk de biologische vader is. Zij kunnen dan gebruik van deze aankomende wet. Maar dat wil niet zeggen dat het kind ook zijn biologische vader vindt. De gegevens die over de zaaddonor bekend zijn, zijn vaak te weinig of te algemeen om hem te vinden. Pagina 11 van 18

12 IVF mag volgens de wet door bijna iedereen worden toegepast. Sommige klinieken sluiten lesbische paren uit van reageerbuisbevruchting, maar dit is in strijd met de wet. Dit heeft de Commissie Gelijke Behandeling na een onderzoek geconcludeerd. Lesbische paren moeten dezelfde rechten hebben als heteroseksuelen. Van de dertien klinieken zijn er namelijk drie die lesbische paren weigeren te behandelen. Deze drie klinieken gaven het argument dat ze vinden dat kinderen moeten opgroeien in een gezin met een vader en een moeder. Volgens de commissie wordt hier duidelijk onderscheid gemaakt op basis van seksuele gerichtheid en dat is wettelijk verboden. Alleenstaande vrouwen worden nog vaker geweigerd. In negen van de dertien klinieken worden ze niet toegelaten. Deze klinieken geven het argument hen te weigeren omdat ze vinden dat een kind zich psychologisch in een gezin met alleen een moeder minder goed ontwikkelt dan in een gezin met een vader en een moeder. Deskundigen sluiten dit argument niet uit, maar bevestigen het ook niet. De commissie kan zich in dit argument vinden. Daarom is vooralsnog besloten alleenstaande vrouwen toch uit te sluiten van een IVF-behandeling. Dus iedereen mag IVF toepassen, behalve alleenstaanden. Verder staat er in de wet nog iets over de minimum en maximum leeftijd wanneer IVF mag worden toegepast. Hierover staat in de wet dat de minimum leeftijd moet afhangen van de lichamelijke conditie van een individuele vrouw en de maximum leeftijd is 40 jaar. Hoofdstuk 3 Welke belanghebbenden spelen een rol? Als eerste zijn de ouders belanghebbend. Zij komen met het idee om een modern voortplantingsmethode toe te passen om zo hun kinderwens in vervulling te laten gaan. Het voordeel is dat ze zo misschien toch een kind kunnen krijgen, omdat het op de natuurlijke manier niet lukt. Bij IVF is het een voordeel voor de ouders dat de verzekering dat eerste drie pogingen vergoedt, want ongeveer f 9000,- is niet niks. Wanneer het paar kiest voor Kunstmatige Inseminatie of draagmoederschap moeten ze wél de onkosten betalen, want de verzekering vergoedt deze niet. Bij de behandeling van alle moderne voortplantingsmethoden zal het paar psychisch een deukje of zelf een deuk oplopen. Dit zal afhangen van hoe sterk het paar in hun schoenen staat en hoe de behandeling verloopt. Je kunt je voorstellen dat als de behandeling niet aanslaat en de vrouw dus niet zwanger raakt, of als er wel een bevruchting plaatsvindt, maar het kind nog sterft voordat het geboren is, dit ongetwijfeld een droevige gebeurtenis is voor de ouders en dat het psychische schade zal aanrichten. Ook lichamelijk is het geen pretje. Er zou maar zaad met een spuit bij je naar binnen worden gespoten, dat is geen prettige ervaring. Ook een nadeel voor de ouders kan zijn dat ze rekening moeten houden met het kind. Want het kind heeft ook belangen. Het is een nadeel dat je bijvoorbeeld niet weet hoe het kind zal reageren op twee vaders, twee moeders of alleen een vader of een moeder. Je weet niet of het kind het er moeilijk mee gaat hebben. Misschien wordt hij op school gepest. Natuurlijk zal het kind merken aan de ouders van zijn klasgenoten dat het bij hem thuis anders is. Maar elk kind reageert daar weer anders op. Het ene kind weet zich aan te passen en vindt de situatie thuis doodnormaal. Een ander kind zal er meer moeite mee hebben en zal kwaad op zijn twee vaders, twee moeders of vader of moeder zijn, omdat zij er voor hebben gezorgd dat hij niet normale ouders heeft. Dus geen gewone vader en moeder situatie. Als de ouders of ouder (ingeval van alleenstaande met kinderwens) het kind hebben verwekt met behulp van donorzaad, is er een grote kans dat hun kind wil weten wie zijn biologische vader is. Het kind kan dan als het 18 jaar is, op zoek gaan naar de biologische vader. Ook al heeft de moeder dat liever niet. Zij kan haar dochter niet tegenhouden, omdat iedereen het recht heeft om te weten van wie hij of zij afstamt. Als het kind er ook nog eens met behulp van draagmoederschap gekomen is (dit kan als zowel de man als de vrouw onvruchtbaar is), dan Pagina 12 van 18

13 kan het kind ook op zoek gaan naar de (draag)moeder. Zij heeft een eicel beschikbaar gesteld en heeft het kind uitgedragen. Ook hier geldt weer dat het kind het recht heeft om te weten van wie hij of zij afstamt. Zorgouders die kinderen opvoeden, hebben het er vaak moeilijk mee als hun kind op zoek gaat naar haar biologische vader of moeder. Ze hebben dan het gevoel als of het kind iets te kort hebben gedaan. Ze hebben dan het gevoel dat ze het zelf niet goed genoeg doen of hebben gedaan, omdat het kind op zoek gaat naar zijn of haar echte vader of moeder. Ze voelen zich schuldig, omdat ze een gemis bij het kind niet hebben kunnen bevredigen. Als een kind ter wereld komt met behulp van een of meerdere voortplantingsmethoden brengt dit niet alleen nadelen met zich mee. Het is namelijk een voordeel dat het kind weet dat hij erg gewild was. Zo geweld dat zijn ouder(s), of het nu twee moeders, twee vaders, een moeder en een vader of een alleenstaande is, vele ziekenhuisbezoeken en lichamelijke en geestelijke pijn voor hem wilde doorstaan. Hij weet dat hij zeker niet ongewenst is en dat is toch fijn om te weten. Verder heeft de medici belangen bij het toepassen van moderne voortplantingsmethoden. Hoe meer mensen er voor een behandeling in aanmerking komen, hoe meer geld ze kunnen verdienen. Maar er zijn natuurlijk ook medici die niet alleen voor het geld gaan. Ook zijn er artsen die blij zijn dat ze iemand kunnen helpen. Een nadeel voor de verzekering is, is dat ze geld moeten uitkeren. Een voordeel is dan wel dat ze alleen de eerste drie pogingen met een IVF-behandeling hoeven te vergoeden. Nog een voordeel is, is dat Kunstmatige Inseminatie helemaal niet door de verzekering uitgekeerd hoeft te worden. En de verzekering heeft al helemaal geluk met het feit dat ze eerst toestemming moeten geven of ze de onkosten, de ja of de nee, vergoeden. En daar zijn de ouders, die geen kinderen op de natuurlijke manier kunnen krijgen, dus niet zo blij mee. Hoofdstuk 4 Wie is moreel verantwoordelijk? De ouders hebben uiteindelijk de keuze of ze wel of geen moderne voortplantingsmethode willen toepassen. De ouders maken de uiteindelijke beslissing. Al zijn er wel een aantal mensen die de keuze van de ouders kunnen beïnvloeden. Voordat de ouders overgaan tot een voortplantingsmethode wordt hier met veel mensen uitgebreid over gesproken. Zo zou familie en kennissen invloed kunnen hebben op de beslissing van de ouders. Als iemand uit de familie of de kennissenkring zegt dat ze het niet moeten doen en dit standpunt ook duidelijk onderbouwd, kunnen de ouders van mening gaan vernaderen omdat ze het eigenlijk ook wel een beetje vinden kloppen wat deze persoon zegt, dan kunnen de ouders besluiten het toch niet te doen. Verder spelen de artsen en de verplegers ook een belangrijke rol. Als de arts vertelt dat er erg weinig kans is dat de behandeling aan zal slaan, vanwege medische redenen, zullen de ouders ook sneller besluiten het niet te doen. Of de arts kan besluiten om de behandeling bij een vrouw niet toe te passen, omdat dit medisch niet verantwoord is, dan maakt de arts de uiteindelijke beslissing, maar in zo goed als alle gevallen zullen de ouders het wel eens zijn met deze beslissing. Ook kan de arts de ouders aanmoedigen om een voortplantingsmethode toe te passen, dan zullen de ouders sneller besluiten wel een voortplantingsmethode toe te passen. Maar het kan zijn dat de arts dit heeft aangemoedigd uit eigen belang, want de arts verdient zijn boterham met deze medische behandelingen. Zoals we al eerder hebben verteld, kan ook de kliniek beslissen het niet te doen, want van de dertien IVFklinieken laten vier klinieken lesbische paren niet toe. Als de kliniek het paar niet toe laat, kan een voortplantingsmethode sowieso niet plaatsvinden of ze moeten naar een andere kliniek gaan waar het wel mogelijk is om IVF toe te passen. Voor alleenstaanden is het nog moeilijker een kliniek te vinden waar ze IVF kunnen toepassen. Van de dertien klinieken zijn er negen waar alleenstaanden niet worden toegelaten. Pagina 13 van 18

14 Als een kliniek een paar of een alleenstaande niet toelaat, ontmoedigd dit het paar of de alleenstaande ook weer. Bij de klinieken waar kunstmatige inseminatie wordt toegepast, wordt meestal wel iedereen toegelaten, dus hierbij kunnen de klinieken geen invloed uitoefenen op de keuze van de ouder(s). Vervolgens kan de verzekering invloed uitoefenen op de beslissing van de ouders. Eén van de voorwaarden van het ziekenfonds en voor de particulier verzekerden bij een IVF-behandeling is, dat de verzekering voor de behandeling begint toestemming moet hebben gegeven. Als de verzekering geen toestemming geeft, moeten de ouders de behandeling zelf betalen. Dit is voor de meeste mensen een reden om geen IVF toe te passen. Bij kunstmatige inseminatie verzekert de verzekering niet. Dus bij deze methode heeft de verzekering geen invloed, maar bij kunstmatige inseminatie kan het feit dat alles uit eigen zak betaald moet worden wel invloed hebben. Voor sommige mensen is dit toch vrij veel geld en daarom kunnen ze besluiten om geen kunstmatige inseminatie toe te passen. Ten slotte kunnen politici een rol spelen bij het besluit van de ouders. Bij het onderwerp van moderne voortplantingstechnieken kan de politici echter alleen een rol spelen bij alleenstaanden die IVF willen toe passen. Volgens de wet mogen alleenstaanden geen IVF toepassen. Bij alleenstaanden is de keuze dus snel gemaakt, IVF kan niet worden toegepast. Is de drang naar een kind echter zo groot kan er nog wel gekozen worden voor kunstmatige inseminatie. Hoofdstuk 5: Het formuleren van standpunten en argumenten In dit hoofdstuk zullen we standpunten en deze onderbouwd door argumenten geven voor en tegen het toepassen van moderne voortplantingsmethoden bij iedereen die een kinderwens heeft. Verder zullen we standpunten en onderbouwing geven voor en tegen het feit dat een zaaddonor anoniem moet blijven. Al deze standpunten zijn gevormd door mensen in onze omgeving die wij een vragenlijstje voorlegden. Deze vragen zijn als volgt: 1. Vind je dat lesbische paren via een zaaddonor een kind mogen krijgen? Waarom wel of niet? 2. Vind je dat homoparen met behulp van draagmoederschap en IVF een kind mogen krijgen? Waarom wel of niet? 3. Vind je dat alleenstaanden het recht hebben om kinderen te krijgen? Waarom wel of niet? 4. Vind je dat een zaaddonor anoniem moet blijven? Motiveer. Argumenten die door mensen in onze omgeving genoemd zijn, zijn als volgt: Vóór de toepassing van moderne voortplantingsmethoden door iedereen (vraag 1, 2, 3): - Twee vrouwen of twee mannen kunnen net zo goed voor een kind zorgen als een man en een vrouw. - Als twee vrouwen of twee mannen een kind nemen m.b.v. moderne voortplantingsmethoden hebben zij daar heel bewust voor gekozen, omdat zo n behandeling niet niks is. Dat zal bij een vader-moeder gezin lang niet altijd het geval zijn. - Als je lesbische en homoparen verbiedt een kind te nemen, discrimineer je hen op hun seksuele geaardheid. - Iedereen heeft recht om zijn kinderwens in vervulling te laten gaan, zolang dit verantwoordt is. - Als alleenstaanden geen man of vrouw kunnen vinden, maar wel graag een kind willen, kun je hun die wens niet ontnemen. - Ook bij een alleenstaande is het zo dat hij of zij er heel erg bewust voor heeft gekozen om een kind op te voeden. Pagina 14 van 18