ons kenmerk bijlage(n) datum JG 29 november 2005

Transcriptie

1 Aan de Voorzitter van de Stuurgroep Samenwerking Wet WOZ de heer W.C. Paans Postbus GK DEN HAAG ons kenmerk bijlage(n) datum JG 29 november 2005 betreft: Eindrapportage Pilot jaarlijkse waardering Geachte heer Paans, Via de website heeft de Stuurgroep Samenwerking Wet WOZ op 7 november 2005 onder meer de toezichthouder uitgenodigd om te reageren op de conclusie en het advies in de eindrapportage van de Pilot jaarlijkse waardering. Graag maken wij van de geboden mogelijkheid gebruik. De Waarderingskamer heeft op 24 november 2005 gesproken over de rapportage en over de door u geformuleerde voorwaarden. Samenvatting In het algemeen onderschrijven wij uw visie dat jaarlijkse waardebepaling met ingang van 2007 haalbaar is. Wij bespreken de voorwaarden die u noemt en constateren dat met betrekking tot veel van deze voorwaarden de afgelopen maanden reeds veel gerealiseerd is. Daarnaast wijzen wij op het feit dat de overgang naar jaarlijkse waardebepaling geen op zichzelf staand fenomeen is. De overgang naar jaarlijkse waardebepaling past in de uitgangspunten die nagestreefd worden met het Programma Andere Overheid. De invoering van jaarlijkse waardebepaling kan dan ook bezien worden in de context van de activiteiten die gemeenten de komende tijd zullen verrichten als onderdeel van de invoering van andere onderdelen uit dit programma. Wij denken dan aan het stelsel van basisregistraties met onder meer de Basisregistratie adressen en gebouwen en aan de elektronische dienstverlening in de richting van de burger. De Waarderingskamer bevordert het vertrouwen in een adequate uitvoering van de Wet WOZ Postbus Telefoon (070) Muzenstraat AE DEN HAAG Telefax (070) WB DEN HAAG Bank BNG info@waarderingskamer.nl

2 In deze brief leggen wij uit dat naar ons inzicht een snelle realisatie van jaarlijkse waardebepaling voor gemeenten verstandiger is dan een getemporiseerde invoering. De Waarderingskamer is in het algemeen van mening dat serieus gewerkt moet worden aan het vervullen van de genoemde voorwaarden. Wij constateren echter ook dat op de genoemde terreinen al veel bereikt is. Geen van deze voorwaarden levert echter het risico op dat invoering van jaarlijkse herwaardering volgens het voorgestane tijdpad niet haalbaar zal blijken te zijn. Inleiding De wetgever heeft met het aanvaarden van het wetsvoorstel verbetervoorstellen de wens tot het verhogen van de waarderingsfrequentie vastgelegd in de wet. Tot 1 januari 2005 vond waardering elke vier jaar plaats. Bovendien lag tussen het eerste van vier gebruiksjaren en de waardepeildatum een periode van twee jaar. Dit had tot gevolg dat in het laatste gebruiksjaar de waarde zes jaar oud was. Het werken met een vierjaarlijkse frequentie had tevens als nadeel dat in een sterk stijgende markt de waardeontwikkeling tussen de verschillende waardepeildata met name bij de woningen steeds fors was. Dit heeft bij de afgelopen herwaarderingen in het kader van de Wet WOZ zeker bijgedragen aan het aantal bezwaarschriften. Wij hebben daarop in eerdere adviezen aan de Staatssecretaris van Financiën gewezen. De wetgever heeft overigens van meet af aan gevonden dat de waarderingsfrequentie eigenlijk hoger moest zijn omdat dit het gebruikspotentieel van de WOZ-waarde positief zou beïnvloeden. Wij constateren dat deze argumenten nog steeds valide zijn. Bij de vastlegging van de verhoging van de waarderingsfrequentie in de Wet WOZ is de overgang naar jaarlijkse waardebepaling nadrukkelijk aan de orde geweest. Daarbij is ook de pilot naar de haalbaarheid van jaarlijkse waardebepaling besproken met daarbij de volgende formulering: "Uitgangspunt is om met ingang van 2007 over te gaan tot een frequentere herwaardering, tenzij uit deze pilot blijkt dat verkorting op dat tijdstip niet haalbaar is". (Kamerstukken , nr. 3, blz. 8) Waarom nu? Uit de door uw stuurgroep aangeboden eindrapportage over de pilot blijkt naar de mening van de Waarderingskamer in voldoende mate dat jaarlijkse waardebepaling haalbaar is. Om twee redenen is de Waarderingskamer van mening dat snelle realisatie van deze overgang voor gemeenten verstandiger is dan een getemporiseerde invoering. Ten eerste blijkt uit de marktanalyses tot nu toe dat tussen de waardepeildatum 1 januari 2003 en 1 januari 2005 sprake is geweest van een relatief rustige marktontwikkelingen. Dit zal naar verwachting een gunstig effect hebben op het aantal bezwaarschriften dat in 2007 zal worden - 2 -

3 ingediend en op de complexiteit van de afhandeling. Daarmee is 2007 dan een gunstig jaar om de jaarlijkse herwaardering te starten. Een tweede overweging om de jaarlijkse herwaardering op dit moment in te voeren is het feit dat de communicatie over deze verandering in de richting van de gemeenten (gemeentebesturen) kan worden geplaatst in het kader van enkele duidelijk samenhangende ontwikkelingen op het terrein van het Programma Andere Overheid. In dit kader zijn de activiteiten nodig voor de overgang naar jaarlijkse waardebepaling direct verbonden met: - de invoering van de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG); - de invoering van een stelsel van basisregistraties, waardoor de WOZ-administratie bijvoorbeeld gekoppeld zal moeten zijn aan de GBA (ook voor personen woonachtig buiten de gemeente) en het Basisbedrijvenregister; - de intensivering van de dienstverlening aan de burgers via internet met bijvoorbeeld het uitgangspunt om in 2007 taxatieverslagen in alle gemeenten te ontsluiten via internet met DigiD als toegangscontrole; - de intensivering van het gebruik van WOZ-gegevens door andere parijen (meergebruik) waardoor ook andere afnemers bediend worden en mogelijk de overgang naar een WOZregistratie binnen het stelsel van basisregistraties; - de invoering van een gezamenlijke infrastructuur voor het uitwisselen van gegevens tussen overheden waarmee alle verkeer tussen de basisregistraties afgehandeld kan worden, maar ook het WOZ-berichtenverkeer. Door deze ontwikkelingen in hun onderlinge samenhang te presenteren verwachten wij een positieve invloed op het draagvlak, minder hoge investeringen bij gemeenten en meer enthousiasme op de werkvloer om met deze ontwikkelingen aan te slag te gaan. Bespreking van de voorwaarden De pilotrapportage is verschenen met een aanbiedingsbrief, waarin u de voorwaarden opsomt voor een succesvolle jaarlijkse waardering. Per genoemde voorwaarde plaatsen wij graag enkele opmerkingen. Voor een jaarlijkse waardering moet de personele bezetting kwalitatief en kwantitatief op sterkte zijn. Vooral door het samenvallen en het snel opeenvolgen van werkzaamheden in het WOZ-proces zullen vertragingen moeilijk in te halen zijn. Wij onderschrijven het belang van voldoende en kwalitatief goede en gemotiveerde medewerkers, maar wij menen dat deze voorwaarde ten onrechte wordt gekoppeld aan de introductie van jaarlijkse waardebepaling. Dat alleen met een kwalitatief en kwantitatief goede bezetting optimale resultaten worden geboekt is een open deur. Ook voor de huidige uitvoering van de Wet WOZ is dit van belang en achterstanden of tekortkomingen in een gemeente zijn vaak terug te voeren op beperkingen in de bezetting. Bij de communicatie over de op - 3 -

4 gemeenten afkomende veranderingen kan het belang van een goede bezetting (al dan niet door inhuur van externe dienstverleners) zeker onder de aandacht van de gemeentebesturen worden gebracht. De versnelling van het WOZ-proces brengt tevens mee dat (verdere) stroomlijning nodig is van de werkprocessen bij het verzamelen, beoordelen, bewerken, verwerken en verstrekken van de informatie. Om dit te bevorderen heeft de Stuurgroep een conceptdraaiboek voor de overgang naar een frequentere waardering laten opstellen. Het tijdig beschikbaar hebben van een concept-draaiboek dat functioneert als een checklist voor de veranderingen die moeten plaatsvinden is een goede zaak. De Waarderingskamer heeft haar Waarderingsinstructie jaarlijkse waardebepaling, welke moet gaan gelden vanaf 1 januari 2007, vrijwel gereed. Dit document zal worden verspreid zodra de vereiste inwerkingtredingsbesluiten in het Staatsblad zijn gepubliceerd. Ook deze Waarderingsinstructie kan helpen bij het stroomlijnen van werkprocessen. Naar onze mening is het daarbij van groot belang dat deze stroomlijning van de WOZ-werkprocessen niet teveel als een geïsoleerd geheel gezien wordt. Daarom hebben wij er hierboven voor gepleit om in de communicatie te wijzen op de samenhang met andere ontwikkelingen. Niet het WOZ-proces moet worden gestroomlijnd, maar de gehele informatievoorziening binnen de gemeentelijke organisatie, waarbij de WOZ een onderdeel is. Om die reden hebben wij in de Waarderingsinstructie jaarlijkse waardebepaling bijvoorbeeld een duidelijke relatie gelegd met de werkprocesen voor de bijhouding van de BAG. Deze relatie is ook afgestemd met het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) en dat draagt ook bij aan een doelmatige werkwijze. Het lijkt ons verder verstandig om de werkprocessen in het kader van elektronische dienstverlening (communiceren via de website bijvoorbeeld over taxatieverslagen, bezwaren etc.) niet voor de WOZ-processen afzonderlijk aan te pakken, maar ze in te passen in het e-government beleid van de desbetreffende gemeente. Gebruik van taxatiewijzers moet worden geoptimaliseerd. Deze moeten ieder jaar tijdig gereed en ter beschikking staan, inclusief de daaraan ten grondslag liggende marktinformatie. Naar het oordeel van de stuurgroep kan aan deze voorwaarde worden voldaan. Zo worden momenteel voor de eerstvolgende herwaardering 23 taxatiewijzers op het WOZ- Datacenter geplaatst. Daarmee is op dit moment aan deze noodzakelijke randvoorwaarde voldaan. Ook wij zijn verheugd over het feit dat inmiddels voor de waardepeildatum 1 januari 2005 gezamenlijke taxatiewijzers beschikbaar zijn. Naar verwachting zullen ook voor komende taxatieronden op basis van deze samenwerking dergelijke taxatiewijzers relatief eenvoudig door een jaarlijkse bijstelling van de kengetallen geactualiseerd worden. Daarbij zal gebruik - 4 -

5 gemaakt worden van actuele marktinformatie afkomstig van het WOZ-Datacenter. De Waarderingskamer zal onderzoek doen naar de mate waarin de taxatiewijzers worden gebruikt en voldoen. Wij zullen ook verdere initiatieven nemen om het taxeren met gebruikmaking van deze taxatiewijzers verder te optimaliseren. Voor het afhandelen van bezwaar- en beroepschriften is het noodzakelijk dat modelmatige waardebepaling in de wet wordt verankerd, waardoor informatie uit waarderingsmodellen dezelfde juridische waarde hebben als individuele taxatierapporten. In de regelgeving is al rekening gehouden met modelmatige waardebepaling. In de uitspraak van de Hoge Raad van 14 oktober 2005 is ingegaan op de bewijslastverdeling. Wij menen dat gelet op de uitgangspunten die de Hoge Raad in deze uitspraak formuleert, met een onderbouwing (taxatieverslag met heldere toelichting) die aan de regels van de Waarderingsinstructie voldoet, een gemeente in beginsel voldoende invulling heeft gegeven aan de op haar rustende bewijslast. Zeker wanneer ook de behandeling van de grieven van de belanghebbenden worden geplaatst binnen de kaders van het taxatiemodel, vormt de taxatie op basis van systematische vergelijking (modelmatig) een goed verdedigbare taxatie. Het is daarbij natuurlijk van groot belang dat aantoonbaar alle (markt)informatie in het taxatiemodel is meegenomen. Indien een belanghebbende informatie aanvoert die in het taxatiemodel niet is meegewogen, beperkt dit de overtuigingskracht van de vastgestelde waarde. Het lijkt ons om die reden dan ook niet verstandig om modelmatige waardebepaling in de wet te verankeren, wanneer daarmee een wijziging van de bewijslastverdeling wordt nagestreefd. Koppeling van de systemen voor modelmatige waardebepaling en het heffingssysteem is onontbeerlijk. Op korte termijn zal een in te stellen werkgroep uitsluitsel geven over de acties die nog moeten plaatsvinden om de gewenste situatie te bewerkstelligen. De Waarderingskamer is van mening dat veel van de tekortkomingen in het verleden ook zijn voortgekomen uit "kinderziekten". Juist door het toegenomen gebruik van modellen en het anders omgaan met het implementeren van deze modellen in de geautomatiseerde omgeving van gemeenten, is inmiddels veel ervaring opgedaan. Door het uitwisselen van deze ervaringen worden de beperkingen in toenemende mate weggenomen. Zeker nu bij de herwaardering naar waardepeildatum 1 januari 2005 weer wordt aangesloten op de ervaringen bij de waardepeildatum 1 januari 2003 vinden wij dat aan de voorwaarde van de automatiseringstechnische koppeling tussen verschillende applicaties op korte termijn voldaan kan zijn. Wel sluit dit aandachtspunt nauw aan bij de noodzaak van het inzetten van kwalitatief goede medewerkers en het goed toerusten (opleiden) van deze medewerkers

6 Het verwerken, verzamelen en controleren van vergunningsvrije bouwwerken blijft een knelpunt. De juistheid van de WOZ-administratie komt hierdoor in het gedrang. Het is noodzakelijk dat er aanvullende maatregelen op dit punt worden getroffen. Hierover is met diverse betrokkenen bij de WOZ overleg gepleegd. Helaas is nog geen goede oplossing voorhanden. Dit is duidelijk een onderwerp waarbij de samenhang met de bijhouding van de BAG aan de orde is. Ook is de samenhang aan de orde met de veranderingen die verband houden met de introductie van één omgevingsvergunning ter vermindering van de administratieve lastendruk die het gevolg is van het huidige vergunningenstelsel. In de Waarderingsinstructie jaarlijkse waardebepaling gaan wij ook in op de te gebruiken technieken om veranderingen te achterhalen die niet door een vergunning worden gesignaleerd. De inspanningen die dan gedaan worden zijn niet alleen voor de WOZ van betekenis, maar ook voor (alle gebruikers van) de BAG. Er is veel informatie voorhanden die momenteel nog onvoldoende gebruikt wordt, zoals bijvoorbeeld de signalen die voortkomen uit het bijhouden van grootschalige kaarten (GBKN) of signalen uit het geautomatiseerd vergelijken van digitaal fotomateriaal van verschillende data. Wij zijn van mening dat er geen aanvullende maatregelen nodig zijn, wanneer er goed wordt samengewerkt met de uitvoerders van deze andere werkprocessen (bijhouding GBKN) en gezamenlijk gebruik wordt gemaakt van de moderne technieken. Verandering in het toezicht (o.a. meer toegespitst op de kwaliteit van de waardebepaling) verdient aanbeveling. In de Waarderingskamer is daarover inmiddels al diverse keren uitgebreid gesproken. Dit heeft dus de aandacht. De Waarderingskamer heeft in haar werkplan 2006 aangegeven op welke wijze de veranderingen in het toezicht en de overgang naar "systeemtoezicht" gestalte zullen krijgen. Een belangrijke voorwaarde voor het veranderen van het toezicht voor een specifieke gemeente is overigens wel de wijze waarop de gemeente zelf de planning en control, de kwaliteitsbewaking en de externe verantwoording heeft ingericht. Betrokken gemeenten en Waarderingskamer moeten dus gezamenlijk werken aan de gewenste verandering van het toezicht. Het Fiscaal Opleidingenoverleg Lokale Overheden is gevraagd te bezien welke opleidingsbehoeften de wijzigingen met zich brengen en te stimuleren dat in deze behoeften wordt voorzien. Dit achten wij een goede zaak. Mede door onze betrokkenheid in het FOLO zullen wij actief aan het onderzoek bijdragen. Overigens willen wij ook hier nadrukkelijk wijzen op het feit dat niet alleen gekeken moet worden naar de "fiscale opleidingen". De ontwikkelingen die op gemeenten afkomen en waarvan jaarlijkse waardebepaling er slechts één is, vergen juist ook opleidingen op het terrein van een integrale aanpak van overheidsinformatievoorziening, van - 6 -

7 inrichting van beleidsterrein overstijgende werkprocessen en planning en control. Ook in die richting willen wij nadrukkelijk opleidingen stimuleren. De afhandeling van de bezwaren zal alleen tijdig en binnen het kostenplafond plaatsvinden als de verwachting uitkomt dat bij een jaarlijkse herwaardering het aantal bezwaarschriften drastisch afneemt. In de praktijk zal moeten blijken of de prognoses in deze richting op basis van de bezwaarafhandeling in 2005 juist zijn. Voorts kan bij een verbreding van het gebruik van de waarden, bijvoorbeeld voor het vaststellen van de huurprijzen, een extra stimulans ontstaan voor het maken van bezwaar. Jaarlijkse waardebepaling wordt juist ingevoerd om het aantal bezwaarschriften te laten afnemen. De waardesprongen tussen de verschillende waardepeildata zijn immers minder groot. Doordat de waardepeildatum dichter bij het gebruiksjaar ligt sluit de waarde ook beter aan op de beleving van de belanghebbende. De effecten van deze voordelen zullen pas optimaal tot uitdrukking komen, wanneer daarmee enige ervaring is opgedaan en ook de belanghebbenden gewend zijn aan deze situatie. De problematiek van het afhandelen van de bezwaren speelt met name in de overgangsperioden, omdat dan nog niet de daling van het aantal bezwaren volledig zal zijn bereikt (bijvoorbeeld in 2007 hebben de bezwaren nog betrekking op een tweejaarlijkse herwaardering) terwijl de snelheid van afhandelen en het inpassen in de nieuwe herwaardering al wel volledig op het nieuwe ritme afgestemd moeten zijn. De herwaardering naar waardepeildatum 1 januari 2007 moet immers begin 2008 aan de burgers bekend gemaakt worden. Juist om die reden pleit de Waarderingskamer voor invoering van de jaarlijkse waardebepaling met waardepeildatum 1 januari 2007 in 2008 zoals dat thans is voorzien. Immers nu is reeds bekend dat het waardeverschil tussen de waardepeildatum 1 januari 2003 en 1 januari 2005 beperkt zal zijn en dat zal een dempend effect hebben op het aantal bezwaarschriften. Verbreding van het gebruik kan overigens ook een belang laten ontstaan bij een correcte waarde (huurprijs bij corporatiewoningen vanuit de corporatie gezien; WOZ-taxatieverslag bij het aanvragen van een hypotheek; lagere rente omdat geen sprake is van topfinanciering). Ook dit draagt bij een vermindering van het aantal bezwaarschriften. De Stuurgroep neemt tot slot de suggestie vanuit de pilotstudie over om gemeenten die aangeven niet (zelfstandig) tijdig de overstap naar de jaarlijkse waardering te kunnen maken, ondersteuning te bieden. Over de wijze waarop dit (bijvoorbeeld via een taskforce) moet gebeuren, zal de Stuurgroep overleggen met betrokken partijen in het WOZ-proces. Wij zijn graag bereid om mee te denken bij de inrichting van deze taskforce. Ook zijn wij bereid te praten over de maatregelen die door de toezichthouder genomen kunnen worden om eventuele problemen tijdig te signaleren en vervolgens op te lossen. Het werken met deze - 7 -

8 taskforce sluit ook goed aan op de wijze waarop gemeenten bijvoorbeeld in het kader van de invoering van de BAG ondersteuning kunnen krijgen van teams. Het is daarbij van groot belang dat deze teams niet alleen van elkaars werkzaamheden op de hoogte zijn, maar ook wederzijds elkaars expertise aanroepen om gemeenten optimaal te kunnen ondersteunen bij een geïntegreerde aanpak van veranderingen. Conclusie Uit de door uw Stuurgroep aangeboden eindrapportage blijkt naar de mening van de Waarderingskamer dat jaarlijkse waardebepaling haalbaar is. Wij vertrouwen erop dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten deze uitkomst snel aan de Staatssecretaris van Financiën bericht, zodat het besluit na het voorgeschreven overleg met de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ook snel in de formele regelgeving wordt vastgelegd. Door het zo snel mogelijk geven van duidelijkheid aan alle betrokkenen kan de komende tijd optimaal worden gebruikt voor de voorbereiding van de komende herwaarderingsronden (1 januari 2005, 1 januari 2007 en 1 januari 2008) in onderlinge samenhang. Op die manier is ook de meeste tijd beschikbaar om aan de realisatie van de door u geformuleerde voorwaarden te voldoen. WAARDERINGSKAMER mr. J.G.E. Gieskes secretaris mr. J.A.M. Hendrikx voorzitter - 8 -