Talent4U 2. Lessenserie voor het vmbo. Dopingcontrole. Inhoud. Talent4U. Het klinisch laboratorium

Transcriptie

1 2 1 Lessenserie voor het vmbo Dopingcontrole Inhoud Introductie... 2 Opdracht 1 Practicum... 3 Opdracht 2 Het echte werk Opdracht 3 Teamwork en communicatie Opdracht 4 De analist vertelt... 8 Opdracht 5 Wat vind jij?... 9 Opdracht 6 Werken in een laboratorium

2 2 Introductie Info Medicijnen, stuiterballen, lippenstift, bio-plastic, allemaal producten die ontwikkeld zijn in laboratoria. In een laboratorium worden nieuwe stoffen en producten gemaakt. Ook worden bestaande producten in laboratoria getest. Zo wordt voedsel regelmatig gecontroleerd op kwaliteit. Veel bedrijven hebben dan ook een laboratorium. Denk maar aan bedrijven die voedingsmiddelen, verf of medicijnen maken of de bedrijven die voor schoon drinkwater zorgen. Er zijn ook laboratoria waar onderzoek wordt gedaan met patiënten-materiaal zoals bloed of urine. Deze laboratoria vind je vaak bij ziekenhuizen. Door bloed of ander materiaal te onderzoeken helpen de mensen in het laboratorium een arts om te bepalen wat iemand mankeert. Een laboratorium bij een ziekenhuis noem je een klinisch laboratorium. Hier werken veel analisten en laboranten. Het is belangrijk dat zij goed kunnen omgaan met de apparatuur en instrumenten. Ook moeten zij heel netjes en nauwkeurig werken. Weet jij wat je zoal kunt tegenkomen in een klinisch laboratorium? Opdracht 1 a. Omcirkel de items die je in het klinisch laboratorium tegenkomt. Veel ziektes kunnen in een laboratorium worden aangetoond door bijvoorbeeld bloed of urine te onderzoeken. Als je bijvoorbeeld veel bacteriën vindt in urine, kan dat wijzen op blaasontsteking. En teveel suiker in je bloed kan wijzen op suikerziekte. Zo zijn er honderden testen die je kunt doen om te ontdekken wat er aan de hand is. Als een laborant een test uitvoert met bijvoorbeeld bloed of urine, noem je dat een analyse. b. Noem zelf nog een ziekte die je kunt aantonen met een test in het laboratorium.

3 3 Practicum: Urine testen Info In het laboratorium kun je niet alleen ontdekken welke ziekte iemand heeft, je kunt ook in bloed of urine zien of iemand medicijnen, drugs of doping heeft gebruikt. Vandaag zijn jullie de laboranten. In de kampioenswedstrijd heeft FC Helium tegen alle verwachtingen in gewonnen van FC Plutonium. Jullie gaan controleren of de spelers van voetbal-elftal FC Helium niet stiekem doping hebben gebruikt. Om ervoor te zorgen dat analyses altijd hetzelfde en nauwkeurig worden uitgevoerd, werken laboranten met protocollen. Een protocol is een soort recept: er staat precies in wat je moet doen en in welke volgorde. Jullie voeren vandaag 3 protocollen uit. Als controletest worden de protocollen ook uitgevoerd met urine waar zeker geen doping in zit. Dit noemen we het controlemonster. Met het eerste protocol wordt gecontroleerd of het ingeleverde monster wel echt urine is. Misschien heeft de speler wel appelsap ingeleverd om de controle te ontduiken! Met het tweede en derde protocol kun je doping aantonen. Opdracht 2 Bij deze opdracht werk je met zijn tweeën. LET OP! In het klinisch laboratorium werk je met menselijk materiaal. Werk daarom nauwkeurig en draag handschoenen. Ieder tweetal test de urine van één speler. STAP 1 Wat heb je nodig? Verzamel de benodigdheden voor het practicum. Per tweetal heb je nodig: 1 bekertje controlemonster 1 bekertje spelers-urine 1 bekertje urinetester 6 testbakjes 2 teststrips 1 potje testpoeder 3 injectiespuiten 1 spatel

4 4 STAP 2 Is het wel urine? Voer nu het eerste protocol uit met het controlemonster. Protocol 1: Urinot Doe 5 ml controlemonster of urine in een testbakje. Gebruik hiervoor een injectiespuit. Voeg 2 ml urinetester toe. Gebruik een nieuwe injectiespuit. Wacht 1 minuut. Wat zie je? Schrijf het op in tabel 1. TIP: zet het testbakje op een witte ondergrond om de kleur goed te kunnen zien. Schrijf in tabel 1 op wat je ziet bij protocol 1: controlemonster. Controlemonster Urinemonster FC Helium TABEL 1 Naam speler: Protocol 1 Wat zie je? Wat zie je? (Urinot) Protocol 2 Wat zie je? Wat zie je? (Acidon) Protocol 3 Wat zie je? Wat zie je? (Citrosol) Schrijf in tabel 1 de naam van de speler wiens urine je test. Voer protocol 1 opnieuw uit, maar nu met het urinemonster van FC Helium. Schrijf in tabel 1 op wat je ziet bij protocol 1: urinemonster FC Helium.

5 5 Vraag 1: Heeft de speler van FC Helium echt urine ingeleverd? Kijk naar de resultaten in tabel 1, bij protocol 1. Zag je bij het controlemonster een verkleuring? Zag je bij het urinemonster van FC Helium een verkleuring? Een verkleuring bij het Urinot protocol geeft aan dat het monster urine is. Heeft de speler van Urinot echt urine ingeleverd? STAP 3 STAP 4 Test op doping! Voer nu protocol 2 uit met het controlemonster en daarna met het urinemonster van FC Helium. LET OP: gebruik schone testbakjes! De injectiespuiten die je eerder voor het controlemonster en de urine van FC Helium hebt gebruikt kun je opnieuw gebruiken, maar wissel ze niet om! Test nogmaals op doping! Voer nu protocol 3 uit met het controlemonster en daarna met het urinemonster van FC Helium. LET OP: gebruik schone testbakjes! De injectiespuiten die je eerder voor het controlemonster en de urine van FC Helium hebt gebruikt kun je opnieuw gebruiken, maar wissel ze niet om! Protocol 2: Acidon Doe 5 ml controlemonster of urine in een testbakje. Gebruik hiervoor een injectiespuit. Doop de teststrips in de vloeistof. Wat zie je? Schrijf het op bij protocol 2 in tabel 1. Protocol 3: Citrosol Doe 5 ml controlemonster of urine in een testbakje. Gebruik hiervoor een injectiespuit. Voeg een spatelpuntje testpoeder toe. Wat zie je? Schrijf het op bij protocol 3 in tabel 1. Vraag 2: Heeft de speler van FC Helium doping gebruikt? Kijk naar de resultaten in tabel 1, bij protocol 2. Zag je bij het urinemonster van FC Helium hetzelfde resultaat als bij het controlemonster? Kijk naar de resultaten in tabel 1, bij protocol 3. Zag je bij het urinemonster van FC Helium hetzelfde resultaat als bij het controlemonster? Als je bij 1 of meer protocollen een verschil ziet tussen de spelersurine en het controlemonster is dit een aanwijzing voor het gebruik van doping. Aanvullend onderzoek is dan noodzakelijk. Is aanvullend onderzoek voor jouw monster noodzakelijk?

6 6 Het echte werk Info In een klinisch laboratorium worden veel analyses uitgevoerd met apparaten en machines. Die apparaten voeren analyses nauwkeurig en automatisch uit. De analist moet goed weten welke analyse door welk apparaat wordt uitgevoerd en hoe de apparaten werken. Opdracht 3 a. b. Bekijk de film over het klinisch laboratorium (deel 1). Welke verschillen zie je tussen de testen die je in opdracht 2 hebt gedaan en die in het laboratorium? Zelf gedaan bij opdracht 2 Laboratorium in de film VERSCHIL 1: VERSCHIL 2: VERSCHIL 3: Naast urine, worden er nog andere lichaamsvloeistoffen getest in het klinisch laboratorium. Noem er twee: In de film hoor je dat de analist alleen afwijkende uitslagen te zien krijgt. Wat zijn dat? Afwijkende uitslagen zijn hetzelfde/anders dan de uitslagen van de controlemonsters.

7 Datum en tijdstip:... Naam analist:... 7 Teamwork en communicatie Info Als analist werk je altijd in een team. Bovendien gaat het werk vaak 24 uur per dag door. Patiënten willen natuurlijk snel weten wat er met ze aan de hand is. Het is dan ook belangrijk dat je goed communiceert over wat je al hebt gedaan en wat er nog moet gebeuren. Opdracht 4 a. b. Bekijk de film over het werken in een klinisch laboratorium (deel 2). De resultaten van de de analyses van de urine van de spelers van FC Helium moeten worden gerapporteerd aan de aanvrager. In dit geval is de aanvrager de voetbalbond. Kijk terug naar wat je hebt ingevuld in tabel 1 en vul het onderstaande rapportageformulier in met jullie bevindingen. RAPPORTAGEFORMULIER Laboratorium:... Monster: Uitgevoerde analyses (vul hier de namen van de protocollen in): Bevinding analyse 1: afwijkend/niet afwijkend Bevinding analyse 2: afwijkend/niet afwijkend Bevinding analyse 3: afwijkend/niet afwijkend. Vervolg analyse noodzakelijk: ja/nee Wil je meer weten over het werken in een klinisch laboratorium? Bekijk de hele film op

8 8 De analist vertelt Opdracht 5 Bekijk het filmpje van Kim op a. Wat onderzoekt Kim? b. Wat vindt Kim leuk aan haar werk? Je weet nu meer over het werken in een klinisch laboratorium. Welke eigenschappen denk jij dat je moet hebben om een goede laborant te zijn? Omcirkel steeds de eigenschap die het belangrijkst is voor een laborant. Heel snel werken of Nauwkeurig werken Creatief zijn of Goed communiceren Zelfstandig werken of Goed kunnen verkopen Verantwoordelijk werken of Argumenteren Veilig werken of Ambitieus zijn

9 9 Wat vind jij? In deze les heb je zelf analyses uitgevoerd en gezien hoe het er op een echt laboratorium aan toegaat. Je weet nu wat laboratoriumtechniek is en wat een laborant doet. Misschien is een baan als laborant ook wel iets voor jou! Opdracht 6 Beantwoord de volgende vragen. 1. Wat vond je het leukst aan deze les? 2. Wat vond je het minst leuk aan deze les? 3. Wat lijkt je leuk aan het beroep van laborant of analist? 4. Wat lijkt je niet leuk aan het beroep van laborant of analist? 5. Zou je zelf laborant of analist willen worden? Ken je iemand die werkt in de sector techniek? Vraag hem of haar eens over zijn werk. Misschien kun je wel een keer op het bedrijf kijken! Ken je niemand in de sector techniek, maar wil je toch graag eens een laboratorium van binnen zien? Kijk dan op:

10 10 Werken in een laboratorium Info Kun jij nauwkeurig werken? Durf jij verantwoordelijkheid te nemen? Wil je graag werken met moderne apparatuur en computers? Dan is een baan als analist of laborant misschien wel iets voor jou. Als analist of laborant kun je bij veel verschillende bedrijven en instellingen aan de slag. Denk maar aan ziekenhuizen, universiteiten, levensmiddelenbedrijven of waterzuiveringsbedrijven. Je kunt een bijdrage leveren aan wetenschappelijk onderzoek, een arts helpen bij het stellen van een diagnose, of de veiligheid van voedsel controleren. De opleidingen tot laborant en analist zijn allemaal mbo-3 of mbo-4 opleidingen. Je begint vaak als allround laborant. In je baan kun je je verder specialiseren op een bepaald soort analyses. Omdat de ontwikkelingen nooit stilstaan, ben je als laborant of analist nooit uitgeleerd. Zo blijft je werk uitdagend! Met een mbo-4 opleiding kun je ook doorstromen naar het hbo. Hier kun je bijvoorbeeld de opleiding volgen tot forensisch onderzoeker. Lijkt het je leuk om in een laboratorium te werken? Ga dan eens kijken bij de opleiding laboratoriumtechniek bij jou in de buurt. Op de volgende bladzijde vind je de opleidingen tot laborant of analist met de leerweg BOL. De opleidingen worden soms ook als BBL-opleiding aangeboden. Meer informatie over de BOL- en BBL-opleidingen en de verschillende mogelijkheden vind je op In de tabel hieronder een voorbeeld van de doorstroommogelijkheden van een opleiding. Laborant Mbo-niveau Niveau 3 Niveau 4 Doorstroom- (niveau 4) hbo mogelijkheden (bijvoorbeeld Forensisch onderzoek)

11 11 niveau 3 niveau 4 1. Leeuwarden Nordwin College & Friesland College Chemisch Medisch Microbiologisch 2. Groningen Noorderpoort College Biologisch-medisch Chemisch-fysisch 3. Emmen Drenthecollege Chemisch-fysisch 4. Enschede ROC van Twente 5. Deventer Aventus Chemisch-fysisch Klinische Chemie 6. Zutphen Aventus Chemisch-fysisch Klinische Chemie 10. Amsterdam ROC van Amsterdam 11. Leiden ROC Leiden Biotechnologisch Chemisch-fysisch Klinische Chemie Pathologie 12. Rotterdam Zadkine 13. Vlissingen Scalda Chemisch-fysisch 14. Breda Radius College Chemisch-fysisch Klinische Chemie Microbiologisch Pathologie 15. Eindhoven Summa College Biotechnologisch Chemisch-fysisch Klinische Chemie Oss ROC de Leijgraaf Biotechnologisch Chemisch-fysisch Klinische Chemie Pathologie 17. Boxmeer ROC de Leijgraaf Biotechnologisch Chemisch-fysisch Klinische Chemie Pathologie 18. Sittard Leeuwenborgh Biotechnologisch Chemisch-fysisch Klinische Chemie Pathologie Apeldoorn Aventus Chemisch-fysisch Klinische Chemie 8. Arnhem/Nijmegen Rijn IJssel Utrecht ROC Midden Nederland 18