Gerechtsbestuur Dwarsdijk of Nijendijk, 1701-

Transcriptie

1 NT00027_2_5 Nadere Toegang op de inv. nrs 2-5 uit het archief van het Gerechtsbestuur Dwarsdijk of Nijendijk, (27) A.A.B. van Bemmel 2006, met wijzigingen in 2014

2 Inleiding Deze notitie bevat een chronologische lijst van regesten van stukken in het archief van het gerechtsbestuur Dwarsdijk ( ), aanwezig in het het Regionaal Historisch Centrum Zuidoost Utrecht (RHCZOU). Van waren Dwarsdijk en Werkhoven gecombineerd tot Werkhoven, in 1798 werden Dwarsdijk en Werkhoven samengevoegd en in 1801 weer ontbonden tot zelfstandige gerechten. (Medio 1811 zijn Dwarsdijk en Cothen verenigd tot de gemeente Cothen.) Tijdens de samenvoeging (!) met Werkhoven opgemaakte akten betreffende Dwarsdijk zijn indertijd ingeschreven in registers van het gerecht Werkhoven. Na de ontbinding is in ieder geval een deel van die akten weer afschreven in registers van Dwarsdijk zelf. De betreffende registers van het gerecht Werkhoven zelf zijn niet bewaard gebleven. Van een akte waarvan zowel de minuut als het protocol aanwezig is, is één regest opgemaakt. Omdat er soms tussen minuut en protocol kleine (schrijf)verschillen bestaan, wordt aanbevolen beiden te bezien. Bij akten die zijn niet gedateerd danwel waarvan de datering (sterk) is beschadigd, is tussen [ ] een benaderde datering in het regest opgenomen. In opgeborgen danwel ingebonden staat hebben de akten niet altijd de juiste chronologische volgorde. Protocolakten betreffen soms registratie van elders en vaak eerder opgemaakte akten. In deze notitie is de datum van registratie aangehouden dus níet de datum van opmaking. Niet-ingebonden akten zijn soms dossiersgewijs opgeborgen maar voor deze notitie is de chronologische volgorde aangehouden. Blad staat voor blad, fol. voor folio en p. voor pagina; m staat voor morgen (0,848 hectare; nb: 1 hoeve is doorgaans 16 morgen ofwel 13,57 ha; 1 akker is doorgaans 4 soms 3 morgen; 1 morgen is 6 hont à 0,14 ha); r staat voor roede (3,76 meter) en v staat voor voet (0,376 meter); Ook in het archief van het Domkapittel in Het Utrechts Archief bevinden zich stukken van/voor het gerecht Dwarsdijk onder meer aangaande de benoeming van schepenen (nrs , 3651, ). Dit document bevat regesten op de inv.nrs 2-5: 2. Rekest van stemgerechtigde burgers aan het Intermediair Uitvoerend Bewind, waarbij vernietiging wordt gevraagd van het besluit tot samenvoeging met het gerecht Werkhoven, met bijlagen, Stukken betreffende de aanwijzing door stemgerechtigde burgers van een kiesman voor de Utrechtse provisionele representanten, Brief aan het Staatsbewind der Bataafse Republiek over de uitslag van de stemming over de ontwerp-staatsregeling, met lijst van stemgerechtigde burgers, Afschriften. 5. Staat van jaarlijks terugkerende bestuurswerkzaamheden van het gerecht, (ca. 1784). 2

3 Regesten Brief, gedaan te Werkhoven, van de agenten W. Verkerk en W.H. Kuyper aan de leden uitmakende het gemeentebestuur van den Dwarsdijk waarin zij, ingevolge de last door het Intermediair Administratief Bestuur aan hen opgelegd, kennis geven dat het Colegie door u lieden uitgemaakt wordende benevens deszelfs Ministers Bedienden door ons is ontbonden (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 2) Afschrift van een brief van de geërfden en ingezetenen van de Dwarsdijk aan het Uitvoerend Bewind der Bataafsche Republiek waarin zij aangeven sedert ongeheugelijk tijden een zelfstandige gemeente geweest te zijn welke voor zoveel het huishoudelijk bestuur aangaat altijd is bestuurd of bediend geworden door personen uit die gemeente en door de ambachtsheer aangesteld tot op de revolutie in 1795 (sedertdien door de stemgerechtigde burgers) en welke personen hebben gefunctioneerd tot de missive van waarbij het gemeentebestuur is ontbonden, en nadien de gemeente in die van Werkhoven is geïncorporeerd, zonder hoor en wederhoor. Bovendien is Werkhoven van een andere aard dan Dwarsdijk - het is veel vruchtbaarder - waardoor het in de consumtieve middelen veel hoger wordt aangeslagen. Daarnaast worden de dorpslasten te Werkhoven voor de helft omgeslagen over landerijen en voor de andere helft over de inwoners terwijl die lasten in Dwarsdijk alleen over de landerijen worden omgeslagen omdat de ingezetenen die last minder kunnen supporteeren. Ook zijn er in Werkhoven andere rekeningen dan in Dwarsdijk en is er een ander soort administratie. Om al die redenen wordt verzocht de incorporatie ongedaan te maken; [was getekend] F. Wttewaall van Stoetwegen (kameraar Domkapittel), IJsbrand de Kock Hendrikzoon, E. Sanderson, U.W.T. Cazuis, A. Methorst, J.C. de Graaf voor rekening van P.C. Burman de la Bassecour, Jan Jansen van Spithoven, J.L. Kien, Krijn van Hasendonk, Arie Scherpenseel, Johannis Wigman, Hendrik Spaan, Arnoldus Spaan, Jan van Hasendonk, W. Odijk, Johannes van der Louw, Jan Verheul, Frans Odijk, Hendrik van den Berg, Gijsbert van Eck, Giel van der Louw, Claas Hofman, J.C. de Graaf (gewezen schout en secretaris); [onderstond] accordeert met het origineel getekend , notaris A. Hartman (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 2) Afschrift van een brief van de stemgerechtigde burgers van het gerecht Nijendijk anders Dwarsdijk aan het Intermediair Uitvoerend Bewind der Bataafsche Republiek of aan de Agent van Justicie derzelve Republiek waarin zij aangeven sedert ongeheugbare tijden een zelfstandige gemeente te zijn geweest die, zonder verhoor of toestemming van derzelve stemgerechtigde burgers, ingevolge aanschrijven van , in de gemeente Werkhoven is geïncorporeerd waardoor zij niet alleen van al hun vrijheden en voorrechten zijn beroofd maar ook financieel aanmerkelijk zijn bezwaard, en daarom verzoeken om weer op zich zelfs, vrij en onafhankelijk van Werkhoven te worden; [was getekend] Frans Odijk, Hannes Wigman, Hendrik van den Berg, Jan Janse van Spithoven, Arie van Scherpenseel en Giel van der Louw; [onderstond] accordeert met het orgineel bij mij, notaris A. 3

4 Hartman, op in Utrecht residerend (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 2) Extract uit het register der besluiten van de Eerste Kamer van het Vertegenwoordigend Lichaam des Betaafschen Volks over een missive van het Uitvoerend Bewind der Bataafsche Republiek van (no. 185) aangaande een verzoek van stemgerechtigde burgers van de gemeente Nijendijk of Dwarsdijk ofwel de ingezetenen en geërfden aldaar om de incorporatie van dat gerecht in dat van Werkhoven ongedaan te maken: verzoek wordt vervallen verklaard (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 2) Extract uit het register der resoluties van de Agent van Inwendige Politie en toezicht op de staat van dijken, wegen en wateren der Bataafsche Republiek aan de burger F. Wttewaal van Stoetwegen en verdere burgers van Nijendijk waarbij, gelet op het besluit van de Eerste Kamer van het Vertegenwoordigend Lichaam van , het verzoek van burgers van de gemeente Nijendijk om ontbinding [van Werkhoven] voor vervallen is verklaard (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 2) Afschrift van een brief van alle stemgerechtigde burgers van de gemeente Nijendijk oftewel de ingezetenen en geërfden aldaar aan het Departementaal Bestuur s Lands van Utrecht aangaande de incorporatie van de gemeente in die van Werkhoven ingevolge missive van en daartoe ingediend ontbindingsverzoek niet is gehonoreerd en dat zij in dat besluit hebben moeten blijven berusten en dat dit besluit nu niet en van onwaarde werde verklaard en dat wordt hersteld Hendrik van den Berg en Krijn van Hazendonk als schepenen (die alzo tot hebben gefunctioneerd), gadermeester Jacob Christiaan de Graaf tot schout en secretaris met authorisatie te vorderen van degenen onder wie die berusten, tegen behoorlijke kwitantie, de boeken, charters en papieren behorend tot het gerecht Dwarsdijk; [was getekend] J.J. van Westrenen, F. Wttewaall van Stoetwegen wegens het Domkapittel, IJsbrand de Kock Hendrickszoon, Jan Sluiterman namens het kapittel van St.Marie, E. Sanderson, U.W.T. Casius namens de Duitse Orde, Albertus van Rossum, J.C. de Graaf, Hendrik van den Berg, Krijn van Hazendonk, Jan Spaan, Jan Janze Spithoven, Giel van der Louw, Gijsbert van Eck, Frans Odijk, Arie Scherpenseel, Johannes van der Louw, W. Odijk, D.J. Koning, Jan Verheul, Hendrik Spaan, Arnoldus Spaan, Cornelis Spaan, Claas Hofman, Jan van Delft, Hendrik van der Louw, Jan van Hazendonk, Jan Odijk; [onderstond] accordeerd met het orgineel bij mij, notaris A. Hartman, op in Utrecht residerend (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 2) Notulen van de stemgerechtigde burgers van het gerecht Dwarsdijk aldaar vergaderd geweest in het gerechtshuis op aanschrijving der Provisionele Representanten s Lands van Utrecht waarbij Giel van der Louw tot voorzitter, Hendrik van de Louw en Gerrit de With tot secretarissen worden gekozen. Bevat lijst van door hen gekozen kiezer om hen te vertegenwoordigen op te Doorn alwaar vier personen zullen worden gekozen om namens het maarschalkschap Het Overkwartier als representanten te compareren ter Staatsvergadering van de provincie Utrecht. Door de aanwezige stemgerechtigde burgers Anthonij Hendrikze van Schaik, Arie van Scherpenseel, Hendrik Spaan, Willem Spaan, Krijn van Hazendonk, Hendrik van den Berg, Frans Odijk, Giel van der Louw, Hendrik van der Louw, Gerrit de With en Jan Wigman zijn gekozen: Hendrik van den Berg en Krijn 4

5 van Hazendonk. De notulen zijn vervolgens overgebracht ter secretarie van het gerecht om aldaar te blijven gedeponeerd; [was getekend] Giel van der Louw, Hendrik van der Louw, Gerrit de With (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 3) Afschrift van een brief van schout en gerecht van Nijendijk aan het Staatsbewind der Bataafsche Republiek dat op het aangeboden ontwerp van Staatsregeling e.d. dd , dertien stemgerechtige burgers ja hebben gestemd en zeven neen. Ingesloten een lijst der alsdan aanwezige stemgerechtigde burgers: Jan Spaan, Hendrik Spaan, Willem Spaan, Arnoldus Spaan, Cornelis Spaan, Willem van den Berg, Hermanus Hendrikze, Krijn van Hazendonk, Jan Verheul, Frans Odijk, Willem Odijk, Giel van der Louw, Johannes van der Louw, Gijsbert van Ek, Arie van Scherpenseel, Jan Janse Spithoven, Jan Spithoven, Johannes Spithoven, Nicolaas Hofman, Cornelis Croonenburg, Jan Odijk; [was getekend] N. de Graaf (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 4 en qua lijst in Dorpsgerechten, 598, fol. 26r-27r) ongedateerd [begin 1784] Memorie van maandelijkse zaken onder de Dwarsdijk in: januari: de eigenaren en gebruikers op te geven welke ongelden zij wegens hun land moeten betalen; februari: voor de 15 de de lijst van de schapen, wie die houden, aan de ontvanger van de Domeinen Tol te geven; voor 1 maart het hoorn- en boomgaardgeld aan de ontvanger van de 35-jarige renten betalen; maart: --; april: op het eind van de maand moeten de biljetten van de acten van indemniteit aangeplakt worden alsmede van de schouw van de ekster- en kraaiennesten; idem van de eg-schouw en van de schouw van de binnenwegen; voorts de zitdagen tot de ontvangst van de verschuldigde ongelden en tot het aantekenen van de hoorn-, dienstbode-, paarden- en boomgaardgelden; nb: hier ook in te stellen de naam van degenen die gedurende dat jaar zullen af- en aantekenen; in deze maand of in mei of juni betalen aan de exploiteur van de Lekdijk wegens het bezanden van de slagen op die dijk (2,5 stuiver per roede); mei: het doen van de schouwen alsmede het houden van de zitdag tot de ontvangst van de verschuldigde ongelden en tot het aantekenen van het hoorngeld e.d.; voor 1 juni de lijsten van het dienstbode- en paardengeld aan de Staatskamer overleveren; de ingeslagen buiten bieren te betalen; de 2,5 stuiver per roede op de Lekdijk als die in de vorige maand niet betaald zijn; juni: te betalen de 2,5 stuiver per roede op de Lekdijk als die in de twee vorige maanden niet betaald zijn; juli: het doen van de schouwen van de weteringen en tochtsloten; de zetting van consumptie; de zitdag houden tot de ontvangst van ongelden; ook het aantekenen van de veulens; voor 1 augustus betalen het Lekdijkgeld aan de kameraar van de Lekdijk alsmede het dienstbodegeld ten comptoire van de ontvanger van de 40 ste penning; item het paardengeld ten comptoire van de ontvanger van de Domeinen; augustus: --; september: voor 1 oktober de monsterrol van de personen die verplicht zijn ten tijde van het dijkleger ter Lekdijk te gaan, over te geven aan de secretaris van de Lekdijk; voor 1 oktober de zettingen en dubbelden aan de Kamer bezorgen; de ordonnantie ter voorkoming van brand te publiceren; in deze of de volgende maand (als de wegen bruikbaar zijn) te schouwen de weteringen, de tochtsloten; 5

6 item de zooij-schouwe van de binnenwegen; als ook de zitdag van de verschuldigde ongelden te houden; voor de 15 de maken de lijst van de nachtwacht; oktober: op het eind van deze maand aanplakken wegens de zitdag tot het ontvangen van het hoorn-, dienstbode-, paarden- en boomgaardgeld; alsmede van de verschuldigde ongelden voor de derde of laatste maal; item te schouwen de weteringen en tochtsloten mitsgaders de zooij-schouwe van de binnenwegen; nb: wanneer dit alles niet is geschied; november: zitdag te houden tot het ontvangen van het hoorn-, dienstbode-, paarden- en boomgaardgeld alsmede ten overvloede voor de vierde maal van de verschuldigde ongelden; december: voor 1 januari de lijsten van het hoorn- en boomgaardgeld aan de Staatskamer leveren. Alle tien jaar de oudschildgeld blafferd over te geven (is gedaan in 1776). Vier maal in het jaar een open rechtdag houden. De volgende middelen moeten betaald worden: - het Lekdijkgeld > voor augustus 1784; - het Oudschildgeld, de 20 stuk reëel en de 15 stuk personeel > voor februari 1785; - enkel en dubbelhuisgeld plus haardstedegeld > voor pasen 1785; - consumptieve lasten 1783 verschenen > voor mei 1785; - dienstbode- en paardengeld 1783 verschenen mei > voor 1 augustus 1784; - hoorn- en boomgaardgeld > voor 1 maart 1785 (RHCZOU: Gerechtsbestuur Dwarsdijk, 5; n.b. 2x aanwezig) 6