Advies van de Energietafel Winterswijk

Transcriptie

1 Advies van de Energietafel Winterswijk Op welke wijze vindt de Energietafel dat Winterswijk in 2030 energieneutraal moet worden én blijven (de energiemix) en wat wil zij aan de gemeente Winterswijk over de besluitvorming hierover meegeven? Winterswijk, 25 oktober

2 College van Burgemeester en Wethouders Gemeente Winterswijk T.a.v. de heer R. Gommers Onderwerp: Advies van de Energietafel Winterswijk: hoe zou Winterswijk Energieneutraal moeten worden? Winterswijk, 25 oktober 2017 Zeer geacht College, In augustus jl. heeft het College een besluit genomen over een procesaanpak om te komen tot een energiemix ter uitvoering van de door de Gemeenteraad vastgesteld Energievisie Winterswijk. Daarin was voorzien in de inrichting van een overleg met stakeholders en gemeenschap met als doel hen te laten weten wat er de komende periode gaat gebeuren. Daartoe werd de Energietafel Winterswijk opgericht. De vraag die de gemeente aan de Energietafel heeft gesteld is: op welke wijze vindt zij dat Winterswijk in 2030 energieneutraal moet zijn én moet blijven (de energiemix) en wat zij de gemeente Winterswijk over de besluitvorming hierover wil meegeven. Het College gaf daarbij verder aan dat zij graag zou zien dat de Energietafel zich zal ontwikkelen tot een adviesorgaan waarin stakeholders en belanghebbenden meedenken, adviseren en het liefst meedoen aan het realiseren van een energieneutraal Winterswijk in De Energietafel is voorts gevraagd al vast een uitspraak te doen over de voorliggende vraag van de energiemix. Tot zover de opdracht zoals waarmee de Energietafel aan het werk is gegaan. In het kort twee belangrijke punten uit het advies. De kern van het advies is dat nagenoeg de hele Energietafel de doelstelling onderstreept om Winterswijk in 2030 energieneutraal te maken en te houden. Het is een thema dat ons allemaal aangaat en waar samenleving, bedrijfsleven en politiek verantwoordelijkheid voor moeten nemen. Natuurlijk zijn er daarbij nuances, maar over de hoofdlijn is geen discussie. We gaan het doen! Voorts is de Energietafel van mening dat zij blijvend een bijdrage en inspanning kan leveren om Winterswijk Energieneutraal te maken: gevraagd en ongevraagd adviseren, meewerken aan de uitwerking van de thema s, kennis en netwerk inbrengen én de achterban mobiliseren. Voor het overige verwijs ik u graag naar het advies. De Energietafel heeft in korte tijd met veel enthousiasme en inzet hard gewerkt aan de totstandkoming van het advies. Bijzonder daarbij is zeker dat iedereen bereid was te luisteren naar ieders opvattingen en argumenten. Maak daar gebruik van, het lijkt zo vanzelfsprekend, maar dat is het lang niet altijd. Een compliment en een woord van dank aan al de deelnemers aan de bijeenkomsten van de Energietafel, maar zeker ook voor de ambtelijke ondersteuning is hier dan ook zeker op zijn plaats. Ik heb het als een voorrecht ervaren om aan dit proces een bijdrage te mogen leveren. Er is zeker nog een lange weg te gaan. Deze club is er klaar voor. De Energietafel wenst u bij de besluitvorming over de Energiemix voor de gemeente Winterswijk veel wijsheid. Met vriendelijke groet, Namens de Energietafel Winterswijk, A.J.(Hans) Bax MBA Kwartiermaker Energietafel. -2-

3 1 Samenvatting Op welke wijze vindt de Energietafel dat Winterswijk in 2030 energieneutraal moet worden én blijven (de energiemix) en wat wil zij aan de gemeente Winterswijk over de besluitvorming hierover meegeven? 1. Nagenoeg de hele energietafel onderstreept de doelstelling om Winterswijk in 2030 energieneutraal te maken en te houden (maar zie punt 6 voor een kritische kanttekening). Het is een thema dat ons allemaal aangaat en waar samenleving, bedrijfsleven en politiek verantwoordelijkheid voor moeten nemen. 2. Verduurzaming is een verantwoordelijkheid van iedere inwoner en elk bedrijf. In de communicatie moet het individu en de menselijk maat centraal staan op een inspirerende en motiverende wijze. De doelgroepen moeten gefaciliteerd worden. Energieneutraal worden, is leuk! 3. Er moet maximaal op besparing ingezet worden: wat de Energietafel betreft moet werk gemaakt worden om in 2030 wèl 35% te besparen en dus 1000 woningen (en de bedrijven) per jaar aan te pakken. 4. Elektrificeren van woningen en bedrijven is voor het grootste gedeelte van Winterswijk de meest voor de hand liggende optie om voor schone warmte te zorgen. Daarvan moet per direct werk gemaakt worden. Als geothermie als additionele bron (toch) kan, dan maakt dat doelen haalbaarder en zijn we daar voorstander van. Nader onderzoek is nodig. Over biogas is de Energietafel nog verdeeld. 5. Er is in alle gevallen veel schone stroom nodig (huidig gebruik, veel stroom voor schone warmte en straks ook voor elektrische mobiliteit). Voor Winterswijk liggen daar ook grote kansen om die op te wekken met zon: veel potentie op daken die maximaal benut moet worden. In het buitengebied moet het mogelijk zijn om de komende 5 jaar 50 hectare zonnepark te realiseren. Daar dienen zo snel als mogelijk spelregels voor afgesproken te worden (waar en onder welke voorwaarden). 6. Het moet mogelijk zijn om ook stroom van buiten de gemeente- en Achterhoekgrenzen te importeren (bijvoorbeeld uit wind op land, uit het buitenland of uit wind op zee). Dat is ook nodig om tot een kostenefficiënt stroomnetwerk te komen en een gebalanceerd energie-aanbod te hebben (de zon schijnt immers niet altijd). 7. De Energietafel wil blijvend een bijdrage en inspanning leveren om Winterswijk Energieneutraal te maken: gevraagd en ongevraagd adviseren, meewerken aan de uitwerking van de thema s, kennis en netwerk inbrengen én de achterban mobiliseren. -3-

4 Inhoudsopgave 1 Samenvatting Inleiding Proces Advies Energieneutraliteit leuk maken Lange termijn doel en korte termijn actie De energiemix - besparen De energiemix schone warmte De energiemix schone stroom De toekomst van de Energietafel Tot slot

5 2 Inleiding De gemeente Winterswijk heeft met de vaststelling van de Energievisie op 29 juni 2017 besloten een Energietafel op te richten. Hierin wordt deelgenomen door allerhande lokale organisaties die te maken hebben met de energietransitie om als samenleving te overleggen over de noodzaak en ambitie om Winterswijk energieneutraal te maken. De vraag die de gemeente aan de Energietafel heeft gesteld, is op welke wijze zij vindt dat Winterswijk in 2030 energieneutraal moet worden én te blijven (de energiemix) en wat zij de gemeente Winterswijk over de besluitvorming hierover wil meegeven. De Energietafel is gekomen tot een zo kort en krachtig mogelijk advies, dat in dit document is opgenomen. De omvang hiervan doet echter geen recht aan de inspanningen, kennis en ideeën die geleverd en ingebracht zijn. Dat is een veelvoud hiervan. Duurzaamheid is meer dan energie. Het is duidelijk en legitiem om ons nu op energie te concentreren, maar laten we klimaatadaptie, circulaire economie en duurzame mobiliteit niet vergeten. In hoofdstuk 3 is kort ingegaan op het doorlopen proces. Hoofdstuk 4 bevat het advies zelf en in hoofdstuk 5 zijn de ideeën van de Energietafel voor haar eigen toekomst opgenomen. Dit advies wordt in de laatste week van oktober 2017 aan de gemeente in de persoon van de wethouder aangeboden en toegelicht. We verzoeken het College van B&W het advies dan direct 1-op-1 aan de gemeenteraad te sturen. We hebben begrepen dat het College begin november ons advies in haar eigen beraadslaging en formulering van het raadsvoorstel meeneemt. Vanzelfsprekend zijn we van harte bereid om ook met de gemeenteraad in gesprek te gaan over ons advies. 3 Proces Hans Bax is als kwartiermaker door het College gevraagd om de eerste periode vorm te geven aan de Energietafel. Hij heeft diverse partijen uitgenodigd en benaderd om deel te nemen. Daarbij is een optimum gezocht tussen enerzijds een voldoende brede vertegenwoordiging van relevante belangen en anderzijds een werkbare omvang van de Energietafel. Bij nagenoeg elke bijeenkomst zijn alle partijen aanwezig geweest: soms door dezelfde, soms door wisselende personen. De lijst met aanwezige en genodigde partijen is ter informatie bijgevoegd. De Energietafel is driemaal bij elkaar gekomen: - In de eerste bijeenkomst is uitgebreid kennisgemaakt met elkaar, is over de bedoeling van de Energietafel gesproken, is het proces toegelicht en zijn de (eerste) resultaten van het inhoudelijk onderzoek gepresenteerd (de zogenaamde bouwstenen). Ook is de door u vastgestelde energievisie toegelicht. Tot slot is gesproken over de organisatorische afspraken en over wat er van het advies verwacht wordt of mag worden. - In deze tweede bijeenkomst is in detail ingegaan op de opgave. In verschillende groepen is gesproken over de aanpak voor besparing, de mogelijkheden voor de opwek van schone elektriciteit en de mogelijkheden voor de opwek van schone warmte. Per onderdeel werden concrete adviezen en acties geformuleerd. - In de derde bijeenkomst is nader ingegaan op het thema warmte en is met name de optie om biogas toe te passen nader besproken. Het voornaamste agendapunt in de 3e bijeenkomst was het bespreken van het advies, waarvan dit de definitieve versie is. De Energietafel heeft geconcludeerd dat er in 3 bijeenkomsten veel informatie gedeeld is en er op punten ook duidelijke keuzen gemaakt konden worden. Op andere punten is gebleken dat deze wat minder voor de hand liggen maar dat er ook nader onderzoek nodig is. De Energietafel heeft geprobeerd zo concreet en duidelijk mogelijk te zijn in haar adviezen en roept het College en de gemeenteraad op hetzelfde te doen. Op die manier kan er nog beter en concreter werk gemaakt worden van het snel Energieneutraal maken van Winterswijk, want er is behoefte aan een duidelijke richting en actie. -5-

6 4 Advies De ambitie, urgentie én noodzaak om te werken aan duurzaamheid en energieneutraliteit van Winterswijk in 2030 wordt door nagenoeg de hele Energietafel onderschreven. Het doel is helder en gedragen door de Energietafel, dus heeft geen nadere toelichting nodig. 4.1 Energieneutraliteit leuk maken De Energietafel adviseert om energieneutraliteit leuk te maken voor het individu. Blijf vooral de menselijke maat in de discussie en besluitvorming benadrukken. Energieneutraliteit moet voor iedere Winterswijker herkenbaar en begrijpelijk zijn: waarom moet ik dat willen, wat kan ik doen en hoe dan?. Mensen en bedrijven moeten gemotiveerd en geïnspireerd worden. Energieneutraal worden, is niet alleen een noodzaak maar ook vooral gewoon leuk! De grote discussies die uw gemeenteraad gevoerd heeft rondom de energievisie, zijn weliswaar belangrijk en noodzakelijk, maar zal de individuele burger of ondernemer in Winterswijk niet in beweging zetten. En die beweging vanuit ieder individu is nodig om de doelen te behalen. Immers: 2/3 van de energie wordt verbruikt door huishoudens en 80% van deze huishoudens zijn particuliere eigenaren van woningen, die als individu met de energieneutraliteit aan de slag moeten. Datzelfde geldt voor de ondernemers in Winterswijk die (nagenoeg) verantwoordelijk zijn voor het resterende energieverbruik. Energie moet betaalbaar blijven. De sleutel hierbij ligt vooral in Den Haag, maar Winterswijk moet hier wel op letten bij keuzen die zij maakt. We vermoeden dat veel mensen nog niet met dit thema bezig zijn. Energietafel adviseert daarom een programma te ontwikkelen, gericht op het mobiliseren van deze individuele bewoners en bedrijven. Dat programma bestaat enerzijds uit een continue campagne om mensen bewust(er) te maken van de noodzaak en urgentie en anderzijds uit het te voorzien in wat zij nodig hebben om de benodigde stappen te zetten. Dat kan kennis, geld of contacten zijn. De Brasserie bevestigt dit beeld en deze behoefte(n). Bezig zijn met energie moet leuk zijn. Aanbevolen wordt om dit goed te onderzoeken, dit programma zo snel als mogelijk en meerjarig op te zetten en ook de bestaande instrumenten (Energieloket e.d.) te betrekken. Maak het leuk, maak het laagdrempelig en ontzorg. Een greep uit de concrete ideeën van de Energietafel Besparen moet je belonen Monumentenbeleid moderniseren: dubbel glas e.d. onder haalbare voorwaarden toestaan Burgers en bedrijven overstappen op een groene energiemaatschappij. Bied blijvend ruimte voor alternatieve groene brandstoffen (pallets, biogas) naast all electric Riothermie (warmte uit riool halen) Douchewarmtewisselaar Filmavond Down to Earth Pop-up Ecodorp Restwarmte melkveebedrijven Restwarmte mesthopen Voedselbossen aanleggen Kleine windmolens Verticale windmolens Gerealiseerde voorbeelden bekend maken ter inspiratie Biomeiler De meer technische adviezen uit de volgende paragrafen moeten nadrukkelijk gezien worden in de context van de menselijke maat, het individu, het motiveren en de funfactor. 4.2 Lange termijn doel en korte termijn actie De Energietafel adviseert doelen te stellen en keuzen te maken voor de lange termijn maar vooral voor de korte termijn heel duidelijke besluiten te nemen die tot actie en resultaten leiden. Bekijk elke 3 jaar waar we staan en stel nieuwe doelen en acties voor de 3 jaar erna, slim afgestemd op de nieuwe gemeenteraadsverkiezingen en coalitieperioden. Acties die op korte termijn resultaten opleveren en ook bijdragen aan de noodzakelijke beweging van het individu. Zorg voor een goed monitorsysteem zodat we weten waar we staan. Dat systeem geeft informatie, motiveert en kan helpen om elke 3 jaar bij te sturen en nieuwe keuzen te maken. -6-

7 4.3 De energiemix - besparen De Energietafel is van mening dat er zeer fors op besparing ingezet moet worden. Wat niet gebruikt wordt, hoeft ook niet opgewekt te worden. Het gaat om gedrag, maar ook om investeringen in woningen en bedrijven (o.a. isolatie). Energie besparen moet leuk gemaakt worden. Onderschat deze opgave niet, want ook hier moet ieder individu (inwoner en ondernemer) bereikt worden. De opmerking uit paragraaf 4.1 over de menselijke maat, de campagne en het faciliteren, is mede hierdoor ingegeven. Er moet hiervoor snel een wijkgericht plan komen voor de verduurzaming; daarom is het van belang dit doel te benoemen en de middelen hiervoor zo snel als mogelijk beschikbaar te stellen. De genoemde totale besparing van 35% moet al in 2030 mogelijk gemaakt worden. Wat betreft de Energietafel moet hier een heel hoog tempo mogelijk gemaakt worden en moet er een plan komen waar dat doel van 35% al in 2030 bereikt worden in plaats van in De energiemix schone warmte De opgave voor schone warmte is groot en ingrijpend om in 2030 energieneutraal te zijn: 1000 woningen per jaar (isolatie van de schil en kap, nieuw warmtesysteem, et cetera). Maar de koers is wat de Energietafel helder: grootschalige elektrificatie van de woningen en bedrijven, daarmee de potentie voor zon in Winterswijk benutten en indien toch mogelijk combineren met geothermie. Concreet stelt de Energietafel: - Duidelijk is dat we zo snel als mogelijk van het aardgas af moeten. Niet alleen voor het milieu, maar ook omdat de prijs die Groningen betaald heeft te groot is en we niet langer dan strikt noodzakelijk daar een beroep op willen doen. - Sta dus niet meer toe dat nieuwbouwwoningen met aardgasaansluitingen gebouwd worden, ongeacht of dit wettelijk nu al wel of niet mogelijk is. Het is nu eenmaal makkelijker dweilen als de kraan dicht zit. We adviseren de gemeente zo snel als mogelijk formeel beleid op te stellen dat ervoor zorgt dat de nieuwbouw in Winterswijk (aard)gasvrij is en tegelijk betaalbaar blijft. De steun van de Energietafel om dit uit te dragen, heeft u. - Maximaal inzetten op elektrificatie van woningen. Dit natuurlijk in combinatie met isoleren en verzonnen. Het is een heel forse opgave, maar biedt ook kansen. Verduurzaming van woningen en bedrijven kan financiële verbetering opleveren, toename van woongenot en leidt wellicht ook tot andere keuzen over sloop, renovatie en herbouw. Een opgave die voor Winterswijk belangrijk is. Begin bij het laaghangend fruit. - Voor die plekken waar wel mogelijkheden zijn voor collectieve warmtevoorziening en elektrificatie op korte termijn, moet snel met de partijen tot een plan gekomen worden. De gemeente moet het initiatief nemen, maar de stakeholders (eigenaren, netbeheerder e.d.) hebben hier uiteindelijk een heel grote verantwoordelijkheid. We roepen die partijen dan ook op om deze te nemen. - Doe onderzoek naar additionele mogelijkheden van geothermie nu of in de toekomst. Schrijf deze optie niet te snel af. Sluit ook oplossingen met pallets e.d. nog niet uit. - Eigen vastgoed gemeente: stel een plan op om alle bezit van de gemeente energieneutraal te maken en stel de investeringsmiddelen hiervoor snel beschikbaar. Geef het goede voorbeeld, inspireer, overtuig en leg de doelstelling scherper dan 2030: in 2025 alle gemeentebezit energieneutraal. - Huurwoningen: de Woonplaats maakt conform landelijke afspraken - in 2018 een duurzaamheidsplan voor haar bezit en hanteert de doelstelling: CO2-neutraal woningbezit in We adviseren hier om strikte prestatieafspraken met de Woonplaats te maken en de Woonplaats te vragen deze plannen met de Energietafel te delen, zodat ook bekeken kan worden of en hoe de Energietafel hier een bijdrage aan kan leveren. - Wegnemen van automatismen in lokale regelgeving die verduurzaming belemmeren. Te denken valt aan monumentaal beleid op basis waarvan dubbelglas nagenoeg onmogelijk gemaakt wordt, terwijl hier toch ook wel esthetische verantwoorde technieken mogelijk zijn. -7-

8 - Elektrificeren van de woningen en bedrijven is het einddoel om voor zoveel als mogelijk schone warmte te zorgen. Als geothermie (toch) kan, dan maakt dat doelen haalbaarder en zijn we daar voorstander van. Ook het gebruik van biogas is ter sprake geweest in de Energietafel. In de 3e bijeenkomst van de Energietafel hebben we een uitgebreide toelichting gekregen op wat biogas is en hebben we gesproken over de voor- en nadelen zijn. Over de noodzaak en wenselijkheid van biogas bestaat binnen de Energietafel echter geen overeenstemming. Redenen die genoemd zijn om geen biogas te willen: - Het is niet integraal duurzaam (in geval co-vergisting worden ook grondstoffen toegevoegd die op een andere manier bruikbaar zijn, zoals mais. In geval van mono-vergisting heeft het ook nadelen) - Het is op dit moment onzeker of het rendabel is - De techniek leidt op dit moment tot uitstoot van geluid, fijnstof en CO2. - Het is niet nodig indien de verduurzaming (met name elektrificatie van verwarming) van woningen en bedrijven in een voldoende snel tempo plaats heeft. Redenen die genoemd worden om biogas wel als optie te behouden, zijn: - Co-vergisting is ook mogelijk met niet-bruikbare reststoffen - Mono-vergisting is in ontwikkeling en is ook haalbaar binnenkort - Biogas is in de toekomst wellicht nodig voor de industrie. - De Energietafel adviseert de gemeente Winterswijk om direct te beginnen bij de kansrijke wijken en om voor de rest van Winterswijk een integraal duurzaam warmteplan (bedrijven en woningen!) te maken. Hierin worden bovenstaande aspecten over woongenot, financiën en dergelijke integraal betrokken. Het warmteplan moet onderschreven worden door de belangrijkste stakeholders: netbeheerder, gemeente, Woonplaats, vertegenwoordiging/klankbord van woningeigenaren, et cetera. 4.5 De energiemix schone stroom Er is veel schone stroom nodig (huidig gebruik, veel stroom voor schone warmte en ook steeds meer voor elektrische mobiliteit). In Winterswijk zijn grote kansen om schone stroom op te wekken met zon: veel potentie op daken die maximaal benut moet worden en er zijn gewoon mogelijkheden om zonneparken in het buitengebied te realiseren. Concreet adviseert de Energietafel: - Benut de grote potentie van geschikte daken in Winterswijk voor zonnepanelen. Het is mogelijk, het is technisch eenvoudig, opwekken waar het gebruikt wordt en de energie die via de zonnepanelen opgewekt wordt, hoeft niet op een andere manier opgewekt te worden. De hiervoor genoemde individuele maat en campagne moet er mede op gericht zijn dit voor elkaar te krijgen. Immers 95% van de daken zijn niet van de gemeente. - De Energietafel ziet de noodzaak en de mogelijkheden om in het buitengebied slim zonneparken aan te leggen. Het is daarvoor nodig om samen met belanghebbenden van met name het buitengebied goede keuzen te maken op welke plekken in ons landschap een zonnepark mogelijk is (inpassing maar ook techniek) en onder welke voorwaarden. De gemeente moet hier duidelijk in zijn, zodat maatschappelijke en commerciële initiatieven uitgedaagd worden. De Energietafel adviseert een dergelijk afwegingskader voor de plaatsing van zonneparken in het buitengebied snel te laten maken en vast te stellen. - De Energietafel vindt het belangrijk doelen te stellen en adviseert u om als doel te stellen om binnen de eerste periode van 4 jaar, 50 hectare zonnepark gerealiseerd te hebben. - We willen benadrukken dat wat ons betreft de doelstelling van 50 hectare grondgebonden zonneparken in de komende 4 jaar niet afhangt van de uitkomst van het volgende punt. - De Energietafel beseft namelijk heel goed dat er meer dan zon nodig is. Immers de zon schijnt niet altijd (dag en nacht maar ook zomer en winter). Wind van buiten Winterswijk is nodig. De uiteindelijke verhouding tussen de bronnen (zon, wind van buiten Winterswijk) dient nader bepaald te worden aan de hand van wat er technisch nodig of mogelijk -8-

9 is (welke verhouding tussen zon en wind van buiten Winterswijk leidt tot voldoende beschikbare en betaalbare energie). - De Energietafel vindt dat het a priori niet onmogelijk moet zijn om stroom van buiten de grenzen van de gemeente, de Achterhoek en Nederland te halen. Dat kan bijvoorbeeld met wind op land (buiten Winterswijk), stroom uit het buitenland of uit wind op zee. De Energietafel beseft dat het akkoord van Groenlo een kader is voor de gemeente, maar adviseert op dit punt te overleggen met de Achterhoekgemeenten om dit toch mogelijk te maken. Dit is ook in het belang van andere gemeenten in de Achterhoek. - Inwoners en bedrijven worden opgeroepen om snel te beginnen met het afnemen van groene stroom, ongeacht waar deze geproduceerd wordt. 5 De toekomst van de Energietafel De Energietafel waardeert de uitnodiging van de gemeente om mee te denken en advies uit te brengen over dit zeer relevante thema. De Energietafel heeft in 3 sessies prettig samengewerkt en veel geleerd en gedaan. Er is veel kennis aanwezig en veel bereidheid om naar elkaars argumenten te luisteren. Veel oplossingen en antwoorden op vraagstukken liggen eigenlijk ook voor het oprapen, wat ons betreft. We hebben dat in voorliggend advies geprobeerd uit te dragen. De Energietafel heeft ook gesproken over het eventuele vervolg na deze drie sessies. We zijn het erover eens dat deze manier van werken op een goede en slagvaardige wijze een beroep doet op de kennis en inzichten die er bij de verschillende stakeholders zijn. Als het aan de Energietafel ligt, gaan we gewoon door in Ook is de Energietafel van mening dat er voor de belangenorganisaties aan tafel ook een belangrijke rol in de communicatie naar en overleg met de achterban weggelegd is. De bezetting van de Energietafel vergt nog wat nadere uitwerking. Om begrijpelijke redenen zijn nog niet alle stakeholders in de energietransitie vertegenwoordigd. De Energietafel is van mening dat het huidige concept van het uitnodigen van belangenorganisaties voorop dient te staan en dat het aan hen is om de juiste personen daarbij te zoeken. De inhoud moet immers centraal blijven staan. Afhankelijk van de besluitvorming van de gemeenteraad wil de Energietafel graag per thema verder werken (zon in buitengebied, besparing, wijkaanpak, warmte, et cetera). Zo is gebleken dat sommige stakeholders zich vanuit de materie vooral op bepaalde onderdelen richten (bijvoorbeeld: zon op gronden heeft immers vooral de aandacht van de partijen buitengebied en warmtevoorziening voor de woningvoorraad is weer voor andere partijen relevant). Partijen voelen zich geroepen en verantwoordelijk om vanuit hun belang en achterban over de inhoud mee te denken. De ondersteuning in de vorm van een voorzitter en (in dit geval ambtelijke) voorbereiding en ondersteuning is de laatste 3 keer goed bevallen en kan wat ons betreft voorlopig gecontinueerd worden. 6 Tot slot De Energietafel heeft in de korte tijd die haar gegeven was met veel enthousiasme en inzet hard gewerkt aan de totstandkoming van dit advies. Een compliment en een woord van dank aan al de deelnemers aan de bijeenkomsten is zeker op zijn plaats. Dit geldt zeker ook en niet in het minst voor de ambtelijke ondersteuning. De Energietafel wenst u bij de besluitvorming over de Energiemix voor de gemeente Winterswijk veel wijsheid en ziet uit naar uw reactie. -9-

10 Bijlage - Aanwezige en genodigde partijen (in willekeurige volgorde) Huurdersvereniging Winterswijk De Woonplaats OWIN OBW ABH-City Liander ZORG (Streekzienhuis Koningin Beatrix) BSV (Buurtschappenvisie) Waterschap Rijn en IJssel Primair onderwijs (LEA, e.a.; was volger, heeft nog niet actief deelgenomen) Voortgezet onderwijs (GKC/Schaesvoorde Pronova; GKC actief aanwezig) Duurzaamheidsgroep Winterswijk Natuurmonumenten Stichting Behoud Nationaal Landschap Particuliere woningen (geen vertegenwoordiging beschikbaar gevonden) Stichting Bevordering Toerisme Winterswijk Culturele instellingen (geen vertegenwoordiging bij de discussies in de bijeenkomsten) ZORG (Stichting Zorgcentrum Marga Klompé) WCL: Cultuur Historie, NSW, Recron, Geldersch Particulier Grondbezit ROVA Stichting Aarde-Werk 'de Stegge' Praktijkschool voor Duurzaamheid LTO Stichting Toerisme Winterswijk Lokale deskundigen: Arjan van Unnik, Henk Kip en AGEM -10-