FAMILIEBOEK. van BERENT BEERNTS, boer in LATHUM. en zijn afstammelingen BEREN(D)(T)S

Transcriptie

1 FAMILIEBOEK van BERENT BEERNTS, boer in LATHUM en zijn afstammelingen BEREN(D)(T)S Samengesteld door B.Th.Berendts 1

2 "In 't verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal." Willem Bilderdijk, Opgedragen aan mijn ouders B.Th.Berendts en G.E.Gijsberts. 2

3 INLEIDING INLEIDING Sinds 1986 ben ik bezig met onderzoek naar de geschiedenis van de familie. Toen ik op 6 mei 1986 voor het eerst een bezoek bracht aan het Gemeentehuis en het Rijksarchief in Arnhem kende ik van mijn grootouders Berendts alleen hun naam en slechts bij benadering het jaar van overlijden. Van mijn ouders was ik er niet zeker van of hun burgerlijk huwelijk in Arnhem, dan wel in Utrecht had plaats gehad. Aan het einde van die eerste dag had ik niet alleen een copie van hun trouwacte, maar ook van die van mijn grootouders en van hun ouders, plus nog een heleboel verdere gegevens. Dit werkte enorm stimulerend en betekende dat ik "verkocht" was. Als gevraagd wordt waarom ik het doe, dan is het voor de hand liggende antwoord, dat dit een hobby is, zeer sterk verwant aan puzzelen, maar waarbij je persoonlijk betrokken bent. Daarbij beschouw ik het als een soort blijk van eer en dank aan de vele mensen, die geleefd hebben en wier bestaan noodzakelijk was als schakel om mij te maken, zoals ik ben. Speciaal denk ik hierbij aan mijn vader, die door hard werken voor mij een leven heeft mogelijk gemaakt, zoals ik dat graag heb gewenst. Verder heb ik in de loop van het onderzoek veel personen leren kennen, die ten dele dezelfde genen in zich hebben als ik en die steeds plezierig bereid waren bij te dragen aan de uitbreiding van mijn kennis. Bij het onderzoek heb ik in feite op drie sporen naast elkaar gewerkt. Op de eerste plaats heb ik getracht zover mogelijk in de rechte lijn van zoon op vader terug te gaan. De oudste voorvader die ik heb gevonden, Berent Beernts, moet rond 1630 zijn geboren. Er is een kleine hoop, dat ik via Duitse archieven nog iets verder kom, maar dat kan wel een illusie blijken te zijn. Verder heb ik getracht zo veel mogelijk over afstammelingen van die oudst gevonden voorvader te verzamelen. Hierbij ben ik in contact gekomen met vele nu levende nazaten. Als derde lijn heb ik ook het voorgeslacht uitgezocht van echtgenotes van mijn directe mannelijke voorvaders. Met name gaf de familie van mijn moeder zoveel gegevens, dat ik die in een apart deeltje zal vermelden. Nu ben ik bezig de resultaten te bundelen, zodat ook anderen kunnen meelezen en er de gegevens uit kunnen halen, die meer direct op hen betrekking hebben. Daarbij wordt de indeling van de onderwerpen voornamelijk bepaald door de samenstelling van de familie. Er is voor gekozen om steeds een hele tak van de familie te bespreken, vanaf de "stamvader" tot zover de gegevens reiken. Zo'n tak is ondergebracht in één, of een enkele keer meerdere hoofdstukken. Bij de beschrijving van zo'n familietak volgen we dezelfde strategie. Als er in een bepaalde generatie meerdere broers zijn met hun gezinnen en afstammelingen ontstaan sub-takken. Die van de oudste broer wordt eerst helemaal behandeld, voordat begonnen wordt aan de sub-tak van de volgende broer. En zo verder. Onvermijdelijk ontstaat er dan af en toe een sprong in de tijd en moet worden teruggebladerd in het boek om de aansluiting te vinden. Het alternatief zou zijn, op generatieniveau eerst alle broers en zussen te bespreken. Dan moet daarna telkens een sprong worden gemaakt van de jongste broer naar de kinderen van de oudste broer en ontstaat er een verbrokkeling. Een schema van de indeling van dit boek vindt U op de volgende bladzijde. De cijfers en letters onder de namen mogen even mysterieus zijn; ze worden in hoofdstuk 1 verklaard. In dat hoofdstuk, worden enige basisprincipes van de genealogische werkwijze besproken. 3

4 INLEIDING Jaren Bernardus Th. VIIr hst Arnoldus VIk hst. 7 Gerardus Ivb hst Johannes Va hst. 13 Willem Vb hst. 14 Hendrik Vd hst. 15 Bernardus Ve hst Arnoldus Iva hst Jan IIIa hst Hendrik IIa hst. 5 Gerrit IIIb hst. 9 Hendrik IIIc hst. 10 Berend IIId hst Berend I hst. 5 Schema van de indeling in dit boek 4

5 INLEIDING Hierna volgen enkele hoofdstukken over de omgeving, waar de oudste geslachten woonden (hst. 2) en over de naam Beren(d)(t)s in diverse vormen (hst. 3 en 4). In hoofdstuk 5 staat de beschrijving van de oudste generaties in Lathum, waar alle familieleden van afstammen. Het gaat hier om de periode van 1670 tot circa In de hoofdstukken 6, 7 en 8 behandel ik de geschiedenis van de lijn in de familie, die bij mij uitkomt. Natuurlijk is dat een willekeurige keuze, waarnaast ieder een eigen keuze kan zetten, die bij hemzelf uitkomt. Maar je moet nu eenmaal iets kiezen. Hierbij heb ik van de voorvaders weergegeven zoveel als ik heb gevonden, terwijl summier wordt ingegaan op het voorgeslacht van mijn voormoeders. Dan volgen hoofdstukken over de andere familietakken. Deze ontspruiten bij broers van mijn voorvaders. Om te beginnen had Jan in de derde generatie drie broers, die allen gezinnen hebben gesticht. Hoofdstuk 9 gaat over Gerrit en zijn nageslacht. Daar er al spoedig geen mannelijke nakomelingen waren blijft deze tak kort. Daarentegen had Hendrik een uitgebreid nageslacht, waarvan nu nog nazaten leven in Giesbeek (Berends de slager), Duiven, Zevenaar, Huissen en Arnhem. Hierover gaat hoofdstuk 10. Daarna is hoofdstuk 11 weer kort, omdat het nageslacht van Berend rond Renkum voor het grootste deel onvindbaar bleek. Ik ben er van overtuigd, dat die nazaten er wel zijn, maar onder andere naam en in voor mij niet bekende plaats. In hoofdstuk 11 gaat het over deze familietak. Een generatie later had mijn voorvader Arnoldus één broer, die een gezin heeft gesticht. Over deze Gerardus en zijn uitgebreide nageslacht in de omgeving van Dieren gaat hoofdstuk 12. Natuurlijk betreft een deel van hoofdstuk 6 ook het voorgeslacht van deze tak. Dan zijn we toe aan de vijfde generatie. Hier had mijn voorvader Bernardus drie gehuwde, oudere broers, geboren rond het jaar Dit betekent twee uitgebreide en een korte tak aan de familieboom. Hier hoort het gehele hoofdstuk 6 bij. In hoofdstuk 13 komt ter sprake Johannes, die een groot nageslacht heeft. Deze Giesbeekse tak omvat de families "Berends de schipper" en "Berends de slak". De toenamen worden in Giesbeek gebruikt ter onderscheiding. Broer Willem had alleen kleinkinderen van zijn dochter en daarom is hoofdstuk 14 slechts kort. De laatste broer Hendrik heeft daarentegen weer een groot nageslacht tot op de huidige dag: de tak Doornenburg. En dan houdt het verhaal op, omdat zowel mijn grootvader, als mijn vader geen volwassen broers hebben gekend (en overigens beiden ook slechts één volwassen zus). Hier zijn dus geen nieuwe takken ontstaan. Over blijven alleen mijn broer en ik, als start van twee takken, waarbij het er naar uit ziet, dat alleen via een kleinzoon van Arnold de naam kan worden voortgezet. Tenslotte volgen dan nog enkele afsluitende hoofdstukken. In hoofdstuk 16 worden een aantal personen opgevoerd, waarvan verwantschap met de familie alleen kan worden vermoed en niet bewezen. Hoofdstuk 17 omvat statistische gegevens over de familie. Daarna volgt nog een index van de namen, die in de tekst genoemd worden. In feite zijn er natuurlijk nog veel meer afstammelingen, dan ik heb vermeld. Zo heb ik me beperkt bij de nazaten van dochters. Hier heb ik alleen de gezinnen opgenomen, waarvan de moeder nog één van de namen Berends, Berendts of Berens draagt en heb ik niet verder gekeken naar de gezinnen van kinderen daarvan. Wel heb ik zo veel mogelijk ook de directe gegevens van de echtgenoten opgenomen om onderzoekers uit andere families aansluiting te bieden. Uiteraard komen de oudere gegevens uit de archieven. Om niet telkens in herhaling te moeten vallen zal ik niet bij elk gegeven apart de bron vermelden. De meeste oudere doop, geboorte, huwelijks en overlijdensdata heb ik gevonden in de openbare archieven. Met name heb ik vaak bezocht Rijksarchieven in Arnhem en Utrecht en een enkele keer in Den Bosch. 5

6 INLEIDING Verder heb ik gemeentelijke archieven in tal van plaatsen bezocht, zoals naast de drie genoemde plaatsen Doesburg, Angerlo, Duiven, Rheden, Bemmel en Nijmegen. Enkele gegevens, meestal in de vorm van advertenties en bidprentjes, heb ik gevonden in het Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag en het centrale punt van de Nederlandse Genealogische Vereniging in Naarden. Ook heb ik enkele malen het Meertensinstituut voor naam- en dialectkunde bezocht in Amsterdam. Voor andere bronnen zal ik ter plaatse wel de naam vermelden. De meer recente gegevens heb ik gekregen van een aantal familieleden. Na het begin van deze eeuw zijn de archieven niet meer toegankelijk en moeten de inlichtingen worden verstrekt door de nog levende getuigen. Over het algemeen was de bereidheid om te helpen groot. Ik heb op mijn verzoeken veel gegevens en soms copieën van stukken of foto's gekregen. Aan het eind van de betreffende hoofdstukken heb ik de namen vermeld van mijn informanten. Wel heb ik naar mijn gevoel te weinig details over de personen gekregen, zodat het verhaal te veel beperkt is tot data en getallen. Getracht is een aantal typerende documenten in het boek op te nemen, die ik heb gevonden of gekregen van verwanten. Met het plaatsen van foto's ben ik erg terughoudend geweest. Gezocht is naar foto's van de familie, die zo tussen de 50 en 100 jaar oud zijn. Bij voorkeur wilde ik dan foto's van complete gezinnen uit het begin van deze eeuw. Mede daardoor is het aantal beperkt gebleven. Veel foto's zouden het boek ook extra duur maken. Compleet is het verhaal natuurlijk niet. In een aantal gevallen ben ik het spoor bijster geraakt omdat gezinnen zijn verhuisd, zonder een duidelijk bericht achter te laten in de archieven. Ook zijn archiefstukken verdwenen, zoals het complete bevolkingsregister van Arnhem, dat in september 1944 in vlammen is opgegaan. Helaas werd ook in enkele gevallen negatief of niet gereageerd op mijn verzoek om informatie, zodat van enkele gezinnen de gegevens ontbreken. Ik wil hierbij al diegenen, die wel hebben bijgedragen van harte danken voor hun bereidheid mij te helpen. Ik hoop, dat iemand van de losse eindjes de draad op pakt en in staat is ze langs een omweg weer aan elkaar te knopen. In zekere zin beschouw ik dit boek daarom als een eerste aanzet, waarop hij, die dat wil kan voortbouwen. Zelf zal ik vermoedelijk ook doorgaan met onderzoek. Hierdoor zal het mogelijk op den duur zinvol zijn een aanvulling te laten drukken, maar nu loop ik wel erg hard op de zaken vooruit. Op dit punt van mijn inleiding wil ik ook Nico Hamers bedanken, want hij is degene van wie ik veel heb geleerd op het gebied van de genealogie en het schrijven van het verhaal daarover. Ik ben me bewust, dat ik niet alle aanwijzingen heb gevolgd, maar zo eigenwijs ben geweest het soms op mijn manier te doen. Ook wil ik hier mijn zus bedanken, die door een aanzienlijke financiele bijdrage deze uitgave mede heeft mogelijk gemaakt en betaalbaar voor belangstellenden. Nijmegen, april

7 EEN BEETJE THEORIE GENEALOGIE VOORAF 1 EEN BEETJE THEORIE GENEALOGIE VOORAF 8 Berendts Bernardus geboren: 1 juni 1806 Giesbeek overleden: 24 dec Doesburg Schipper 9 Janssen Alberdina 17 maart 1818 Doesburg 16 nov Doesburg 10 Janssen Theodorus 28 nov Olburgen 22 dec Doesburg schoenmaker 11 Meurkes Gerritje 1 april 1813 Angerlo 3 maart 1852 Doesburg 12 Gijsberts Everardus 13 nov Utrecht 22 aug Utrecht kleerbleker 13 v.huussen Elisabeth 29 oct Utrecht 6 jan Utrecht 14 Rijnders Hendricus 15 juli 1819 Utrecht 16 maart 1887 Utrecht kleerbleker 15 Bogaerd Aletta 8 juli 1821 Utrecht 31 maart 1910 Utrecht gehuwd: 29 jan Doesburg 1 mei 1840 Doesburg 9 mei 1849 Utrecht 29 nov Utrecht 4 Berendts Arnoldus 5 Janssen Johanna Bernardina 6 Gijsberts Everardus 7 Rijnders Johanna Catharina geboren: 11 juli 1846 Doesburg overleden: 26 febr.1925 Den Bosch schipper 17 dec Doesburg 1 april 1930 Arnhem 2 febr Utrecht 27 aug Utrecht kleerbleker 6 sept Utrecht 25 juli 1895 Utrecht gehuwd: 18 sept Doesburg 2 Berendts Bernardus Theodorus geboren: 25 nov Doesburg overleden: 27 febr.1959 Arnhem smid 12 febr Utrecht 3 Gijsberts Geertruida Elisabeth 23 juli 1884 Utrecht 3 juni 1940 Arnhem Gehuwd: geboren: gehuwd: 3 october 1913 Arnhem 1 Berendts, Bernardus Theodorus 1 juli 1926 docent natuurkunde K.U.Nijmegen op 18 october 1954 Kerkrade met Horck, Engelina Johanna De basis van de kwartierstaat Berendts - Gijsberts. Het woordenboek van van Dale omschrijft genealogie als de wetenschap van het 7

8 EEN BEETJE THEORIE GENEALOGIE VOORAF stamboomonderzoek, van de ontwikkeling en verwantschap van geslachten. Er zijn twee manieren om het voorgeslacht systematisch te beschrijven, namelijk "teruggaande in de tijd" en "met de tijd mee". Wij zullen in feite beide methodes combineren. Teruggaan in de tijd betekent hier, dat men begint bij een recente persoon en zoekt naar de voorouders. Op deze manier wordt een kwartierstaat opgesteld, waarvan de vorige bladzijde een voorbeeld geeft. In de kwartierstaat krijgt iedere persoon een vast nummer. In het voorbeeld, maar ook verderop in dit verhaal heb ik mezelf de plaats 1 gegeven. Mijn vader krijgt dan een 2 en mijn moeder een 3. Vaders vader wordt 4; vaders moeder 5; moeders vader wordt 6 en moeders moeder 7. De 8 komt dan toe aan de overgrootvader in de mannelijke lijn. Als we voor iedere generatie een aparte regel gebruiken krijgen we het volgende schema: Nummerschema kwartierstaat Uit deze afspraken volgen enkele simpele, maar handige conclusies. - Iedere nieuwe regel geeft een vooroudergeneratie en begint met een macht van 2, dus elke voorvader in de mannelijke lijn heeft een nummer als 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, Even nummers in de kwartierstaat hebben altijd betrekking op mannen en oneven nummers op dames (behalve eventueel, zoals in het voorbeeld, de 1). - Van iedere persoon ergens in de kwartierstaat heeft de vader het dubbele nummer en de moeder het dubbele plus 1. Dus 329 is de moeder van 2(329-1) = 164. De hier beschreven nummering volgens de kwartierstaat zullen we toepassen bij de hoofdstukken 6, 7 en 8 waar het gaat over de "eigen" tak IIIa. De methode "met de tijd mee" gaat uit van een persoon in het verleden. We spreken van een genealogie of stamboom als we alle nazaten met dezelfde achternaam bij elkaar schrijven (waarbij we aannemen, dat de stamvader al een vaste achternaam bezat). Als ook de afstammelingen in vrouwelijke lijn worden meegenomen spreken we van een parenteel. Ook hier is een systematische nummering. Elke generatie krijgt een Romeins cijfer, te beginnen met I voor de stamvader zelf. De zoons krijgen II, kleinzoons III enzovoorts. Binnen elke generatie worden broers en neven onderscheiden met een kleine letter, dus oudste zoon IIIa, zijn broer IIIb en verder. Hierbij enkele opmerkingen van belang voor ons verhaal. In de oudste generaties was het niet altijd duidelijk wie de oudste was, omdat geen doopregisters te vinden waren. Uiteraard heb ik dan een keuze gemaakt, waarbij ik mijn directe voorvader voorop heb gezet. 8

9 EEN BEETJE THEORIE GENEALOGIE VOORAF Voor dochters heb ik geen letter ingevoerd. Ik ga niet verder dan de gezinnen van dochters, die zelf nog de familienaam hebben. Ze zijn vermeld als "dochter van...", hetgeen naar mijn mening geen verwarring geeft. Uiteraard hebben dochters uit hetzelfde gezin zo wel gelijke aanduiding. Dit systeem werkt niet meer, als er in één generatie meer dan 26 broers en neven zijn. In die gevallen heb ik de letter verdubbeld, dus na VIIIz komt VIIIaa; even zo volgt na IXzz het nummer IXaaa. Mochten er achteraf nog namen tussen gevoegd moeten worden, waarvan ik nu geen weet heb, dan wil ik bij voorbeeld tussen IXdd en IXee de nummers IXde, IX df enz. gebruiken. Als voorbeeld geven we hieronder het begin van de stamboom, met de gebruikte nummers. I Berent Beernts geb. ca 1630 overl. tussen 1681 en 1688 x Enneken Hendricks tussen 1700 en 1716 IIa Hendrik Beernts geb overl. 6 sept x Elsken Denne huw. 14 april 1695 overl.in 1696 of 1697 x Jenneke Hendricks huw. 24 sept overl. 15 oct IIb Gerrit Beernts ca febr x NN x Margaretha Raven Elsijen Beernts ca 1655 vóór juni 1700 x Hermannus Raven 20 nov IIIa Jan ca IIIb Gerrit ca IIIc Hendrik ca IIId Berend ca Marije 1688? Hendrien 1690? NN NN NN Anna Elisabeth ca 1705 Bernardina ca 1705 Anna 1712 IIIe Bernardus 1713 IIIf Bernardus 1715 Anna 1717 Anna 1718 IIIg Gerardus 1721 Begin van de stamboom van Berent Beernts. Het zal intussen duidelijk zijn, dat in de directe mannelijke lijn de nummeringen elkaar overlappen. De oudste voorvader, waarvan een levensteken werd gevonden is Berent Beernts. We treffen hem aan als boer in het dorp Lathum. In de kwartierstaat krijgt hij de plaats 128, terwijl ik hem in de stamboom op de eerste plaats zet. Schrijver dezes is naast nummer 1 in de kwartierstaat beland op VIIIq in de stamboom. 9

10 EEN BEETJE THEORIE GENEALOGIE VOORAF Hieronder wil ik heel kort, de voornaamste personen uit de kwartierstaat, de mannelijke voorouders, introduceren met beide nummers. Tevens al vast wat gegevens over levensjaren en woonplaats. Berent Beernts ca ca 1685, Lathum, 128 I. Hendrik Beernts ca , Lathum, 64 IIa Jan Beernts ca , Lathum, 32 IIIa Arnoldus Berendts , Giesbeek, 16 IVa Bernardus Berendts , Doesburg, 8 Ve Arnoldus Berendts , Doesburg, 4 VIk Bernardus Th. Berendts , Arnhem, 2 VIIr In ons verhaal zullen overigens veel personen ter sprake komen, die niet passen in één van beide nummeringen. Dit kunnen zijn aangehuwde personen in de takken of bij voorbeeld echtgenoten uit een eerder of later huwelijk. De practijk zal het leren. Als we meer willen, dan een kale lijst met namen en data, maar ook toevoegen wat we verder weten van bepaalde personen, dan komen we tot een familiegeschiedenis. Dit wil ik met dit boek proberen. 10

11 HIER WOONDEN ONZE VOOROUDERS 2. HIER WOONDEN ONZE VOOROUDERS Uit de tabel, die op de vorige bladzijde is opgenomen blijkt, dat de voorouders gedurende drie eeuwen in dezelfde streek hebben gewoond. Lathum, Giesbeek en Doesburg liggen vlak bij elkaar. Ook heden ten dage nog wonen er veel afstammelingen van Berent in Giesbeek, al zijn mijn directe voorouders eerst naar Doesburg en later naar Arnhem verhuisd. Ter inleiding duiken we kort in de geschiedenis van die streek, waarbij we stukjes overnemen uit het "Aardrijkskundig Woordenboek" van van der Aa uit De dorpen Lathum en Giesbeek liggen in wat vroeger heette de bannerheerlijkheid Bahr-Lathum, tegen de IJssel aan, in het westen van de Liemers. In de middeleeuwen was een bannerheer een man van hoge adel, die rechtstreeks leenman was van de keizer. In oorlogstijd verscheen hij met een eigen legertje onder eigen banier in het kamp van zijn keizer. In het Graafschap Zutphen waren vier bannerheren, nl.: Berg, de rijkste; Bronkhorst, de edelste; Bahr, de oudste en Wisch, de stoutste. Oorspronkelijk omvatte de bannerheerlijkheid Bahr naast de burcht Bahr alleen het huis en dorp Giesbeek. Bahr zelf is nooit tot een echt dorp uitgegroeid. Tot ver in de middeleeuwen liep de IJssel ten oosten van dit gebied. De overlevering wil, dat dit deel van de IJssel op last van de romein Drusus gegraven zou zijn ter verbinding van de Rijn met de Oude IJssel. In de vijftiende eeuw kwam er een verandering van de rivierloop, waardoor de dorpen Lathum en Giesbeek van de Veluwe werden afgescheiden. In 1471 werd de bannerheerlijkheid uitgebreid met Lathum. Het landje grenst dan in het westen aan de IJssel, in het noorden aan het richtersambt van Doesborgh en in het oosten en zuiden aan Duiven, dat behoorde tot Kleef en later tot Pruissen. In 1493 wordt Jan van Egmond zes weken lang in het slot Bahr belegerd. In die tijd 11

12 HIER WOONDEN ONZE VOOROUDERS woedt de strijd om de zelfstandigheid van het hertogdom Gelre tegenover het grote Bourgondië, dat toen Holland en Brabant al in bezit had. Waar Jan de zijde van Bourgondië had gekozen stond hij tegenover zijn neef Karel van Gelder, de laatste en bekendste van de Gelderse hertogen, met diens veldheer Maarten van Rossum. De bannerheerlijkheid had een eigen rechtspraak. Hiervoor trok de hoogste ambtenaar, de amtman, twee keurnoten aan uit de bevolking; een soort jury. Meestal was er op het eigen grondgebied geen geschikte gelegenheid tot vergaderen voor het gerecht. De zitting werd dan gehouden in Arnhem "Op vergunde aarde". Dit betekende, dat de betreffende localiteit een soort tijdelijke ex-territorialiteit kreeg. Van de acten uit het einde van de zeventiende en begin achttiende eeuw is heel wat bewaard gebleven. Alle zaken staan er door elkaar, strafzaken en civiele zaken, zoals verkopingen en testamenten. Met de verkoop aan Gelre verdwijnt de eigen rechtspraak. De eerste acte, waarin een voorouder optreedt is uit Over de tijd er vóór kunnen we slechts fantaseren dat onze voorouders er geleefd en gewerkt hebben, waarbij de mannen ook gedwongen zullen zijn geweest deel te nemen aan de oorlogen van de middeleeuwen. In deze acte krijgen ze voor ons voor het eerst een naam. In de verdere acten kon vrij veel gevonden worden over de eerste drie generaties, hetgeen we hebben gebruikt bij het opstellen van hoofdstuk 5. Doesburg duikt voor het eerst in de geschreven geschiedenis op in een stuk uit 1025, als "Dusburg". Overigens is er in oude stukken nogal wat onzekerheid of bedoeld is "ons" 12

13 HIER WOONDEN ONZE VOOROUDERS Doesburg aan de IJssel, Duisburg in Duitsland aan de Rijn of het dorpje Doesburg bij Ede op de Veluwe. Doesburg heeft zich ontwikkeld tot de tweede stad van de Graafschap Zutphen. De stad speelde een rol in de rivierhandel van de Liemers en Westfalen met de rest van de Lage Landen via IJssel en Oude IJssel. De stad werd ook lid van het Hanze-verbond. Toch zijn de meeste activiteiten afgestemd geweest op de agrarische omgeving en waren er ook binnen de muren een aantal stadsboerderijen te vinden. De stad (en natuurlijk ook de streek er om heen) heeft veel te lijden gehad in het rampjaar De Republiek der Verenigde Nederlanden werd toen tegelijk aangevallen door Frankrijk, Engeland en de bisdommen Munster en Keulen. Het gebied werd toen aangevallen door Franse troepen, in tegenstelling tot het grootste deel van de Graafschap, waar de troepen uit Munster het voor het zeggen hadden. In die tijd leefde Berent met zijn vrouw en drie kinderen in die streek. Als boer zullen zijn voedselvoorraden wel geplunderd zijn! De muren, die door de Fransen werden neergehaald, zijn nooit herbouwd. In plaats van de poorten kwamen barrières om het verkeer te kunnen controleren en tol te innen. Pas 25 jaar later, in 1698 werden weer versterkingen 13

14 HIER WOONDEN ONZE VOOROUDERS aangelegd, op enige afstand van de stad. De vorm van deze versterkingen is ook nu nog duidelijk in de plattegrond van Doesburg terug te vinden. Op godsdienstig gebied ontkwam de streek niet aan de invloed van de Hervorming. In Doesburg werd al in 1582 een predikant benoemd. De katholieken hadden hun schuilkerk in het huis van de familie Baerken aan de Koepoortstraat, maar hun aantal nam in de loop der jaren af. In 1798 telde de bevolking (totaal 2260 personen): 1389 gereformeerden, 779 katholieken, 77 luthersen en 15 joden. Hierbij zij vermeld, dat in die tijd de naam "gereformeerd" gold voor wat nu bekend is als de Hervormde Kerk. De luthersen waren voornamelijk soldaten van Duitse herkomst. In de bannerheerlijkheid werd de eerste predikant pas benoemd in Hier bleef de meerderheid van de bevolking wel katholiek, hetgeen in belangrijke mate werd bevorderd door de steun, die de heer op het huis te Lathum gaf aan rondtrekkende priesters. In Lathum was er sinds 1710 een vaste statie. Het is niet duidelijk welk gebouw in die tijd dienst deed als schuilkerk. Een telling uit 1808 laat zien, dat er toen in Lathum, Bahr en Giesbeek samen 257 hervormden en 415 katholieken waren. In dat jaar was er voor de godsdienstuitoefening een eigen gebouw in Giesbeek "met een goede woning voor de pastoor". Deze deed alternerend de vroege of de late dienst op de deel van een boerenwoning aan de dijk in Bahr, op drie kwartier gaans van het gebouw in Giesbeek. Men mag aannemen, dat veel voorouders op de deel in Bahr zijn gedoopt. Rond 1800 zijn het weer de Fransen, die Europa op zijn kop zetten en natuurlijk ook hun invloed hebben in deze streek. Voor de katholieken in Doesburg betekent het, dat hun statie een gift van /21000 krijgt van koning Lodewijk Napoleon om een kerk te bouwen aan de Kloosterstraat. Deze kerk heeft anderhalve eeuw dienst gedaan tot de sloop in Hier zullen Bernardus, Arnoldus en hun gezinnen ter kerke gegaan zijn en hier is ook mijn vader in zijn jeugd steeds geweest. In 1810, als ons land een deel van Frankrijk wordt, verandert men ook de bestuurlijke indeling. De bannerheerlijkheid wordt opgeheven en er wordt één gemeente gevormd, samen met het tot dan toe onder het richtersambt Doesburg vallende dorp Angerlo dat tevens zijn naam geeft aan de nieuwe gemeente. Onder Franse invloed wordt ook de burgerlijke stand ingevoerd, waar alle genealogen dankbaar voor zijn. Ook wordt het bezitten van een vaste achternaam verplicht gesteld. Over dit laatste verklaart de eerste "Maire" J.Jansen:..."que tous les habitans de ma commune ont des noms et prénoms fixes et que par consequent il n'a été fait devant moi aucune déclaration d'adoption de nom de famille" ("dat alle bewoners van mijn gemeente vaste namen en voornamen hebben en dat daarom voor mij geen enkele verklaring van naamsaanneming werd opgemaakt.") Deze verklaring is gedateerd 12 mars (maart) 1813; de burgemeester zal zijn Frans niet lang meer nodig hebben. De bevrijding nadert vanuit het oosten. Napoleon was in Rusland verslagen en had bij Leipzig nogmaals een gevoelige nederlaag geleden. De Russische en Pruisische troepen zetten de achtervolging in en zo kwam het dat kozakken op 19 november 1813 in Doesburg kwamen. De Fransen lieten zich niet zonder slag of stoot verdrijven. Een samengeraapt Frans legertje deed vanuit Arnhem een schijnaanval op de stad vanaf de andere zijde van de rivier. Intussen trok de hoofdmacht over het veer tussen Rheden en Lathum en bezette via Giesbeek het hoornwerk "De Vrijheid" op gebied van Angerlo, ten zuiden van de stad. De kozakken vluchtten de Meipoort uit en werden nagezeten tot Drempt en Hummelo. De Franse wraak in de stad is vreselijk tegen de burgers, die de bevrijders hadden geholpen. De ellende zal zeker ook de dorpen, waar het leger door heen trok niet bespaard zijn. Daar leefde toen Arnoldus met zijn gezin. De kansen keerden toen een Pruissische legermacht verscheen. 14

15 HIER WOONDEN ONZE VOOROUDERS Op 23 november 1813 is de stad definitief vrij. In de eerste helft van de vorige eeuw blijft de streek voornamelijk agrarisch. Een opmerkelijk product is de mosterd, waarvan Doesburg in die tijd de belangrijkste leverancier in den lande is. Het gemeenteverslag van 1850 vermeldt:..."dat niettegenstaande de onderscheiden mededingingen daarvan op andere plaatsen men echter de voorkeur aan het Doesborghse fabricaat blijft geven. Slechts één dier fabrieken wordt door een paard in werking gebracht; de overige bestaan allen in zoogenaamde hand mostaardmolens ". Eén van deze laatste was eigendom van de vrouw van Bernardus. Zij had die geërfd na het zeer jong overlijden van haar eerste echtgenoot. In Doesburg vestigt zich enige industrie, met name metaalbedrijven. In de dorpen komen steenfabrieken. In de gemeente Angerlo is in 1810 één steenfabriek; in 1830 zijn er twee, welk aantal in 1903 is gegroeid tot zes. Daarna komt weer een neergang tot twee in Bronnen: Van der Aa: Aardrijkskundig woordenboek, Holland in vroeger tijd, deel VII, Gelderland, Bewerking J.A.B.M. de Jong, W.Jappe Alberts: Van Heerlijkheid tot Landsheerlijkheid, W.Heitling en L.Lensen: 50 eeuwen volk langs de IJssel. J.Mombarg en J.Thoben: De Liemers van Nol Tinneveld, J.W.v.Petersen en E.J.Harenbergh: Doesburg, bijdrage tot de geschiedenis van een Hanzestad, Robas Producties: Historische Atlas Gelderland,

16 VERSCHILLENDE VORMEN VAN DE NAAM BERENDS 3. VERSCHILLENDE VORMEN VAN DE NAAM "BERENDS" De voornaam Bernardus of Bernhard is al oud. Bij de Germanen moet het iets betekend hebben als "Beresterk". De naam werd populair door de kruistochtprediker Bernardus van Clairvaux, die leefde van 1090 tot In bepaalde streken werd als roepnaam voor Bernardus gebruikt Berend of Bernt. Hiervan ontstond als patroniem een vorm van de naam Berends. Dit waren dus personen, die door hun omgeving werden aangeduid als "zoon van Berend" of "kind van Bernt". Hieruit zijn op den duur vaste achternamen gegroeid. Geduldige lieden in het Meertens-Instituut voor Naamkunde in Amsterdam hebben uit de gegevens van de volkstelling in 1947 overzichten gemaakt van aantallen personen met een bepaalde familienaam. Deze namen, in alle voorkomende spellingsvormen, zijn gerubriceerd volgens gemeente van inwoning per 31 mei Nazoeken in deze "repertoria van familienamen" levert een aantal interessante gegevens op voor de namen, die verwant zijn aan de naam Berends. Over het hele land zijn 53 verschillende vormen van de spelling gevonden. Hierbij zijn niet gerekend namen als Bernards, die wel patroniem zijn van Bernardus, maar niet van Berend of Bernt. In de eerste tabel van dit hoofdstuk zijn de aantallen gegeven, zoals in Nederland voorkomen. Tevens zijn opgenomen de percentages berekend van het totaal van de 53 vormen samen en is aangegeven in welke provincie of stad de betreffende vorm het meest wordt aangetroffen. Overigens is bij de laatste twee rubrieken alleen iets ingevuld, als er ten minste 20 naamdragers werden gevonden. Kleinere aantallen geven te weinig informatie. De varianten zijn onder te brengen in zes groepen met onderling gelijke beginletters en een kleine restgroep. Eerst iets over die groepen. De groep BEER heeft acht varianten. Hier valt op de vorm Beerens, die typisch zuidelijk is. We vinden deze in Brabant (rond Tilburg en rond Eindhoven), in Limburg (rond Weert) en ook relatief vaak in Rotterdam. Dit laatste zou wel eens samen kunnen hangen met de migratie uit Brabant naar Rotterdam rond de eeuwwisseling. Namen, beginnend met BEHR zijn er in zeven varianten. Waarschijnlijk komt deze vorm uit Duitsland. Het zou leuk zijn ook te zoeken over de grens. De groep BEREND vond ik op negen manieren gespeld. Deze groep komt veruit het meest voor. De namen Berends en Berendsen hebben samen meer dragers, dan de overige 51 vormen samen. Tevens zijn deze namen sterk verbreid over het land. Zowel de groep BERENS als BERENT vond ik op vier manieren gespeld. Beide hebben één vorm, die veel vaker voor komt, dan de overige. De meeste variaties, zestien, zijn er bij namen met de stam BERN. Berndsen en Berns geven hier de toon aan. In de restgroep komen vijf namen voor, waarvan alleen de sterk in Utrecht aanwezige vorm Berrens een redelijk aantal haalt. Deze restgroep bevat de volgende namen: 1 maal Berenz en Beretz, 2 maal Berets, 107 maal Berrens en 6 maal Berres. Overigens kunnen hier ook namen tussen zijn, die geen patroniem zijn van Berend. Het is ook mogelijk, dat er schrijffouten, dan wel leesfouten tussen zitten. Eigen onderzoek in de strookjes, die berusten in het Meertens-Instituut bracht bij voorbeeld aan het licht, dat er niet drie personen met de naam Berendt waren, maar slechts hoogstens één! In de beide andere gevallen was het aantoonbaar, dat er sprake was van een fout (bij de ene het ontbreken van de letter h, die bij gezinsleden wel was ingevoegd, terwijl in het andere geval een s was aangezien voor een t). 16

17 VERSCHILLENDE VORMEN VAN DE NAAM BERENDS DE VERSCHILLENDE VORMEN VAN DE NAAM ''BERENDS'' IN 1947 Spelling aantal in Ned. percentage meest voorkomend in Beerends ,09 + Den Haag, N.Brabant Beerendsen 1 0,01 Beerens ,62 N.Brabant, Limburg Beerents , ,66% Gelderland, Utrecht Beerentsen 14 0,14 Beerentzen 1 0,01 Beeres 21 0,20 Groningen Beerntsen ,25 + Gelderland Behrend Behrends 6 0,06 Behrendt 54 0,52 Drente, Amsterdam Behrens ,58 + 2,35% Amsterdam, N.Holland Behrent 1 0,01 Behretz 2 0,02 Behrns 3 + 0,03 + Berend Berende 112 1,08 Noord Brabant Berendes 79 0,76 Den Haag, N.Holland Berends ,16 Gelderland,Overijssel Berendse , ,66% Utrecht, Gelderland Berendsen ,10 Gelderland,Overijssel Berendt 1 0,01 Berendts 38 0,37 Gelderland Berendzen 2 + 0,02 + Berens ,23 + Drente, N.Brab.,Geld. Berensen ,37 + 3,74% Gelderland Berenson 5 0,05 Berenst ,10 + Berents ,62 + N.Brabant, Overijssel Berentse ,06 + 4,53% Berentsen 353 3,40 Gelderland, Amsterdam Berentzen ,45 + Gelderland Bernd 6 + 0,06 + Berndes 45 0,44 Amsterdam Bernds 77 0,74 Rotterdam, Gelderland Berndsen 516 4,98 Gelderland, Amsterdam Berndt 37 0,36 Groningen Berndtsen 1 0,01 Berndzen Berns , ,92% Gelderland, Limburg Bernse 3 0,03 Bernsen 126 1,22 Drente Bernst 2 0,02 Bernt 2 0,02 Bernts 47 0,45 Gelderland Berntsen 195 1,88 Gelderland Berntssen 14 0,14 Berntzen ,26 + Gelderland Restgroep 117 1,13 1,13% Utrecht Totaal % 17

18 VERSCHILLENDE VORMEN VAN DE NAAM BERENDS In de volgende tabel hebben we de top-tien van de varianten op een rijtje gezet. Dit is gedaan voor heel Nederland en apart voor de provincie Gelderland. Deze provincie krijgt een aparte plaats omdat daar de naam het meest voor komt en omdat de familie er vandaan komt. De percentages zijn hier genomen van het totaal aantal naamdragers in Nederland, respectievelijk Gelderland. MEEST VOORKOMENDE VARIANTEN VAN DE NAAM BERENDS IN 1947 In Nederland In Gelderland 1 Berends 30,16% 1 Berendsen 38,42% 2 Berendsen 24,10% 2 Berends 28,72% 3 Beerens 10,62% 3 Berndsen 6,96% 4 Berndsen 4,98% 4 Berentsen 6,38% 5 Berns 4,22% 5 Berns 6,34% 6 Berendse 4,02% 6 Berntsen 3,14% 7 Berentsen 3,40% 7 Berendse 2,55% 8 Berens 3,23% 8 Berens 1,74% 9 Berntsen 1,88% 9 Bernts 1,02% 10 Behrens 1,58% 10 Beerntsen 0,62% de 43 overige 11,81% de 19 overige 4,11% personen 100% 4198 personen 100% Acht namen komen in beide kolommen voor, zij het met kleine variatie in de volgorde. Dat drie namen slechts in één tabel en daar op de negende of tiende plaats voorkomen is ook geen wonder. Opvallend is alleen de spelling Beerens, die landelijk hoog scoort met een derde plaats, terwijl deze in Gelderland twaalfde is en dus in bovenstaande tabel niet voor komt. In deze provincie komen 24 vormen niet voor. De spelling Berendts haalt net niet de Gelderse top-tien; met 23 personen in die provincie staat de naam op de elfde plaats met 0,55%. Landelijk moeten de 38 naamdragers 20 andere vormen laten voorgaan. Vervolgens is gekeken naar de verdeling van de naamdragers, voor alle 53 schrijfwijzen samen, over het land. De indeling is, net als in de repertoria, volgens de elf in 1947 bestaande provincies met apart daarvan de drie grote steden. Degenen, die waren opgenomen in het centraal bevolkingsregister zijn in de volgende tabel niet meegeteld. Het gaat hierbij om 28 personen van alle naamsvarianten samen, waaronder zes Berendts, op een totaal van naar schatting daar geregistreerden. In veel gevallen betreft het schippers, die aan boord wonen, zonder waladres. In de tabel op de volgende bladzijde zijn gegeven het aantal naamdragers in een gebied, het totaal aantal inwoners op 31 mei 1947 en beide getallen op elkaar gedeeld als percentage van de bevolking, dat naar één of andere vorm van de naam Berends luistert. Uit de tabel blijkt duidelijk, dat de provincies in het oostelijke (Saksische) deel van Nederland naar verhouding meer naamdragers hebben, dan de rest van het land. Conclusie kan dus zijn, dat de naam meestal in dat deel van het land is ontstaan, al zagen we, dat dit niet hoeft te gelden voor alle schrijfwijzen van de naam. 18

19 VERSCHILLENDE VORMEN VAN DE NAAM BERENDS AANTAL NAAMDRAGERS (ALLE VARIANTEN SAMEN) OP HELE BEVOLKING 1 Gelderland 4198 op inwoners 0,408 % 2 Drente 647 op " 0,238 % 3 Overijssel 877 op " 0,136 % Nederland op " 0,108 % 4 N. Brabant 1220 op " 0,103 % 5 Groningen 441 op " 0,098 % 6 Utrecht 524 op " 0,095 % 7 Limburg 500 op " 0,073 % 8 Amsterdam 537 op " 0,067 % 9 Den Haag 339 op " 0,064 % 10 Rotterdam 272 op " 0,042 % 11 overig N.Holland 349 op " 0,036 % 12 overig Z.Holland 345 op " 0,031 % 13 Zeeland 50 op " 0,019 % 14 Friesland 43 op " 0,009 % GELDERSE GEMEENTEN, MET MEER DAN 0,75 % "BERENDS" IN 1947 Vervolgens zijn de verschillende gemeenten binnen Gelderland met elkaar vergeleken. Hierboven zijn die gemeenten gegeven, waar het percentage met alle varianten "Berends" samen boven de 0,75 % ligt. Dit overigens vrij willekeurige getal is bijna het dubbele van wat geldt voor de provincie als geheel. Het blijkt, dat van de 112 Gelderse gemeenten anno 1947 er 24 aan deze norm voldoen. Van deze 24 vormen er 19 een gesloten gebied, zoals op het volgende kaartje is verduidelijkt. De kern van dit gebied is de Liemers, de streek tussn Rijn, IJssel, Oude IJssel en Duitse grens. Daarbij sluiten aan gemeenten ten noorden van de Oude IJssel, in de Betuwe en één gemeente ten zuiden van de Rijn. Een uitzondering, om de regel te bevestigen, vormt de gemeente Wehl, gelegen in de Liemers, waar nauwelijks de helft van de gestelde norm wordt gehaald. De tien gemeenten Tien gemeenten in een Gemeenten elders van de Liemers krans rond de Liemers in Gelderland Angerlo 3,00 % Zelhem 1,89 % Horssen 1,84 % Didam 2,18 % Huissen 1,74 % Lienden 1,67 % Duiven 1,79 % Hengelo 1,19 % Est-Opijnen 0,99 % Zevenaar 1,62 % Bemmel 1,16 % Bergharen 0,85 % Bergh 1,62 % Steenderen 1,14 % Voorst 0,84 % Pannerden 1,48 % Gendt 1,04 % Westervoort 1,28 % Millingen 0,87 % Herwen Hummelo en Aerdt 1,17 % en Keppel 0,86 % Gendringen 0,89 % Doetinchem 0,82 % Wehl 0,39 % Doesburg 0,77 % 19

20 VERSCHILLENDE VORMEN VAN DE NAAM BERENDS Midden- en Oostgelderland. Gearceerd: gemeenten met meer dan 0,75 % "Berends", in alle schrijfwijzen samen. 20

21 VERSCHILLENDE VORMEN VAN DE NAAM BERENDS Elders in Gelderland komen nog vijf gemeenten wel boven de 0,75 %. Het betreft Voorst op de Veluwe, dicht tegen ons gebied aan en verder vier kleine gemeenten in het rivierengebied. Van deze laatsten hadden er drie in dat jaar tussen 1000 en 1800 inwoners. Deze gemeenten zijn intussen opgeheven. De vierde, Lienden, stond toen op 4600 inwoners. Het zal duidelijk zijn, dat de aanwezigheid van één extra gezin Berends het percentage zeer sterk kan beïnvloeden in zo'n kleine plaats. Van de grotere gemeenten in Gelderland komen Arnhem, Wisch, Brummen en Eibergen juist boven 0,5 %; Zutphen, Apeldoorn, Epe, Gorssel, Rheden en Renkum scoren tussen 0,3 en 0,4 %. Nijmegen komt op 0,27 %, terwijl de overige gemeenten met meer dan inwoners onder 0,2 % blijven. Ook hier blijkt een uitstralingseffect: gemeenten dichter bij de Liemers scoren in het algemeen hoger, dan gemeenten verder weg. Binnen de Liemers is nog veel variatie in spelling. In zeven gemeenten is Berendsen de meest voorkomende vorm. Dit geldt ook voor heel Gelderland, maar het is hier sterker uitgesproken (Liemers 47,7 % tegen Gelderland 38,4 % en Nederland 24,1% van alle vormen samen). Daarentegen is de vorm Berends, die juist bij veel verwanten voorkomt, hier onderbedeeld (Liemers 9,5 % tegen Gelderland 28,7 % en Nederland 30,2 %). Alleen in Angerlo overheerst de vorm Berends sterk (54 op een totaal van 92; waarvan er 50 tot de familie behoren). De vormen Berntsen en Berndsen komen vooral in de zuidelijke gemeenten van de Liemers voor: Zevenaar, Bergh en Herwen-Aerdt. Beerntsen is typisch voor Westervoort en als tweede vorm in Angerlo. DE SPELLING VAN DE NAAM BINNEN DE FAMILIE In de namenlijst, achter in dit boek komt 761 maal een variant van de naam Berends voor. Dit is dus een totaal over de gehele, beschreven periode. In een enkel geval is een persoon dubbel opgenomen, omdat hij onder twee zeer verschillende spellingen werd vermeld. Verder is in enkele gevallen de naam van een schoonmoeder van een familielid toevallig ook een variant van onze naam, zodat er circa 753 directe familie- en naamgenoten in dit boek voorkomen. In die lijst komen 20 spellingsvarianten voor, waaronder 7, die niet meer in 1947 worden genoemd in het repertorium. De meest voorkomende zijn binnen de familie: Berends 379 maal Berents 51 maal Berendts 185 maal Beernts 42 maal Berens 53 maal overigen 51 maal Hierbij moet ik nog aantekenen, dat de vorm Beernts door mij steeds gebruikt is voor de oudste generaties in Lathum, waar in feite de spelling sterk variëerde. De spellingsvorm Berendts, ontstaan in de gemeente Angerlo, kwam in 1947 nog slechts bij één persoon in de Liemers voor en wel in Duiven, bij een persoon die was geboren in Giesbeek. De overigen bleken te zijn "geëmigreerd". In het volgende hoofdstuk zullen we hier nader op in gaan. 21

22 DE FAMLIENAAM BERENDTS 4. DE FAMILIENAAM BERENDTS In het vorige hoofdstuk zagen we, dat veel mensen, met name in Oost-Nederland, één van de vormen van de naam "Berends" als familienaam hebben. De spelling Berendts is zeldzaam en naar zal blijken in alle gevallen terug te voeren tot dezelfde bron. De oudst bekende voorvader van mij was Berent Beernts. Daar men in die tijd nog een patroniem en geen vaste achternaam had is het duidelijk, dat ook zijn vader een Berent was. Het is plaatselijk zeer verschillend in welke tijd de achternamen erfelijk zijn geworden. Zo rond 1700 was dat het geval in de streek, waar mijn voorouders toen woonden, al zijn er ook na die datum soms nog patroniemen gevonden. Overigens was het voor zijn kinderen niet van belang, omdat patroniem en erfelijke achternaam tot hetzelfde resultaat leidden. De spelling van de naam lag uiteraard veel minder vast; rond 1700 vinden we meestal Beernts, maar ook Berends en Berents. De geestelijke, die aanwezig was bij doop, huwelijk en begraven noteerde de naam met een spelling, die hij de juiste achtte. In Lathum werden de namen genoteerd door paters, die vanuit het klooster in Elten kwamen, dus van Kleefs gebied, waar godsdienstvrijheid was. Zij bedienden de katholieke "statie" in Lathum. In 1769 komt de pater Hermanus Deurvorst naar Lathum en blijft daar tot Kennelijk was het een zwierige figuur, die hield van versieren. Als hij de boeken bijhoudt verschijnen er namen als Starinck of Starinkx in plaats van simpel Staring en komt er Brandts in plaats van Brans als tot dan toe. Zo wordt ook door hem vanaf 1769 de spelling Berendts gebruikt. Dat deze pater zo lang ter plaatse blijft, consequent deze spelling gebruikt en overlijdt kort voor het invoeren van de burgerlijke stand zijn er de oorzaken van, dat de spellingsvorm Berendts ook vast komt te liggen. Ten tijde van pater Deurvorst leven in Lathum-Giesbeek twee achterkleinzonen van de eerste Berend, namelijk Arnoldus en Gerardus. In de eerste helft van het revolutiejaar 1789 huwen zij beiden, evenals hun zus Henrica. Het betreffende blad uit het trouwboek van pater Deurvorst (zie volgende bladzijde) toont kennelijk een hele vriendenclub, die kort na elkaar gaat trouwen en voor elkaar weer getuige is. De bruiden van de broers zijn twee zusjes Staring, al wordt hun naam op verschillende wijze gespeld. Henrica trouwt met Daniel Broekhuizen, die eerder enkele malen getuige is, evenals diens zussen Anna Chatarina en Henrica. Ook Antonia Evers, Arnoldus Visser Henricus Gisselinck en Gerardus Roodinck treden meermalen op. Bij de dopen van hun kinderen verschijnt steeds de naam Berendts in de boeken. Dit gebeurt ook bij kinderen uit gezinnen van naamgenoten, waaronder het gezin van een neef, die ook Gerardus heet. Gezinnen, waarmee we geen verwantschap hebben kunnen aantonen verdwijnen langzaamaan uit het dorp. De huidige bewoners van Giesbeek met de naam Berends zijn allen afstammelingen van de eerste Berend; de meesten via boven genoemde Arnoldus, terwijl de tak van de "slager" via de neef van hem af stamt. Daar deze laatste tak een tijdlang buiten het dorp heeft gewoond, waar de spelling Berendts niet gebruikelijk was zijn daar al snel andere vormen van de naam opgetreden. In dit hoofdstuk hebben we tabellen samengesteld van de mannelijke afstammelingen van beide broers en hun neef, in zoverre zij de volwassen leeftijd hebben bereikt en dus de naam konden door geven. Dus dochters en jong overleden zoons zijn hier niet opgenomen. Dat hier de dames niet zijn genoemd vindt zijn reden enkel in het feit, dat in het verleden alleen de naam van de vader aan de kinderen werd doorgegeven, en het gaat ons hier speciaal over die achternamen. Genoteerd zijn de voornamen, de manier waarop de achternaam werd gespeld; generatienummer en volgletter, geboortejaar en voornaamste woonplaats. Indien dit van toepassing is wordt aangegeven waarom er geen mannelijke afstammelingen zijn. 22

23 23 DE FAMLIENAAM BERENDTS

24 DE FAMLIENAAM BERENDTS De spelling van de naam bij de afstammelingen van Arnoldus Arnoldus Berendts IVa geboren 1747, wonende te Giesbeek Johannes Berendts Va 1790 Giesbeek Wilhelmus Berendts Vb 1795 Bingerden dochters Hendrikus Berendts Vd 1803 Westervoort Bernardus Berendts Ve 1806 Doesburg Lucas Berendts Vf 1810 Giesbeek ongehuwd Arnoldus Johannes Berendts VIa 1832 Giesbeek dochters Hendrikus Berendts VIb 1837 Giesbeek ongehuwd Lucas Berends VIc 1840 Giesbeek Derk Berendts VId 1844 Giesbeek Arnoldus Lucas Berendts VIf 1836 Giesbeek dochter zoon jong Hendrikus Theodoru s Berendts VIg 1838 Doornenb. zoon jong Johannes Wilhelmu s Berendts VIh 1840 Arnhem Theodoru s Berendts VIi 1843 Doornenb. geen kind Bernardus Berendts VIj 1845 Westerv. Arnoldus Berendts VIk 1846 Doesburg Johannes Berends VIIb 1875 Giesbeek Ongehuw Hendrikus Berends VIIc 1879 Giesbeek Gradus Berends VIIe 1885 Giesbeek Johannes Berendts VIIf 1885 Nijmegen dochter zoon jong Johannes Wilhelmus Berendts VIIj 1878 Arnhem geen kind Theodorus Berendts VIIk 1883 Arnhem Dochters Hendrikus Berendts VIIn 1895 Arnhem ongehuwd Hendrikus Theodorus Berendts VIIo 1877 Doornenb. Petrus Gerardus Berendts VIIp 1881 Hazersw. Tr Antonius Johannes Berendts VIIq 1886 Doornenb. Bernardus Theodorus Berendts VIIr 1879 Arnhem Lucas Berends VIIIa 1903 Giesbeek 2 zoons Johannes Everardus Berends VIIIb 1904 Giesbeek 5 zoons Everhardus Berends VIIIc 1905 Giesbeek 4 zoons Hendrikus Berends VIIId 1907 Giesbeek 2 zoons Bernardus Berends VIIIf 1918 Giesbeek 8 zoons Wilhelmus Alfonsus Berends VIIIg 1909 Duiven 4 zoons Lucas Berends VIIIh 1913 Giesbeek 4 zoons Gradus Berends VIIIi 1919 Duiven 3 zoons Theodorus Joh.Ign. Berendts VIIIk 1904 Doornenb. 1zoon Hendrikus Petrus M. Berendts VIIIl 1908 Doornenb. geenkind Theodorus Petrus Berendts VIIIm 1918 Hazersw. ongehuwd Theodorus Arnoldus Berendts VIIIn 1914 Culemborg ongehuwd Arnoldus Hendrikus Berendts VIIIo 1917 Siegburg geen kind Arnoldus Theodorus Berendts VIIIp 1915 Arnhem 1 zoon Bernardus Berendts VIIIq 1926 Nijmegen 2 zoons Als we deze lijst bezien vallen enkele zaken op. In generatie V vinden we vijf zonen van Arnoldus. Er komen tien kleinzoons van drie zonen. Een zoon krijgt drie dochters, terwijl de jongste zoon met 23 jaar, ongehuwd, overlijdt. Bij één van deze tien maakt de ambtenaar in Angerlo een spellingsfout, waardoor bij Lucas een letter uit zijn achternaam wordt weggelaten. In de volgende generatie vinden we elf mannelijke nakomelingen van zes kleinzoons. De drie zoons van Lucas zien hun naam anders gespeld, als de overigen. Nu wil het geval, dat juist het aantal afstammelingen van deze Lucas erg groot is. In de achtste generatie is de meerderheid, namelijk acht van de vijftien, gespeld Berends. De generatie IX omvat bij de afstammelingen van Arnoldus nog slechts viermaal Berendts op een totaal van 36 mannen in mannelijke lijn. Overigens schrijft de pastoor bij de huwelijken van Lucas (VIIIa) en Everardus (VIIIc) in de jaren dertig van deze eeuw in het trouwboek de naam als Berendts! 24

25 DE FAMLIENAAM BERENDTS De spelling van de naam bij de afstammelingen van Gerardus (IVb) Gerardus Berendts IVb geboren 1749, wonende te Giesbeek Wilhelmus Berendts Vg 1791 Nijmegen geen kind Henricus Berendts Vh 1794 Dieren Joannes Berendts V 1802 Arnhem dochters Wenceslaus Berendts Vj 1806 Arnhem dochters,zoon Gerardus Berendts VIo 1826 Dieren Johannes Berendts VIp 1829 Dieren Dochters, zoon jong Hermanus Berends VIq 1832 Velp Peter Berends VIr 1835 Dieren Arnoldus Johannes Berendts VIIv 1850 Dieren dochters Hendrikus Johannes Berends VIIx 1867 Rheden Hermanus Berends VIIy 1873 Dieren Wilhelmus Joh. Jos. Berends VIIcc 1865 Velp ongehuwd Hermanus Jacobus Berends VIIff 1872?? Hermanus Berends VIIgg 1876?? Gerhardus Theodorus Hendrikus Antonius Johannes Gerhardus Berends Berends Berends Berends VIIIr VIIIs VIIIv VIIIw Woerden/Dieren Dieren Dieren? 1 zoon 3 zoons 2 zoons? Het aantal mannelijke nakomelingen van Gerardus is aanzienlijk kleiner, dan van Arnoldus. Ook hier doet zich eenzelfde spellingsprobleem voor. Er zijn vier kleinzoons in mannelijke lijn. Van deze krijgen er twee in de gemeente Rheden te maken met de verminking van hun achternaam doordat een letter wegvalt. Daardoor wordt de naam van drie van de zes achterkleinkinderen gespeld als Berends. Maar ook bij twee van de anderen in die generatie wordt dezelfde fout opnieuw gemaakt. Aangezien de enige van de achterkleinkinderen, waarvan de naam wel goed gespeld is, alleen dochters krijgt, blijft onder de afstammelingen van Gerardus na de achtste generatie niemand meer over, die zijn naam op de oorspronkelijke wijze spelt. De laatste Berendts in deze tak is de dochter van Arnoldus Johannes, met de voornaam Antonia, die in 1954 in Amsterdam overlijdt en in het overlijdensregister van de hoofdstad staat vermeld als Antonia Berends. De spelling blijkt niet alleen moeilijk in de kleinere gemeenten! 25

26 DE FAMLIENAAM BERENDTS De spelling van de naam bij de afstammelingen van Gerardus (IVf) Gerardus Berendts IVf geboren 1738, wonende te Giesbeek Henricus Berendts Vk 1774 Giesbeek/Duiven Fredericus Berendts Vl 1775 Giesbeek jong overleden Gerardus Berendts VIu 1803 Huissen Fredericus Berendts VIv 1807 Giesbeek ongehuwd Henricus Berendts VIw 1810 Duiven Gradus Berends VIx 1813 Giesbeek ongehuwd Willem Berends VIy 1816 Duiven Henricus Fredericus Berends VIIjj 1840 Huissen Theodorus Berends VIIll 1858 Huissen Hendrikus Antonius Berens VIImm 1850 Duiven Gerardus Berens VIInn 1852 Arnhem ongehuwd Henricus Berens VIIoo 1857 Zevenaar Albertus Fredericus Berends VIIpp 1866 Giesbeek ongehuwd Gerardus Theodorus Berends VIIIz 1871 Huissen 3 zoons Gerardus Berends VIIIcc 1894 Huissen 5 zoons Johannes Berends VIIIdd 1895 Arnhem 1 zoon Theodoru s Berends VIIIee 1898 Arnhem 1 zoon Hendrikus Berends VIIIff 1902 Arnhem 3 zoons Wilhelmus Berends VIIIgg 1906 Huissen geen kind. Hendrikus Antonius Berens VIIIhh 1881 Duiven 3 zoons Johannes Hendrikus Berens VIIIii 1882 Zevenaar 3 zoons Antoon Berens VIIIkk 1891 Dongen ongehuwd Wilhelmus Gerardus Hendrikus Berends VIIImm 1906 Giesbeek 3 zoons Hendrikus Wilhelmus Theodorus Berends VIIInn 1911 Giesbeek 4 zoons Johannes Wilhelmus Antonius Berends VIIIoo 1915 Giesbeek ongehuwd Bij de nazaten van deze Gerardus is al heel wild met de spelling omgesprongen. In de zesde generatie zijn van de vijf mannen er drie als Berendts genoteerd in de doopboeken van de pastoor vóór De beide anderen werden na de invoering van de Burgerlijke Stand in 1811 aangegeven op het gemeentehuis en daar vermeld als Berends. In de zevende generatie vinden we de juiste spelling alleen nog bij de oudste dochter van Gerardus (VIu); de volgende kinderen zijn ook in Huissen als Berends ingeschreven. De afstammelingen van Henricus (VIw) in Duiven gaan daar als Berens door het leven en deze vorm van de naam is gebleven. Bij de kinderen van diens broer Willem (VIy) blijft de spelling Berends. We zien dus, dat neven en nichten uit de zevende generatie hun naam op drie verschillende manieren schrijven. Hiermede is het duidelijk, dat de spelling Berendts in deze familietak na de zevende generatie niet meer voor komt. 26

27 DE FAMLIENAAM BERENDTS In het verleden is dezelfde spelling onafhankelijk ook op andere plaatsen genoteerd. Zo vonden we in de boeken van de gereformeerde kerk in Lathum in het jaar 1687 de vermelding, die hieronder met de transcriptie is weergegeven. Deze aantekening van een naamgenoot is kennelijk een toevallige schrijfvariant, die zonder gevolgen is gebleven. Den 17 Apr: 1687 Soo hebben hyer in onse kercke haer 3 aghtereenvolgende huwl. Proclamatije sonder enighe tegenspraeck van yemant gehadt Jan Berendts J.M. van Steenderen Bruid:(egom) met Enneken Vossen J.D. van Aart Bruit ende se hebbe den 22 Aprilii daer op attestatie gegeven om toe Aart in de huwelijcke staet in onse kercke te mogen bevestight ende aldaer ingezegent (te) worden. (trouwboek Geref. Kerk Lathum) De gereformeerde doop- en trouwboeken van Brummen staan tussen 1739 en 1787 vol met namen gespeld Berendts. Dit is geen familie van hun Giesbeekse naamgenoten aan de andere kant van de rivier. Als er in 1787 een nieuwe dominee komt verdwijnt de spelling met dts radicaal en komt er Berends in de boeken. Overigens nemen in 1812 vele personen in Brummen die tot dan toe Berends heetten een andere naam aan, ook waar de naam al enkele generaties erfelijk was. We kennen in Nederland ook twee recente gevallen. In februari 1989 verschijnt in het "Nijmeegse katern" een artikel van Ton Tielen over de familie Presburg, waarin sprake is van Aron Berendts. Dit blijkt een moderne verschrijving te zijn; nazoeken in de aangehaalde actes levert op, dat daar in feite genoteerd staat Aron Beerens, ook gespeld als Aron Berends. Eerder noemden we al het feit, dat bij de volkstelling van 1947 Antonia Berendts in Amsterdam wordt genoteerd als Berends. Het toeval bracht ons op het spoor van naamgenoten in Amerika. Via het internet kreeg mijn schoonzoon Hans Jansen contact met onder meer Drew Berendts. Dit heeft geleid tot correspondentie met diens grootvader William H.Berendts, wonende in Camdenton, Missouri. Hierbij bleek, dat hij afstamt van Duitse immigranten, die kwamen uit de streek van Stettin (nu Polen). Van hem kreeg ik naast de namen van zijn zoon en kleinzoon ook uit Amerikaanse telefoonboeken de adressen van negen andere naamgenoten in de U.S.A., die hij niet kent als behorende tot zijn familie. Het merendeel van hen woont in de staat Ohio. Ik heb aan allen een brief gestuurd met verzoek om gegevens, maar daarop kwam geen enkele reactie. Ik neem aan, dat ook zij afstammen van Duitse voorouders en geen familierelatie hebben en dus ook niet geinteresseerd zijn. Door mijn schoondochter Riet Berendts-Oolman werd op internet een aantal namen in Duitsland en Amerika gevonden. Voor Amerika is nu een aantal van 17 personen bekend, ongeacht de familieleden. Hiervan zijn er 6 uit Ohio; 4 uit Minnesota; 2 uit Arizona en 1 uit elk van de staten Indiana, Missouri, Montana en Texas. Tenslotte kennen we van één persoon alleen het -adres. 27

28 DE FAMLIENAAM BERENDTS De reeks Berendts in Duitsland bevat 20 namen. De grootste concentratie van 8 personen is in Hamburg. Voor het overige zijn ze over heel Duitsland verspreid, met 3 in Ilberstedt, 2 in Detmold en verder steeds 1 naam per plaats. Ik heb niet het vermoeden, dat er familiebanden bestaan met de Nederlandse naamgenoten. Uit de gegevens van de repertoria gemaakt na de eerder genoemde volkstelling is na te gaan waar personen met een bepaalde naam toen woonden. In het P.J.Meertens-Instituut in Amsterdam bevinden zich de originele stroken met naam, adres en geboortedatum van die volkstelling. De repertoria geven in totaal 32 naamdragers. In het instituut bleek, dat er een groep van zes personen was ingeschreven in het centraal bevolkingsregister (C.B.R.) die niet was opgenomen in de repertoria. Tellen we deze bij elkaar, dan komen we in 1947 op een totaal van 38 personen met de naam Berendts in Nederland. Het strookje van de volkstelling ingevuld door mijn vader. Op de volgende bladzijde hebben we deze 38 personen bij elkaar genoteerd. In de lijst staan de woonplaats in 1947; de voornamen, het geboortejaar en generatienummer met volgletter. Het bleek mogelijk om alle 38 personen te plaatsen als afstammelingen van de eerder in dit hoofdstuk vermelde Arnoldus (IVa) en zijn broer Gerardus (IVb). Overigens stammen er slechts twee, Aleida in Rheden en meergenoemde Antonia in Amsterdam, af van laatstgenoemde. Daar dit vrouwen zijn, en intussen overleden is de conclusie, dat alle nu nog levende Berendts-en van Arnoldus afstammen. De lijst bevat de namen van 26 dames en 12 mannen. Er blijkt in deze familie een groot vrouwenoverschot te zijn! De 38 personen behoren tot enkele groepen van personen, die onderling nauw verwant zijn. Zo vormen de eerste zes personen in Arnhem en ondergetekende (destijds student in Utrecht) een familie. De tweede groep van zes personen in Arnhem hoort ook bijeen, samen met Wilhelmina uit Venray. Hoewel wonende in dezelfde stad hebben beide familietakken geen contact onderling gehad en was men zich niet bewust van een onderlinge relatie. De grootste groep - de tak Doornenburg - wordt gevormd door de personen uit de gemeenten Bemmel, Hazerswoude, Millingen en de varende familieleden uit het C.B.R., 17 in totaal. Het zijn de broers Hendrikus, Petrus en Antonius met hun zuster en hun kinderen. Hendrina Helena in Amsterdam is in de vijfde graad familie van de broers en hun zus. 28

29 DE FAMLIENAAM BERENDTS Verder vinden we nog Johannes in Nijmegen, geboren in Giesbeek met zijn dochter Jacoba in Venray; Catharina in Nijmegen met haar zus Helena in Duiven, beiden ook geboren in Giesbeek. Blijven over Antonia in Amsterdam en Aleida in de gemeente Rheden die van elkaar achternichten zijn. In de vorige alinea vermeldden we reeds, dat zij als enigen van Gerardus afstammen. Arnhem Bernardus Theodorus 1879 VIIr " Arnoldus 1915 VIIIp zoon van VIIr " Johanna Catharina 1918 dochter van VIIr " Geertruida Elisabeth 1921 dochter van VIIr " Johanna Geertruida 1881 zuster van VIIr " Geertruida Johanna 1946 dochter van VIIIp " Theodora 1881 dochter van VIh " Maria 1917 dochter van VIIk " Willemina 1920 dochter van VIIk " Theodora 1921 dochter van VIIk " Everdina 1929 dochter van VIIk " Johanna Catharina 1934 dochter van VIIk Bemmel Hendrikus Theodorus 1877 VIIo " Geertruida Maria 1879 zuster van VIIo " Theodorus Joh. Ign VIIIk zoon van VIIo " Wilhelmina Joh. Th dochter van VIIo " Hendrikus Petrus M VIIIl zoon van VIIo " Elisabeth Theod. Ant dochter van VIIo C.B.R. Geertruida Theodora 1914 dochter van VIIp " Antonius Johannes 1886 VIIq " Theodorus Arnoldus 1914 VIIIn zoon van VIIq " Maria Theodora 1915 dochter van VIIq " Arnoldus Hendrikus 1917 VIIIo zoon van VIIq " Theodora Elisabeth 1928 dochter van VIIq Hazerswoude Petrus Gerardus 1881 VIIp " Theodorus Petrus 1918 VIIIm zoon van VIIp " Anna Aleida 1923 dochter van VIIp " Elisabeth Cecilia 1925 dochter van VIIp Nijmegen Johannes 1885 VIIf " Catharina Johanna 1879 dochter van VIa Amsterdam Hendrina Helena 1877 dochter van VIf " Antonia 1877 dochter van VIIv Venray Jacoba Theresia 1916 dochter van VIIf " Wilhelmina 1886 dochter van VIh Duiven Helena Maria 1881 dochter van VIa Rheden Aleida Johanna 1900 dochter van VIp Millingen Cornelia Theod. Joh dochter van VIIp Utrecht Bernardus Theodorus 1926 VIIIq zoon van VIIr Alle personen met achternaam Berendts in 1947 Van degenen, vermeld bij de volkstelling van 1947 behoren er 13 tot de generatie VII. Dit zijn 5 mannen (VIIf, VIIo, VIIp, VIIq en VIIr); 2 vrouwen aangeduid als zus van VIIo en van VIIr, en 6 vrouwen vermeld als dochters van VIa, VIh, VIf en van VIp. Hun geboortejaren liggen tussen 1877 en Op dit moment (1997) zijn deze allemaal overleden. Vervolgens zijn er 24 van generatie VIII. Hierbij 7 mannen (VIIIk tot en met VIIIq) en 17 vrouwen, aangegeven als dochters van VIIf, VIIk, VIIo, VIIp, VIIq, VIIr en VIIv. 29

30 DE FAMLIENAAM BERENDTS De geboortejaren liggen tussen 1877 en Opvallend is, dat de oudste in de lijst van deze generatie in hetzelfde jaar geboren is als de oudsten in de lijst, die tot de vorige generatie behoren. In sommige takken werd op jonger leeftijd getrouwd en dan is er natuurlijk het verschil tussen de oudste en de jongste kinderen uit een gezin. In 1998 leven uit deze generatie nog slechts drie dames (Jacoba in Venray, Geertruida in Arnhem en Theodora in Nijmegen, die destijds vermeld was in het C.B.R.) en ondergetekende als enige man. De enige vertegenwoordigster in de lijst van generatie IX is een dochtertje van mijn broer Arnoldus, dat op twaalfjarige leeftijd in 1959 is overleden. In totaal zijn er van de 38 personen uit de lijst uit 1947 dus nog slechts vier in leven. Na 1947 zijn in totaal 24 kinderen met de achternaam Berendts geboren, 6 jongens en 18 meisjes. Het eerder genoemde vrouwenoverschot is dus nog versterkt! In de lijst staan, zoals gezegd, 7 mannen uit generatie VIII. Deze konden de naam voortzetten. Hiervan zijn er 2 nooit gehuwd, namelijk Theodorus Arnoldus (VIIIn) en Theodorus Petrus (VIIIm). Dan zijn er 2 wel gehuwd, maar ze hebben geen kinderen gekregen: Arnoldus Hendrikus (VIIIo) en Hendrikus Petrus M. (VIIIl). - Theodorus Johannes Ignatius (VIIIk) in Doornenburg kreeg een zoon en vijf dochters; van zijn zoon kreeg hij een kleinzoon en drie kleindochters. - Arnoldus (VIIIp) kreeg na 1947 nog twee dochters en een zoon en de laatste kreeg op zijn beurt weer twee dochters en een zoon. - Bernardus Theodorus (VIIIq), schrijver dezes, kreeg twee dochters en twee zoons en van die zoons elk twee kleindochters. In totaal leven dus momenteel 7 mannen en 21 vrouwen met de familienaam Berendts. In de vijftig jaar sinds 1947 is het aantal naamdragers dus met tien verminderd. Hieronder vergelijken we de aantallen personen die voorkomen in de drie familietakken, genoemd aan het begin van dit hoofdstuk met elkaar, voor wat betreft de diverse vormen waarin de naam gespeld wordt. We hebben hier de takken uit Utrecht (zie ' 5e) en Renkum (zie hoofdstuk 11), die al zijn afgesplitst voordat de spelling Berendts werd ingevoerd buiten beschouwing gelaten. Berendts Berends Berens m. vr. tot % m. vr. tot % m. vr. tot % generatie IV " V " VI " VII " VIII " IX " X Naamspelling van de familie sinds invoeren van de vorm Berendts. Waar dus in de generaties IV en V nog 100% gespeld werd Berendts is dat gedaald tot slechts 10 % (14 van de 138) in generatie IX en 8 % (11 van de 136) in generatie X. Er zijn in de tiende generatie niet meer dan twee mannen met de oorspronkelijke spelling. van de naam. De conclusie van dit hoofdstuk kan geen andere zijn, dan dat de schrijfwijze van de achternaam als Berendts dreigt uit te sterven, tenzij dames gebruik maken van de nieuwe wet, waarbij kinderen ook de achternaam van hun moeder kunnen krijgen. 30

31 DE FAMLIENAAM BERENDTS Hieronder geven we in grafische vorm de resultaten uit de tabel procentsgewijs en voor mannen en vrouwen samen. Naamspelling 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% IV V VI VII VIII IX X Generaties Berendts Berends Berens 31

32 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE 5 DE OPKOMST EN DE NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE, DE OUDSTE, BEKENDE GENERATIES 5a INLEIDING Twee archiefstukken zijn kenmerkend voor de geschiedenis van de oudste mij bekende generaties Beernts, zover die in de boeken van Bahr-Lathum is te vinden. Daarom worden ze hier in hun geheel opgenomen. Het ene is een koopacte van bouwland uit 1681 in het sierlijke schrift van die tijd en het andere een verzoekschrift om land te mogen verkopen. Het eerste is in copie hier bij gevoegd, terwijl een "vertaling" er van en de tekst van het andere stuk uitgetypt is aan het einde van het hoofdstuk. Koopacte uit 1681 (transcriptie aan einde van dit hoofdstuk) 32

33 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Om een idee te geven van de ligging van de te noemen dorpen en stukken land zijn drie kaartjes getekend. Kaartje 1 geeft een overzicht van de Liemers in het begin van de achttiende eeuw. Rijn en Waal hebben hierop nog hun oude loop, waar in 1708 een drastische verandering in zal komen door het graven van het Pannerdens kanaal, dat juist oostelijk van Doornenburg begint en in noord-westelijke richting gaat. Plaatsen als Huissen, Zevenaar, Duiven en Wehl behoren bij Kleef, zodat Lathum dus grensplaats is. Het kaartje 2 op de volgende bladzijde met een vijf maal grotere schaal geeft het gebied van Lathum, terwijl het derde kaartje, weer op vijf maal grotere schaal, de dorpskern van Lathum geeft. Kaartje 1. Het splitsingsgebied van de grote rivieren omstreeks het jaar (schaal 1 : ) Grens tussen de Verenigde Nederlanden en het hertogdom Kleef. Alle verwijzingen in de tekst zijn naar de rechterlijke archieven van de bannerheerlijkheid Bahr-Lathum, die berusten in het Rijksarchief voor Gelderland in Arnhem. Deze zullen worden aangehaald met: RABL en een inventarisnummer, waarbij de datum blijkt uit de tekst. 33

34 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE 34

35 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE In dit hoofdstuk zullen we de oudste generaties van de familie bekijken, waarvan we iets gevonden hebben. We beschouwen Berent als de stamvader in Lathum. We hebben het vermoeden, dat hij of zijn ouders uit het gebied rond Bocholt en Borken kwamen in het Münsterland. Mogelijk is er in Duitse boeken nog iets te vinden, maar onze eerste poging daartoe is gestrand, omdat de boeken waren opgevraagd door het archief van het Bisdom Münster voor restauratie en niet konden worden ingezien. In het volgende handelt de '5b over de stamouders, terwijl in de paragraaf er na de drie kinderen aan de orde komen, waarvan de geschiedenis tamelijk parallel loopt. De '5d geeft de verdere geschiedenis van die kinderen en hun gezinnen. In '' 5e en 5f komen twee personen uit de derde generatie aan de orde, die buiten Lathum terecht kwamen. De voornaamste personen voor ons van de derde generatie bewaren we voor hoofdstukken 6, 9, 10 en 11. We sluiten dit hoofdstuk af met de tekst van twee stukken, die we in het archief vonden. 5b DE STAMOUDERS BERENT BEERNTS EN ANNEKE HENDRIKS Van de oudst bekende voorvader zijn de geboorte- en sterfdatum niet bekend. Wat we wel van hem weten, is hoofdzakelijk gevonden in de boeken van het Rechterlijk Archief Bahr-Lathum. Naar schatting is hij rond 1630 geboren. Dit leiden we af uit de huwelijksdata van twee kinderen, respectievelijk in 1687 en Stellen we, dat de kinderen ongeveer 30 jaar waren bij hun huwelijk en dat ditzelfde voor Berent geldt, dan komen we voor zijn geboortejaar inderdaad in de buurt van Uiteraard weten we niets van zijn ouders, al volgt uit de naam, dat zijn vader ook Berent moet hebben geheten. Ook de huwelijksdatum ontbreekt. In feite zijn er in de oude D.T.B.-boeken (doop, trouw en begraafboeken) van Lathum slechts sporadische gegevens uit de zeventiende eeuw. De naam van zijn vrouw is Anneke of Enneke Hendriks. Van haar verleden hebben we ook niets gevonden. In het rechterlijk archief van Bahr-Lathum zijn de oudst bewaarde aantekeningen uit 1674, toen na de verdwijning van de Franse troepen het gebied weer op rust kwam. De eerste vermelding van familieleden in het rechterlijk archief is van 23 juni 1674 (RABL inv. nr. 33). De amtman van de bannerheerlijkheid, Cornelis van Steenler, houdt zitting in Arnhem met de keurnoten Jacob van Schevickhaven en Willem van Broekhuizen. Drie personen, namelijk Henrick van Kerckhoff, Berent Beerntss en Herman Henricx spannen een zaak aan tegen Rutger van Brinck. Daar alleen de uitspraak is gegeven moeten we daaruit iets over de inhoud zien uit te vissen. " verstaen, dat voor jeder ruyter met sijn peert 's daegs bij de voornoemde verweerder (Rutger dus) aen de aenleggers (de drie) jeder nae proportie van sijn deel vergoedt sal worden twee gulden en sulcx binnen de tijdt van ses weecken nae dato desen". Het wordt aan onze fantasie over gelaten of hier sprake was van hulp bij de jacht of werk in de landbouw, dan wel het vervoeren van vracht. Ook een tweede vermelding (RABL inv. nr.34) is niet overduidelijk. Deze is van 26 juni 1679; dit keer "judicium in Lathum" hetgeen de weg naar Arnhem bespaart. Voorzitter is nu Herman van Schevickhaven, stadhouder, met de keurnoten Jan Willemsen, Gerrit Starinck en Claes Vermeer. Het geheel maakt de indruk van een zitting van de politierechter in onze tijd, met veel kleine zaakjes. Eén van die zaakjes vermeldt: "Berent Beerntss heeft op sondach appelen geschutt". De conclusie staat er bij: "... verklaert Beernt Beerntss velligh, den selven condemnerende in de boete van twee daelders". Drie gulden boete moet toen een kapitaal bedrag zijn geweest voor een 35

36 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE overtreding van de zondagsrust! Daar van twee stukken land geen aankoop vermeld wordt neem ik aan, dat deze al voor het jaar 1674 in het bezit van de familie waren, in casu van Berent Beernts en zijn vrouw Enneke Hendricks. Het betreft hier stukken met de namen de Wielen en de Haaf, beide in de dorpskern van Lathum aan de Koestraat gelegen (zie kaartje 3). De Wielen (of de Wuyl) meet een halve morgen 1). Als we opmeten op de kadasterkaart komen we op 0,35 hectare. Er staat een huis op, dat dient als woonhuis voor Berent en later voor zijn zoon Hendrik met diens vrouw Jenneken Hendricks. De Haaf met bijna het dubbele oppervlak (een morgen min een hond) gaat na het overlijden van Berent over naar de andere zoon Gerrit. Deze heeft hierop in 1723 een huis gebouwd, wellicht ter vervanging van een eerdere woning. De eerste aankoop is geregistreerd op 5 juli 1681 (RABL inv 34). Berent en Enneke kopen dan de weide het Griesbroek van Elisabeth Wetters: "ongeveer een morgen, edoch soo groot ende klein hetselve in sijne bepaalinge gelegen is". Op kaartje 2 is de plaats aangegeven volgens de kadasternummers van de gemeente Angerlo. De omschrijving is daarmee echter strijdig: "schietende oostwaards 't eyndens aan de Galstraat" plaatst het stuk land aan de westelijke zijde van de Galstraat. Volgens het kadasternummer zou het stuk ten oosten van deze straat liggen. Door vererving komt dit stuk later aan zoon Hendrik. Een half jaar daarna, op 13 december 1681 worden van Willem van de Kerckhoff gekocht de Maatjes, waarbij het in feite gaat om twee dicht bij elkaar gelegen stukjes land (zie copie van de acte aan het begin van dit hoofdstuk). De acte is te vinden in RABL inv 34. Hier worden geen afmetingen genoemd. Ook dit stuk land komt later aan Hendrik. Deze aankoop is tevens het laatste levensteken, dat van Berent is gebleven. Van Berent en Anneke zijn drie kinderen bekend. Uit boedelscheidingen in het begin van de achttiende eeuw valt af te leiden, dat er toen ook niet meer dan drie kinderen (over) waren. De leeftijdsvolgorde van de drie kinderen is niet bekend, daarom hebben we aan onze voorvader Hendrik het nummer IIa gegeven en aan zijn broer Gerrit het nummer IIb. Verder was er een zus, die als Elsijen in de boeken staat. Als zij in november 1687 trouwt, wordt ze vermeld als een "Naegel: Doghter" wat voor ons het enige bewijs is, dat Berent voor die datum moet zijn overleden. De Pottingsweide wordt op 13 februari 1688 door Enneke, die dan weduwe is, gekocht van Fijken Kloek, weduwe van Reinder Craaivanger (RABL inv 35). De grootte is drie morgen, terwijl we dat op de kadasterkaart opmeten als 2 hectare. Op dit stuk rust een last: "De vijf gulden van de Pottingsweyde jaarlix op Martiniavond aan sijne Hoogheit den Prince van Oranien tot Dieren te betaalen" (RABL inv 20). Ook dit stuk komt later aan Hendrik ) Een morgen was zoveel land als een boer in een ochtend kon ploegen. De grootte verschilde per streek; de Rijnlandse morgen was 8516 m5, de Amsterdamse morgen was 8129 m5. Uit opmetingen op de kadasterkaart van Lathum lijkt te volgen, dat daar de morgen gelijk was aan 2/3 ha, dus ca 6700 m5. De hond was gelijk aan honderd vierkante roeden en dankte daaraan ook de naam. In een Rijnlandse morgen gingen zes hond en ik neem aan, dat dat ook voor Lathum gold. Twee jaar later wordt het er naast gelegen en ongeveer even grote weiland met de vreemde naam Kopvogelsmaatje op 8 mei 1690 door Gerrit van Munster overgedragen 36

37 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE aan Hendrik Beernts (register leenacteboeken uitgegeven door de stichting "Gelre"). Kennelijk is toch zijn moeder de feitelijke eigenaresse, want op 10 mei 1717 bij de verdeling van de goederen na haar overlijden (RABL inv 6) komt het aan broer Gerrit. Nog eens drie hectare bouwland wordt op 23 maart 1700 door Enneke gekocht van Geerlig Bartels (RABL inv 35). Dit land, de Bouwbrink, ligt ten zuid-westen van de dorpskern (zie kaartje 2). Na de dood van Enneke wordt het verdeeld, waarbij Gerrit 2/3 deel krijgt en Hendrik 1/3. In deze jaren zien we dus kennelijke welvaart, waarbij het grondbezit telkens wordt uitgebreid. Geheel zonder problemen is dit zeker niet gegaan. Zo vinden we op 27 januari 1693 een stuk (RABL inv 4), waaruit blijkt, dat de vijf jaar eerder gekochte Pottingsweide nog niet geheel betaald is. Opvallend is de actieve rol van de boerin na het overlijden van haar man Berent. Zij is het, die koopt en zij blijft de eigenaresse, ook als de zoons allang volwassen zijn. Na haar dood begint zich langzaamaan de neergang af te tekenen. Van de weduwe van Berent horen we niets meer na 1700, toen ze de Bouwbrink kocht. In 1716 vinden we twee boedelscheidingen (RABL inv. nr. 6),waarvan het eerste op 16 november. Hierin is sprake van Herman de Raaf en de zalige bestemoeder van zijn kinderen. Die grootmoeder, dus onze Anneke Hendriks is kennelijk voor die datum overleden; waarschijnlijk kort er voor omdat men met de verdeling van de boedel niet lang zal hebben gewacht. 5c DE TWEEDE GENERATIE, KINDEREN VAN BERENT EN ANNEKE Elsijen Beernts huwt op 20 november 1687 met Hermannus Raven. Haar man komt uit een plaatsje Heijden, dat we kennelijk moeten zoeken in het Münsterland, ten zuid-oosten van Borken. Het echtpaar krijgt vijf kinderen. Dit aantal wordt genoemd bij gelegenheid van een "magescheid", dit was een boedelverdeling na overlijden van één van de echtgenoten. Slechts van twee kinderen zijn aantekeningen gevonden van de dopen voor de Huwelijk van Elsijen en Hermannus Gereformeerde Kerk in Lathum. Marij Raven werd gedoopt op 16 april 1688 en naar zus Hendrijn op 16 februari In de trouwboeken van Lathum vinden we op 30 juni 1700 de vermelding, dat Hermannus de Raaf, weduwnaar van wijlen Elsken Berents, wonende te Lathum, weer trouwt met Lisabeth van Zelhem uit Didam. Hieruit volgt, dat Elsijen vermoedelijk kort tevoren in 1699 is overleden, want een weduwnaar met kleine kinderen wachtte meestal niet lang met een tweede huwelijk. Na hun huwelijk woont dit paar in Didam. Daar vinden we nog de dopen van drie kinderen. Op 19 augustus 1703 wordt katholiek gedoopt de 37

38 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE tweeling Antonetta en Elisabeth Raven. De ouders worden vermeld als Hermen Raef en Elisabeth van Selm. Op 1 juni 1706 volgt nog een zoon Jan Raef. Opvallend is hier de naam van de peettante: Elsken Beernsen. Vermoedelijk is dit de dochter van Gerrit (IIb), die we kennen als Anna Elisabeth. In Didam vonden we ook de aantekeningen van het overlijden. Hermannus is overleden op 30 mei 1731 en Elisabeth van Zelhem in september of october Eerder in dit hoofdstuk hebben we geschat, dat de kinderen van Berent geboren waren rond het jaar Toch is er een aantekening van een doop gevonden, die misschien op Hendrik (IIa) slaat. In het doop, trouw en begraafboek no 32 van Lathum in het Rijksarchief voor Gelderland (RAG) staat onder de dopen op 6 april 1651 vermeld: "Hendrik van Berent en Anneke". Dit is een doop door de dominee N.G. (Nederduits Gereformeerde gemeente) te Angerlo. Hoewel de drie namen kloppen hebben we geen zekerheid, dat het op onze man slaat. Er tegen spreekt, dat hij dan wel erg laat, namelijk 44 jaar oud, voor de eerste maal zou zijn gehuwd. Hij is duidelijk genoemd naar zijn grootvader van moeder's zijde, waarbij Hendriks een patroniem was. De eerste, indirecte, vermelding in de boeken hebben we al genoemd, namelijk een overdracht van een stuk land in 1690, het "kopvogelsmaatje", aan Hendrik. Uit het vervolg leidde ik overigens al af, dat zijn moeder de feitelijke eigenaresse bleef. Hendrik komt uitdrukkelijk voor in de boeken van de bannerheerlijkheid (RABL inv. nr.4) op 3 januari Voor de amtman eist hij van Aernt van Munster 8 gulden en 2 stuivers, omdat hij hem negen weken als knecht heeft gediend, "weeckeliks voor drie schellingen". (Een schelling was zes stuivers waard, dus gaat het om 9 maal 3 maal 6 stuivers, of 162 stuivers. Dit is dus inderdaad 8 gulden en 2 stuivers.) Aernt wilde hem alleen betalen, indien hij "soude tot vastenavondt hebben uitgediend". Een uitspraak staat er niet bij. In een stuk van 1 maart 1694 wordt de scholtis op Hendrik afgestuurd om kooppenningen in te vorderen van zeker gedeelte weide en bouwland, die hij nog schuldig is aan Anneke Derkss. Hij mag geen kooppenningen "weerloos maeken, op poene van andermalige betalinge". ("Weerloos maken" betekent hier volgens van Dale: "aan het verhaal van zijn schuldeisers onttrekken".) Belangrijker is het arrest van het Hof van Gelre van 9 januari 1695: "Mercurii den 9 Januarij. Op requeste van Hendrik Beernts en Elsken Denne sijnde halve Broeders en Susters Kinderen versoekende met malkanderen te mogen trouwen. Thoff kan lijden dat de kerkelijke proclamatiën haaren behoirlijken voordgang gewinden renvoirerende de supplicanten om het versoeke van 't houwelijk selfs te doen aan de Ed. Moog. Heeren Staaten deeser Landschap." Na het Hof zullen ook de Staten wel gunstig hebben beslist, want dit huwelijk gaat door. Uit het stuk valt op te maken, dat de moeder van Hendrik en de vader van Elsken halfbroer en halfzus waren, (of zijn vader en haar moeder). Dit kan betekenen, dat een weduwnaar met kinderen is gehuwd met een weduwe, met eveneens kinderen. Dan zijn het halfbroer en halfzus, zonder bloedverwanten te zijn. Mogelijk is ook dat ze één grootouder gemeenschappelijk hebben gehad en dus in feite neef en nicht van elkaar zijn 38

39 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE geweest. Het huwelijk wordt op 14 april 1695 ingezegend in Lathum. De naam van de plaats, waar de bruid vandaan komt is niet goed leesbaar, maar er lijkt te staan Rheten. Voor de hand ligt te denken aan Rheden, dat precies aan de overkant van de rivier ligt, maar uit een volgend stuk blijkt, dat het de plaats Rhede in Duitsland is, tussen Bocholt en Borken, op 15 kilometer recht ten zuiden van Winterswijk. De afstand van 50 kilometer naar Lathum is overigens toch wel ver voor die tijd. Maar hier komen we op terug. Het huwelijk met Elsken heeft niet lang geduurd en er zijn geen kinderen geboren. Een overlijdensdatum van haar is niet gevonden, maar wel een tweede huwelijk van Hendrik. Op 29 april 1699 komt de "halfscheid" van de boedel voor de amtman Jacob Dreux en de gerichtsluiden Jacob Hoising en Willem Freriks. De helft van Elsken komt toe aan haar ouders Jurriën Denne en Enneken Bruechting. Hun zoon Hendrik Denne treedt namens hen op, met een volmacht, die opgesteld is door de burgemeester en schepenen van de stad Borken. Vandaar de veronderstelling, dat ze destijds uit de buurt van deze stad is gekomen. De beide Hendrikken hebben afgesproken, dat drie honderd gulden zal worden betaald en de ontvanger dankt uitvoerig voor de goede betaling en verklaart namens zijn ouders hierna geen enkel recht meer te hebben op de inventaris. Op 24 september 1698 huwt onze Hendrik met Jenneken Hendricks. Zij was een jongedochter, (dus niet eerder gehuwd geweest), uit Rheden, nu wel aan de IJssel. In het tweede huwelijk worden vier zoons geboren. Nu werden de doopboeken van Lathum tussen 1700 en 1715 zeer slecht bijgehouden, zodat geen van de dopen is terug te vinden. Het gevolg is, dat ook niets vast staat over de volgorde, waarin ze geboren zijn. Er zijn argumenten Huwelijk van Hendrik en Jenneken te vinden in de naamgeving. Meestal wordt de oudste zoon genoemd naar vader's vader en de tweede zoon naar moeder's vader. Dan zouden de zoons Berent en Hendrik voorop komen. De volgorde van hun huwelijken klopt hier mee, al zegt dit op zich niet alles. In drie actes, die verder op in dit hoofdstuk genoemd zullen worden is de volgorde van hun namen telkens anders: (1732) Hendrik, Berend, Gerrit, Jan; (1740) Gerrit, Jan, Hendrik, Berend; (1744) Jan, Hendrik, Berend met een aparte rol voor Gerrit. Al voor dat ik tot deze overwegingen was gekomen had ik mijn voorvader Jan het nummer IIIa gegeven en respectievelijk Gerrit IIIb, Hendrik IIIc en Berent IIId. Dit in een laat stadium nog veranderen zou een gigantisch werk betekent hebben, met het risico, dat ergens de verandering zou worden vergeten en dat zo fouten zouden ontstaan. Ik ben daarom zo vrij geweest de nummering maar zo te laten. 39

40 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Op 8 februari 1706 is er een interrogatie van Hendrik Beernds. Het gaat om "oneerlijke aantasting door Gerrit Brans van de meid van Hendrik Beernds". Belangrijk voor ons is, dat Hendrik zegt "in de veertig jaren oud" te zijn en een bouwman. De leeftijd kwam er toen kennelijk niet zo precies op aan, maar lezen we dit als ongeveer 45 jaar, dan zijn we weer terug bij een geboorte rond Het beroep bouwman zouden we nu landbouwer noemen. De doop van Gerrit, de broer van Hendrik en Elsken is, evenmin als van zijn broer en zus, in Lathum gevonden. In feite komt zijn naam voor het eerst voor in Uit het vervolg blijkt, dat hij dan al getrouwd is en mogelijk al weduwnaar. Er is geen trouwdatum bekend en evenmin de naam van zijn eerste vrouw. Het enige, dat we uit deze periode weten zijn de namen van twee kinderen, Anna Elisabeth en Bernardina. Ook van het tweede huwelijk is geen datum of plaats bekend. Er zijn redenen om aan te nemen, dat ook zijn bruid uit de omgeving van de Duitse stad Borken komt. Dan is het waarschijnlijk, dat het huwelijk daar plaats vond en zelfs is er een goede kans, dat hij daar ook met zijn eerste vrouw heeft gewoond. In de stukken komen drie namen voor van zijn tweede vrouw, respectievelijk Margaretha Raven, Margaretha Hendriks en Margaretha Piepers. Zeer waarschijnlijk betreft het hier dezelfde persoon en kunnen we de drie namen verklaren, als haar vader Hendrik Raven heette, met de bijnaam "de Pieper". Er wordt zevenmaal een doop vermeld door de pastoor in Lathum. In het eerste geval is de aantekening zwaar verminkt, zodat alleen te lezen is: "...cus zoon van Ger...et Margarite... susc. Ber... et Joanna Hendr...". Deze moeten we dan ook onder voorbehoud vermelden. De vermelding "susc." geeft aan de peter en meter van de gedoopte. Een echtpaar Berent Berents en Anna Hendrix is gevonden in Lathum, waar ze huwen op 4 november 1710 (zie ' 16a). Dit kunnen de peten zijn, maar een mogelijke familierelatie met Gerrit kan niet bewezen worden. Doopdata van de kinderen zijn: (Hendri)cus (IIIe) gedoopt 8 januari 1710 Anna gedoopt 24 maart 1712 Bernardus (IIIf) gedoopt 19 november 1713 Bernardus (IIIg) gedoopt 17 april 1715 Anna gedoopt 30 maart 1717 Anna gedoopt 29 augustus 1718 Gerardus (IIIh) gedoopt februari 1721 Kinderen van Gerrit Beernts en Margaretha Raven Bij de peetouders komt twee maal de naam Henricus Berents voor (zijn broer (IIa)), diens vrouw Johanna (Jenneken), Bernardus Berents (mogelijk dezelfde uit de vorige alinea?) en Berendina (Berndje), welke laatste vermoedelijk een dochter uit het eerste huwelijk is. Interessanter wellicht zijn de peten van moeders kant. Er komt voor een Bernardus Rave en een Margarita Rave, beide met de vermelding: "ex Reke in Patria Monasteriensis". Inderdaad ligt er een plaats Reken in Munsterland en al weer vlak bij de stad Borken. Mogelijk zijn de echtgenoten van Elsijen en van Gerrit naaste familie. Onderzoek ter plaatse heeft geen opheldering kunnen verschaffen, ondanks het feit, dat in het stadsarchief van Borken een uitvoerig familieboek Raven aanwezig was. 40

41 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Op dit punt moeten we dus tot de conclusie komen, dat beide broers en hun zus huwelijksbanden aangaan met personen, die in plaatsen vlak bij elkaar wonen, maar zeker 60 kilometer hemelsbreed van Lathum. Mijn veronderstelling is, dat ook in die jaren de familie voer, met name in de winter, als er voldoende water stond in de Oude IJssel en de Bocholter Aa. In de andere jaargetijden was hun hoofdtaak te vinden op de boerderij. Op deze wijze kregen ze contacten bovenstrooms. Een nog wildere veronderstelling is, dat de familie rond 1660 zelf uit het gebied rond Borken is geëmigreerd naar Lathum en oude banden heeft aangehouden. De naam van Gerrit Beernts (IIb) komen we herhaaldelijk tegen in het rechterlijk archief van Bahr-Lathum. Uit de aard van de stukken blijkt, dat hij nogal eens moeilijkheden veroorzaakte met anderen. Het lijkt een moeilijk mens te zijn geweest. Hier volgen een aantal vermeldingen (RABL inv. nr. 4). Op 31 juli 1699 wordt aan Gerrit Beernds aangezegd, dat hij de pachtpenningen moet betalen aan Hester Geertruid Stenderiks wegens de van haar gepachte Maetjens. Dit herhaalt zich 6 december Op 29 augustus 1701: "Jan Frowiin, scholtis der Banner Heerlijkheid van Bahr ende Lathum word hier meede geauthoriseerd ende gelast Gerrit Beerndss gerichteliik ter instantie van de joffrouwen Everwiins tot Sandbrink te interdiceren of verbieden dat hii met geen aack of ander vaartuig eenige toeback, menschen of beesten sonder voorgaand accoord met Jan Donk sal hebben over te vaaren op poene als naer regten ende dat den aack gerigteliik sal worden opgehaalt ende in 't veer tot Rheeden gebragt ende vast geslooten worden." Dit is een bewijs, dat er in dat jaar door leden van de familie al gevaren werd. Op dezelfde dag meldt de scholtis, dat hij de boodschap heeft overgebracht. Op 3 april 1710 heeft Gerrit op de markt te Doetinchem twee koebeesten gekocht, die besmettelijk ziek zijn. De boeren, die aangrenzende weiden gebruiken zijn bang voor besmetting. Op 31 october 1712 wordt aangezegd een schuld van 55 gulden te betalen als restant van de koopprijs van een paard aan Beernd ter Heide. Gerrit staat op 4 mei 1716 vermeld als pachter van een erf en goed met annex "riisweerd, groot 5 morgen en 2 hond" met een daarop staand huis voor een waarde van 4200 gulden. Op 31 mei 1717 krijgt Gerrit samen met drie anderen toestemming van de eigenaresse van het veer om met eigen aak over de IJssel te varen. Maar hij laat ook buren mee varen en dat mag niet! Op 4 augustus 1717 laat Martin Alers in der minne aan Gerrit Beernds vragen het contract na te komen tot levering van 5 beesten tegen 54 gulden. Gerrit wil het contract niet houden, omdat het "over de tiid was". Op 16 november 1718 volgt weer een aanmaning de pacht te betalen. Uit een stuk van 29 juli 1720 (RABL inv. nr.5) lijkt te volgen, dat Gerrit zich "bemoeit" met het koorngewas op andermans grond. Twee dagen later antwoordt hij met een ontkenning. Dan lijken op 4 november 1720 de zaken voor eenmaal omgekeerd te zijn. Het is nu Gerrit, die inbeslagname eist van de goederen van Jan Derksen om 150 gulden aan pachtpenningen aan hem te voldoen van een behuizing met een weiland aan de Galstraat in Lathum. 41

42 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Eind 1723 koopt Jan Sweers vier koeien van Gerrit te leveren op St. Michiel (29 september) met betaling van 90 gulden op St Marten. (11 november). De leverantie gaat echter niet door. Het geschil wordt pas op 19 maart 1726 bijgelegd. 5d DE NEERGANG VAN HET BOERENBEDRIJF Op 6 september 1726 overlijdt Hendrik in Lathum. Kennelijk is hierover een probleem, want het actenboek van Bahr-Lathum vermeldt op 31 maart 1727 (RABL inv. nr. 5) een verklaring van Fred. Willems en Evert Donkers, dat zij: " Henr. Berents alhier in Lathum aan de Koestraete op de Wuijl gewoont hebbende sedert lange tijt herwaerts seer wel gekend hebbende dat haer vorders bewust en kennelijk is dat denselven Henr. Berents alhier in de laest gepasseerde maant December gestorven en begraven is". Een paar maanden verschil met de datum uit de DTB-boeken zal wel geen opzet zijn. Overigens komt de naam Wuijl elders voor als de Wielen. Jenneken overleeft haar man nog 16 jaar en overlijdt op 15 october 1742 te Lathum. Op 26 april 1721 neemt Gerrit een hypotheek van 300 gulden op tegen 5% van Evert Beekhuizen, met de Haaf en zijn deel van de Bouwbrink als onderpand (RABL inv 35). Een jaar later, op 11 juni 1722 lost hij deze af met het opnemen van 1000 gulden van Goosen Buchij. Weer een jaar daarna, op 21 juni 1723 verwisselt hij nogmaals van geldschieter en leent 1000 gulden tegen 5% van Catharina de Reiger, weduwe van Petrus Smits. (Beide handelingen zijn te vinden in RABL inv 35, terwijl ook gebruik gemaakt is van aantekeningen in de kadasterkartotheek van de gemeente Angerlo). Op 30 maart 1726 draagt hij het "Kopvogelsmaatje" over aan zijn schoonzoon Gerrit Metz (RABL inv. nr. 50). Op 13 januari 1727 moet de schout aan Gerrit aanzeggen de 700 gulden te voldoen aan Adolphe Buche. Niemand is thuis, em de eis wordt "aan het huis geïnsinueerd." Gerrit Metz protesteert tegen inventarisatie bij zijn schoonvader, omdat alles van hem zou zijn. Dan komen steeds meer de schuldeisers Op 19 februari 1727 is voor het Hof van Gelre de eis aanhangig van Adolphe Engelen, Cornelia Engelen, huisvrouw van Goossen Buche en Anthoni Belder, als gemachtigde van Gerrit van Beest tegen Gerrit en zijn vrouw wegens 400 gulden pachtpenningen voor huis, schuur en hof, die ze ten achter zijn. Gerrit verschijnt zelf niet voor het gerecht en wordt veroordeeld. Op 24 februari 1728 wordt aangezegd, dat hij 168 gulden moet betalen aan Bernhard Coman, anders wordt beslag gelegd. Gerrit en zijn vrouw Margaretha Pijpers stemmen toe in publieke verkoop. Als de schout en de boerrichter op het erf komen bevinden ze dat 43 wilgen, een appelboom en twee pruimenbomen zijn gerooid. Derck Vriese, die nog bezig is, zegt opdracht te hebben van Gerrit Metz. Op 27 februari 1728 wordt het landbezit van Gerrit wegens achterstallige rente en aflossing overgedragen aan de laatste hypotheekgeefster Catharina de Reiger. Op 28 februari 1728 beweert Gerrit Metz, dat alles in het huis van zijn schoonvader van hem is en dat executie dus niet kan doorgaan. Twee maanden later op 29 april 1728 gaat de verkoping toch door ten gunste van de schuldeiser Goossen Buche. De opbrengst is 336 gulden en 16 stuivers. Het meeste wordt gekocht door Gerrit Metz. De "jongste dochter" van Gerrit Beernts, met name Bernardine claimt een bepaalde koe als haar eigendom. Haar zwager Gerrit Metz koopt deze voor haar terug voor 45 gulden. (De vermelding "jongste dochter" was lang verwarrend, tot duidelijk werd, dat het de jongste dochter uit het eerste huwelijk betrof. Daar alle drie dochters uit het tweede huwelijk, de 42

43 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE naam Anna kregen, is het aan te nemen, dat er twee reeds waren overleden, voordat het volgende zusje werd geboren en dat alleen de derde mogelijk overleefde.) Op 25 juni 1728 verklaart Gerrit Beernts, mede namens zijn vrouw, "ziende hun complete ruïne tevens wegens hoogen ouderdom waarin sij bereits zijn, alle gerede en ongerede zaken, bestaende uyt huys en stuk bouwland een weydeken het kopvogels maatjen genaemd en omtrent de Koestraete en jegenswoordigh ten dele bij Hendrik Timessen bewoont aen haer schoonzoon Gerrit Metz en deszelfs huisvrouw Anna Elisabeth Berents in volkomen eigendom te cederen." (RABL inv. 5). Voorwaarde is, dat de kinderen hun ouders gedurende hun leven en de drie "onmundige kinderen" Berent, Anneken en Gerhardus Berents tot hun mondige jaren zullen verzorgen. Nemen we aan, dat Gerrit rond 1660 is geboren, dan is hij in dat jaar 68 jaar oud, dus inderdaad voor die tijd een bejaarde. Zijn vrouw kreeg haar laatste kind in Stel dat ze toen maximaal 45 jaar oud was, dan kan ze in 1728 nog niet echt een hoge ouderdom hebben. Tussen de regels door blijkt de verhouding tussen schoonvader en schoonzoon ook niet vlekkeloos te zijn geweest. Gerrit Metz blijkt zijn schoonvader menigmaal met scheldwoorden en bedreigingen bejegend te hebben. Hij heeft zijn schoonmoeder "met de rugge op de beddeplanck gesmeten." Uiteraard protesteert schoonzoon tegen de beschuldigingen. Een nieuwe verkoop van goederen volgt, waarbij het meeste gekocht wordt door Bernhard Coman en Hendrik Berents. (De laatste moet dan de neef zijn IIIc, omdat de broer al eerder is overleden.) Dit was dan het einde van Gerrit als zelfstandige boer. Hoewel ook nu weer niet met zekerheid te zeggen is of we de goede hebben nemen we aan, dat de aantekening van het overlijden van Gerrith Beerens in februari 1733 op onze hoofdpersoon slaat, zodat hij de rampspoed vijf jaar heeft overleefd. Van zijn vrouw horen we verder niets meer. Van de oudste dochter is alleen de huwelijksdatum gevonden, namelijk 9 februari Haar man Gerhardus Metz komt van Rha (een buurtschap onder Steenderen, ten noorden van Doesburg). Het is niet bekend waar ze hebben gewoond. Over de tweede dochter uit het eerste huwelijk, Bernardine, spreken we verderop in dit hoofdstuk. Dan volgt ook een paragraaf over de zoon Berend uit het tweede huwelijk. Van dochter Anna en zoon Gerardus is niets meer vernomen. Het laatste was dus hun vermelding in 1728 bij de overgave aan Gerrit Metz. Na de dood van broer Hendrik in 1726 wordt het boerenbedrijf op de Wielen geleid door de weduwe Jenneken. Van haar vier zoons is Berend (IIId) smid geworden en verhuisd naar Renkum. De zoons Gerrit en Hendrik (IIIb en IIIc) zien we in die tijd als pachters op het grote goed de Sluijs, waarvan Peter Rasch de eigenaar is. Dit ligt rond de plaats, waar nu de R.K. kerk in Giesbeek staat. Van de vierde zoon, onze voorvader Jan (IIIa) lezen we in die jaren niets. Ook Jenneken moet geld opnemen. Op 8 september 1732 leent ze 200 gulden tegen 5% van de kerkmeester Peter Rasch (RABL inv 36 folio 60) met de Pottingsweyde als onderpand. Op 15 maart 1737 wordt de helft van de Wielen verkocht aan Hendrik Coman, die op dat moment de andere helft al blijkt te bezitten. Tegelijk wordt ook de Griesbroek aan dezelfde koper verkocht. Op 27 october 1740 wordt weer bij Peter Rasch aangeklopt voor een lening van 1400 gulden (RABL inv 36, folio 135). De lening is bestemd "om daaruit als borgen te betalen de aghterstendige paght, welke Hendrick Berents en zijn vrouw, tegenswoordige paghters van het goed de Sluyse in Lathum aan de Heer Rasch moeten betalen". Onderpand van de lening zijn de Pottingsweide, de Brink en de Maatjens. 43

44 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Het verzoekschrift van november 1744, waarvan de tekst aan het einde van dit hoofdstuk is bijgevoegd, vermeldt deze zaken en is er in feite de slotacte van. Het boerenbedrijf is failliet; over de oorzaak kunnen we slechts gissen. Drie van de vier broers hebben hun deel van het grondbezit al aan de schuldeiser overgedragen (hun moeder Jenneken is intussen overleden). In dit verzoekschrift wordt door de vierde van de broers, Gerrit, aan de overheden toestemming gevraagd tot verkoop van het resterende bezit (RABL inv 20). De toestemming is nodig, omdat hij op dat moment weduwnaar is met minderjarige kinderen. De rechten van deze kinderen moeten veilig gesteld worden. De ambtman van de bannerheerlijkheid wint advies in van twee rechtsgeleerde heren binnen Zutfen. Zij adviseren toestemming tot de overdracht te geven. Aldus geschiedt en op 18 december 1744 is het resterende bezit in handen van Peter Rasch. Het is niet duidelijk, waar de familie na deze traumatische gebeurtenissen woont en werkt. Alle adressen, die we van dan af vinden zijn niet meer in Lathum, maar in Giesbeek. In die tijd is men schipper geworden. We vermeldden reeds dat Gerrit (IIb) al in 1701 een boot bezat. Hiermee zette hij illegaal mensen over de IJssel en concurreerde zo met het veer (RABL inv 4, 29 augustus 1701). Op 31 mei 1717 krijgt hij, met nog drie anderen, toestemming met eigen aak de IJssel over te varen (RABL inv 4). Het varen zal dus in de familie niet vreemd zijn geweest. Gezien het feit, dat zoon Jan nooit als boer of pachter wordt genoemd, in tegenstelling tot twee broers, lijkt het voor de hand te liggen, dat hij voornamelijk als schipper heeft gewerkt. Een aanwijzing hiervoor is ook de doop in Emmerik van een zoon, die kennelijk aan boord van een schip werd geboren. Mogelijk zijn de broers landarbeiders geworden. 5 e HET NAGESLACHT VAN GERRIT (IIb), HET ECHTPAAR GERARDUS VAN DE BORN EN BERNARDINA BEERENS Op 29 februari 1728 wordt in Lathum het huwelijk gesloten tussen de tweede dochter van Gerrit en een jongeman uit Wageningen, Gerardus van de Born. Getuigen bij dit huwelijk zijn Bernardus Beernts en Joan. Beernts, waarschijnlijk haar neven (IIId) en (IIIa). Daar er in Lathum verder van dit paar niets te vinden was leek het logisch te zoeken in de plaats, waar de bruidegom vandaan kwam en dit zoeken leverde inderdaad succes op. Bruidegom Gerardus is in Wageningen katholiek gedoopt op 20 juli 1702, als zoon van Hendrik van de Born en Steventje. Na het huwelijk heeft het paar zich in Wageningen gevestigd en daar vijf kinderen laten dopen: Stephanus van de Born gedoopt 30 januari 1729 Stephania van de Born gedoopt 19 october 1730 Cornelis Henricus van de Born gedoopt 23 maart 1732 Gerardus van de Born gedoopt 21 maart 1734 Bernardina Stephania van de Born gedoopt 9 november 1735 Kinderen van Gerardus van de Born en Bernardina Bij de doop van het vierde kind treedt een Bernardus Beerens op als peetoom. Dit blijkt dezelfde neef (IIId) te zijn, die ook getuige was bij het huwelijk en van wie we langs deze omweg te weten zijn gekomen, dat hij ook in de buurt van Wageningen woont (zie hoofdstuk 11). De spelling Beerens komt uit de boeken van Wageningen. 44

45 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE De bevalling van haar vijfde kind blijkt fataal te zijn voor Bernardina; de pastoor schrijft in het doopboek: "mater obiit in partii" (de moeder overleed tijdens de bevalling). Gezien de herhaling van de voornaam Stephanus met mannelijke en vrouwelijke uitgang lijkt het waarschijnlijk, dat ook enkele van de kinderen jong gestorven zijn. Een tweede huwelijk van de vader is niet gevonden. 5f EEN BERENDS ALS BAKKER IN UTRECHT Soms speelt het toeval een grote rol in familieonderzoek. In Utrecht heb ik uitvoerig gezocht op het gemeentearchief naar de voorouders van mijn moeder. Daarvoor was onder meer een boek beschikbaar met de vermelding van degenen, die ooit het burgerschap van deze stad aan hadden gevraagd. Op 18 mei 1742 staat daar de vermelding dat "Bernardus Berents, geboren in de Heerlikheid van Bahr en Lathum in Gelderland, een bakker, tot burger van de stad Utrecht" wordt verklaard. Dat het hier om de op 17 april 1715 gedoopte zoon van Gerrit gaat is af te leiden uit de namen, die aan de oudste kinderen worden gegeven: de eerste zoon krijgt de naam Gerardus en de oudste dochter krijgt twee voornamen, waaronder Margaretha en dat zijn juist de voornamen van de ouders van onze Bernardus, die wij tegen kwamen in 5c. Een week eerder, op 11 mei 1742 heeft Bernardus (IIIg) in de Jesuiten-statie aan de Heerenstraat in Utrecht zijn huwelijk aangetekend met Cornelia de Cruyf. Zij was weduwe van Albertus de Cruif. Op 26 mei volgde het huwelijk. Voor de doop van Cornelia zijn twee mogelijkheden, òf 13 juli 1715, in de oudkatholieke kerk "Buiten de Weerd" als dochter van Derk en Pieternelligje Raveakker, òf 3 november 1717 in de roomse statie "Onder de Linden" als dochter van Johannes en Catharina van Rossum. Voor haar eerste man (met dus nagenoeg gelijke achternaam als zij zelf) is de doop wel eenduidig, namelijk op 16 april 1715 ook "Onder de Linden", als zoon van Hubertus en Willemyna IJsendoorn. Uit de overeenkomst van doopkerk lijkt de tweede mogelijkheid de voorkeur te verdienen, terwijl anderzijds in de namen van hun kinderen wel Theodorus voor komt, waarvan Derk een roepnaam is, maar geen Hubertus of Johannes. Hun huwelijk was op 6 november 1734, toen beiden nog geen twintig jaar oud waren. In dit eerste huwelijk werd één kind geboren: Wilhelmina de Cruyf, gedoopt op 12 september Albertus de Cruif overlijdt 13 juni 1741, wonende op de Oude Gracht in Utrecht, over de St.Jansbrug. Hij is begraven in de Buurkerk met acht dragers, nalatende zijn vrouw en één "onmondig" kind. Ook katholieken moesten in die tijd in de protestantse kerk begraven worden. Het tweede huwelijk van de weduwe volgt dus bijna een jaar na het overlijden van haar eerste man. Bernardus neemt kennelijk huis en zaak over. Van Bernardus en Cornelia zijn twee kinderen gevonden, beide weer gedoopt in de Heerenstraat. Gerardus (IVj) gedoopt 14 augustus 1743 Theodorus (IVk) gedoopt 18 januari 1751 Kinderen van Bernardus Berents en Cornelia de Cruyf Een maand na de doop van het tweede kind, op 19 februari 1751 overlijdt Cornelia de Cruyf, nalatende twee onmondige kinderen. Eén van de drie kinderen uit haar eerste en tweede huwelijk moet dan overleden zijn. Drie weken later, op 12 maart 1751 wordt als overleden aangetekend: "NN, kind van Bernardus Berentsen". Evenals de moeder wordt 45

46 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE ook dit kind begraven in de Jacobikerk. Een half jaar later, op 25 september 1751 hertrouwt Bernardus Berends met Maria Coningh, wederom in de Jesuiten-statie aan de Heerenstraat in Utrecht. Haar doop en de namen van haar ouders zijn niet duidelijk boven tafel gekomen. Uit dit tweede huwelijk zouden zeven kinderen geboren kunnen zijn. Van vijf werd de doop gevonden in dezelfde kerk, terwijl er in deze periode nog twee overlijdens voorkomen, met de vermelding "kind van Bernardus Berentse". Daar er geen naamgenoot in die tijd voorkomt neem ik aan, dat het kinderen uit hetzelfde gezin betreft. Willemina Margareta gedoopt 23 december 1752 Arnoldus (IVm) gedoopt 6 augustus 1757 Coenraad (IVl) overleden 24 februari 1758 Gijsbertha gedoopt 30 december 1758 Johanna gedoopt 29 jun i 1760 Neeltje overleden 30 juli 1760 Bernardus Arnoldus (IVn) gedoopt 28 maart 1762 Kinderen van Bernardus Berents en Maria Coningh Opvallend is hier het tijdsverloop van vijf jaar tussen eerste en tweede doop, zodat de doop van twee andere kinderen, waarvan we alleen de aankondiging van het overlijden vonden, hier goed tussen gepast zou kunnen worden. Mogelijk zijn deze elders gedoopt of is er iets mis gegaan met de notatie. Nog één keer komt Bernardus voor in de boeken. Op 12 juni 1778 geeft voor de momboirkamer (weeskamer) van Utrecht Hendrina Koning, weduwe van Cornelis van Lakerveld, haar "neef" Bernardus Berents op als voogd over de kinderen. In feite zal de moeder een zus van Maria zijn geweest en dus was hij geen neef, maar een zwager. Op 3 december 1781 vinden we het overlijden vermeld van Bernardus Berendse, bij de Jansbrug; laat na vrouw, mondige en onmondige kinderen. Een overlijden van zijn vrouw volgt vier weken later, op 31 december Van de meeste van zijn kinderen werd verder niets gevonden in Utrecht. Het is goed mogelijk, dat die buiten Utrecht gevestigd zijn. Er werd alleen een gezin gevonden van de jongste zoon. Deze zoon, Bernardus Arnoldus Berendse (IVn) heeft kennelijk de zaak van zijn vader overgenomen. Een half jaar na diens dood, op 1 juni 1782 vinden we zijn huwelijk met Adriana Weusman. Dit keer is het huwelijk in de katholieke statie "Dorstige Hartsteeg" in Utrecht. Daarbij wordt hetzelfde adres vermeld: "Oude Gracht bij de St.Jansbrug". Adriana is op 1 februari 1761 gedoopt in de statie "Catharijnesteeg" als dochter van Ferdinand Wustman en Maria Smits. Zelf komt ze verder steeds voor onder de spelling Weusman. In dit gezin vonden we negen kinderen, waarvan de helft maar een kort leven beschoren was. Dopen steeds in de "Dorstige Hartsteeg". Uit de herhaling van de voornaam lijkt af te leiden, dat ook het derde kind jong gestorven moet zijn. Dit blijkt echter niet te kloppen, omdat we een huwelijk van Gijsbertha Maria vonden, tenzij het vierde kind ook als tweede naam Maria had, hetgeen bij de doop dan niet was vermeld. De achternaam wordt in Utrecht in die tijd meestal gespeld als Berendse of Berentzen. Sybilla Maria gedoopt 19 januari

47 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Bernardus Antonius (Vr) gedoopt 4 september 1789 overleden 6 maart 1798 Gijsbertha Maria gedoopt 8 april 1791 Gijsbertha gedoopt 15 maart 1792 Wilhelmus (Vs) gedoopt 11 juni 1793 Hendricus Johannes (Vt) gedoopt 1 december 1794 overleden 13 december 1794 Elisabeth Appolonia gedoopt 9 maart 1796 overleden 10 december 1797 Henricus Ferdinandus(Vu) gedoopt 4 mei 1799 overleden 30 september 1801 Maria gedoopt??? overleden 17 januari 1792 Kinderen van Bernardus Arnoldus Berendse en Adriana Weusman Twee jaar na de geboorte van haar jongste kind overlijdt Adriana op 5 mei Ze wordt begraven in de Catharijnekerk. Daar wordt vermeld, dat zij achter laat haar man en minderjarige kinderen. Het is echter niet duidelijk of haar man toen nog leefde. Bij het huwelijk van dochter Gijsbertha Maria, minder dan dertig jaar oud, heeft deze toestemming nodig van haar ouders, of als de ouders overleden zijn van de nog levende grootouders. Bij die gelegenheid verklaart grootvader Ferdinand Wustman als enige nog in leven zijnde grootouder van de bruid, "dat de Bruidsvader op 14 december 1799, ter zee varende, is overleden". De beide beweringen zijn natuurlijk in tegenspraak en kunnen alleen worden verklaard als van het overlijden pas jaren later bericht is ontvangen. Hierna is alleen nog het reeds vermelde huwelijk gevonden van één van de dochters. Gijsbertha Maria Berentzen huwt op 6 januari 1813 in Utrecht voor de gemeente met Wilhelmus Joannes Luneman, gedoopt op 22 februari 1789 in Delft en zoon van Joannes Hermanus Luneman en Catharina Tresia Veldkamp. Hij is aannemer van de leverantiën, ofwel gewoon aannemer. De bruid tekent de acte met: G.M.Beerense. Van dit echtpaar werd de geboorte van twee kinderen gevonden. Johannes Hermanus Luneman geboren 26 october 1813 in Utrecht Maria Sybilla Luneman geboren 2 juli 1816 in Utrecht Kinderen van Wilhelmus Joannes Luneman en Gijsbertha Maria Berentzen De dochter is kennelijk genoemd naar de oudste zus van de moeder, zodat ik veronderstel, dat deze toen nog in leven was. Hoewel we in Utrecht in die jaren en er na nog naamdragers tegen komen zijn er geen meer met duidelijk bewijsbare bindingen met de familie. Het spoor loopt hier dood al ben ik overtuigd, dat ergens nog afstammelingen bestaan. Wellicht wil iemand dit nog eens uitzoeken! 47

48 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Bijlage. TWEE ARCHIEFSTUKKEN Aan het begin van dit hoofdstuk hebben we een copie geplaatst van een koopacte uit Hier volgt de transcriptie, dat wil zeggen dat de tekst in moderne letters wordt overgebracht. Het stuk is te vinden in RABL inv. 34 in het Arnhemsche Rijksarchief. T'Arnhem op vergunder aerde, den 13 December Coram de Heer Do(cto)r Cornelis van Steenler, Amptman, Cornoten Gosewijn van Steenler en(de) Jacob Dreux, Lantschrijver. Compareerden Willem van Kerckhoff, ende Jenneken Reijnders Echteluijden, sijnde sij Jenneken, met haeren man Willem van Kerckhoff, als haeren wettigen momber geassisteert in desen, ende hebben ten behoeve van Beernt Beernts ende Anneken Hendricks, Echteluijden, en(de) haere erven eeuwichlijck ende erfflijck gecedeert ende opgedragen twee dreeffkens bouwlandt, de Maetiens genoempt, sijnde vrij allodiael erff ende goet, met geene lasten beswaert, dan alleen met des Heeren schattingen, ende den Heere sijnen thiendt, ende den dijck, van outs ende met recht daer toe gehoorende, in de Banner Heerlickheijt van Bahr ende Lathum gelegen, schietende oostwaerts het eene dreeffken langs Vermeers maetien, suijdtwaerts t' eijndens op de Leijgraeff, westwaerts langhs de hoeff off maetiens van Willem Ridders, noortwaerts t'eijndens aen de hoeff van den Scholtis Broeckhuijsen, en(de) Rijnder Comans, ende het ander dreefken palende oostwaerts langs Willem Ridders hoeff, suijtwaerts t'eijndens op de Leijgraeff, westwaerts langs de Pastorien hoeff van Rheden, noortwaerts t'eijndens aen de hoeff van Willem Starinck, Bekennende de Comparanten voor haer, ende haere erven, aen de voorss(egde) twee dreeffkens geen recht off toeseggen meer te hebben, ofte in eenigher manieren te behouden, maer dat de bovengenoemde Echteluijden ende haere erven daer aen gerechticht sijn ende blijven sullen, doende daer op vertichnisse, als nae Lantrechten behoort. Sonder arch off list. Opm. Daar er in Lathum geen geschikte vergaderruimte was kwamen de bestuurders meestal in een herberg in Arnhem bijeen, die dan voor de gelegenheid een soort ex-territoriale status kreeg - "op vergunde aarde". Compareren Momber Cederen Allodiaal Vertichtenis = verschijnen voor rechter of notaris. = voogd, vertegenwoordiger. = afstand voen van. = niet leenroerig, dus in eigendom. = overdracht of transport van goederen bij verkoop. (vergelijk in het Duits het woord "verzichten") Tekst van het verzoek om toestemming tot verkoop van de bezittingen aan de schuldeisers. Dit stuk is opgesteld in october 1644 en te vinden in RABL, inv. nr. 20. Het is een belangrijke vondst, ook juist om het feit, dat er de samenstelling van de familie anno 1644 volledig in wordt gegeven. 48

49 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Aan den Wel Edelen en Gestrengen D1 Lambert Welmers, Ambtman en Rigter van Bahr en Lathum en die van de Gerighte aldaar. Mijn Heeren, Remonstreert met schuldig respect Gerrit Berents hoe dat hij neffens sijne Ehevrouw wijlen Wendelina Willemsen en sijne moeder wijlen Jenneken Hendricks wed(uwe) Hendrick Berents, voorts haare andere kinderen als Jan Berents, Hendrick Berents en Hendrina Bosmans Ehel(uiden), Berent Berents en sijne huysvrouwe Cornelia Hendricks genootsaakt sijn geworden in dato den 8 7bris 1732 van de Heer Peter Rasch te negotiëren eene summa van 200 gl. uti sub a; ende daar van ten achteren sijn twee jaren renthe het laaste met de 8 sept 1744 verscheenen met 16 gl. Dat de Remonstrant neffens sijn gem(el)te moeder en deszelfs andere kinderen wederom in dato 27 okt 1740 van g(eme)lte Heer Peter Rasch genegotieerd hebben een capitale summa van 1400 gulden uti sub b. Van welk capitaal mede verschenen zijn drie jaren renthe het laatst 27 oct 1744 verschenen daarbij gerekend tesamen 168 gls. Dat daarenboven den Remonstrants moeder voorn(noemd) en haere kinderen aan de ontfanger van Bahr en Lathum wegens verpondingen van duckg(eme)lte Peter Rasch bouwplaats het goet de sluyse genaamt in deese Bannerheerlijkheid kennelijk gelegen en bij Hendrick en Garrit Berents bewoont en gebruikt geweest sijnde verschult sijn eene summa van uti sub c. Dat die selve kinderen wegens haar eygen landerien aan voorgemelte ontvanger mede verschult sijn een summa van uti sub d. Dat de Remonstrant bij het vertrek van sijnen Broeder Hendrick Berents de voorg(emel)te bouwplaats wederom van de Heer Peter Rasch gepaght heeft en uyt dien hoofde aan sijn Ed volgens liquidatie daar over gehouden schuldigh is gebleven een summa van uti sub e. Dat de Heer Peter Rasch sijn penningen noodigh hebbende des Rem(omstrants) moeder en haare kinderen reets jaar en dagh geleden die capitalen heeft opgeseght voorts ter instantie van duck gemelte weduwe en haare kinderen gepermitteerd dat sij haare goederen aan de Heer Peter Rasch ten onderpand gestelt souden mogen verkopen. Dat de verkopinge ook werkelijk ten overstaan van desen Weled Landgerighte geintendeerd sijnde doch omdat sigh niemant om de goederen te kopen opgedaan heeft vrughteloos afgeloopen is waarover sigh de Remonstrant op de kennisse van de Heer Ambtman is beroepende. Dat des Rem(onstrants) moeder die weduwe Berents overleden sijnde den crediteur om sijn twee capitalen neffens aghterstendige paghtpenn(ingen) te erlangen de nove denuntiatie gedaan en om het manquement van betalinge post terminum met peindinge geprocedeert heeft uti sub f. Dat de Rem(onstran)t en sijne meerg(eme)lte broeders om die poursuites van die peindinge en soo een totale ruine voor te komen haare soo allodiale als leengoederen aan haaren crediteur hebben verkoft. Als eerstelijk eene weyde de pottingsweyde genaamt met een uitganck off thiens van vijf gulden jaarlijx beswaart en omtrent drie morgen groot met een stuk bouwlant den Brinck oft Bouwbrinck genaamd omtrent een halve mergen groot sijnde leenplightigh aan de provintie van Uytreght voor eene summa van seven hondert gulden en wel op conditie bij die coopcontracten vermelt uti sub h. 49

50 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Dat ook ten gevolge van dien coop door 3 van des Remonstrants gebroederen als Hendrick, Berent en Jan Berents behoorlijcken en landreghtelijken transport en opdraght gedaan is uti sub j. Dogh de vrouwe van de Rem(onstrant) eenigen tijdt overleden en uyt dat houwelijk verscheide onmundige kinderen naagelaaten sijnde heeft dien transport ten respecte van de onmundige kinderen niet anders als met eene prealabele decreet van dese Wel Ed Gerighte kunnen geschieden en bijgevolgh is de Remonstrant genoodsaakt geworden hier over aan dese Wel Ed Lantgerichte te addresseren. Met schuldigh respect versoekende, dat UED Gestrenghe desen verkoop ten respecte van de onmundigen met assumatie van onpartidige reghtsgeleerden sullen gelieven te approberen soodanigh dat daar op de landreghtelijcken transport door de Rem(onstran)t voor sigh selven en als vader en wettigen vooght sijner onmundige kinderen sal kunnen geschieden. Daarover eene favorabele dispositie implorerende, t Welck Doende F.Hoveling In de kantlijn staat het commentaar van de juristen: Bij het gerichte van Bahr en Lathum gesien, gelesen en geexamineert de neffens staende requeste met het verzoek daer bij gedaen om tot voorkominge van verdere costen de vercopinge van de weyde de Pottingsweyde genaamt met een stuk bouwlands de Brink of Brinkmate voor so verre d'onmundigen aengaet t'accorderen. Soo is het dat het welgemelt Gerichte met assumatie van onpartijdige Rechtsgeleerden den vercoop n' accordeerende ten eynde den Remonstrant als vader en wettige voogd sijner kinderen daer van het nodige transport kan doen mits dat de penningen daer van prollievende ten nutte der kinderen voor sooverre het haer aengaet worden geemployeert. Aldus bij ons onderschreven Rechtsgeleerden geadviseerd binnen Zutfen den 11de december 1744, J.Sollner Joh. Alb. Wilminck Remonstrant = vertoner, indiener van dit verzoek. Schuldig/verschuld = verschuldigd. 7 bris = september. uti sub a tot j = verwijzing naar bijlagen a tot j. Verpondingen = belasting op onroerend goed = 153 gulden, 9 stuivers en 8 penningen. Intenderen = van plan zijn. De nove = opnieuw. Denunciatie doen = aanzeggen. Post terminum = na verstrijken van de termijn. Peinden = in beslag nemen. Poursuites = vervolg, gevolgen. Verkoft = verkocht. Thiens = inkomsten uit onroerend goed, tienden. Prealabel decreet = eerste, voorafgaand besluit. Approberen = toestaan. 50

51 DE OPKOMST EN NEERGANG VAN EEN BOERENFAMILIE Favorabele dispositie = gunstige beschikking. Imploreren = verzoeken. Accorderen = overeenkomen, toestaan. Assumatie = bijneming. Prollievende = opleverende. Van nagenoeg ieder lid van de familie liggen de wortels bij de personen, die in dit hoofdstuk genoemd zijn. In de komende hoofdstukken zal ik eerst spreken over Jan (IIIa) en zijn afstammelingen, waaronder mijn directe voorouders zijn. In hoofdstuk 9 volgt het geslacht van zijn broer Gerrit (IIIb). In de hoofdstukken 10 en 11 gaat het om de afstammelingen van de andere broers van Jan, namelijk Hendrik (IIIc) en Berend (IIId). 51

52 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW 6 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW In de achttiende eeuw leven van mijn voorouders vooral de derde en vierde generaties, terwijl op het einde van de eeuw en begin negentiende eeuw de volgende generatie komt. Vooreerst volgt hier een overzicht. Jan Beernts Lutje Steyntjes (kwart.st 32; stamboom IIIa) (33) geboren ca Lathum gedoopt 3 november 1711 Didam Ondertrouw Lathum 12 november Huwelijk Didam RK 29 november overleden 10 nov Giesbeek overleden 24 feb Giesbeek Henrick Arnoldus Gerardus Johanna Henrica (IVoo) (16; IVa) (IVb) Gertrudis gedoopt 29 juli jan maart jan febr Lathum Lathum Emmerik Lathum Lathum gehuwd 1 febr mei mei april 1789 Lathum Lathum Wageningen Lathum met Henrica Maria Cecilia Hermanus Daniël Staring Staring Broekhuizen Broekhuizen overleden jong 21 nov febr na maart 1816 (zie hst. 12) (zie ' 6b) (zie ' 6c) Joannes Helena Wilhelmus Helena Henricus Henricus Bernardus Lucas (Va) (Vb) (Vc) (Vd) (8; Ve) (Vf) gedoopt 18 aug. 21 febr. 7 jan. 21 sept. 13 jan. 4 febr. 1 juni 13 apr Lathum Lathum Lathum Lathum Lathum Lathum Lathum Lathum gehuwd 23 april 2 mei 13 juli 29 jan Giesbeek Giesbeek Giesbeek Doesburg met Catharina Gerritje Everharda Alberdina Massup Damen van Gein Janssen overleden 4 febr. 10 april 7 maart 2 mei 14 jan. 16 oct. 24 dec. 15 juni Giesbeek Giesbeek Bingerden Westerv. Giesbeek Westervoort Doesburg Giesbeek (zie hst13) (zie hst.14) (zie hst.15) (zie hst. 7) 52

53 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW In dit hoofdstuk komen de volgende groepen personen aan bod: 6a 6b 6c 6d 6e 6f Jan en Lutje en hun gezin. Het gezin van dochter Johanna Gertrudis Berendts. Het gezin van dochter Henrica Berendts. Het voorgeslacht van Lutje Steyntjes. Het gezin Arnoldus Berendts en Hendrina Staring. Het voorgeslacht van Hendrina Staring. 6a JAN EN LUTJE EN HUN GEZIN Van het leven van dit echtpaar is weinig te vinden. De doopaankondiging van hem ontbreekt. De rechterlijke archieven van Bahr-Lathum in de jaren, dat Jan een eigen gezin had ontbreken ook vrijwel geheel. Wel is de doop gevonden van zijn vrouw op 3 november 1711 door de pastoor van Didam. Hoewel ze meestal bij de ook door ons gebruikte naam Lutje wordt aangeduid, komt soms de naam Lutgardis en één enkele maal Lucia voor. Ook haar achternaam kent de nodige variaties zoals Steinties en Stentjes. Hun huwelijk wordt 12 november 1741 door de dominee in Lathum aangekondigd: "Jan Berends J.M. soon van wijlen Henrik Berends te Lathum & Lutjen Steyntjes J.D. van Geurt Steyntjes te Didam, na 3 proclam: attest: gegeven om te Didam te moghen trouwen" Zeventien dagen later schrijft de pastoor van Didam in zijn trouwboek: "Coram me contraxerunt Joes Bernsen et Lutgardis Steintjes; test: Henr. Mulders et Aleida Hafkenscheid". De getuigen hoeven in dit geval geen bekenden te zijn, omdat ze heel vaak optreden. Bij de 23 huwelijken die op hetzelfde blad vermeld worden komt in 10 gevallen Henricus Mulders en in 9 gevallen Aleida Hafkenscheid voor als getuige. Met korte tussenpozen worden drie zoons geboren. Hiervan zijn er twee normaal gedoopt in Lathum, maar de jongste zoon is gedoopt in de Skt. Aldegundiskirche in Emmerik. Uit dit laatste is een aanwijzing te halen, dat Jan schipper was. Hij had dan zijn gezin aan boord. De kerk is vlak bij de haven, in tegenstelling tot de hoofdkerk van Emmerik. Mogelijk is hij slechts schipper in het winterseizoen, als er op het land niet kan worden gewerkt en tevens het water hoog staat en varen toelaat ook op de kleinere rivieren. Uit andere bronnen hebben we geen duidelijke aanwijzing over zijn beroep, in tegenstelling tot zijn drie broers, waarvan er twee boer waren en één smid. De oudste zoon is genoemd naar de vader van Jan en de jongste zoon naar de vader van Lutje. Kennelijk is de tweede zoon, onze voorvader, genoemd naar de moeder van Lutje, die voluit Petronella Dijkers heet, meestal Naleken of Neuleken genoemd wordt, maar soms ook Arnolda. Vijf en zeven jaar na de derde zoon worden de twee dochters gedoopt. Deze dopen vinden we weer in Lathum. De eerste dochter zal genoemd zijn naar grootmoeder Jenneke Hendriks, terwijl de andere dochter weer de naam heeft, afgeleid van haar grootvader's naam Hendrik Beernts. Van zoon Henrick vinden we in de boeken niets terug. Zeer waarschijnlijk is hij jong gestorven. Ik heb voor hem aanvankelijk ook geen nummer gereserveerd. Om niet de hele nummering te moeten veranderen heeft hij achteraf het nummer IVoo gekregen. Op 28 september 1754 wordt het overlijden vermeld van een Hendrik Berents maar we weten niet zeker of dat de hier bedoelde is, omdat de naam in die tijd en streek meer voorkwam. Wel vinden we een aanwijzing in de namen van de andere kinderen. Als hij reeds vóór 1749 zou zijn overleden, dan zou één van de andere broers opnieuw de naam 53

54 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW Hendrik hebben gekregen. Als hij vóór 1754 was overleden zou de oudste zus Hendrika genoemd zijn. Al met al maakt het waarschijnlijk, dat de genoemde sterfdatum juist is. Het volgende feit, dat we moeten vermelden is al het overlijden van Jan Beernts op 10 november 1769, waarbij hij wordt aangegeven als: "Ouwde Jan Berents op die Gemeinte". Tegenwoordig is er in het dorp Giesbeek nog een straat, met de naam "de Gemeint", een aanwijzing, dat zijn gezin van Lathum naar Giesbeek is gegaan. Lutje blijft achter met vier kinderen tussen 13 en 22 jaar oud. Daar zij haar man 24 jaar overleeft heeft ze het huwelijk van alle kinderen meegemaakt en veel kleinkinderen gekend. Zij overlijdt in Giesbeek, in huis bij één van haar kinderen op 24 februari 1794, in de leeftijd van 83 jaar. Op die tijd zijn al 14 van de 26 kleinkinderen geboren. Er zijn slechts twee achternamen van de kleinkinderen: 15 krijgen de naam Berendts en 11 de naam Broekhuizen. 6b HET GEZIN VAN HERMANUS BROEKHUIZEN EN JOH. GERTR. BEERNTS Het huwelijk van de oudste dochter van Jan Beernts en Lutje Steintjes werd bij toeval gevonden in Wageningen. In het trouwboek van de RK statie van die plaats wordt op 25 mei 1778 vermeld, dat Hermanus Broekhuizen en Joanna Berntzen uit Rencum zijn gehuwd. Er is voldoende bevestiging gevonden, dat de bruid inderdaad dezelfde is, als Johanna Gertrudis, al wordt de tweede naam nooit gebruikt. Zo zijn de trouwgetuigen Gerardus Berntsen en Hendrica Berntsen, de broer en zus van de bruid. Van de bruidegom is geen doop gevonden, al is de kans groot, dat hij ook uit Lathum komt, waar de naam Broekhuizen in die tijd veel voorkomt. Dit echtpaar krijgt zeven kinderen, allen gedoopt in Wageningen. Vanaf 1782 wordt als plaats van vestiging genoemd het dorp Doorwerth. De kinderen zijn hieronder vermeld met de datum van hun doop in Wageningen. Joannis Broekhuizen gedoopt 25 maart 1779 Hendrica Broekhuizen gedoopt 25 maart 1781 Henrica Broekhuizen gedoopt 28 april 1782 Theodorus Broekhuizen gedoopt 24 januari 1786 Elijsabeth Broekhuizen gedoopt augustus 1787 Theodorus Broekhuizen gedoopt 7 april 1790 Eligius Broekhuizen gedoopt october 1793 Kinderen van Hermanus Broekhuizen en Joh. Gertr. Beernts. De naam van haar vader vinden we terug bij de kinderen. Bij de dopen treden broer Arnoldus en tweemaal zus Hendrica als peetouders op, evenals vier personen met de naam Broekhuizen. Op haar beurt vinden we Johanna vier maal als peettante bij de doop in Lathum van kinderen van haar zus en broers en wel in 1795 bij een zoon van Arnoldus, 1796 bij zoon van Henrica, en zowel in 1799, als 1802 bij kinderen van Gerardus. Er is enige reden aan te nemen, dat Hermanus het beroep van smid heeft gehad. In dezelfde plaats is een oom van Johanna, namelijk Berend Beernts (IIId), inderdaad smid en hij kan hem geholpen hebben en opgevolgd zijn. Een tweede aanwijzing is de voornaam van het jongste kind. St.Eligius of Eloy is de patroon van de smeden. Uiteraard gaat het hier om vermoedens. Als Hermanus Broekhuizen op 16 juni 1811 overlijdt vermeldt de acte "oud 83 jaar", hetgeen zijn geboorte plaatst in Hij is dan 26 jaar ouder dan zijn vrouw en 54

55 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW moet bij zijn huwelijk al 50 jaar oud zijn geweest! Aangever van zijn overlijden is "Nol Berends wonende te Lathum". Een overlijden van Johanna is niet gevonden; mogelijk woonde ze op latere leeftijd bij één van de kinderen in een andere plaats. 6c HET GEZIN VAN DANIEL BROEKHUIZEN EN HENRICA BERENDTS De jongste uit het gezin van Jan Beernts en Lutje trouwt op 26 april Dit is in hetzelfde jaar, waarin ook beide broers trouwen en elf jaar na het huwelijk van haar zus. Het blad uit het trouwboek van de pastoor in Lathum hebben we opgenomen in hoofdstuk 3. Vanaf die tijd wordt in Lathum ook de spelling van de naam met acht letters gebruikt. De bruidegom Daniël Broekhuizen werd in Lathum gedoopt op 25 september 1754, als kind van Wilhelmus van Broekhuizen en Henrica Tunissen. Ze blijven wonen in Giesbeek, in 1816 huis no 100. Het ligt voor de hand te denken dat de echtgenoten van beide zussen familie zijn van elkaar, maar dan is het leeftijdsverschil 26 jaar, zodat het zeker geen broers zullen zijn geweest. Van dit echtpaar zijn vier kinderen gevonden, zoals hieronder vermeld, met hun doopdata. De dopen waren RK in Lathum. Johannes Fredericus Broekhuizen 9 juli 1790 Henrica Broekhuizen 14 februari 1792 Lucia Broekhuizen 25 februari 1794 Gerardus Broekhuizen 11 juni 1796 Kinderen van Daniël Broekhuizen en Henrica Berendts Bij de eerste drie kinderen vinden we zus en beide broers als peten. Ook zijn er vier peten met de naam Broekhuizen, waaronder een Hermanus Broekhuizen in Ook dit bewijst geen verwantschap, omdat hij ook als zwager van Henrica kan optreden, zonder direct familie te zijn van Daniël. Henrica ziet alle kinderen volwassen worden, maar overlijdt toch betrekkelijk jong, op 27 maart 1816, 59 jaar oud. Daniël verhuist daarna nog in het dorp, want op 1 december 1827 overlijdt hij in huis no 87 in Giesbeek. Hij is 73 jaar geworden, al geeft de doodsverklaring 75 jaar aan. Aangever van zijn overlijden is zoon Frederik, die op dat moment 37 jaar is. 6d HET VOORGESLACHT VAN LUTJE STEYNTJES. Onze Lutje Steyntjes is geboren als vijfde kind in het gezin van Geurt Steintjes en Naleken Dijkers. We hebben gevonden, dat Geurt 12 november 1672 gedoopt is in de katholieke kerk van Wehl. Daar dit dorp onder Kleef ressorteerde hadden katholieken er vrijheid van godsdienst. Van zijn vrouw is geen doop gevonden en is ook niet bekend uit welke plaats zij kwam. Het huwelijk van hen is op 21 januari 1703 voor de dominee in Didam. We beginnen hier met een deel van de kwartierstaat. Daarna volgt de samenstelling van het gezin, waarin Lutje geboren is. 55

56 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW 132 Steyntjes Willem 133 Guerts Lutgardis 134 Dijkers Gerrit Steyntjes Geurt gedoopt 12 nov te Wehl(RK) overl. 22 oct te Didam 67 Dijkers Petronella (Naleken, Arnolda) 1 augustus 1738 te Didam Gehuwd 21 jan te Didam 33 Steyntjes Lutje geboren 3 nov te Didam gehuwd 29 nov te Didam overleden 24 febr te Giesbeek Kwartierstaat van Lutje Steyntjes In het gezin van Geurt Steyntjes en zijn vrouw werden zeven kinderen geboren. We hebben van zes er van ook een huwelijk gevonden in Didam. Hieronder geven we de voornamen van de kinderen uit dit gezin; hun doopdatum (allen RK gedoopt in Didam), de datum van hun huwelijk en de naam van de huwelijkspartner. Wilhelmina Steyntjes gedoopt 22 juli 1703 gehuwd 23 april 1728 Gerrit Berntsen Geertruid Steyntjes gedoopt 15 maart 1705 gehuwd 13 nov Willem Louwmans Hendrina Steyntjes gedoopt 1 dec gehuwd 23 jan Floris Holthuys Bertruid Steyntjes gedoopt 12 jan gehuwd 5 april 1739 Gerrit Breteler Lutje Steyntjes gedoopt 3 nov gehuwd 12 nov Johannes Berntsen Gerrit Steyntjes gedoopt 25 oct Hendrik Steyntjes gedoopt 26 jan gehuwd 24 juni 1742 Jenneken Schutt Kinderen van Geurt Steyntjes en Naleken Dijkers In de naam van de echtgenoot van Lutje herkennen we zonder moeite onze Jan Beernts. Bij nader onderzoek is geen relatie gebleken met de echtgenoot van de oudste zus, die dezelfde achternaam heeft. De oudste van de twee broers is waarschijnlijk jong gestorven op 22 october 1727 (of was dat een naamgenoot?). 56

57 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW Van het leven van haar ouders is niets bekend. De vader Geurt overlijdt op 22 october 1727 te Didam. Hij laat dan kinderen na, waarvan een deel volwassen is, maar waar ook nog kleine kinderen bij zijn. Aan zijn vrouw zijn dan nog elf jaren toegemeten. Zij overlijdt 1 augustus 1738 en wordt met name dan ingeschreven als "Arnolda Dijkers uxor Gerard Steinties". Bij haar loopt de lijn dan dood; we weten slechts uit haar huwelijksaantekening nog, dat haar vader Gerrit Dijkers heette. Bij Geurt komen we nog een geslacht verder. Uit de boven al vermelde huwelijksaantekening volgde als voornaam van zijn vader Willem. Nu bleken in dezelfde tijd in Wehl twee naamgenoten te wonen, die beide regelmatig kinderen lieten dopen. Daar ook over en weer werd opgetreden als peetoom is het waarschijnlijk, dat het hier om twee neven ging. Pas na veel zoeken vonden we eindelijk in één van beide gezinnen de doop van een Geurt. Overigens was er nog een aanwijzing welk van de gezinnen we moesten hebben, namelijk in de voornamen van de moeders. De ene Willem was gehuwd met Ida Weetings, van wie de voornaam niet bij zijn kinderen terug werd gevonden. De gezochte moeder heette Lutgardis Guers. Duidelijk is, dat Lutje naar deze (haar grootmoeder dus) werd genoemd en tevens dat haar vader Geurt naar diens grootvader vernoemd is, al zien we hier een omwisseling van twee letters 6e HET GEZIN ARNOLDUS BERENDTS EN HENDRINA STARING De doop van Arnoldus wordt zeer summier en zeer slecht leesbaar opgetekend in het boekje van de priester, die de statie Lathum bedient. Zijn vader is Jan Beernts en zijn moeder Lutje Steyntjes. Doopgetuigen worden niet vermeld. De spelling van de achternaam variëert in die tijd sterk, van Beernts, Berents of zelfs Berntsen. Pas bij de komst van pater Deurvorst naar Lathum in 1769 komt de spelling Berendts in gebruik (zie hoofdstukken 3 en 4). Over de herkomst van de voornaam Arnoldus is geen zekerheid, omdat de boeken van Lathum uit de tijd verre van compleet zijn. De grootvaders hadden de namen Hendrik en Geurt, waar duidelijk beide broers naar zijn genoemd. Grootmoeder Steyntjes komt in de boeken een enkele keer voor als Arnolda en kan haar naam hebben gegeven aan deze kleinzoon. Verder komt een oudere nicht Arnolda Berendts voor (zie hoofdstuk 10). Het doopboek vermeldt op 6 december 1733 een Nolleken Beernts zonder vermelding van de ouders. Op 25 december 1737 is een Arent Berntsen gehuwd met Joanna Sengers, waarbij Jan Beerensen getuige is. Arent en Arnold worden vaak als dezelfde naam gebruikt en de getuige kan de vader van onze Arnoldus zijn geweest, maar meer dan een speculatie is dit niet. Tenslotte wordt op 6 december 1750 een Arnoldus Berns genoemd als doopgetuige van een kind van Gerhardus Berends en Wilhelmina Kaal. De voornaam en achternaam kwamen in Lathum dus wel in combinatie voor. Over de jeugd van Arnoldus is niets te melden. Ook zijn beroep is onzeker. In latere jaren staat hij als landbouwer vermeld, maar omdat zijn vader schipper was en ook vier zonen dit zelfde beroep hebben, vermoed ik, dat hij er ook schipper bij is geweest. Hij is al volwassen, als op 10 november 1769 zijn vader overlijdt. In Duiven wordt 5 januari 1770 Hendrina (ook Henrica) Staring geboren, als dochter van de dan 48 jaar oude Wenceslaus Staring en Helena Alberts. Zij heeft een ouder zusje Maria Cecilia, dat geboren was op 8 december Nog in hetzelfde jaar 1770 sterft hun vader. De moeder hertrouwt op 3 maart 1773 te Duiven met Derk ter Leer. Er volgt nog een halfbroertje in 1774, dat de naam krijgt van de overleden eerste echtgenoot: Wesselus ter Leer. Circa 1782 komt Hendrina, als twaalfjarige in huis bij een oom en tante in 57

58 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW Lathum, Hendrik Staring en Berendina Vrolijks. Twee jaar later overlijdt haar moeder Helena Alberts op 20 maart 1784 "Circiter 40 annorum". Weer enkele jaren later, op 30 mei 1787 overlijdt de oom, waarbij ze in huis is. Op 6 juli 1787 maakt haar tante Berendina Vrolijks in Lathum voor de amptman W.Klinkenberg van Echten en de keurnoten P.Vlemingh en Jan ver Steegh een testament (RABL, inv. nr 6, blz 64). Er zijn geen eigen kinderen en Hendrina wordt universeel erfgenaam: "Onder soodanige conditie nog thans dat gemelde Hendrina Staring bij de testatrice tot haar dood toe sal blijven en bij aanhoudendheid haar dienen en oppassen gelijk zij tot hier toe gedaan heeft; terwijl in het tegendeel dese dispositie hare kragt verliezen zal.... Alles onverkort hetgeen voorschr. Hendrina Staring reeds uit de gemeenen boedel te vorderen heeft wegens die dienst, die zij reeds vijff jaeren lang aan hun beiden en hunne huishouding heeft toegebracht" In die periode komen we Arnoldus enkele malen tegen als doopgetuige. Zo is hij op 25 maart 1779 peetoom bij de oudste zoon van zijn zus Johanna Gertrudis en haar man Hermanus Broekhuizen in Renkum (zie paragraaf 6b). Enkele dagen later, op 4 april 1779 is hij peetoom bij een zoon van Wilhelmus Staring en zijn nicht Jacoba Berendts, dochter van zijn oom Hendrik (IIIc) (hoofdstuk 10). Het jaar 1789, dat in de geschiedenisboekjes vermeld wordt als het jaar van de Franse revolutie is voor de familie een waar trouwjaar. In hoofdstuk 4 gaven we een bladzijde weer uit het trouwboek RK van Lathum uit dat jaar. Op 1 februari is eerst het huwelijk van Arnoldus en Hendrina Staring. Hij is dan al 42 jaar en zij pas 19. Waarschijnlijk gingen ze in het huis van tante wonen en voldoen zo aan de voorwaarden van het testament. Aan te nemen is, dat het hier om een boerderij ging, want al eerder in deze eeuw bleken de families Beernts en Staring land naast elkaar te hebben. Op 26 april 1789 huwt de zus van Arnoldus, Henrica Berendts in Lathum met Daniel Broekhuizen (zie paragraaf 6c) en op 15 mei van dat zelfde jaar trouwt broer Gerardus Berendts met Maria Cecilia Staring, de oudere zus van Hendrina (zie hoofdstuk 12). Nog herhaalde malen zullen we in de familie meemaken, dat twee leden uit hetzelfde gezin Berendts huwen met twee broers of zussen. Op 9 juli 1790 is Arnoldus weer peetoom, nu bij de oudste zoon van Daniel Broekhuizen en zus Henrica Berendts. Op 18 augustus 1790 krijgt hij zelf een zoon, die genoemd wordt naar zijn grootvader Jan. Daar Berendina Vrolijks nu peettante is is het duidelijk, dat Hendrina haar tante in ere heeft gehouden. Ze hoeft overigens niet lang meer voor haar te zorgen, want Berendina overlijdt op 10 december Johannes (Va) gedoopt 18 augustus 1790 Helena gedoopt 21 februari 1793 Willem (Vb) gedoopt 7 januari 1795 Helena gedoopt 21 september 1797 Hendrikus (Vc) gedoopt 13 januari 1800 Henricus (Vd) gedoopt 4 februari 1803 Bernardus (Ve) gedoopt 1 juni 1806 Lucas (Vf) gedoopt 13 april 1810 Kinderen van Arnoldus Berendts en Hendrina Staring. Op 21 februari 1793 wordt de dochter Helena gedoopt, genoemd naar de moeder van Hendrina. Peten zijn zus Joanna uit Renkum en zwager Daniel Broekhuizen. 58

59 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW Helaas overlijdt Leentje al op 10 april van hetzelfde jaar. Op 7 januari 1795 wordt zoon Willem gedoopt, genoemd naar een oom in de familie Staring. Peten zijn nu zus Henrica en de zwager uit Renkum Herman Broekhuizen. Op 25 augustus 1796 is Arnoldus weer als peetoom bij de doop van dochter Helena van zijn broer Gerardus. Dan is hij op 21 september 1797 zelf weer de vader van een dopeling Helena, met als peten zwager Daniel Broekhuizen en dubbelschoonzus Maria Staring. Er volgt op 13 januari 1800 weer een zoon Hendrikus, genoemd naar de overleden oudste broer van Arnoldus of naar een oom. Broer Gerardus verricht nu de wederdienst en is peetoom samen met een onbekende Mintien Idincks. Dit kind leeft slechts één dag en wordt op 16 januari 1800 begraven. Een tweede Henricus wordt op 4 februari 1803 gedoopt met dezelfde peten. Dan volgen nog op 1 juni 1806 mijn overgrootvader Bernardus en op 13 april 1810 Lucas. Peten zijn hier geen duidelijke familie. Zo komt voor het echtpaar Derk Roding en Gerarda Berendts. Bekend is, dat Gerarda in Wehl is geboren, in Lathum heeft gewoond en in Rheden is gestorven, maar verwantschap is niet aangetoond (zie hoofdstuk 16c). Verder is er een Johannes Bloem, terwijl we weten, dat er op 1 mei 1785 een man van die naam is gehuwd met een Joanna Berendts, zonder dat de eventuele familierelatie duidelijk is. De laatste peettante is een Johanna Staring. De naam Lucas moet ook uit de familie Staring komen. Arnoldus is bij de geboorte van zijn jongste zoon al 63 jaar. Van zijn acht kinderen zijn er zes volwassen geworden. In die jaren horen we niet veel meer over dit gezin. Op 16 juni 1811 komt Arnoldus naar Renkum, waar hij het overlijden van zijn zwager Hermanus Broekhuizen aangeeft. Hij wordt daar in de acte vermeld als "Nol Berends uit Lathum". Vier zoons worden schipper, terwijl de jongste geboekt wordt als arbeider. Pas twintig jaar later vinden we weer iets vermeld, namelijk het huwelijk van de oudste zoon Jan op 23 april 1831 met Anna Catharina Massup, die ook uit Giesbeek komt. Ook hier een leeftijdsverschil, al is het niet zo extreem als bij zijn ouders; Jan is 40 jaar en zijn vrouw, geboren op 16 october 1803, is 27 jaar oud. We zullen hen nader tegenkomen in hoofdstuk 13. Arnoldus beleeft op 3 december 1832 nog de geboorte van zijn eerste kleinzoon Arnoldus Johannes, genoemd naar hem en naar grootvader Massup. Arnoldus is 86 jaar, als nog vóór hem zijn jongste zoon Lucas overlijdt op 15 juni Vijf maanden later overlijdt Arnoldus zelf op 21 november Het overlijdensadres is L85 in Giesbeek. In de memorie van successie, aanwezig in het Rijksarchief in Arnhem worden als eigendommen genoemd een daglonerswoning en een kampje bouwland van 27 roeden en 49 ellen, gelegen in Lathum. Dit hoeft geen tegenspraak te zijn met het wonen in Giesbeek, omdat beide behoren tot de kadastrale gemeente Lathum (de vroegere bannerheerlijkheid) als deel van de gemeente Angerlo. Hendrina Staring ziet als weduwe op 13 juli 1835 het huwelijk van haar zoon Hendrik met Everharda Maria van Geyn uit dezelfde plaats. Dit bruidspaar is dan 32 en 25 jaar oud. Ze maakt ook nog juist het huwelijk mee van zoon Willem met de Didamse Gerritje Damen op 2 mei De bruidegom is hier 42 en de bruid 26 jaar oud. Duidelijk is wel, dat de mannen eerst heel lang moesten sparen voordat ze in het huwelijksbootje konden stappen. Hendrina maakt ook nog de geboorte mee van enkele kleinkinderen in de gezinnen van Jan en van Hendrik. Zes weken na de bruiloft van Willem en Gerritje, op 12 juni 1837, overlijdt Hendrina Staring. Ze is 67 jaar oud geworden. Er leven dan nog vijf kinderen, waarvan drie zoons gehuwd, een zoon en een dochter (nog) niet gehuwd zijn. Er blijft te verdelen: -huis en erf, genoteerd nr 85 1 roede, 60 ellen, 59

60 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW -een tuin 1 roede, 29 ellen, -stuk bouwland 23 roeden 60 ellen. (Kennelijk is er na het overlijden van Arnoldus een telfout gemaakt, want als we deze drie stukken optellen komen we een roede minder uit, dan eerder vermeld). Volgens "Beginselen van de cijferkunst" uit 1861 van H.Strootman is een roede gelijk aan een are en een el een vierkante meter, oude namen dus voor moderne maten. Zie het artikel van P.J.W. van Heusden in het afdelingsblad Ned. Geneal Ver. Kwartier van Nijmegen, februari 1994). Het geheel is dus ongeveer een kwart hectare geweest. Verder waren er lijfstoebehoren, meubilaire goederen, twee runderen en deelgereedschap. Bij de successie-aangifte tekenen de vier zoons duidelijk met de spelling Berendts, ten teken, dat ze in ieder geval enig onderwijs hebben genoten, terwijl dochter Helena volstaat met het zetten van een kruisje. Over de zoons en hun gezinnen komen we in volgende hoofdstukken te spreken en wel over Bernardus in hoofdstuk 7, over Jan, Willem en Hendrik in de hoofdstukken 13,14 en 15. Het overlijden van Lucas vermeldden we reeds eerder. Dochter Helena blijft ongehuwd. Ze was gedoopt 21 september 1797 in Lathum, maar woont een groot deel van haar leven in het Utrechtse dorp Montfoort, vermoedelijk werkzaam in een huishouding. In feite is zij daar nog ingeschreven in 1865, maar ze overlijdt, als ze bij haar broer Henricus in Westervoort is. De sterfdatum is 2 mei f HET VOORGESLACHT VAN HENDRINA STARING Willem Starinck Hendrick Peters Lathum Didam Hendrick Starinck Eefken Peters geboren ca 1655 ca 1660 huwelijk 21 augustus 1687 NG Lathum Willem Staring Hendrij Pollmans geboren ca 1690 Lathum ca 1705 Herwen huwelijk26 maart 1730 NG Herwen; 19 april 1730 RK Aerdt overleden 11 mei 1747 Duiven 23 jan Duiven Wenceslaus Willem Staring Helena Alberts gedoopt 18 maart 1732 RK Aerdt ca 1744 huwelijk 2 mei 1765 RK Duiven overleden 2 december 1770 Duiven 20 maart 1784 Duiven Deelkwartierstaat van 17 Hendrina Staring. 60

61 TAK IIIa IN DE ACHTTIENDE EEUW De gegevens over het voorgeslacht van Hendrina Staring hebben we gekregen van de Heer F.J.M.Staring uit Zevenaar. Deze zijn in de bovenstaande deelkwartierstaat verwerkt. Van haar moeder, Helena Alberts is geen geboorte of doop gevonden en daarmee ontbreekt meteen de invulling van haar voorgeslacht. Dat de vader van Hendrina jong gestorven is en haar moeder daarna hertrouwde meldden we reeds. Bij het overlijden van Helena wordt vermeld "circiter 40 annorum", vandaar dat we aannemen, dat ze rond 1744 is geboren. Willem Staring (68) heeft in verschillende plaatsen gewoond. Zijn doop is in Lathum. Hij huwt in Herwen-Aerdt en gezien de doopplaats van zijn zoon blijft hij daar ook wonen, maar tegen het einde van zijn leven vinden we hem in Duiven. Ook hier moeten we het geboortejaar maar gissen. Bij het overlijden wordt hij "Sexagenarius", dus zestigjarige genoemd. Van zijn vrouw Hendrij Pollmans is de doop niet gevonden, waardoor weer een deel van de kwartierstaat blanco moet blijven. Haar doodsaantekening geeft in 1792 als leeftijd: "76 annor", maar ik veronderstel niet, dat ze al op veertienjarige leeftijd is getrouwd. Waarschijnlijk is ze meer dan tachtig jaar oud geworden. Van de generatie er voor is niet meer bekend, dan wat staat in de aantekening in het trouwboek van Lathum: "Hendrick Starinck J.M. soon van w. Willem Starinck wonende alhijer met Eefken Peters J.D. N. doghter van w. Hendrick Peters wonende tot Diedam hebbende alhijer in onse kercke haer 3 houwelijcksche afroepingen gehadt end sin daerop den 21 aug in de houwelijcken staet van dom Knipping alhijer ingezegend." We zien er uit, dat in 1687 de vaders van bruid en bruidegom al zijn overleden met ten overvloede de vermelding N(agelaten) dochter. Het is niet bekend of het huwelijk later voor een priester is bevestigd. 61

62 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW 7 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW, OVERGROOTOUDERS EN GROOTOUDERS Ook in deze eeuw is het ongeveer zo, dat twee generaties van mijn voorouders samen de hele eeuw beleven. Overgrootvader Bernardus Berendts werd geboren in 1806, terwijl grootvader Arnoldus Berendts overlijdt in We beginnen weer met het overzicht van de twee generaties. Daar in elke generatie slechts één zoon en één dochter volwassen worden komen er geen nieuwe zijtakken. Bernardus Berendts Alberdina Janssen (kwart.st.8; stamboom Ve) (9) geboren 1 juni 1806 te Giesbeek 17 maart 1818 te Doesburg schipper winkelierster Huwelijk 29 januari 1842 te Doesburg overleden 27 december 1886 te Doesburg 18 november 1886 te Doesburg Aleida Alberdina Arnoldus Bernardus Anna Bernardus Johannes Hendrina (4; VIk) (VIl) (VIm) (VIn) geboren 9 nov 11 oct. 11 juli 8 aug. 17 aug. 23 nov. 7 febr gehuwd 18 sept Johanna Bernardina Janssen overleden 14 oct. 18 juli 26 febr. 5 jan. 19 aug. 30 juni 4 mei (alles in Doesburg) Bernardus Theodorus Johanna Berendina Aleida Theodorus Theodorus (2; VIIr) Geertruida (VIIs) (VIIt) geboren 25 nov. 8 nov. 11 aug. 29 april 11 aug 19 sept Doesburg Deventer Doesburg Deventer Doesburg Doesburg gehuwd 3 oct. 1913?? 1929 met Geertruida Elisabeth Rudolf Gijsberts Slakhorst (3) Arnhem Arnhem overleden 27 febr. 25 oct. 22 mei?? 16 nov. 15 oct Arnhem Arnhem Doesburg Pruissen Nijmegen Doesburg In dit hoofdstuk zullen we de volgende indeling aanhouden: 62

63 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW 7a 7b 7c 7d 7e 7f Bernardus en Alberdina met hun gezin. De ouders van Alberdina Janssen. Het verdere voorgeslacht van Alberdina. Het gezin van Arnoldus en Johanna. De ouders van Johanna Bern. Janssen en hun gezin. Het voorgeslacht van Johanna. 7a BERNARDUS EN ALBERDINA MET HUN GEZIN In het vorige hoofdstuk zagen we, dat Bernardus werd geboren in het gezin van Arnoldus (IVa) als zevende van acht kinderen. De naam Bernardus komt in de familie veel voor. De meest nabije verwant, waar hij naar kan zijn vernoemd is een broer van zijn grootvader (IIId), die we in hoofdstuk 11 zullen ontmoeten. Deze moet zo rond 1775 zijn overleden, zodat zijn vader Arnoldus hem nog goed gekend moet hebben. Toen Bernardus werd geboren was Arnoldus al 59 jaar en moeder Hendrina 36. De oudste broer Johannes (Va) was 15 jaar en zal beslist al met zijn vader op het schip zijn mee gegaan. Van de oudere kinderen leefden nog een zus en drie broers, terwijl na hem in 1810 nog een jongetje zal worden geboren. Kennelijk is Bernardus naar school gegaan, want zijn handtekening kan hij zetten. Hij werd ingeloot voor de dienst in de nationale militie met lot nummer 49. Hij voldoet aan zijn verplichting, niet door op te komen, maar door een remplaçant te betalen. Juist als zijn broers, kiest hij het beroep van schipper. Als hij 27 jaar is, in 1833 sterven kort na elkaar zijn vader en zijn jongere broer, terwijl vier jaar daarna ook zijn moeder overlijdt. Hij gaat wonen in Westervoort, waarheen rond 1839 zijn broer Hendrik (Vd) met diens vrouw verhuisd is (zie hoofdstuk 15). Alberdina Janssen is de oudste in het gezin van Arnoldus Janssen en Aleyda Bartels. Bij haar geboorte op 17 maart 1818 in Doesburg zijn haar ouders 28 en 24 jaar oud. Arnoldus Janssen is dus 43 jaar jonger dan de vader van Bernardus en is in hetzelfde jaar geboren als de oudste broer van Bernardus. Na Alberdina zullen er nog acht kinderen in dit gezin volgen, waarvan er vijf jong sterven, meestal tussen 10 en 20 jaar oud. Haar vader wordt in 1824 en 1826 tapper genoemd; overigens staat hij voor en na die tijd als timmerman in de boeken. De ouders komen uit het naburige dorp Drempt, waar ze ook gehuwd zijn. Op 28 augustus 1840 huwt Alberdina met Joh. Wilh. van de Poll. Deze was toen 35 jaar oud, niet eerder gehuwd en koopman. Dit laatste betekende, dat hij in de Doesburgse mosterdhandel zat en een winkel had. Het huwelijk was in Doesburg. De ouders Rudolphus van de Poll en Joanna Sanders waren toen al overleden. Dit eerste huwelijk van Alberdina heeft slechts een half jaar mogen duren. Op 4 maart 1841 is haar man gestorven. Als weduwe zet Alberdina de zaak voort. Op 29 januari 1842 huwt Bernardus, dan 35 jaar oud, met de jonge weduwe van 24 jaar. Het is niet duidelijk hoe de twee elkaar gevonden hebben, want hij woonde toen niet in Doesburg. Het paar gaat wonen bij de winkel in de Meipoortstraat, wat nu nr 16 is en waar nog altijd een winkel - drogisterij - is gevestigd. Van die tijd af staat Bernardus ook wel als mosterdmolenaar in de boeken, maar zijn feitelijke beroep is toch schipper. In die jaren vaart hij als schipper/eigenaar op de overdekte aak "Broeders Welvaren" De naam doet vermoeden, dat er door enkele van de broers wordt samengewerkt. Dit kan ook goed, want ze wonen niet ver van elkaar: Jan in Giesbeek, Willem in Bingerden en 63

64 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW zoals eerder vermeld Hendrik in Westervoort. Van het schip wordt vermeld, dat het: "Niet tot vaste beurten of vermaak gebezigd wordt, maar enkel tot vervoer van goederen vermeld onder letter b, van paragraaf 3 der zestiende tabel". Dit laatste houdt in, dat vervoerd worden zaken als brandstoffen, steen, metaal en erts. De route zal meestentijds geweest zijn van Rotterdam naar het Ruhrgebied en terug. Met grote regelmaat wordt elke twee jaar een kind geboren. Als in 1949 het jongste van de dan vier kinderen, vijf maanden oud overlijdt, breekt er een droevige tijd aan voor de ouders. Er worden nog drie kinderen geboren, waarvan de langstlevende slechts anderhalf jaar oud wordt. Op 15 juni 1860 wordt nog een nakomertje dood geboren, dat we niet in de lijst aan het begin van dit hoofdstuk hebben opgenomen. Moeder Alberdina is dan al 42 jaar oud. Op dat moment leven alleen nog de oudste drie kinderen. Van deze drie overlijdt het oudste Aleida Hendrina ook nog juist voor haar twintigste verjaardag, zodat alleen Alberdina en mijn grootvader Arnoldus volwassen worden. Bij de naamgeving aan hun kinderen hebben Bernardus en Alberdina zich gehouden aan de gebruiken. De oudste dochter is genoemd naar beide grootmoeders. Een andere dochter heet Alberdina naar haar moeder. Arnoldus is vernoemd naar beide grootvaders, terwijl Bernardus weer is genoemd naar de vader. Anna is de naam van tante Joanna, een zus van grootvader Arnoldus, in Renkum, terwijl Johannes de naam is van de oudste broer van vader Bernardus. Op 7 jan overlijdt de moeder van Alberdina, waarna haar vader na anderhalf jaar hertrouwt. Hierop zullen we ingaan in de volgende paragraaf. Enkele jaren erna verhuist het paar uit de Meipoortstraat naar Ooypoortsewal C 30b, waar men verder blijft wonen. Dit is nu het huis Karel Doormansingel 11 in Doesburg. Tussen 1864 en 1870 is Bernardus vermeld als eigenaar van een overdekte kaan, genaamd "Augustus", metende 80 tonnen, dienende tot vervoer van erts en steenkolen volgens meetbrief Doornenburg, 1 april 1862, no 35. Het woordenboek Nederlandsche taal van van Dale vermeldt, dat een kaan de naam is van zekere vrachtschepen bepaaldelijk op de Noordduitse rivieren. In 1870 is er kennelijk tijdelijk een eind gekomen aan het varen. Mogelijk houdt dit verband met de Frans-Duitse oorlog in dat jaar. In het patentregister van Doesburg staat hij dan vermeld als: "Inlands kramer in brood, met een handwagen in de gemeenten rondventende". In 1878 staat hij bij het huwelijk van zijn zoon toch weer vermeld als schipper. Dat huwelijk van zoon Arnoldus met Johanna Bernardina Janssen vindt plaats op 18 september Hoewel de naam van de bruid dezelfde is, als van schoonmoeder Alberdina is geen familierelatie gevonden. Wel behoren alle Janssen's (met dubbel "s") in die dagen in Doesburg tot de familie van één van beiden. In 1878 wil ook een zoon van broer Hendrikus uit Westervoort, Hendrikus Theodorus Berendts (VIg) trouwen, met Catharina Arts uit Ubbergen. Maar nu blijkt, dat diens geboorte niet is vermeld in de gemeente Angerlo, zodat hij op papier niet bestaat. Voor notaris Hengst in Doesburg wordt nu een acte opgemaakt, waarin Bernardus, als oom van de bruidegom en drie andere personen verklaren, dat Hendrikus Theodorus is geboren op 7 januari 1838 in de gemeente Angerlo. Met dit stuk kan de bruiloft door gaan. Op 25 augustus 1879 wordt de eerste kleinzoon geboren, die de namen krijgt van zijn beide opa's, Bernardus Theodorus Berendts (VIIr). Als enkele maanden later in februari 1880 de oudste broer Jan overlijdt is van alle broers en zussen Bernardus als laatste over gebleven. Op 8 maart 1881 is zijn handtekening nog een keer nodig. In Deventer wordt Petrus Gerardus Berendts (VIIp) geboren, een kleinzoon van broer Hendrik. Bernardus is getuige bij de aangifte voor de Burgerlijke Stand. Waarschijnlijk lagen hij en het gezin van 64

65 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW de boreling met hun schepen tegelijk in de haven van Deventer. Zeer kort na elkaar overlijden Alberdina op 16 november 1886 en Bernardus op 24 december 1886, respectievelijk 68 en 80 jaar oud. Dochter Alberdina is waarschijnlijk tot het laatst bij haar ouders gebleven; ze wordt ook extra bedacht bij de erfenis. De memorie van successie vermeldt als eigendommen: - huis en tuin Ooipoortsewal, kadaster sectie C1863, groot 3 are en 61 centiare; - perceel bouwland in het Molenveld sectie B187, 11 are en 40 ca, - stuk bouwland en bleek te Doesburg aan de Ooipoortsewal sectie B502 en 504, tesamen 28 are en 25 ca. (Volgens de kadasterkaart liggen deze stukken aan de Ooipoortstraat.) Totale waarde onroerend goed geschat: ƒ 3456 Meubels en dergelijke: ƒ 562,90 Lening aan zoon Arnoldus: ƒ 1085 Huur tegoed: ƒ 31,16 ƒ 5547,06 Af Begrafeniskosten ƒ 437 Blijft netto te verdelen: ƒ 5110,06 65

66 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW Bij de verdeling moet rekening worden gehouden met het testament, dat Bernardus op 10 december 1886, dus enkele weken voor zijn dood, door notaris Boon in Doesburg heeft laten opstellen. Daarbij bevoordeelt hij dochter Alberdina boven haar wettelijk aandeel "met zoodanig deel, als waarover ik bij mijn overlijden zal mogen beschikken". Zij wordt ook de executeur testamentair. De verdeling wordt nu zo, dat beide kinderen bij het overlijden van hun moeder (vóór het opstellen van het testament) een gelijke portie krijgen, dus elk een vierde deel van het totaal. Bij het overlijden van hun vader krijgt Alberdina 2/3 en Arnoldus 1/3 van het restant. Totaal dus 7/12 en 5/12 van /5110. Tussen de regels door laat zich vermoeden, dat de lening aan zoon Arnoldus inhoudt, dat deze het schip van zijn vader heeft overgenomen. Dit schip komt dan ook niet voor onder de activa. Maar hij heeft het nog niet geheel betaald. Na het overlijden van haar ouders blijft Alberdina nog acht jaar in Doesburg wonen op het adres Kloosterstraat - nu Kerkstraat 20. Zij is nooit gehuwd. Op 11 juni 1895 verhuist ze naar Nijmegen. De reden is niet bekend; hier woont in die tijd geen familie. Als adres vermeldt het bevolkingsregister Houtstraat 19. Twee jaar later, op 18 juli 1897 is ze daar overleden. Zij is dus 52 jaar oud geworden. Als adres op de overlijdensacte staat Molenstraat 19. Er zal wel één van beide adressen niet kloppen. De aangevers van het overlijden zijn geen verwanten. Van deze dame, die mijn vader toch gekend moet hebben, heb ik van hem nooit iets gehoord. Het enige, dat ik van haar gevonden heb is de naam, die ze als elfjarige heeft geschreven in een atlasje "Beknopte Aardrijkskunde van het Koningrijk der Nederlanden en zijne buitenlandse bezittingen, in vragen en antwoorden" door H.J. van Wees (1854). 7b DE OUDERS VAN ALBERDINA JANSSEN Het is nog redelijk gelukt om uitgaande van de veel voorkomende achternaam Janssen een aantal geslachten terug te gaan. Arnoldus Janssen was van beroep timmerman, maar staat ook wel eens vermeld als tapper. Lang 5 voet, 7 duim, zoals blijkt uit de gegevens van de militaire keuring. Hij is overigens niet in dienst geweest, wegens uitloting in 1812, waardoor hij geboft heeft, omdat hij anders wellicht met Napoleon naar Rusland zou zijn gegaan. Aleida Bartels is geboren in Drempt op 2 october 1793 en dus 32 jaar jonger dan haar man. Zij was voor haar huwelijk werkzaam in een huishouding in Arnhem. Hun huwelijk voor de ambtenaar van de burgerlijke stand vond plaats op 13 september 1817 in Keppel, dat toen een zelfstandige gemeente was, waar Drempt onder hoorde. In dit gezin komen negen kinderen in vijftien jaar. Alle geboorten, huwelijken en overlijdens zijn in Doesburg. Alberdina is de oudste van de kinderen. Haar ouders wonen in Doesburg ook in de Meipoortstraat en wel in 1822 op nummer 51 en in 1840 op nummer B155. Rond 1849 wonen Arnoldus en Aleyda in bij hun zoon Lodewijkus en diens vrouw Johanna Kappers, die kennelijk bij hun huwelijk de hoofdbewoners werden van het huis van hun ouders B155. Op 7 januari 1856 overlijdt Aleyda Bartels. Anderhalf jaar daarna op 25 september 1857 hertrouwt Arnoldus Janssen met Hendrika Harmsen. Deze was op 1 december 1790 in Warnsveld geboren als dochter van Bernardus Harmsen en Harmina Timmis en dus even oud als Arnoldus. Hendrika was eerder gehuwd met Hendrik Bussink, geboren 14 augustus 1783 in Varsseveld. Uit dit huwelijk werden zes kinderen geboren tussen

67 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW en 1824, twee zoons en vier dochters. Hendrik Bussink was op 16 juli 1842 in Doesburg overleden, zodat Hendrika al vijftien jaar weduwe was. Alberdina Janssen geboren 17 maart 1818 huwt 29 januari 1842 met Bernardus Berendts overleden 16 november 1886 Jan Willem Janssen geboren 23 mei 1819 verder niets bekend. Hendrika Janssen geboren 22 juli 1821 overleden 22 juni 1822 Hendrika M.E. Janssen geboren 23 november 1822 overleden 9 november 1832 Lodewijkus W. Janssen geboren 30 september 1824 huwt op 1 mei 1849 met Johanna G.Kappers overleden 29 maart 1872 Wilhelmus A. Janssen geboren 29 december 1826 verder niets bekend. Antonia Gerh. Janssen geboren 12 maart 1829 overleden 11 november 1841 Gerhardus H. Janssen geboren 11 juli 1831 overleden 18 mei 1840 Hendrika M.E. Janssen geboren 7 augustus 1833 overleden 19 october 1854 Kinderen van Arnoldus Janssen en Aleyda Bartels Na het tweede huwelijk is het adres Meipoortstraat B244. In dit huis woont ook het gezin van een dochter van Hendrika, namelijk Derkjen Bussink, die op 10 september 1847 gehuwd was met Ludwig H.Funcke. Deze Ludwig was, net als zijn stief/ schoonvader Arnoldus Janssen, timmerman en meubelmaker. In 1865 bij voorbeeld staan beiden, met Arnoldus voorop, nog vermeld in de lijst van "patenten" - registratie van beroepsbeoefenaars. Het jaar erop staat hier alleen nog Ludwig Funcke vermeld. Op zich zou dat niet zo vreemd zijn, want Arnoldus was toen al 76 jaar oud. In december 1869 wordt in de gemeenten huis aan huis rond gegaan voor de volkstelling van Bij die telling vinden we de vermelding, dat Arnoldus Janssen "vertrokken is met onzekere bestemming". Daarna is niets meer over hem gevonden, hoewel we gezocht hebben in veel omliggende gemeenten. Is hij verdronken? Is hij zijn geheugen verloren en ergens verdwaald? We zullen het nooit weten. Hendrika blijft in Doesburg wonen, eerst bij haar dochter Derkjen Funcke- Bussink, en later bij haar kleindochter Ida Radstake-Funcke. Hier overlijdt zij op 5 februari 1882 in de leeftijd van 91 jaar. De overlijdensacte is zo opgesteld, dat niet met zekerheid er uit op te maken valt, dat ze weduwe is van Arnoldus. Deze is dus waarschijnlijk nooit meer boven water gekomen. 7c HET VERDERE VOORGESLACHT VAN ALBERDINA JANSSEN De namen van de ouders van Arnoldus Janssen liggen vast, maar er is onzekerheid 67

68 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW over de herkomst van de vader. Het is uitermate moeilijk om bij zo'n veel voorkomende achternaam iets verder te bewijzen. Bekend is, dat de vader Albertus Janssen heet; geboren is in de omgeving van Steenderen rond 1754, want als hij overlijdt in 1804 in Drempt staat er de vermelding: oud "50 jaar". We vonden een Albertus Janssen, gedoopt op 28 mei1753 in de katholieke statie van Baak onder Steenderen, hetgeen redelijk zou kloppen. Bij de ondertrouw van Albertus Jansen met Hendrina ten Holt op 10 maart 1780 te Drempt NG wordt hij vermeld als zoon van Jan Jansen (72) De moeder van Arnoldus is Hendrina ten Holt (37). Over haar voorgeslacht heb ik informatie gekregen van mevr. G. ten Holt- Beerma uit Nijmegen. We volstaan hier verder met het weergeven van de kwartierstaat van Alberdina met nog een enkele opmerking daarbij. 144 x x ten Holt Frerik x 149 Toebergs Anna huwelijk Doesburg 150 van Geyn Willem x 151 Rutjes Hendrina 152 Bartels Geerlig x 153 Pelgrims Frenckjen ondertrouw Lathum 154 terwinkel Dries x 155 Jansen Aeltje huwelijk Ruurlo 156 Jansen Jan x Albers Henrik x Jansen Jan ten Holt Hermanus huwelijk te 75 van Geyn Arnolda Doesburg 76 Bartels Pelgrim huwelijk te 77 terwinkel Catharina Steenderen 78 Rosmulders Jan huwelijk te 79 Albers Aleyda Olburgen 36 Albertus Janssen gedoopt 28 mei 1753 Baak gehuwd 4 april 1780 overl. 17 aug 1804 Drempt 37 Hendrina ten Holt 28 november 1752 Doesburg te Drempt 17 november 1821 Doesburg 38 Willem Bartels october februari 1802 Drempt 39 Hendrika Rosmulders 20 augustus 1755 Drempt te Drempt 21 juli 1813 Drempt 18 Arnoldus Janssen geboren 18 april 1790 te Drempt gehuwd 13 september overl na 1865 Kwartierstaat van 19 Aleida Bartels 2 october 1793 te Drempt 1817 te Keppel-Drempt 7 januari 1856 te Doesburg 9 Alberdina Janssen 68

69 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW Er komen in het gezin van Albertus en Hendrina vijf kinderen, allen geboren in Drempt. Van deze kinderen is dus onze voorvader het vierde: Hermina Janssen geboren 22 januari 1781 Joannes Janssen geboren 20 november 1783 Anna Janssen geboren 17 december 1786 Arnoldus Janssen geboren 18 april 1790 Elisabeth Janssen geboren 23 februari 1796 Kinderen van Albertus Janssen en Hendrina ten Holt Als we de kwartierstaat van Alberdina bekijken, blijkt het, dat haar voorgeslacht uit de streek ten noorden van Doesburg komt. Ruurlo en het nog iets noordelijker gelegen Harfsen komen als verste plaatsnamen voor. Twee plaatsen zijn nog wat precieser te bepalen. Zo wordt bij het in de statie Olburgen katholiek gesloten huwelijk van Willem Bartels (38) en Hendrika Rosmulders (39) beschreven, dat de bruid woont op het adres de "Rosmölderij". Dit is een door een paard aangedreven molen, waarnaar een gehuchtje genoemd is onder Steenderen aan de IJssel, ten zuiden van de Luurse Baan. In dezelfde omgeving zien we op oude stafkaarten de buurtschap Luur. Hier woonde een gezin uit een oudere generatie Pelgrim Bartels en Catharijne ter Winkel op een naar hem genoemde boerderij, de "Pellebartelsplaats" die met dezelfde naam op die stafkaart staat vermeld. (stafkaartblad 471, herzien in 1903 en gedeeltelijk herzien in 1910, herdrukt in de Historische Atlas Gelderland, uitgeverij Robas producties 1989.) 7d HET GEZIN VAN ARNOLDUS EN JOHANNA Het valt me op, dat ik van het gezin van mijn grootouders veel minder te weten ben gekomen, dan van de generatie ervoor. Van de jeugd van Arnoldus is niets bekend. Hij heeft altijd in Doesburg gewoond, als er niet gevaren werd. Zelf treedt hij in de voetsporen van zijn vader en wordt ook schipper. We zagen in het vorige hoofdstuk, dat hij vermoedelijk het schip van zijn vader heeft overgenomen. Hij wordt goedgekeurd voor de lichting 1866 van de nationale militie. Er werd in die jaren tussen de goedgekeurden geloot, om te bepalen wie opgeroepen wordt. Hij trekt het nummer 13. Dit ongeluksnummer heeft voor hem niet negatief gewerkt, want hij werd door de militieraad alsnog van de dienst vrijgesteld "uit hoofde te zijn enige wettige zoon". Johanna Bernardina, in het dagelijks leven Hanna genoemd, is vijf maanden jonger dan haar latere man. Zij is ook in Doesburg geboren in het gezin van Theodorus Janssen en Gerritjen Meurkes. De voornaam van haar moeder komen we ook tegen als Geertruida of Gerarda. Hanna is nauwelijks vijf jaar, als ze haar moeder verliest, die overlijdt op 3 maart In haar gezin zijn dan al drie kinderen overleden, terwijl het enige dan nog levende zusje ook niet de leeftijd van vier jaar zal halen. Haar vader hertrouwt op 22 januari 1853 met Anna Grotenbreg, die verder voor haar zal zorgen. Na een doodgeboren kindje volgen nog twee halfzusjes en een halfbroer in de jaren 1856 tot Kort voor haar huwelijk woonde ze, vermoedelijk als dienstmeisje, in Baarn, van waaruit ze zich op 21 augustus 1878 weer in het bevolkingsregister van Doesburg laat inschrijven. Bij het huwelijk op 18 september 1878 zijn beiden ongeveer 32 jaar oud. In dit huwelijk worden zes kinderen geboren, waarvan mijn vader het oudste is. De gebruikte voornamen kunnen we terugvinden in de familie. De oudste zoon kreeg de voornamen van 69

70 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW beide grootvaders en de oudste dochter van beide grootmoeders. De naam Berendina komt met een kleine variant van haar moeder, terwijl Aleida de naam is van een overgrootmoeder Aleida Bartels. Beide andere zonen zijn genoemd naar grootvader Theodorus Janssen. Hoewel we in het begin het adres Koetsveldstraat D57 (nu no 5) vinden is het duidelijk, dat meestal aan boord gewoond werd. Daarom vinden we twee geboorten aangegeven in Deventer. Bij de geboorte van Berendina staat ook vermeld, dat de geboorte plaats vond "aan boord van een schip, liggende in de haven van Doesburg". In die dagen had het gezin vermoedelijk geen vast adres aan de wal, anders zou daar zeker de bevalling hebben plaats gevonden. Van de zes kinderen hebben alleen de oudste zoon en de oudste dochter de volwassen leeftijd gehaald. Bij het overlijden van Berendina, 21 maanden oud, staat er weer: "aan boord van een schip, liggend in de haven van Doesburg". Dochter Aleida overlijdt kennelijk op een vaart in Duitsland, terwijl bij het overlijden van de oudste Theodorus vermeld wordt dat dit gebeurde "op een schip, liggende in de Nieuwe Haven van Nijmegen". Vooral de jaren 1886 tot 1889 moeten rampzalig zijn geweest. In die vier jaren overlijden vier van de kinderen. Bekend is, dat Hanna na deze teleurstellingen en bang om ook de resterende twee kinderen te verliezen het leven aan boord vaarwel heeft gezegd. Er werd een huis betrokken aan de Veerpoortstraat (nu no 8) in Doesburg, waar men sindsdien heeft gewoond. Het lukt Arnoldus niet zijn zoon te winnen voor het schippersbedrijf. Deze trekt er, als hij zestien jaar is, op uit om aan de vaste wal een vak te leren, waarbij hij intern is, eerst in Angerlo en later verder van zijn ouders. Dochter Antje vertrekt op 27 juli 1900 uit huis. Ze is een tijdje in een klooster in Den Bosch, waar twee tantes als zuster zijn. Het blijkt echter niet haar roeping te zijn. Daarna is ze in Arnhem werkzaam in een huishouding. De ouders zijn dus vanaf het begin van deze eeuw alleen achtergebleven in Doesburg. Arnoldus blijft varen. Bij het huwelijk van zijn zoon in 1913 staat bij hem als beroep vermeld: "loods". Gezien zijn leeftijd zal hij niet lang meer gevaren hebben. Het weinige, dat verder van hem bekend is geeft aan, dat hij lichamelijk nog in goede conditie was. Regelmatig zei hij 's morgens zijn Hanna in Doesburg vaarwel om te voet naar het huis van zijn zoon te gaan in Arnhem, toch zeker zo'n 15 kilometer. Onze dienstbode uit die dagen, Lena Es, herinnert zich hem nog als een klein, vinnig mannetje. Na koffie en een maaltijd wandelde hij dan in de middag weer rustig terug naar huis. Op het einde van zijn leven raakt hij wel verward. Tegenwoordig zou men spreken van de ziekte van Alzheimer, maar daarvan was toen nog niet veel bekend. Op een bepaald moment is het voor de oudjes niet meer mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Op 16 januari 1925 wordt Arnoldus opgenomen ter verpleging in Den Bosch. Een maand er na, op 20 februari, trekt zijn vrouw naar Arnhem, waar ze eerst woont bij haar zoon en schoondochter. De opname van Arnoldus heeft niet lang geduurd; op 26 februari 1925 overlijdt hij in Den Bosch, ruim 782 jaar oud. Johanna wordt opgenomen in het bejaardenhuis "Insula Dei" in Arnhem, waar ze haar man nog ruim vijf jaar overleeft tot haar dood op 14 october Zij is dus bijna 84 jaar oud geworden. Ik heb slechts een vage herinnering aan haar, een oude vrouw in het zwart gekleed met een zwart hoedje op. Dochter Johanna Geertruida blijft ook in Arnhem. Ze trouwt pas heel laat, in 1929, als ze al 47 jaar oud is, met Rudolph Slakhorst. Deze werd geboren op 10 januari 1880 in Arnhem als zoon van Theodorus Slakhorst en Jacoba Rombout. In de eerste jaren verzorgen ze in hun huis aan de Staringstraat in Arnhem haar 90 jaar oude schoonvader. Later wonen ze aan de Rozendaalsestraat op de hoek van de Hoflaan in Arnhem. Haar man had een bescheiden administratieve baan. Tante Antje is bijna 75 jaar 70

71 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW oud geworden. Ondanks hun late huwelijk hebben ze samen nog wel de zilveren bruiloft kunnen vieren. Ze overleed plotseling in het ziekenhuis, terwijl ze weer aan de betere hand leek te zijn, op 25 october Haar man heeft haar nog vijf jaar overleefd, wonende in een bejaardenhuis in Arnhem. 7e DE OUDERS VAN JOHANNA BERNARDINA JANSSEN Theodorus Janssen werd geboren op 28 november 1814 onder de gemeente Hummelo Keppel in het dorp Olburgen. De geboorte wordt aangegeven door de vroedvrouw Jacoba Waarvoort: "dat geboren is uit Johanna Janssen, oud 26 jaar, ongehuwd, wonende te Olburgen ten huize van Antony Janssen, een onecht kind, met de voornaam Theodorus". Nu wil het geval, dat de moeder een half jaar na de bevalling trouwt met Theodorus Lamers, dus een man met dezelfde voornaam. Op het sterfbed, 29 september 1864, in feite vier weken voor zijn overlijden, laat Theodorus Lamers voor de notaris vastleggen, dat "Theodorus Janssen mijn natuurlijke zoon is, voor ons huwelijk verwekt bij mijn overleden vrouw Johanna Janssen, die ik als zodanig erken". Het is niet mogelijk hierover achteraf een uitspraak te doen. Het is wel merkwaardig, dat het kind niet meteen bij het huwelijk werd erkent. Het heeft zijn hele leven de achternaam van de moeder gevoerd. Het jaar 1814 was rumoerig, met veel soldatenvolk alom, zodat het hier best een geval van onvrijwillige zwangerschap zou kunnen zijn met een soldaat als de vader, die dan met de noorderzon is vertrokken. Opmerkelijk is wel, dat bij de late erkenning Theodorus Janssen meteen door Theodorus Lamers tot universeel erfgenaam wordt benoemd, ondanks het feit, dat er ook een halfzus Aleida Martina Lammers blijkt te bestaan, die op dat moment gehuwd is met Gerhardus de Bruin en woont in den Bosch. (De naam wordt soms met één m en soms met twee m's geschreven.) Theodorus Janssen wordt schoenmaker en vestigt zich in Doesburg, waar hij in op 1 mei 1840 trouwt met Gerritjen Meurkes, anderhalf jaar ouder dan hij. De geboorteacte van Gerritjen op 1 april 1813 is een teken des tijds. Tot dan toe waren het steeds doopaantekeningen; voortaan moet aangifte gedaan worden van de geboorte bij de burgemeester van de pas opgerichte gemeente Angerlo. De aanhef van de acte luidt: "...compareerde voor mij Jurjen Jansen, maire van Angerlo...". Op dat moment was ons land een stukje van Frankrijk! Er komen vijf kinderen, geboren en vier er van ook overleden in Doesburg. levenloos geboren kind geb. en overl. 14 juli 1840 Theodorus Everard. Janssen geboren 13 augustus 1842 overleden 7 november 1847 Geertruida Aleida Janssen geboren 19 december 1844 overleden 8 november 1847 Johanna Bernardina Janssen geboren 17 december 1846 huwt Arnoldus Berendts Geertruida Aleida Janssen geboren 18 juli 1849 overleden 26 mei 1853 Kinderen van Theodorus Janssen en Gerritjen Meurkes Kennelijk was er in 1847 sprake van een besmettelijke ziekte, want twee kinderen 71

72 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW overlijden daags na elkaar. Gerritjen overlijdt al voor haar 39ste verjaardag, op 3 maart Er bleven twee kinderen achter, van 5 en 2 jaar. De vader zorgde voor een nieuwe moeder, door zijn huwelijk op 22 januari 1853 met Anna Grotenbreg. Deze is op 12 mei 1818 in het dorp De Steeg geboren als dochter van Willem Grotenbreg en Catharina Coenders. levenloos geboren kind geb. en overl. 23 october 1854 Catharina Johanna Janssen geboren 9 februari 1856 Theodorus Wilhelmus Janssen geboren 14 juli 1858 Anna Maria Janssen geboren 9 juli 1861 Kinderen van Theodorus Janssen en Anna Grotenbreg We zien vier kinderen uit het tweede huwelijk, waarbij het eerste weer een dood geboren kindje was. Het tweede huwelijk heeft bijna 46 jaar geduurd. Zijn tweede vrouw overlijdt ook vóór Theodorus, namelijk op 16 november Bij de verdeling van de goederen is er een huis aan de Boekholtstraat A184, kadasternummer C155 met grond ter grootte van 82 aren, waarvan de waarde geschat wordt op 900 gulden. De helft hiervan wordt verdeeld onder de drie kinderen uit het tweede huwelijk. Drie jaar later overlijdt Theodorus Janssen op 22 december Het huis wordt dan openbaar verkocht voor /982,10. Schoonzoon Arnoldus Berendts treedt op namens zijn vrouw en mede als voogd van de dan toch al 21-jarige jongste halfzuster. Ieder van de vier kinderen erft een kwart. Van de andere kinderen van dit gezin is het volgende bekend. Catharina Johanna vinden we in Den Bosch, waarbij het niet zeker is of ze daar was in een huishouding of als kloosterzuster. Het gemeente-archief van die plaats bevatte geen gegevens van haar. De zoon volgt zijn vader op als schoenmaker en moet zeker geleefd hebben tot de jaren dertig van deze eeuw, al is zijn sterfdatum ons niet bekend. De jongste dochter Anna Maria Janssen heb ik gekend als zuster in een klooster in Den Bosch. Ze is ingetreden bij de zusters in de Postelstraat op 14 november 1883; professie op 28 augustus 1887 onder de naam soeur Pacifique. Als zuster heeft ze onder meer gewerkt in een gesticht voor ongeneeslijk zieken in Rotterdam. Op hoge leeftijd woonde ze weer in het klooster aan de Postelstraat in Den Bosch. Ze was altijd blij met de bezoeken van haar verwanten. Ik herinner me haar uitdrukking: "Familie is geen vodje", waarmee ze ons begroette. Ze is in dat klooster overleden op 14 maart f HET VOORGESLACHT VAN JOHANNA BERNARDINA JANSSEN Op de volgende bladzijde wordt weergegeven het onderste deel van de kwartierstaat van mijn grootmoeder. Bij de bespreking zal blijken, dat ook van oudere generaties, dan hierin vermeld, nog het één en ander bekend is, al was er geen plaats om dit op te nemen. Ik zal hieronder enkele bijzonderheden geven. In het begin van de vorige paragraaf heb ik reeds vermeld, dat de biologische afstamming van Theodorus Janssen van Theodorus Lamers (20) niet vast staat. Ik heb dit deel van het voorgeslacht dan ook onder voorbehoud opgenomen. Via de familie van zijn moeder zouden we afstammen uit Anholt, in Duitsland, net over de grens bij Dinxperlo. 72

73 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW 80 Lamers Lambertus ged. ca 1710 overl. 9 sept.1784 te Didam gehuwd 26 apr te Didam met 81 Verhey Aleyda ged. ca 1710 overl. 20 nov Didam 82 Vinke Lambertus ca Anholt Janssen Henricus ca sept Toldijk 28 mrt te Baak met 85 Peters Lutgardis ca 1710 apr Toldijk 86 Pelgrom Arnoldus ca dec te Olburgen met 87 Holthuysen Joanna ca Meurkens Wilhelmus ca jan te Didam met 89 Trilsbeek Hendrina 9 sept Didam 1744 Didam 90 Keultjes Frerik 13 juni 1702 Groessen 26 mrt Lathum 22 apr te Lathum met 91 Jansen Marytje ca Boomhouwe r J.P. ca mrt Lathum 15 oct Lathum met 93 Brouwer Gertrudis ca mrt Lathum 94 Lubbers Gerardus 21 juli 1729 Lathum 23 sept Lathum 17 febr Lathum met 95 Sweers Henrica 22 oct Lathum 26 juli 1797 Lathum 40 Lamers Theodorus gedoopt 18 mrt Didam geh. 30 mei te overleden 30 oct Didam 41 Vinken Aleyda in 1753 Anholt 1784 Didam 20 juli 1837 Didam 42 Janssen Gerardus Johannes 9 aug 1741 Baak 20 mei te 8 oct Olburgen 43 Pelgrom Theodora 3 feb Olburgen 1783 Olburgen 30 mei 1795 Olburgen 44 Meurkens Henricus 27 sept 1735 Didam 2 nov. te 20 mei 1805 Bahr-Lathum 45 Keultiens Lisabeth ca Lathum 15 apr Bahr-Lathum 46 Boomhouwe r Adulphus 26 jan Lathum 4 mei te 6 jan Lathum 47 Lubbers Gerarda 4 april 1754 Lathum 1778 Lathum 8 juni 1836 Lathum 20 Lamers Theodorus gedoopt 2 november 1785 Didam gehuwd 30 mei 1815 overleden 29 october 1864 Doesburg 21 Janssen Johanna 3 september 1784 Olburgen te Doesburg 18 december 1857 Doesburg 22 Meurkes Evert 10 maart 1773 Lathum 17 mei october 1823 Angerlo 23 Boomhouwer Geertruida 21 maart 1779 Lathum te Angerlo 28 december 1852 Angerlo 10 Janssen Theodorus geboren 28 november 1814 Hummelo-Keppel gehuwd 1 mei 1840 overleden 22 december 1882 Doesburg 11 Meurkes Gerritjen 1 april 1813 Angerlo te Doesburg 3 maart 1852 Doesburg Deelkwartierstaat van Johanna Bernardina Janssen 73 5 Janssen Johanna Bernardina geboren 17 december 1846 te Doesburg gehuwd 18 september 1878 te Doesburg met Arnoldus Berendts overleden 14 october 1930 te Arnhem

74 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW In het gezin van zijn ouders komt de naam Theodorus bij de kinderen driemaal voor, waarvan "onze" man de oudste is. Meer kinderen met dezelfde naam in een gezin komt meer, maar toch niet vaak voor. Meestal gebeurt het, als een ouder kind van die naam is overleden of als twee grootouders dezelfde voornaam hebben en beiden "vernoemd" willen worden. Noch het een, noch het ander is hier het geval. Bij zijn grootvader is kennelijk sprake van een patroniem. Van de voornaam Lambertus of ook wel Lammert zijn de achternamen Lammers en Lamers afgeleid. Het voorgeslacht van Johanna Janssen is vrij compleet gevonden. We vonden verder, dat Johanna de oudste was in een gezin met zes kinderen. Haar moeder stierf een half jaar na de geboorte van het jongste kind, waarna haar vader hertrouwde met Maria Jansen, die nog twee kinderen toevoegde. Onder de broers komt een Antonius voor. Dit kan degene zijn, in wiens huis de geboorte van Theodorus Janssen heeft plaats gehad; waarschijnlijker was dit bij een gelijknamige oom, die we tegen kwamen als peet van één van haar broers. Onze Theodorus Lamers en Johanna Janssen krijgen nog twee kinderen. - Aleida Martina Lamers geboren 10 december 1817, die we al ontmoetten en - Gradus Bernardus Lammers geboren 13 februari 1824 en al na vier dagen overleden. Bij hun overlijden, Johanna in 1857 en Theodorus in 1864, blijken ze al in het bezit van het huis aan de Boekholtstraat in Doesburg, dat we hierboven in eigendom zagen van de zoon. De buurtschap Toldijk, die in de kwartierstaat wordt genoemd vinden we iets ten oosten van Steenderen. Deze kwam in 1997 in opspraak door gevallen van varkenspest. Baak en Olburgen, respectievelijk ten noorden en ten zuiden van Steenderen hadden beide een katholieke statie. Die van Olburgen is later verplaatst en geworden de parochie van Drempt. Overigens woonden de andere grootouders van Johanna, namelijk Arnoldus Pelgrom en Joanna Holthuysen in een plaats, die genoemd wordt Ray en Raey. Ik vermoed, dat dit de plaats is, die tegenwoordig als Rha op de kaarten staat. Met het voorgeslacht van Evert Meurkes zijn we veel verder gekomen, dan in de kwartierstaat kon worden vermeld. Deze tak woonde in Didam. Er is sprake van een grote variatie in spelling. Naast de spellingen Meurkes en Meurkens vonden we de namen van Derck Mürkens (176), gedoopt 15 september 1677; Derric Mürkens (352), gehuwd 28 september 1666 te Didam met Fenneke Herrukes (353) en uit hun huwelijksaantekening blijkt de naam van Jan Muerkes (704). De trouwacte uit 1666 is het oudste document dat ik van mijn voorgeslacht heb kunnen vinden. Ook in de vrouwelijke lijn ben ik hier een heel eind gekomen. Van Hendrina Trilsbeek (ook gescheven ter Elsbeek!) vond ik ouders en grootouders. Haar moeder heette Hermken Beernsen (179) en deze was weer de dochter van Berent Hermelincks (358), een duidelijk geval van het gebruik van patroniemen. Verandering in de spelling van de achternaam is er ook bij het voorgeslacht van Lisabeth Keultiens (45). Haar grootvader was Evert Kaaltiens (180), die in Groessen op 17 januari 1685 huwde met Henderske Balthus (181). Ook de spellingen Caaltjens en Költjes komen voor. In hoofdstuk 10 zullen we tegenkomen Gertruda Keultjes, als de vrouw van Gerardus Berendts (IVf). Zij is een zus van Lisabeth, zoals blijkt uit het feit, dat ze wederzijds optreden als peettantes van hun kinderen Ook in de meest vrouwelijke tak, het voorgeslacht van Geertruida Boomhouwer, vinden we een merkwaardige verbinding. Haar moeder wordt bij het huwelijk vermeld als Gerarda Lubbers te Kel. Op de kaart vinden we Kell als gehucht rond een kasteeltje bij 74

75 TAK IIIa IN DE NEGENTIENDE EEUW Bingerden, waar nu het gemeentehuis van Angerlo zich bevindt. Gerarda Lubbers heeft in ieder geval nog een zusje gehad Arnolda Lubbers. Onder de peten bij deze twee dopen komen we de namen tegen van Arnolda Beerns en Peter Joan Beerns. De eerste kunnen we plaatsen, als dochter van Hendrik Beerns (IIIc) en Hendrina Bosmans. Deze zullen we in hoofdstuk 10 ontmoeten. De reden, dat in ieder geval Arnolda als twaalfjarige peettante optreedt is gevonden. Henrica Sweers (95) is namelijk een kind uit het eerste huwelijk van Hendrina Bosmans (191) met Arendt Sweers. Kort na haar geboorte overlijdt haar vader, waarna Hendrina hertrouwt met Hendrik Beerns (IIIc). Henrica Sweers en Arnolda Beerns zijn zo halfzusjes. Tot zover het verhaal van het voorgeslacht van mijn grootmoeder. In mijn archief heb ik nog wel een aantal gegevens meer, maar die zouden een lezer helermaal de draad doen verliezen. Het is jammer, dat weinig meer bekend is dan de namen en data. Het zou leuker zijn geweest, als iets meer kon worden verteld over de personen, hun karakter en hun bezigheden. Van enkelen is het beroep van schoenmaker bekend, terwijl de meesten op het platteland in die tijd wel boer zullen zijn geweest. Mogelijk ligt nog wel iets in de oudrechterlijke archieven van de diverse plaatsen, maar daar heb ik, buiten de gemeenten Angerlo en Doesburg, niet verder naar gezocht. Er blijft dus nog een taak voor iemand, die het werk wil voortzetten. Deze paragraaf bevat wel enkele records. Zo is het jaar 1666 het oudste, waarvan nog met datum vastgelegde feiten zijn gevonden. Tevens behoren de voorouders met nummers 704 en 706, al kennen we niet meer dan hun namen, tot de verst in het verleden liggende generatie, waar we iets van weten. Die generatie begint met nummer 512. Onze oudste bekende voorvader in de mannelijke lijn Berent Beernts heeft nummer 128 in de stamboom, zodat hij twee generaties later komt dan Jan Muerkes en Derrick Herrukes. Opvallend is het beperkte gebied, waaruit alle genoemde personen stammen. Het meest noordelijk zijn de dorpen onder de gemeente Steenderen, terwijl het gebied verder wordt begrensd door Didam, Zevenaar, Anholt en Keeken juist over de huidige Duitse grens en dan via Duiven, Lathum en Rheden weer terug naar het uitgangspunt. In hoeverre zijn de basisgegevens in het voorgeslacht van Johanna Bernardina Janssen compleet? We kennen van haar ouders (nrs 10 en 11), grootouders (nrs 20-23) en overgrootouders (nrs 40-47) nagenoeg alle gegevens. Van haar betovergrootouders (nrs 80-95) kennen we 15 van de 16 namen. Ook van haar oudouders (nrs ) kennen we nog 17 van de 32 namen. Van de generatie er voor, de oud-grootouders, (nrs ) kennen we nog 5 van de 64 namen. Tenslotte kennen we nog 2 van de 128 oud-overgrootouders (nrs ) in de generatie er voor. 75

76 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN 8 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN Bernardus Theodorus Berendts (kwart. st. 2; stamboom VIIr) geboren 25 november 1879 Doesburg Smid Geertruida Elisabeth Gijsberts (kwart. st. 3) 23 juli 1884 Utrecht gehuwd 3 october 1913 Arnhem overleden 27 februari 1959 Arnhem 3 juni 1940 Arnhem Arnoldus (VIIIp) geb. 3 jan Arnhem smid ov. 22 oct Arnhem gehuwd 12 febr Arnhem met Cornelia Joh. M. Horstink geb. 5 aug Arnhem ov. 2 aug Rozenburg Johanna Catharina 9 juli 1918 Arnhem coupeuze 12 mei 1993 Arnhem Geertruida Elisabeth 10 jan Arnhem kleuterleidster 6 sept 2001 Arnhem Bernardus Theodorus (kw.st. 1; VIIIq) 1 juli 1926 Arnhem fysicus 5 mei 2001 Nijmegen 18 oct Kerkrade Engelina Johanna Horck 23 aug Weert Geertruida Johanna geboren 6 dec.1946 Arnhem overleden 25 mrt.1959 Arnhem gehuwd Wilhelmina Hendrika 4 feb.1948 Arnhem juriste Johanna Geertruida 25 apr.1950 Arnhem biologe 29 aug 2001 Rotterdam Bernardus Theodorus (IXhh) 15 sep.1954 Arnhem leraar 14 juni 1976 Arnhem met Gertrudis Barends geboren 6 oct.1954 Heteren Carolina Amalia M. 4 sep.1955 Utrecht diëtiste 17 mrt.1981 Nijmegen met Johannes C.M Jansen 7 jan Tilburg Elisabeth Geertr.M. 24 jul 1956 Utrecht andragoge Paulus Arnoldus B. (IXii) 15 jan.1959 Utrecht electrot. ir 27 sep.1985 Nijmegen met Henriëtte Oolman 9 aug.1961 Colmschate Nicolaas Johannes M. (IXjj) 19 nov.1961 Nijmegen politicoloog 6 mei 1994 Bonaire N.A met Maria J.F Hoogedoorn 16 oct.1959 Helvoirt Johanna Wilhelm. Berendts geboren 28 oct Rozenburg Gertrudis Maria Berendts 23 april 1984 Rozenburg Arnoldus Berendts (Xoo) 11 jan Ede Karin Jessica Jansen 29 juni 1983 Nijmegen Crispijn Bastiaan Jansen 11 febr Nijmegen Helena Angel. M. Berendts 23 febr Nijmegen Anna Gerardina B. Berendts 2 maart 1992 Nijmegen Manon Sabine Berendts 2 sept Den Bosch Gemma Eline Berendts 11 oct Zeist 76

77 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN 8a DE JEUGD VAN MIJN OUDERS Mijn vader heeft een groot deel van zijn jeugd doorgebracht bij zijn vader op het schip. Uit die jaren is maar één geschiedenis overgeleverd, namelijk, dat hij als jongen van een jaar of zes overboord geslagen is. Zoals alle schippers kon hij niet zwemmen en ging dus kopje onder. Het zou zo zijn geweest, dat hij van het voorste schip van een sleep van vijf viel en na het laatste schip weer boven kwam en gered werd. Het verhaal zal in de loop der jaren wel mooier zijn gemaakt; hij kon het gelukkig navertellen. Of deze ervaring hem sterk beïnvloed heeft weet ik niet, maar een feit is, dat hij zich niet ertoe aangetrokken voelde het beroep van zijn vader voort te zetten. Wellicht speelde ook mee het overlijden aan boord van twee broertjes en twee zusjes, waarna zijn moeder ook aan de wal is gaan wonen. Door het varende leven was er van de schoolopleiding niet zo veel terecht gekomen. Telkens als het schip voor een paar dagen in een haven lag werd er een school opgezocht, maar dit moet een verbrokkeld onderwijs gegeven hebben. Onder gunstiger omstandigheden had hij het met zijn talenten op studiegebied veel verder kunnen brengen. Als jongen van zestien jaar besluit hij een vak te gaan leren. Op 29 februari 1896 vertrekt hij naar de smid Eduard te Pas op het adres C39 in Angerlo. Hij is daar als leerling intern. Dit adres is in feite dicht bij het huis van zijn ouders in Doesburg en hij zal vaak naar Doesburg gelopen hebben. Uit die tijd moet de uitdrukking stammen dat "het goed is voor een mens om zijn benen onder andermans tafel te moeten steken". Na vijf jaar bij deze baas meent hij er niet veel meer te kunnen leren. Dan zoekt en vindt hij op 2 mei 1901 een tweede leermeester in de smid Dollekamp in Markelo in Overijssel. Ook hier is hij weer bij zijn baas in huis op adres M43, nu Bergweg 28. Deze tweede leerperiode duurt 22 jaar tot 4 augustus Daarna vinden we hem in Utrecht op het adres Kanaalstraat 75 bis. Hij werkt dan op de machinefabriek van Smulders. Maar dit bevalt hem slecht. Hij is er slechts kort geweest, al is niet te vinden hoe lang precies. In het bevolkingsregister van Utrecht staat geen aantekening van vertrek, terwijl het register van Arnhem, waarheen hij vertrekt, in de oorlog verbrand is. Moeder werd geboren in Utrecht in het jaar 1884 als één van de jongere kinderen, het achtste, in het gezin van Everardus Gijsberts en Johanna Catharina Rijnders. In dat gezin kwamen 11 kinderen, doch slechts 5 hiervan bereikten een volwassen leeftijd. Al enkele generaties lang bezat men een wasserij, of blekerij, zoals het in feite werd genoemd. Dit bedrijf moet redelijk winstgevend zijn geweest. Onder de klanten waren nogal wat kledingzaken in de stad. Mijn grootvader stuurde, om de rekening te vereffenen, zijn dochters die zich in de kleren konden steken. Van de andere kinderen noem ik hier alleen het broertje, dat twee jaar na moeder werd geboren op 18 augustus 1886 met de namen Christianus Johannes Gijsberts. Hij speelt een rol in het komende verhaal. Johanna Catharina Rijnders overleed op 25 juli 1895 in Utrecht, slechts 42 jaar oud. Op dat moment waren er zes kinderen overleden. De oudste dochter was toen 20 jaar; de jongste in leven zijnde zoon bijna 9 jaar oud. Mijn grootvader is niet hertrouwd. In 1899 en 1903 huwden de beide zussen van moeder, waarna zij met haar vader en twee broers achter bleef in het huis aan de Otterstraat 34. Dit huis heeft in 1900 het nummer 96 gekregen en bestaat nu nog. Het staat eigenwijs een stuk voor de rooilijn van de andere huizen in de straat. Ook grootvader is niet oud geworden, hij overleed op negen en vijftigjarige leeftijd, 27 augustus Kort tevoren, op 12 augustus had hij voor notaris van Wijnbergen een testament gemaakt. Dit heeft hij op 23 augustus veranderd, vier dagen voor zijn dood. De oudste zoon kreeg de wasserij in Utrecht, terwijl de jongste zoon 77

78 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN een wasserij kon kopen in Arnhem. Ook de drie dochters zullen wel goed zijn bedacht. De inhoud van testamenten is pas na 100 jaar openbaar, zodat we nog enkele jaren moeten wachten. 8b PLATTENBURG Op de oudste kadasterkaarten van Arnhem van ca 1832 (sectie D, eerste blad) komen in het gebied, dat ons interesseert als straten voor de Velperweg en het Schaapsdrift. Langs het Schaapsdrift loopt aan de oostzijde een beek in de richting van Presikhaaf. Ter plaatse van de huidige Plattenburgerweg is een zandpad getekend, dat voert langs de boerderij Klein Plattenburg. Vrijwel het hele gebied tussen de drie straten is dan in handen van de advocaat Herman Hendrik Gaymans, die het kennelijk verpacht heeft, want het staat geboekt als tuin- en moesgrond, 5 hectare, 35 are en 10 centiare. Een eindje verder naar het zuidwesten is een huis aangegeven als Groot Plattenburg, waar tegenwoordig de spoorlijn practisch doorheen gaat. Op 13 augustus 1881 stelt de gemeenteraad de namen vast voor twee nieuwe straten in dit gebied, Reinaldstraat en Arnoudstraat. Het zijn de eerste jaren nog zandwegen, maar er worden huizen langs gebouwd. Als we nevenstaand kaartje dat uit 1905 dateert vergelijken met de latere en huidige loop van deze straten, dan zien we verschillen. De Reinaldstraat bestond vroeger uit twee delen, die een hoek van 120 graden maakten. De Arnoudstraat kwam uit in het midden van het bovenste deel. Op het kaartje is het huis ingetekend van schoenmaker Lurvink, maar ontbreekt duidelijk de bakkerij van Asselt. Aan de overkant van het kruispunt was een boerderij. Op recente kaarten is een nieuwe straat aangelegd, de Wichhard van Pontlaan; heeft het bovendeel van de Reinaldstraat de naam van de Arnoudstraat gekregen en bestaat alleen het beneden deel nog onder de oorspronkelijke naam. Rond 1880 zijn de timmerman Bernardus Hendricus Westerveld en zijn zoons Gerrit Jan Westerveld en Bernard Frederik Westerveld eigenaren van het betreffende gebied. Van hen koopt Albert te Winkel op 30 october 1884 juist aan de noord-oostzijde van de knik in de Reinaldstraat een stuk grond en bouwt een huis en smederij. Huis, erf en werkplaats zijn samen groot 3 are en 9 centiare; voor het kadaster genummerd Q 2438 en met adres Reinaldstraat 9. Hij heeft zijn bedrijf 25 jaar uitgeoefend op die plaats. Hij overlijdt op 23 januari Op dat moment is de weduwe, Evertje Gerritsen met hun vijf kinderen eigenaar van huis en bedrijf. Het is niet duidelijk of vader bij het overlijden van Albert te Winkel al bij hem werkte, of dat hij kort na het overlijden is aangetrokken als meesterknecht. In ieder geval zet hij met de weduwe het bedrijf voort; leert op deze 78

79 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN wijze de klanten kennen en geeft leiding aan de andere knechts. Einde 1910 heeft de jongere broer van moeder Christianus Joh. Gijsberts aan de Velperweg 126 in Arnhem een wasserij gebouwd of gekocht. Hij zat daarmee gunstig aan de beek. die de Velperweg oversteekt. Deze beek was erg geliefd bij de blekers, want aan het Schaapsdrift hebben zich nog 7 andere wasserijen gevestigd, die allemaal water gebruikten uit dezelfde beek. Chris had het voordeel bovenstrooms te zitten van de anderen. Sinds 23 januari 1908 was hij in Utrecht gehuwd met Gijsbertha Maria van Beek, die gezien haar geboortedatum 15 januari 1884 best een klasgenootje van mijn moeder kan zijn geweest. In 1909 was er een zoon geboren, die naar familietraditie weer de naam Everardus Gijsberts kreeg (de vijfde met die naam!). De iets oudere zus Geertruida Elisabeth Gijsberts, die net als hij in Utrecht het blekersvak goed had geleerd helpt in de beginfase in huis en in de zaak. 8c HET GEZIN VAN MIJN OUDERS En zo is het gekomen! Hemelsbreed liggen de wasserij en de smederij slechts 200 meter van elkaar. Ik weet niet of vader en Chris elkaar kenden via het werk of omdat ze dicht bij elkaar woonden, een feit is, dat Bernard en Geertrui, zoals ze genoemd werden, elkaar ontmoetten, elkaar leerden kennen en het eens werden. Moeder was eerder verloofd geweest in Utrecht met de slager Jan Schipperein, maar hier was geen huwelijk van gekomen, al had ze in die tijd wel veel kennis opgedaan van de verschillende soorten vlees. Waarschijnlijk bracht moeder een erfenis mee, die met het geld, dat vader gespaard had de basis vormde om de zaak en het huis van de erven te Winkel over te nemen. Op drie juli 1913 wordt de koopacte opgemaakt voor notaris Stephanus T.J.Roes. Van de vijf kinderen van de weduwe was er één na haar vader overleden, terwijl er nog twee minderjarig waren, waaronder één zoon Berend Hendrik te Winkel, die kennelijk niet van zins was het bedrijf op den duur zelf te gaan voeren. Zo wordt mijn vader op die dag voor de prijs van 6000 gulden eigenaar. Enkele maanden later, op 3 october trouwden ze op het stadhuis in Arnhem. Als getuigen traden op de broer van de bruid en de buurman, bakker Hendrikus J. van Asselt. Daarna volgt op 7 october 1913 in Utrecht in de parochiekerk van 79

80 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN 80

81 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN St. Monica aan de Heerenweg, waarvan grootvader in zijn tijd kerkmeester was, de kerkelijke bevestiging. In het begin hadden ze de tijd niet mee. Nog geen jaar na het huwelijk brak de eerste wereldoorlog uit op een moment, dat moeder vijf maanden in verwachting was van haar eerste kind. Weliswaar kwam Nederland toen met de schrik vrij, maar dat wist niemand van tevoren en het heeft er in die jaren vaak om gespannen. De indirecte gevolgen, zoals schaarste aan levensmiddelen, waren hier wel degelijk voelbaar. Vader heeft het bedrijf voor die tijd modern aangepakt. De aantekeningen van het kadaster geven in 1914 al een verbouwing aan. In de landelijke telefoongids van 1915 (veel dunner, dan één van de vijftig delen van de telefoongids nu), staat hij vermeld met het nummer 2204 in Arnhem, aan te vragen via een telefoniste. In 1918 is er een vergunning bij de gemeente gevraagd voor een verbouwing van de zaak. Voor het gebruik van acetyleengas bij autogeen laswerkzaamheden moet een aparte berging voor de gascylinders worden gebouwd buiten de eigenlijke werkplaats. In het archief van de gemeente vond ik de brief in moeder's fraaie handschrift, waarin verlenging van de vergunning wordt gevraagd in verband met de moeilijke tijden (zie volgende bladzijde). In feite hield moeder een groot deel van de administratie van de zaak en ook het uitschrijven van de drie-maandelijkse rekeningen als haar taak. Met haar ervaring in het leiden van een bedrijf uit Utrecht en de kennis en inzet van vader wisten ze de zaak door de jaren heen goed overeind te houden. In 1919 werd aan de Reinaldstraat een schuur en een blokje van vier huizen gekocht. Het totale oppervlak wordt dan 8 are en 70 centiare. In 1923 is het woonhuis grondig verbouwd. Resultaat een ruime hal beneden met twee flinke kamers-en-suite en een keuken, die uitgebouwd is van het oorspronkelijke huis. Boven vijf slaapkamers, waarvan de oudersslaapkamer met balcon. Twee van de slaapkamers lagen in feite boven de werkplaats, zodat we 's morgens, als we uit wilden slapen, gewekt werden door het lawaai van de electromotor vlak onder de kamervloer en de daardoor aangedreven machines. Vanuit die werkplaats loopt een aparte trap buiten het woongedeelte om, die leidt naar een afgescheiden stuk van de eerste verdieping boven de woonkamer, dat als 81

82 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN magazijn dient voor kleine artikelen. Over dit alles heen was een grote zolder van voor naar achter over het hele huis, waar op vochtige dagen de was kon worden gedroogd. De werkplaats er naast had in feite slechts één verdieping, met een weinig gebruikte vliering. Brief in het handschrift van mijn moeder. In de tijd dat ik het huis ken was de verbouwing een feit en was ook de straat verbeterd. Dit had plaats in Er kwam een stenen bestrating met trottoirs en de boerderij tegenover het huis verdween. Voor het huis was een pleintje ontstaan, met in het midden een dubbele straatlantaarn. Gevolg van dit alles was, dat vader 0,97 are van zijn grond moest afstaan, waardoor het toch al kleine voortuintje verdween. In die tijd waren er in de directe omgeving veel buurtwinkeltjes. Zo herinner ik me drie bakkers, een kruidenierswinkel, een groentenzaak, een kapper, een kaaswinkel en een winkeltje waar garen en andere fournituren te koop waren. Als geldbelegging had mijn vader nog een pand gekocht in de Kerkstraat (in 1923, 2 are en 24 ca met huis en erf) en in de Vlijtstraat (in 1933, 8 are en 45 ca met bergplaats, machinegebouw, aardewerkfabriek, open loods en erf). Deze laatste aankoop zou de oorlog niet overleven, omdat het dicht bij de brug lag; de ruines zijn in 1949 door de gemeente onteigend. 82

83 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN De foto hiernaast toont het gezin in de zomer van Zelf was ik nog niet geboren. Behalve de ouders en drie kinderen staan nog twee personen op de foto, die geen familie zijn, maar wel een belangrijke rol hebben gespeeld. Links staat Lena Es geboren april 1901, die als inwonend dienstmeisje in 1919 bij ons kwam en gebleven is tot 1937, dus twee maal zo oud als toen ze kwam. Ze was even goed een eigen gezinslid als de kinderen. Ze is gehuwd toen ze al tegen de vijftig liep en het laatste dat we van haar weten, is dat ze in 1996, als weduwe van 95 jaar nog zelfstandig woonde in Roermond. De oudere dame rechts ken ik als "tante" Antje Iding. In de periode voordat deze foto werd gemaakt is mijn moeder zeer ernstig ziek geweest en heeft deze vrouw gezorgd, dat de huishoudelijke zaken normaal door konden gaan. Zij was ongehuwd en werkte normaal in de wasserij van mijn oom Chris Gijsberts. De in de buurt wonende oom heeft rond 1920 een contract gesloten met een compagnon; L.van der Huijsen, waarbij het bedrijf op beider naam kwam. Zelf is hij toen gaan wonen op het adres Rosendaalsestraat 248 B, destijds bij de hoek met de Huygenslaan, terwijl de compagnon bij de zaak ging wonen. Voor notaris S.Th.J.Roes wordt op 27 april 1925 deze samenwerking weer ongedaan gemaakt. Chris Gijsberts blijkt dan al naar Apeldoorn te zijn verhuisd, Hoenderparkweg 48, waar hij weer een wasserijbedrijf had. Op 15 juni 1926 wordt voor de Kamer van Koophandel de nieuwe situatie bevestigd. Overigens werd het bedrijf in Arnhem tot october 1973 voortgezet onder de naam "Gijsberts en van der Huijsen". In de twintiger jaren heeft mijn vader een ernstig ongeluk gehad. Voor de ENKA fabriek werden regelmatig vaten gerepareerd. Uiteraard hoorden de vaten leeg te zijn, maar éénmaal was er iets in achter gebleven, dat bij de behandeling leidde tot een explosie. Mijn vader en een knecht kwamen gewond in het ziekenhuis terecht, waarbij ook het hoornvlies van de ogen was verbrand, zodat ze beiden tijdelijk blind waren. Dit heeft zich gelukkig na enkele dagen hersteld. Mijn vader mistte erna enkele vingerkootjes, terwijl drie vingers zelf stijf bleven. Tijdens de rechtzaak, die er op volgde heeft mijn vader alle vertrouwen in eerlijke justitie verloren. Hoewel een kind kon zien, dat de fabriek schuldig was wisten de advocaten het zo te draaien, dat er geen schadeloosstelling hoefde te worden betaald. In 1930 kwam mijn broer in de zaak, waarbij hij ook het vak in de practijk leerde. De ouders hebben er nooit op aangedrongen, dat hij dit moest doen. Na de lagere school is hij eerst naar de H.B.S. gegaan, waar hij goede resultaten had, getuige het boek, dat hij 83

84 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN eens als prijs voor het beste rapport van zijn klas kreeg ("Gered uit Siberië" door Wörishofer). Zelf wilde hij het smidsvak leren, zodat hij na de derde klas van school ging. In die tijd was dit een veel voorkomende afronding van de opleiding. Er werkten meestal, naast mijn vader en broer, ongeveer vijf knechts, die ieder aan de werkbanken hun eigen plaats hadden. Ik herinner me de namen van Roelof van de Heuvel, Dorus Bouwman, Jan Aubel, Jan van Vliet, Marten Dieperink en Stef Sciaroni, maar er zijn er veel meer geweest. Als er "op karwij" werd gegaan was dat met een handwagen, waarop materiaal en gereedschap werden meegenomen. De grote apparaten als draaibank, slijpbank en kolomboormachine werden aangedreven door één electromotor, die in eerste instantie een lange as liet draaien met grote houten riemschijven. Via brede leren banden waren soortgelijke schijven aan de machines zelf daarmee verbonden. De schijven waren iets tonvormig waardoor de banden op hun plaats bleven. In die jaren, ondanks de economische crisis, breidde de activiteit zich uit. Zo kwam de electrische lastechniek in huis. Ter voorbereiding volgden vader, broer en een aantal anderen een cursus. Als afsluiting moest ieder een vaatje van enkele liters inhoud lassen, dat ter beproeving later onder hoge druk werd gezet. Het streelde mijn vader's trots, dat zijn werkstuk de hoogste druk bleek te kunnen houden. Rond 1935 werd serieus werk gemaakt van het aanleggen van centrale verwarmingsinstallaties. Daarbij werd een zekere Heer van Lubeck in dienst genomen om de installaties in huizen te ontwerpen en het benodigde vermogen te bepalen. Intussen volgde Arnold cursussen om zelf deze ontwerpen te kunnen maken. Hij haalde het diploma "Waterfitter" op 10 april Op 21 februari 1940 draagt vader het smids- en kachelsmidsbedrijf formeel aan zijn zoon over, die dan overigens in militaire dienst is. Op 10 juni 1943 haalde Arnold het diploma "Verwarmingstechniek" van de vakgroep Centrale Verwarming en Ventilatie, zodat hij het werk van de Heer van Lubeck kon overnemen. Onze ouders waren zeer gelovig en er was goed contact met de priesters van de parochie van St. Jan aan de Hoflaan. Iedere zondag liepen we een kwartier naar de kerk en een kwartier terug en soms vond moeder het nodig om na een gewone H.Mis ook nog naar de Hoogmis te gaan. Vader was over het algemeen een rustige man, al kon hij uit zijn slof schieten als het vuur hem te zeer na aan de schenen werd gelegd. Hij was matig - een citroentje met suiker op de zondagochtend voor het eten - alleen was hij een verwoed sigarenroker, die veel lucifers nodig had per sigaar. Moeder had veel invloed op het huisgezin. In october 1938 werd de zilveren bruiloft van mijn ouders gevierd met onder meer een diner in restaurant André in Arnhem. Moeder was in die jaren vaak ziek, waarbij de oudste zus Annie, na het vertrek van de hulp Lena Es, steeds meer de zorg voor het huishouden en achtergrondwerk voor de zaak op zich nam. Tijdens de oorlogsdagen in mei 1940 was moeder opvallend goed te pas, maar enkele weken er na op 31 mei kreeg zij een hersenbloeding, waarna ze buiten bewustzijn raakte en op 3 juni 1940 overleed. Vier oorlogsjaren gingen zonder al te grote problemen voorbij, met Annie aan het roer van de huishouding. Dat was overigens geen sinecure in de tijd van schaarste en distributie. De luchtlandingen bij Arnhem op 17 september 1944 hebben we niet van dichtbij meegemaakt, omdat we aan de oostzijde van de stad woonden. De strijd speelde zich af in het westen en het centrum van de stad. De erop volgende evacuatie konden we ook nog twee weken ontlopen, mede dank zij het feit, dat een bakker in de buurt nog kon blijven bakken, maar op 7 october 1944, (precies 31 jaar na het kerkelijk huwelijk van onze ouders) werden we door Duitse soldaten het huis uitgezet. Met de bagage op de 84

85 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN eerder genoemde handwagen gingen we in eerste instantie naar Velp, waar één van de knechts, Jan van Vliet, ons onderdak gaf. Dit kon echter maar tijdelijk zijn, omdat ook Velp dicht bij het front lag. Enkele dagen later trokken we door naar Apeldoorn, waar de oom Chris Gijsberts zijn wasserij had aan de Hoenderparkweg 48. Omdat bij hem al twee families in huis waren was er niet genoeg plaats voor ons allen. Arnold en ik bleven op de wasserij, terwijl vader en de zussen in het huis bij een nicht, Bep Gijsberts en haar man Gerard Dijkman aan de Gunninglaan kwamen. Wat we dachten te zijn voor hooguit enkele weken werd acht maanden. Op 17 april 1945 kwam voor ons de bevrijding in Apeldoorn, maar het duurde nog enkele weken voor we naar Arnhem terug konden. De thuiskomst viel mee en tegen. Het huis stond er nog en was bewoonbaar te maken. De ruiten waren er uit en er waren wat gaten van granaatscherven. Het huis was echter vrijwel geheel leeggeroofd. Dat dit door de Duitsers systematisch was gedaan bleek juist uit hetgeen er bij ons, en in de andere huizen nog was. De lampen en de haarden en kachels waren bij de roof in onze wijk nog niet aan de beurt geweest. Wat erg deprimeerde was ook, dat van de omgeving het meeste verbrand was. De brand was ontstaan door rookgranaten, die over onze wijk werden afgeschoten om een rookscherm te vormen als dekking bij de overtocht van de Canadeese troepen over de IJssel vanuit Westervoort. Gelukkig was ons huis van dat van de buren gescheiden door een smal gangetje, minder dan een meter breed, maar genoeg om de brand niet te doen overslaan. De wind moet ook gunstig hebben gestaan, terwijl voorbijgangers nog brandende balken van ons huis hebben weggetrokken. Te beginnen met het huis van de buren was alles aan onze zijde van de straat verbrand; dit ging door om de hoek van de Velperweg, verder door langs het Schaapsdrift en weer de hoek om langs het benedendeel van de Reinaldstraat tot aan het blokje huizen, dat mijn vader indertijd gekocht had. Vader heeft er met zijn kinderen en knechts de schouders weer onder gezet en natuurlijk was er werk genoeg in die tijd. Met het geld, dat hij kreeg bij de onteigening van de huizen in de binnenstad liet vader drie huizen bouwen aan het pleintje voor ons huis, die nog bestaan, maar nu een adres hebben aan de Arnoudstraat. Eind jaren vijftig werd de herbouw van de wijk aangepakt. Daarbij werd een nieuwe straat ontworpen, de Wichard van Pontlaan, met de bedoeling, dat deze van een vergroot viaduct onder de spoorlijn zou lopen naar de Huygenslaan. Deze laatste aansluiting is nog steeds niet gerealiseerd. Als gevolg hiervan moesten de laatste huizen in het blok, die nog overeind stonden ook wijken. Nu staan daar op de plaats van ons huis de lelijke achtergevels van flats, die met hun front aan de nieuwe straat staan. Zelfs de naam van ons straatje is veranderd in Arnoudstraat. Alleen het benedendeel, "om de hoek", dat nu aan de andere zijde van de Wichard van Pontlaan ligt, heeft nog de naam Reinaldstraat behouden. In plaats van het afgebroken huis en de werkplaats kon vader een nieuw bedrijfspand met twee woonhuizen gaan bouwen aan het Schaapsdrift. De bedoeling was, dat hijzelf met zijn beide dochters in het ene huis zou komen te wonen (no 111) en in het andere huis (no 109) Arnold, die in februari 1946 met Cornelia Horstink was gehuwd en intussen vier kinderen had. Sinds de dood van moeder hebben de beide dochters voor vader gezorgd. Zo heeft hij van een goed verzorgde oude dag kunnen genieten, waarbij hij heeft doorgewerkt tot hij 78 jaar was, al liet hij toen veel van de leiding over aan zijn zoon. In dat jaar openbaarde zich bij hem de ziekte, waar zoveel mensen aan lijden; hij had botkanker. Het ging slechter met hem en op een gegeven moment werd hij in het St.Elisabeth's Gasthuis in Arnhem opgenomen. Bij een bezoek aan hem in dit ziekenhuis kon ik hem vertellen, dat hij voor de zevende maal grootvader was geworden. De nuchtere reactie was: "Die zal ook wel weer groot worden!" Hij heeft geen gelegenheid meer gehad om dit kleinkind te zien. De afspraak was, dat hij op 27 februari 1959 zou worden bediend, maar in de 85

86 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN vroege ochtend van die dag is hij in zijn slaap gestorven. Eind 1958 was met de bouw aan het Schaapsdrift begonnen, maar mijn vader heeft er niet meer gewoond. Op deze wijze is hem ook het gezicht bespaard van de afbraak van het huis en de werkplaats, waar hij zoveel jaren had doorgebracht en die 46 jaren zijn eigendom waren geweest. 8d HET VOORGESLACHT VAN GEERTRUIDA ELISABETH GIJSBERTS In hoofdstuk 1 is al een kwartierstaat gegeven, waarin de ouders en grootouders van mijn moeder zijn opgenomen. Ik wil hier alleen haar voorouders in mannelijke lijn vermelden en de samenstelling geven van het gezin, waarin zij zelf is opgegroeid. (384) Aalbert Willemsen, gehuwd met (385) Weintgen Gijsberts. (192) Willem Aalbertsen, gedoopt te Lunteren 9 februari 1679; huwt 6 april 1704 te Lunteren met (193) Gerritjen Willems, gedoopt te Lunteren 23 september Willem overlijdt 17 december 1762; Gerritjen 6 januari 1763, beiden te Lunteren. (96) Gijsbert Willemse, gedoopt te Lunteren 25 februari 1714; huwt 28 mei 1752 te Lunteren met (97) Hendrikje Aalberts, gedoopt te Barneveld 30 maart Gijsbert overlijdt 27 september 1783; Hendrikje 8 december 1787, te Lunteren. (48) Aalbert Gijsbertsen, gedoopt te Lunteren 20 mei 1759; huwt 26 december 1785 te Lunteren met (49) Hendrikje Gerritsen, gedoopt te Voorthuizen 10 februari Aalbert overlijdt 1 augustus 1817; Hendrikje 18 april 1816, beiden in Utrecht. (24) Everardus Gijsbertsen ("1"), geboren te Lunteren 9 maart 1799; kleerbleker, huwt 28 april 1824 te Utrecht met (25) Wilhelmina Maria Voogt, geboren 13 augustus 1786 te Utrecht. Everardus overlijdt 9 october 1852; Wilhelmina 29 januari 1875, beiden in Utrecht. (12) Everardus Gijsberts ("2"), geboren te Utrecht 13 november 1824; kleerbleker, huwt 9 mei 1849 te Utrecht met (13) Elisabeth van Huussen, geboren 29 october 1821 te Utrecht. Everardus overlijdt 22 augustus 1898; Elisabeth 6 januari 1904, beiden in Utrecht. (6) Everardus Gijsberts ("3"), geboren te Utrecht 2 februari 1850; kleerbleker, huwt 12 februari 1873 te Utrecht met (7) Johanna Catharina Rijnders, geboren 6 september 1852 te Utrecht. Everardus overlijdt 27 augustus 1909; Johanna 25 juli 1895, beiden in Utrecht. (3) Geertruida Elisabeth Gijsberts, geboren te Utrecht 23 juli De voorouders van Geertruida Elisabeth Gijsberts in mannelijke lijn. 86

87 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN In vorige hoofdstukken heb ik steeds in een paragraaf een zo volledig mogelijk beeld opgenomen van de voorouders van de echtgenote. Ik wil daar in dit geval om enkele redenen van afzien. Eén reden is, dat het materiaal zo uitgebreid is, dat het zeker een zestig bladzijden zou omvatten, die ik apart al eens heb opgeschreven. Het zou in dit boek buiten proporties veel plaats innemen. Een tweede reden is, dat die familie voor het grootste deel in de provincie Utrecht heeft gewoond, zodat personen, die belangstelling hebben voor de geschiedenis van de Gelderse familie Berend(t)s die bladzijden toch ongelezen zullen laten. Onder de zaken, die opvallen in de lijst op de vorige bladzijde is het feit, dat de familie oorspronkelijk ook uit Gelderland blijkt te komen, iets, dat ik totaal niet had verwacht. Verder is in dit voorgeslacht duidelijk het gebruik van patroniemen te zien in de 17de en 18de eeuw, waar dat in de Lijmers toen al vrijwel niet meer voor kwam. Dat de oudst bekende voormoeder de naam Gijsberts had, betekent, dat haar vader de voornaam Gijsbert droeg. Een kleinzoon van haar is naar diens overgrootvader genoemd. In Utrecht komt dan de naam, eerst als Gijsbertsen en later als Gijsberts vast te liggen (al komen in Utrecht ook nog zussen voor onder de naam Aalbertsen, maar dat is een ander verhaal!). Om de personen met de telkens terugkerende voornaam Everardus uit elkaar te kunnen houden heb ik me aangewend ze een volgnummer te geven, dat dus niets te maken heeft met de nummering volgens de stamboom. Naast de drie in de tabel is er ook nog een Everardus ("4"), een broer van mijn moeder en een Everardus ("5"), die weer de zoon was van de jongste broer van mijn moeder. Uit de tabel blijkt, dat de oudste geslachten in Lunteren hebben gewoond, tot kort na 1800 als Aalbert Gijsbertsen verhuist naar de stad Utrecht. Hier wordt het beroep van bleker opgenomen, dat de volgende generaties in de familie blijft. De voorouders woonden steeds in het gebied ten noorden van de binnenstad, waar we adressen vonden op de Zeedijk, het Leidse Veer en de Otterstraat. In deze laatste straat is op nr 96 nog het huis aanwezig, waar mijn moeder werd geboren. Er achter zijn de ruimten, waar het bedrijf was gevestigd. In het gezin van mijn grootouders zijn in totaal 11 kinderen geboren. Van de vijf meisjes hebben er drie de volwassen leeftijd bereikt, terwijl dit bij slechts twee van de zes jongens het geval was. De overlevenden zijn alle vijf gehuwd, doch twee huwelijken bleven zonder kinderen. De oudste broer, Everardus ("4"), heeft het wasserijbedrijf van zijn vader na 1909 heeft voortgezet. Na het overlijden van deze oom in 1936 is het bedrijf nog vele jaren gevoerd door de fa. Snel. Een deel van het er bij horende terrein is na 1936 door de weduwe bebouwd met vier beneden- en vier bovenhuizen. Als student heb ik van juni 1945 tot begin 1948 bij deze tante in huis een kamer gehad. Ik wil hieronder de namen en geboorte-, huwelijks- en sterfdata vermelden van mijn moeder en haar broers en zussen. Als er geen andere plaatsen zijn genoemd zijn alle geboorten, huwelijken en overlijdens in de stad Utrecht geweest. In totaal zijn er 14 kleinkinderen geboren met vier verschillende achternamen. Ze zijn verspreid over het land, waarbij er slechts één enkele nog in Utrecht bleef wonen. De kinderen in ons gezin waren veruit het jongsten. Mijn oudste neef is geboren in Het gevolg is, dat van alle kleinkinderen van mijn grootouders zover bekend alleen mijn jongste zus en ik nog in leven zijn. 87

88 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN Elisabeth Maria Christina Gijsberts geboren 12 september 1874; huwt Johan Uiterwaal op 21 september 1899; vijf kinderen; Johan Uiterwaal overleden 16 mei 1911; huwt Johannes Antonius Aaftink op 6 maart 1913; één kind; Johannes Aaftink overleden 27 juni 1950; Elisabeth Maria Christina overleden 6 januari 1965 te Enschede. Hendrikus Everardus Christ. Gijsberts geboren 1 december 1875; overleden 7 maart Everardus Gijsberts ("4") geboren 4 maart 1877; huwt Antonia Gerarda Anna Kuylaars op 20 januari 1910; geen kinderen; Everardus overleden 11 februari 1936; Antonia overleden 31 augustus 1961 Zevenaar. Hendrikus Christianus Gijsberts geboren 11 maart 1879; overleden 19 juni Maria Johanna Gijsberts geboren 28 februari 1880; huwt Johannes Hubertus Bloemsaat op 12 november 1903; geen kinderen; Johannes overleden 10 december 1946; Maria Johanna overleden 21 februari 1960 Rotterdam. Hendrikus Christianus Gijsberts geboren 23 september 1881; overleden 13 november Johanna Christina Elisabeth Gijsberts geboren 18 september 1882; overleden 30 september Geertruida Elisabeth Gijsberts geboren 23 juli 1884; huwt Bernardus Th.Berendts op 3 october 1913 te Arnhem; vier kinderen; Geertruida Elisabeth overleden 3 juni 1940 te Arnhem; Bernardus Theodorus overleden 27 februari 1959 te Arnhem. Christianus Johannes Gijsberts geboren 18 augustus 1886; huwt Gijsbertha Maria van Beek op 23 januari 1908; vier kinderen; Gijsbertha overleden 14 augustus 1951 Apeldoorn. Johannes Everardus Gijsberts geboren 15 januari 1888; overleden 18 maart Johanna Catharina Elisabeth Gijsberts geboren 18 september 1889; overleden 1 maart Kinderen van Everardus Gijsberts ("3") en Johanna Catharina Rijnders. 8e DE ACHTSTE GENERATIE In de eerste paragraaf van dit hoofdstuk hebben we al iets verteld over mijn broer, die naar goede traditie bij zijn geboorte op 3 januari 1915 de voornaam van grootvader Arnoldus had gekregen. Na drie jaar op de H.B.S. koos hij er voor in de voetstappen van zijn vader te treden. In 1934 moest hij in dienst, welke diensttijd voor een groot deel bestond uit 88

89 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN avondoefeningen in de kazerne in Arnhem zelf. Bij de mobilisatie in september 1939 werd hij weer opgeroepen waarbij hij geplaatst werd bij MC3-8RI, dus de mitrailleurcompagnie, behorende bij het derde bataljon van het achtste regiment infanterie. Dit onderdeel werd geplaatst in de voorposten van de Grebbelinie en was gelegerd in het plaatsje Achterberg bij Rhenen. Hij had de rang van korporaal. Daar was hij ook op 10 mei 1940, bij de inval van de Duitsers. Zij bezetten een stelling in de tweede van drie achter elkaar liggende linies. In feite waren het aarden versterkingen. Deze waren zo ingericht, dat een zware mitrailleur gebruikt kon worden, gericht naar het oosten. Door artilleriebeschietingen op 11 mei werden de verbindingen via de telefoon al snel verbroken, zodat niemand wist wat er gaande was en er geen orders meer door kwamen. In feite bleken de Duitsers noordelijk van hun positie te zijn doorgebroken, zodat ze bij verrasing hun stelling in de rug konden aanvallen. Daar de zware mitrailleur niet snel te verplaatsen was werd verdediging onmogelijk. In het boek "De slag om de Grebbeberg" van B.Vinke (1993) komt de soldaat E.Span aan het woord, die als seiner bij MC3-8RI kennelijk in dezelfde situatie heeft verkeerd als Arnold. Ik neem een deel van zijn tekst over. "De eerste dag en nacht verliepen vrij rustig, maar de volgende dag, op zaterdag, begonnen de beschietingen van de vijand die naarmate de dag vorderde, in hevigheid toenamen en ook onze stellingen troffen. Of ik mijn taak als seiner-telefonist daadwerkelijk uitgeoefend heb weet ik niet meer. Wel weet ik dat ik geen Duitser had gezien en ze toch plotseling geheel onverwacht aan de achterkant van onze stelling kwamen binnenstormen, krijsend en schreeuwend:" Hände hoch, lose, lose, Schweinhunde, heraus." "Wij naar buiten in paniek, waar we gefouillerd werden op wapens, messen en dergelijke. Onze jassen moesten we uittrekken en afgeven. Toen werden we verder gedreven door het weiland in de richting van de hoofdweg naar de Grebbeberg. We moesten hun gepantserd geschut meevoeren, trekkend en duwend." "Als ze gingen schieten naar de Grebbe, kropen ze achter hun gepantserd geschut en plaatsten ze ons onder weer veel geschreeuw en gestamp met geweerkolven, rond of voor hun geschut. Met de handen omhoog en vooral recht blijven staan; en de Duitsers maar schieten waarbij wij fungeerden als schietschijf als de Hollanders terugschoten. De bedoeling was de soldaten op de Grebbe te weerhouden om terug te schieten. Ondanks onze ellendige situatie was ik toch blij dat ze wel terugschoten, maar tevens realiseerde ik mij dat mijn laatste uur wel eens geslagen kon zijn." "Inmiddels had ik al een Akte van Berouw gebeden. Zo zijn er nog verschillende van onze jongens omgekomen." "Inmiddels begon de avond te vallen en werden we afgevoerd naar Wageningen. De stad stond compleet in brand, een chaos! We werden in een huis ondergebracht. Daar waren al meerdere Hollanders die met ons tesamen daar de nacht doorbrachten. De volgende ochtend werden we met vrachtauto's naar de Menno van Coehoornkazerne in Arnhem gebracht. Daar waren vele krijgsgevangenen tesamen." "De volgende dag, ik meen maandag tweede Pinksterdag zijn we via Westervoort en Duiven naar het station in Zevenaar gelopen. In goederenwagons werden we geduwd en gepropt om als krijgsgevangenen naar Duitsland vervoerd te worden. Eerst enkele dagen in Soest (Westfalen) en later naar Neu-Brandenburg, waar we veel honger hebben geleden; Als er gras op die heide had gegroeid hadden we dat opgegeten! Maar gelukkig zijn we in juni als burger weer teruggekeerd naar ons Nederland." 89

90 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN Gelukkig waren we er snel van op de hoogte, dat Arnold het er goed had afgebracht en we hebben hem aan het hek van de Coehoorn-kazerne nog kunnen spreken. Samen met de andere Nederlandse krijgsgevangenen kwam hij zes weken na de oorlog vrij, waarbij hij rond 15 juni in Arnhem terug kwam. Hier was intussen moeder overleden en begraven, zonder dat wij hem daarvan op de hoogte hadden kunnen stellen. Arnold huwt op 12 februari 1946 met een meisje, dat hij destijds al op de H.B.S. had leren kennen: Cornelia Johanna Maria Horstink, die vijf maanden ouder was, dan hij. Zij was de dochter van Wilhelmus Horstink en Wilhelmina Nieuwland. Uiteraard was in die tijd de woonruimte in Arnhem zeer schaars. Ze kregen eerst kamers aan de Burgemeester Weertsstraat in Arnhem in het huis van zijn schoonmoeder, die toen al vele jaren weduwe was. Vandaar kwam hij met de fiets naar de zaak aan de Reinaldstraat, zo'n vier kilometer verderop. Hun eerste kind was een sinterklaasverrassing; Truusje werd geboren op 6 december Daarna volgden nog drie kinderen, in totaal drie dochters en een zoon. De zoon werd ook weer naar zijn opa vernoemd. De oudste dochter is kort na haar twaalfde verjaardag vrij plotseling overleden aan een hersenvliesontsteking. Op zondag voelde ze zich ziek en drie dagen later was ze al dood. Omdat juist vier weken tevoren mijn vader, haar opa, was overleden, maakte dit tweede sterven in korte tijd extra indruk. Ze is bijgezet in het graf van haar grootouders. Vanaf september 1959 woonde het gezin aan het Schaapsdrift 109 en werd het bedrijf gevoerd vanuit de ruime werkplaats, die daarachter gebouwd was. Dit ging door tot 1976, toen Arnold in de zomer ziek werd. Hij bleek te lijden aan longkanker en kreeg in die periode ook een hersenbloeding. Op 22 october 1976 is hij in het ziekenhuis in Arnhem overleden. Cor heeft daarna de zaak gestopt op 1 januari 1977 en de bedrijfsruimte verkocht aan de bouwfirma Neyenhuis, die al meer bedrijfsruimte had in de directe omgeving. Handtekeningen van Arnold en Cor. Bijna vier jaar na het overlijden van haar man is Cornelia Horstink op 2 augustus 1980 plotseling gestorven. Samen met mijn zussen was ze voor enkele dagen in het huis van haar zoon in Rozenburg, die zelf met vacantie was. Terwijl er voor het naar bed gaan geen enkel teken van ziekte was is ze in haar slaap plotseling overleden, tot grote schrik van haar schoonzusters. Enige tijd later is het huis Schaapsdrift 109 verkocht. De oudste zus, Johanna Catharina Berendts is nooit gehuwd. Tijdens de ziekte van moeder heeft ze het beheer van het huishouden op zich genomen. Ze heeft een opleiding gevolgd als costuumnaaister, maar daarvan alleen gebruik gemaakt in familiekring. Na het overlijden van vader heeft Annie samen met haar jongere zus het huis Schaapsdrift 111 in Arnhem betrokken. Hier hebben ze samen ruim 33 jaar gewoond. In latere jaren heeft ze veel last gehad van problemen met de bloedvaten en enkele zware vaatoperaties moeten ondergaan. In april 1993 werd ze plotseling weer opgenomen in het 90

91 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN Diaconessenziekenhuis met een hartinfarct. Ze heeft drie weken in het ziekenhuis gelegen, waar ze nog heel plotseling op 12 mei 1993 is overleden. Geertruida Elisabeth Berendts heeft een opleiding voor kleuteronderwijzeres gevolgd in Nijmegen. Als zodanig heeft ze meer dan 40 jaar gewerkt, eerst op scholen in de Arnhemsche wijk "Lombok" en aan de Kastanjelaan en later als hoofdleidster aan de Römerschelaan. Deze school is verplaatst naar het gebouw van de St. Jansschool aan de St. Janskerkstraat. Tot haar pensionering is ze aan die school verbonden gebleven. Ook zij is nooit gehuwd en net als haar zus heeft ze veel last gehad van problemen met de bloedvaten. Ze is ook drie maal daaraan geopereerd. Na de dood van haar zus heeft ze alleen gewoond in het huis aan het Schaapsdrift tot ze november 1997 is verhuisd naar een flat/aanleunwoning bij verzorgingshuis "Vreedenhoff" aan de Esperantolaan in Arnhem. In totaal heeft ze ruim 382 jaar in de Reinaldstraat gewoond en ook bijna 382 jaar aan het Schaapsdrift. Hemelsbreed liggen de drie woningen minder dan 300 meter van elkaar. Dan rest mij nog over mezelf te praten, als jongste van het gezin van mijn ouders. Ik heb gelegenheid gehad om de H.B.S. te volgen. Hier kwam ik in 1938 op school, terwijl ik midden in de oorlog in 1943 eindexamen heb gedaan. Daarna heb ik via een leraar een tijdelijk baantje gekregen als laborant op de Kema in Arnhem, waar de voornaamste taak was het keuren van gloeilampen. Hoofddoel voor mij was vrij te blijven van gedwongen arbeid in Duitsland. Na de evacuatietijd in Apeldoorn volgde nog een korte periode op de Kema, tot de verbinding met Utrecht weer enigszins hersteld was en ik kon gaan studeren aan de universiteit. In die tijd woonde ik bij een tante Antonia, weduwe van Everardus ("4") op adres Otterstraat 84 in Utrecht. In april 1948 deed ik candidaatsexamen wis- en natuurkunde, waarna ik binnen enkele weken in militaire dienst moest. Via een opleiding tot reserve-officier artillerie in Breda werd ik kornet en in die rang in april 1949 met de "Waterman" uitgezonden naar Indië. Daar kwam ik in Soerabaia terecht bij de materieeldienst van de A-divisie. Als tweede luitenant ben ik gelukkig gezond in augustus 1950 met het Noorse schip "Skaugum" weer thuis gekomen. Toen volgde het tweede deel van de studie, moeilijk na de onderbreking van 22 jaar, waarin veel vrienden uit de eerste jaren intussen al bijna afgestudeerd waren. Ik was eerst spoorstudent en vanaf juni 1952, toen ik als assistent mijn studiegeld verdiende, woonde ik op een kamer aan de Zuilenstraat 12 bis. In die tijd leerde ik tijdens een fietsvacantie met een vriend mijn latere vrouw Engelina Johanna Horck kennen in Kerkrade. Zij is de dochter van Marinus Bernardus Johannes Horck en Amalia Antonia Hengst. In die tijd werkte ze op de administratie van het hoofdkantoor van de Staatsmijnen in Heerlen. Begin juli 1954 heb ik doctoraalexamen natuurkunde gedaan, waarna ik een baan bleef houden als assistent aan de universiteit. Op 18 october 1954 zijn we gehuwd in Kerkrade voor de wet en daags er na in de kerk op de Holz. We kregen woonruimte op enkele kamers van het huis Averkamplaan 15 in de Utrechtse wijk Oog-in-Al. Kort na elkaar kregen we eerst twee dochters, Carolina Amalia Maria op 4 september 1955 en Elisabeth Geertruida Maria op 24 juli Tijdens het cursusjaar 1955/1956 ben ik voor drie dagdelen in de week leraar geweest aan mijn oude school in Arnhem, naast mijn baan aan de universiteit. Daarna werd ik bevorderd en was de extra inkomstenbron niet meer nodig. We hebben toen in november 1956 een huis gekocht aan de Evert Cornelislaan 30 in dezelfde wijk, waar we vier jaar hebben gewoond. In januari 1959 werd onze oudste zoon Paulus Arnoldus Bernardus (IXii) geboren. 91

92 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN Aan het einde van het jaar 1959 werd ik gevraagd voor een aanstelling aan de Katholieke Universiteit in Nijmegen, waar een studierichting natuurkunde werd opgezet. Op 1 februari 1960 ben ik aan die nieuwe baan begonnen. Juli 1960 zijn we verhuisd naar Nijmegen op het adres Gerrit van Durenstraat 29, waar we nog wonen. Daar ook werd op zondag 19 november 1961 de jongste zoon Nicolaas Johannes Marinus (IXjj) geboren. De volgende tientallen jaren heeft ons leven zich hier afgespeeld. Ik heb aan de universiteit het natuurkunde praktikum opgezet en geleid. In de beginjaren heb ik ook onderzoek gedaan, wat leidde tot een doctorsgraad, behaald op de dag van mijn veertigste verjaardag, 1 juli jaar heb ik de colleges natuurkunde gegeven voor de chemiestudenten en vele taken vervuld op het gebied van bestuur en voorlichting. Mijn vrouw Jelly heeft, toen de kinderen groter werden weer een baan als secretaresse aangenomen aan de medische faculteit in Nijmegen. Later heeft ze enkele jaren als vrijwilligster gewerkt bij de stichting "thuis sterven", waar patienten en hun naasten geholpen worden in de laatste fase van een ziekte. Op 1 augustus 1987 ben ik vervroegd uitgetreden om vier jaar daarna met pensioen te gaan. 8f DE NEGENDE EN TIENDE GENERATIES Uit het voorgaande zal duidelijk zijn, dat in de volgende generatie van deze tak alleen kinderen van Arnold en van mij aanwezig zijn. De kinderen van Arnold hebben alle drie gestudeerd en waren ten tijde van het overlijden van hun vader daarmee gereed. Wil Berendts heeft in Nijmegen rechten gestudeerd. Ze heeft gekozen voor een carriere in de gemeentelijke administratie, eerst in Leusden, daarna in Huizen en nu al weer een aantal jaren als afdelingshoofd van de gemeente Wageningen. Ze woont sinds kort in Oosterbeek. Ze is, evenals haar zus, niet gehuwd. Ans Berendts studeerde biologie in Nijmegen en een tijdlang gewerkt aan een promotieonderzoek. Daarna is ze homeopathie gaan studeren en ze heeft nu een zelfstandige praktijk in Den Haag, maar staat op het punt naar Rotterdam te verhuizen. Ben Berendts (IXhh) heeft de opleiding gevolgd aan de Pedagogische Academie in Arnhem. Eerst heeft hij een aantal jaren een betrekking als onderwijzer gehad in het dorp Rozenburg in Zuid Holland. Vandaar is hij dichter bij zijn geboorteplaats terug gekomen en is hij nu leraar aan een Vrije School in Ede. Hij is in 1976 gehuwd met Truus Barends, die gelijk met hem de opleiding als onderwijzer heeft gevolgd. Zij beheert momenteel een winkel in Ede. Zij hebben drie kinderen; twee dochters Anneke en Geertje en een zoon Arno Berendts (Xoo), die naast Ruben Berendts (Xnn) in Doornenburg (zie hoofdstuk 15) de enige is, die de naam Berendts in de toekomst kan voortzetten na de tiende generatie. Mijn oudste dochter is Carla. Ze heeft de medische studie gadaan tot en met het candidaatsexamen en is toen overgegaan op de opleiding voor dietiste, die ze in 1981 heeft afgerond. Op 17 maart 1981 is zij gehuwd met Johannes C.M.Jansen, geboren in Tilburg op 7 januari 1955; zoon van Cornelius H.Jansen en Maria J.C.Oostelbos. Hans was toen bijna arts en heeft na het voltooien van de studie een specialisatie gedaan tot kinderarts. Carla zelf heeft slechts kort als dietiste gewerkt. Ze kregen twee kinderen en wel Karin Jansen op 29 juni 1983 en Crispijn Jansen op 11 februari Beide geboorten waren in het Radboud ziekenhuis in Nijmegen, terwijl ze in die tijd woonden in 92

93 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN het dorp Beek bij Nijmegen. Na zijn specialisatie in 1987 werkte Hans eerst bij de jeugdgezondheidsdienst in Midden Limburg, maar na enkele jaren trad hij als kinderarts in dienst van de Mutsaertsstichting in Venlo. Toen hij zijn eerste baan kreeg zijn ze verhuisd naar Herkenbosch bij Roermond, waar ze zijn blijven wonen. Beide kinderen zijn nu op middelbare scholen in Roermond, terwijl Carla sinds kort het voorbeeld van haar moeder heeft gevolgd en een baan heeft als secretaresse in het ziekenhuis in die stad. Els Berendts heeft in Nijmegen de studie andragogie gedaan, waarin ze in 1983 doctoraalexamen deed. Na aanvullende studies op het gebied van sociaal werk kreeg ze een baan als sociotherapeute aan de Pompe-kliniek in Nijmegen voor personen met T.B.R.. Midden 1996 heeft ze in de Pompekliniek de zorg gekregen voor de contacten tussen patienten en hun thuisfront. Daarvoor heeft ze met succes een cursus huwelijks- en relatietherapie gevolgd. Ze woonde een aantal jaren in een groepsproject aan de Opaalstraat in Nijmegen, waar ieder zijn eigen flat heeft met per groep de beschikking over gemeenschappelijke ruimten. Ze is niet gehuwd, maar heeft wel een vaste relatie met Adrianus Kolen, die verbonden is aan instituten voor ontwikkelingssamenwerking. Sinds kort wonen ze samen in een historisch dijkhuis in Batenburg. Paul Berendts (IXii) heeft na zijn middelbare school gestudeerd aan de Technische Hogeschool Twente (nu Universiteit Twente). Hij heeft daar in 1983 doctoraalexamen electrotechniek gedaan met specialisatie in de richting van informatica. Tijdens de studie heeft hij Riet Oolman leren kennen, die wiskunde studeerde en vanuit die richting eveneens specialiseerde in informatica. Riet is geboren in Colmschate bij Deventer op 9 augustus 1961 als dochter van Gerrit Oolman en Toos Meyer. Riet is in 1984 afgestudeerd. Samen zijn ze naar Nijmegen gekomen, waar ze aanvankelijk woonden in de van Broekhuizenstraat. Hier heeft Paul eerst gewerkt heeft bij Philips op een ontwikkelingsafdeling en daarna bij de firma Mead-Johnson in Nijmegen in de automatisering. Riet werkte in die tijd bij de afdeling informatica van de Katholieke Universiteit. Op 27 september 1985 zijn ze getrouwd en hebben ze een huis gekocht in de wijk Zwanenveld. Dit huis hebben ze na enkele jaren geruild voor een huis in de wijk Abersland in Wijchen. Ze kregen twee dochters, Lenie Berendts geboren op 23 februari 1990 en Anneke Berendts op 2 maart Lenie is in het Radboudziekenhuis in Nijmegen ter wereld gekomen, Anneke is thuis geboren.. Ze zitten nu in groep 5 en 3 van de basisschool in Wijchen. Intussen zijn beide ouders van baan veranderd. Paul heeft nu de leiding van de automatisering van het Synbra-concern, dat met fabrieken in vier landen artikelen van piepschuim produceert, terwijl Riet werkt als systeembeheerder bij de computerdienst in het facillitair bedrijf van de Katholieke Universiteit. Nico Berendts (IXjj) heeft aanvankelijk een studie gekozen op heel ander terrein als zijn broer. Na een propaedeuse rechten heeft hij een studie politicologie voltooid in Nijmegen, met doctoraalexamen in Daar deze studie slechts beperkt uitzicht biedt op werk heeft hij daarna een opleiding bedrijfskunde gevolgd aan de Universiteit Brabant in Tilburg. Intussen had hij zijn latere echtgenote Marie José Hoogedoorn geboren 16 october 1959 te Helvoirt, als dochter van Adrianus Cornelis Hoogedoorn en Adriana Helena van Riel leren kennen. Ze studeerde in 1990 af aan de Pedagogische Academie in Nijmegen en kreeg direct een baan als lerares in het beroepsonderwijs, dat na enkele fusies een onderdeel is geworden van het Economisch College in Nijmegen. Nico vond eerst werk in het management bij de Provinciale Bibliotheek Centrale in Noord Brabant. Ze gingen samen wonen in Vught, midden tussen de plaatsen waar beiden 93

94 TAK IIIa IN RECENT VERLEDEN EN HEDEN werkten. Na enkele jaren verruilde hij zijn baan voor een leidinggevende functie bij het Academisch Computercentrum van de Utrechtse Rijksuniversiteit. Ze zijn verhuisd naar de Rembrandtlaan in Doorn. In die periode zijn ze gehuwd, wat ze gedaan hebben op het eiland Bonaire. Inmiddels hebben ze twee dochters gekregen Manon, geboren 2 september 1994 en Gemma geboren 11 october Beide geboorten vonden plaats in het ziekenhuis. Nico is in zijn werk steeds dichter in dezelfde richting gegaan, als zijn broer. Hij is nu management consultant bij de firma Cap-Gemini, die zijn hoofdvestiging heeft in Utrecht. Marie José heeft intussen dichter bij huis een baan gevonden aan het Slotemaker de Bruïne instituut in Doorn. 94

95 TAK IIIb EEN TWEEDE GERRIT BEERNTS EN ZIJN BEIDE VROUWEN 9 TAK IIIb; EEN TWEEDE GERRIT BEERNTS EN ZIJN BEIDE VROUWEN In dit en beide volgende hoofdstukken behandelen we familietakken, die beginnen bij broers van Jan Beernts. In paragraaf 5b komen de vier broers naast elkaar voor in een schema. In dit hoofdstuk hebben we het over Gerrit (IIIb). Het duidelijkst komt hij in beeld in 1744, als hij het is, die een verzoek indient bij de rechterlijke macht om de bezittingen te mogen verkopen aan de schuldeisers (zie ' 5d). Dan is hij weduwnaar met "onmondige kinderen" en het oordeel van de juristen is nodig om de rechten van deze kinderen te beschermen. Hierbij blijkt ook, dat hij landbouwer is. Evenmin als van zijn broers weten we de geboortedatum van hem precies, maar die zal tussen 1699 en 1710 liggen. Hij is kennelijk vernoemd naar een oom, die we het nummer IIb hebben gegeven. Wel is gevonden, dat hij in Lathum huwt op 22 april 1736 met een "jonge dochter" (niet eerder gehuwd geweest dus) uit Duiven, genaamd Gwendelina Willmsen (ook Wendel genoemd). Als de datum van de doop van hun eerste kind klopt, was het huwelijk geen dag te vroeg! Hier eerst de namen en doopdata van de drie dochters: Henrica gedoopt 23 april 1736 Joanna gedoopt 18 november 1738 Gertruid gedoopt 17 september 1739 Kinderen van Gerrit Beernts en Gwendelina Willmsen Onder de peten vinden we de broer van de vader Jan Beerens, en de schoonzus Hendrina Bosman. Kort na de geboorte van haar derde dochter moet Gwendelina gestorven zijn. In een stuk uit 1740 komt ze nog voor, maar in 1744 is haar man weduwnaar. We vinden een tweede huwelijk van Gerrit waarvan de aangifte is op 16 october 1744 en de sluiting op 8 november 1744 voor de pastoor in Lathum. De bruid is Geertruidt Otten, waarvan alleen bekend is, dat ze een dochter is van Harmen Otten. Uit dit tweede huwelijk worden weer drie kinderen geboren. Hermen (IVc) gedoopt 10 februari 1745 Hermanus (IVd) gedoopt 2 april 1749 Gerhardus (IVe) gedoopt 19 maart 1751 Kinderen van Gerrit Beernts en Geertruidt Otten Dit keer zijn de peten allen uit de familie Otten; éénmaal Hermannus, tweemaal Hendrik en driemaal Aleyda Otten. Opvallend is het, dat opa Harmen Otten peetvader is bij het tweede van deze kinderen en niet bij het eerste. Dit geeft een aanwijzing, dat er misschien een fout is gemaakt en de eerste "zoon" bij de inschrijving na de doop een "dochter" had moeten zijn. Op deze speculatie komen we nog terug. Verder is niet veel met zekerheid te zeggen. Gerrit moet in of vòòr 1762 zijn overleden, zoals uit de huwelijksaankondiging van een dochter blijkt. Van zijn overlijden is geen aantekening gevonden, zoals ook een dergelijke aantekening van zijn vrouw ontbreekt. Overigens is het opvallend, dat in de periode 1758 tot 1773 veel aantekeningen in Lathum ontbreken, waardoor we blijven zitten met hiaten. Van vier van de zes kinderen denken we meer te weten, namelijk van de dochters Henrica en Joanna; van zoon Gerhardus en van de "zoon" Hermen. De namen van Gertruid en Hermanus zijn we nergens meer tegen gekomen. 95

96 TAK IIIb EEN TWEEDE GERRIT BEERNTS EN ZIJN BEIDE VROUWEN Van twee dochters uit het eerste huwelijk hebben we iets gevonden. Op 16 october 1762 vinden we in Lathum het huwelijk van Harmen Kaaltjes, jonge man, met Henrica Berends, jonge dochter, van wijlen Gerrit Berends te Lathum. De bruidegom komt uit Westervoort. De achternaam komt ook voor als Caaltiens en Keultiens. Noch in Lathum, noch in Westervoort is verder iets van dit echtpaar gevonden. Ze zijn met onbekende bestemming vertrokken. Van dochter Joanna weten we meer. Zij huwt drie maal binnen vijf jaar! De eerste maal huwt ze op 3 mei 1767 te Westervoort (aangifte Lathum 10 april 1767) met Reynder Kaaltjes. Naam en plaats doen vermoeden, dat het hier om een broer van de hierboven genoemde Harmen gaat. Reynder was weduwnaar en eerder, op 15 september 1765 gehuwd met Hendrika Magoed. Gezien de korte tijd van dat vorige huwelijk moet gevreesd worden dat deze in het kraambed is overleden. Uit het huwelijk van Reynder en Joanna wordt één zoon geboren: Henricus Kaaltjes gedoopt 4 februari 1768 in Lathum. Zoon van Reynder Kaaltjes en Joanna Berends De peetouders zijn Hendrik Keultjes en Gertrud Otten (de tweede moeder van Joanna). Reynder Kaaltjes overlijdt te Lathum op 12 september De overlijdensaantekening geeft zijn beroep: kleermaker. Precies na een jaar en een dag, op 13 september 1770, is de ondertrouw en op 8 november het huwelijk tussen Joanna en Jan Toenissen. De bruidegom komt uit Bemmel en is niet eerder gehuwd geweest. Ook dit keer is het geen lang huwelijk, want binnen vijf maanden, op 2 april 1771 overlijdt Jan Teunesse. Nog in dat zelfde jaar, op 8 november 1771 gaat Joanna weer in ondertrouw, nu met Jan Hendriks, geboren in Zevenaar. Vermoedelijk hebben ze een tijd elders gewoond, want pas in 1780 vinden we in Lathum een doop van een kind van dit echtpaar: Wilmina Hendriks gedoopt 27 mei Dochter van Jan Hendriks en Joanna Berends Deze zullen we later nog éénmaal tegen komen, als ze huwt met een achterneef. Het derde huwelijk heeft 34 jaar bestaan. Op 9 april 1806 overlijdt Jan Hendriks, 66 jaar oud "gehuwd geweest met Janna Berends, nalatende drie kinderen". We missen dus twee kinderen, die kennelijk elders zijn geboren. Twee en een half jaar later overlijdt Joanna Berendsen, oud 70 jaren. De leeftijd klopt precies met het geboortejaar 1738, zodat we een bevestiging hebben, dat dit de goede is, ondanks de andere spelling van de naam. Bij haar overlijden worden de drie echtgenoten genoemd en wordt vermeld, dat de drie kinderen "uit het laatste huwelijk verwekt" zijn. Op 10 november 1769 overlijdt Gerrit Berents, zoon van wijlen Gerrit Berents. Dit is dus de jongste zoon uit het tweede huwelijk. Daar er geen gezinnen van zoons zijn gevonden is het duidelijk, dat de naam langs deze tak niet wordt voortgezet. Een interessant probleem vormt Hermina Berendts. Deze trouwt op 4 mei 1775 met Gerardus Siep (ook Zippe, Zijp en zelfs Ingesiep genoemd). Wat opvalt is, dat bij de doop van hun eerste dochter op 26 april 1777 als peter en meter optreden Henricus Berendts en 96

97 TAK IIIb EEN TWEEDE GERRIT BEERNTS EN ZIJN BEIDE VROUWEN Geertruid Otten. Dit maakt het waarschijnlijk dat Hermina een dochter is van Gerrit en Geertruid Otten. In dat geval is deze oudste dochter genoemd naar grootvader Gerrit Beernts, en zijn de peetouders respectievelijk de enige oom van Hermina, die dan nog in leven is en haar moeder. Zuiver speculatie is het, dat de in 1745 als "zoon Hermen" ingeschreven dopeling in feite had moeten worden vermeld als "dochter Hermina". Zij zou dan bij de geboorte van haar eerste kind 32 jaar zijn geweest en bij haar jongste 44 jaar. Dit laatste is heel aannemelijk, omdat zelden moeders op oudere leeftijd dan circa 45 jaar nog een kind krijgen. Het echtpaar heeft totaal acht kinderen ten doop gehouden Gerarda Siep gedoopt 26 april 1777 Gerardus Siep gedoopt 23 maart 1778 Theodora Siep gedoopt 15 april 1780 Gertrudis Siep gedoopt 27 april 1782 Anna Christina Siep gedoopt 22 mei 1784 Christiaan Siep gedoopt 2 september 1785 Henricus Siep gedoopt 7 april 1787 Gertrudt Siep gedoopt 22 october 1789 Kinderen van Gerardus Siep en Hermina Berendts Gezien de naamsherhaling is behalve Gerarda kennelijk ook Gertrudis jong overleden. Onder de doopgetuigen komen we nog meer bekenden tegen, namelijk een tweede maal Hendrik Berendts en Geertruid Otten (bij het tweede kind; wat doet vermoeden, dat het eerste niet lang geleefd heeft); Lucia Berendts (= Lutje, de vrouw van Jan Beernts en dus een tante van Hermina) en Johannes Hendrikx (derde man van haar halfzus Joanna). Mede op grond van deze aanwijzingen heb ik haar in de familie opgenomen. Beide ouders sterven zeer snel na elkaar; Gerrit Siep op 8 mei 1798 en Hermien op 25 mei Het is niet bekend wat er met hun kinderen in leeftijden van 82 tot 21 jaar verder is gebeurd. Daarom stopt het verhaal van deze tak hier nogal abrupt. 97

98 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN 10 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Naast de eigen familietak die loopt via Jan (IIIa), stamt van diens broer Hendrik (IIIc) nog een tak van de familie af, die van ca 1725 tot heden toe is te vervolgen, al moet ik daar een kleine reserve inbouwen. In het vorige en in het volgende hoofdstuk ontmoeten we afstammelingen van nog twee broers. Om in deze tak het overzicht te bewaren beginnen we met een verkorte genealogie, waarin alleen de mannelijke personen voorkomen, die de naam verder gedragen hebben. De namen zijn gespeld, op de manier, die bij de betreffende persoon het meest voorkomt. Hendrik Beernts (IIIc) ca (1 of 2 zoons en 6 of 7 dochters, waaronder:) Gerardus Berendts (IVf) (2 zoons en 2 dochters, waaronder:) Henricus Berendts (Vk) (5 zoons en een dochter, waaronder:) Gerardus Berendts (VIu) x Theodora Bouwman (3 zoons 6 dochters, w.o.:) Theodorus Berends (VIIll) x Albertha Melchers (5 zoons 4 dochters, w.o.:) Gerardus Berends (VIIIcc) x Gerarda Maria Lentjes (5 zoons en 2 dochters) x Hendrina Bosman ca x Gertruda Keultiens Gerarda Janssen Henricus Berens (VIw) x Bartha Hendriks (3 zoons,1 dochter, w.o.:) Hend. Ant. Berens (VIImm) x Aleida Geertruida van Hal (5 zoons, 4 dochters, w.o.:) Hendricus. Ant. Berens (VIIIhh) x Helena Maria Berendts (3 zoons en 2 dochters) Willem Berends (VIy) x Wilhelmina Heijmen (1 zoon, 4 dochters, w.o.:) Albertus F. Berends(VIIpp) x Willemina Greven (4 zoons en 5 dochters, w.o.:) Wilhelmus Ger. Berends (VIIImm) x Catharina M.Bronkhorst (3 zoons en 2 dochters) en x Wilhelmina Joh. Leenders

99 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Bij de indeling van dit hoofdstuk zal deze reeks namen in hoofdzaak worden gevolgd. Opvallend is, dat in de generatie (VI) de achternamen van drie broers ook op drie verschillende manieren worden gespeld. We zullen de afstammelingen hiervan als drie "staken" na elkaar bespreken. Na de eerste generaties zal eerst de staak met in het begin de naamspelling Berendts tot de huidige tijd bezien worden en daarna de staak met spelling Berens en tenslotte de staak met spelling Berends. Dit levert de volgende paragrafen volgorde op. Hierbij is door inspringen aangegeven hoe de verschillende generaties elkaar opvolgen. 10a Hendrik Beernts en Hendrina Bosman. 10b De dochters van Hendrik en Hendrina. 10c De "naamloze dopeling" Gerardus Berendts en Geertruida Keultjes. 10d De dochter van Gerardus en Geertruida, Henrica en haar beide mannen. 10e Henricus Berendts en Gerarda Jansen. 10f Dochter Johanna en Hendrik Putman in Westervoort. 10g De eerste staak: Gerardus Berendts en Theodora Bouwman in Huissen. 10h Gezinnen van dochters van Gerardus en Theodora. 10i Hendrikus Fred. Berends en Gerarda Donkers. 10j Theodorus Berends en Albertha Melchers. 10k De verdere generaties in deze staak. 10l De tweede staak; Henricus Berens en Bartha Hendriks in Duiven. 10m Hendrikus Antonius Berens en Aleida van Hal. 10n Verre verwanten; Hendricus Ant. Berens en Helena M. Berendts. 10o Johannes Hendr. Berens en Gijsberta Maria Tangelder. 10p De derde staak; Willem Berends en Wilhelmina Heijmen. 10q De dochters van Willem en Wilhelmina. 10r Albertus Fred. Berends en Willemina Greven en hun kinderen. 10a HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN We vermeldden al het ontbreken van de doopgegevens in Lathum, kort na 1700, daarom voor de geboorte van Hendrik de schatting "rond 1705". Voor Hendrina hebben we iets meer houvast. Zij huwt namelijk op 7 januari 1726 met Arend Sweers en zegt dan omtrent 20 jaar oud te zijn. Bij de geboorte in 1751 van haar laatste kind zou ze dan 45 jaar zijn, hetgeen niet onmogelijk is. Haar vader is Lammert Bosman. In dat eerste huwelijk van Hendrina worden twee kinderen geboren: - Hendersen Sweers, gedoopt 22 october 1726 in Lathum; - Lambertus Sweers, gedoopt 19 januari Bij de eerste doop is grootmoeder peettante, aangeduid als de weduwe van Lammert Bosman, die dus in 1726 al overleden is. De dopeling zijn we tegen gekomen, als no 95 in de kwartierstaat, langs een grote omweg (zie ' 7f). Een jaar na de geboorte van het tweede kind, op 20 april 1729, is vader Arend Sweers overleden. Op 18 december 1729 tekenen Hendrik Beernts en Hendrina Bosman hun huwelijk aan in Lathum en 5 januari 1730 trouwen ze. Bij de getuigen van het huwelijk is wel een broer van haar, Evert Bosman, maar geen broer van hem. Na de beide kinderen van Hendrina uit haar eerste huwelijk worden acht kinderen van hen samen geboren. Het zijn zes dochters, en twee onduidelijke dopen. Het derde kind heet Jean, zonder dat duidelijk is of het een zoon of dochter is, terwijl van het vierde kind niet eens de naam genoteerd is. Hierop komen we nog uitvoerig terug. 99

100 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Arnolda (Aertjen) doop 29 mei 1732 (peten Gerrith Beernts en Bernardina Bosman) Gertruidt doop 22 januari 1734 (peten Joan. Beerens en Joanna Buitingh) Jean doop 5 april 1736 (peten Henrick Buiting en Henrina?) geen naam vermeld! doop 7 april 1738 (geen namen van peten) Jacoba doop 19 november 1741 (peten Jacob Gerritsen en Wendelina Sweers) Jenneke doop 13 juni 1744 (peet Berent Berentsen en Judith Rikken) Lamberdina doop 1 mei 1746 (peten Arent Bosman en Maria Beerents.) Aleydis doop 28 januari 1751 (peten Theodorus Keuken en Wendelina Wichers) Kinderen van Hendrik Beernts en Hendrina Bosman Bij de peetooms herkennen we de namen van de drie broers van Hendrik. Het is niet duidelijk of Maria Beerents familie is; zij is de vrouw van Evert Bosman, de broer van Hendrina, die getuige was bij het huwelijk en kan dus best als schoonzuster het kind ten doop gehouden hebben. Voor het overige lijken de peten niet tot de familie Beernts te behoren. Het huwelijk blijft 39 jaar bestaan. Op 31 januari 1769, als het jongste kind al 18 jaar oud is, overlijdt "de Huysvrouw van Hendrik Berents". Misschien is Hendrik daarna nog hertrouwd; er wordt namelijk een huwelijk van "een" Hendrik Berendts vermeld op 2 juni 1773 met Judith Keultiens. Het is niet na te gaan of dit om dezelfde persoon gaat. Hij zou dan circa 68 jaar oud zijn! Voor zijn overlijden komen twee data als mogelijkheid voor, namelijk 2 october 1774 en 29 september Door de vermelding van alleen de naam is niet duidelijk welke datum op onze persoon betrekking heeft. Voor de behandeling van hun kinderen zullen we de volgende twee paragrafen gebruiken. In 10c spreken we over de zoon Gerardus, maar eerst over de verdere kinderen. 10b DE DOCHTERS VAN HENDRIK EN HENDRINA Naast de dopeling zonder naam waren er in het gezin van Hendrik en Hendrina zeven andere kinderen. Van vier horen we niets meer; het zijn Gertruydt, Jean, Jenneke en Aleydis. Ze kunnen jong gestorven zijn, vertrokken naar een andere plaats of verder bekend zijn gebleven onder een andere voornaam. Wel is iets gevonden van het oudste kind Arnolda en van nummers vijf en zeven, Jacoba en Lamberdina. Arnolda, die gedoopt is op 29 mei 1732, huwt 4 april 1766 in Lathum met Cornelis Wichers, de niet eerder gehuwde zoon van Jan Wichers (ook Wiggers). Ze gaan wonen op de Nieuwgraaf onder Duiven, vlak bij Lathum, op de plaats, waar nu zaken als Makro en Ikea zijn gevestigd. De kinderen worden ook in Duiven gedoopt. Bij de dopen in die plaats wordt de naam van de moeder meestal als "Berntsen" genoteerd. 100

101 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Joanna Wichers doop 7 februari 1767 Henricus Wichers doop 1 december 1769 Arnoldus Laurentius Wichers doop 10 augustus 1771 Arnoldus en Henrica Wichers doop 12 april 1773 Arnoldus Wichers doop 15 juni 1774 Kinderen van Cornelis Wichers en Arnolda Berendts Bij Joanna wordt vermeld "voorwaardelijke doop"; op moment van de doop was zij kennelijk al overleden. Bekend is verder, dat de eerste Arnoldus (genoemd naar zijn moeder) slechts een week heeft geleefd en dat ook zijn naamgenoot, die deel uitmaakte van een tweeling kort na de geboorte is gestorven. Ten hoogste drie kinderen hebben overleefd. Bij de peten komen voor zus Lamberdina Berendts en een Joanna Berendts (misschien de onduidelijke Jean?). Verder de zwagers Wilhelmus Staring en Henricus van Geyn en twee personen, die langs andere lijnen in mijn voorgeslacht komen: Willem Bartels en Gerarda Lubbers, respectievelijk nrs. 38 en 47 uit de kwartierstaat, zie resp. ' 7c en ' 7f. Arnolda zelf was destijds peettante bij de doop van Gerarda Lubbers! Ze is 67 jaar geworden en overleed op 25 juni Dochter Jacoba werd gedoopt op 19 november Zij huwt, 32 jaar oud, op 4 mei 1774 met Wilhelmus Staring. Volgens gegevens verstrekt door de Heer F.J.M.Staring in Zevenaar is deze Wilhelmus waarschijnlijk de zoon van Ludovicus Staring en Catharina, en te Oud-Zevenaar gedoopt op 4 juni Deze aansluiting is gebaseerd op de overeenkomstige voornamen, die zij aan hun kinderen geven. De bruid is dan 62 jaar ouder dan de bruidegom. We vonden in Lathum vijf dopen: Ludovicus Staring doop 28 februari 1776 Henrica Staring doop 19 april 1777 Joannes Staring doop 4 april 1779 Gerardus Staring doop 22 september 1782 Chaterina Staring doop 16 maart 1784 Kinderen van Wilhelmus Staring en Jacoba Berendts Bij de peten komt vier maal de naam Berendts voor; broer Gerardus, zus Arnolda neef Arnoldus en Henrica (misschien zus Jenneke? zie onder.) Voorts treden op zwager Henricus van Geyn en vijf personen, die niet zijn thuis te brengen. Van de kinderen is het meest opvallende, dat de middelste zoon Joannes Staring op 15 december 1805 in Lathum trouwt met Wilmina Hendriks, een dochter uit het derde huwelijk van Joanna Berendts, die we tegen kwamen in hoofdstuk 9. Daar beider grootvaders broers zijn betreft het hier dus verwanten in de zesde graad. Verder is de levensloop van de kinderen niet nagegaan. Wilhelmus Staring overlijdt jong, al op 17 juli 1784 in Lathum. Jacoba blijft achter met vijf kinderen, waarvan het oudste acht jaar is. Zij trouwt opnieuw op 23 januari 1785 met Petrus Hammink, de op 29 augustus 1756 gedoopte zoon van Bernardus Hammink en Joanna Vrolix. Kennelijk hield ze van jongere mannen, want Petrus is liefst bijna vijftien jaar jonger, dan zij! Uit dit huwelijk hebben we geen kinderen 101

102 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN gevonden, hetgeen niet verwonderlijk is; als bruid is zij al 44 jaar oud. Op 8 februari 1798 overlijdt Jacoba, nalatende drie kinderen. Hierbij moeten in ieder geval zijn Henrica en Joannes Staring, van wie huwelijken zijn gevonden. Zij is 56 jaar oud geworden. Petrus Hammink hertrouwt op 5 mei 1800 met Joanna Arentsen. Met haar krijgt hij in de jaren tot 1807 nog drie zonen en een dochter. Lamberdina Berendts, de 1 mei 1746 gedoopte, op één na jongste dochter van Hendrik en Hendrina, huwt op 4 maart 1774 (twee maanden voor haar zus Jacoba) met Henricus van Geyn, die we al enkele malen noemden als peetoom. Een doop van hem werd niet gevonden. We vonden zeven dopen van kinderen van Lamberdina en Henricus in Lathum. Bij de peten vinden we van de zussen alleen Arnolda, maar wel de zwagers Cornelis Wiggers, Wilhelmus Staring en Joannes Hendriks, de man van nicht Joanna Berendts. Een aantal malen komen broers en zussen van Henricus van Geyn voor. Wilhelmus van Geyn doop 24 juli 1774 Wilhelmus van Geyn doop 19 juni 1775 Henricus van Geyn doop 17 juni 1777 Joannes van Geyn doop 25 augustus 1779 Henrica van Geyn doop 4 october 1783 Antonia van Geyn doop 22 februari 1787 Gertrudt van Geyn doop 22 juli 1789 Kinderen van Henricus van Geyn en Lamberdina Berendts In 1783 heerst de "roode loop", kennelijk een ernstige vorm van dysenterie. Volgens de boeken vallen vijf doden in dit gezin, namelijk op 6, 12 en 16 october de zoons Jan, Hendrik en Willem, maar ook op 26 september Hendrik van Geyn en op 24 october de vrouw van Hendrik van Geyn. Dit klopt echter niet met het feit, dat ze in de jaren er na nog kinderen krijgen! Overlijdensdata na 1789 werden niet gevonden. Tot nu toe de zaken, waar we redelijk zeker van zijn. We vonden verder op 4 mei 1774 het huwelijk in Lathum van Johannes Bloem en Henrica Berendts. Opvallend is, dat dit huwelijk op dezelfde dag is als dat van Wilhelmus Staring en Jacoba Berendts en dat bij beide huwelijken dezelfde getuigen optreden, namelijk Wilhelmus Krijvenger en J.P.Boomhouwer. Het vermoeden lijkt gerechtvaardigd, dat het hier zussen betreft en dan komt in aanmerking degene, die bij de doop Jenneke werd genoemd. Dit paar verdwijnt overigens meteen uit de Lathumsche geschiedenis. 10c DE "NAAMLOZE DOPELING" GERARDUS EN GERTRUDA KEULTIENS We zijn hier aan het voorbeeld van een zaak, waar in plaats van met een zekerheid gewerkt moet worden met een zo goed mogelijk te onderbouwen veronderstelling. In de stukken van Lathum komt namelijk dit echtpaar voor. Zoals met alle naamgenoten uit de boeken van die tijd hebben we geprobeerd of we ze konden inpassen in de familie. Terwijl dit in de meeste gevallen niet is gelukt (zie hoofdstuk 16), menen we hier redelijkerwijze te zijn geslaagd. Gertruda werd te Lathum gedoopt op 16 februari 1737 als dochter van Frederikus Keultjes en Marytje (ook Ytje) Janssen. Haar jongere zus Elisabeth Keultjes, en dus ook hun beider ouders, komen langs een omweg in de kwartierstaat voor, 102

103 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN respectievelijk met nummers 45, 90 en 91; zie paragraaf 7f. Een huwelijksdatum is niet gevonden; het huwelijk zal wel in een andere plaats gesloten zijn. In hun gezin worden vier kinderen geboren, met de volgende doopdata: Henricus (Vk) doop 28 februari 1774 (peten: Henricus Berendts en Christien Keultiens) Fredericus (Vl) doop 15 augustus 1775 (peten: Henricus van Geyn en Elisabeth Keultjens) Henrica doop 29 juni 1777 (peten: Henricus van Geyn en Elisabeth Keultjens) Ida doop 1 januari 1781 (peten: Joannes Evers en Arnolda Berendts) Kinderen van Gerardus Berendts en Gertruda Keultiens Op grond van deze gegevens claim ik, dat Gerardus (IVf) een zoon is van Hendrik en Hendrina Bosman en voer daartoe de volgende argumenten aan: -Alle vier kinderen zijn dan vernoemd naar hun grootouders, eerst naar de ouders van vader en de tweede zoon en tweede dochter naar de ouders van moeder. Hier is de naam Ida kennelijk een verfraaide vorm van de naam Ytje, die kennelijk normaal voor de moeder van Gertruda werd gebruikt. -Bij de peten komen zes verschillende namen voor. (Dat een stel peetouders twee maal na elkaar optreedt doet vermoeden, dat het oudste van die dopelingen snel overleden is; diens naam komen we ook nergens meer tegen.) Twee maal komt een Berendts voor en dit kunnen heel goed de vader van Gerardus en zijn oudste zus zijn. Dan zijn er twee zussen van Gertruda. Vervolgens Henricus van Geyn, die we zijn tegengekomen als man van een zus van Gerardus en dus oom van de dopelingen, terwijl alleen Joannes Evers niet als familielid is thuis te brengen, maar wellicht een goede vriend van het gezin was. Gerardus zelf is ook peet van een kind van deze Evers. Geen enkele naam is duidelijk strijdig met onze stelling! -Zoals eerder vermeld werd in het gezin van Hendrik en Hendrina op 7 april 1738 een kind gedoopt, waarbij de priester vergeten heeft de voornaam te vermelden. Nemen we aan, dat dit onze Gerardus is geweest (een naam, die al eerder in de familie voorkwam), dan passen hij en zijn vrouw wat leeftijd betreft goed bij elkaar - in feite is zij dan een jaar ouder. - In een dergelijke, kleine gemeenschap als Lathum in die dagen zijn niet veel andere gezinnen, waar Gerardus zou kunnen passen. Van dit gezin werd verder weinig gevonden. Kennelijk blijven ze hun hele leven in dezelfde plaats wonen. We vinden het overlijden van Gerrit Berendts vermeld op 2 october Hij is dan 64 jaar oud geworden. Vermeld wordt, dat hij twee kinderen na laat. Behalve Fredericus moet dan intussen ook de jongste dochter Ida overleden zijn. Gertruda overleeft hem ruim zes jaren en overlijdt op 29 januari Ook bij haar wordt vermeld, dat twee kinderen overleven. Over deze kinderen zullen we spreken in de volgende paragrafen, en wel komt eerst in ' 10d de dochter aan de beurt en in '10e de zoon, die een uitgebreid nageslacht heeft gekregen 103

104 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN 10d HENRICA BERENDTS, DOCHTER VAN GERARDUS EN GERTRUDA MET HAAR BEIDE MANNEN De op 29 juni 1777 geboren dochter Henrica trouwt in het eeuwjaar, op 26 augustus 1800 met Johannes Hendrik Greeve. Hij is geboren in het schoutambt Rheden, maar de datum staat niet vast. Zo zou hij bij het huwelijk 28 jaar oud zijn en bij zijn overlijden tien jaar later 30 jaar. Ook de leeftijd van Henrica bij haar eerste huwelijk klopt niet helemaal; zij zou 25 jaar oud zijn, terwijl ze in feite twee jaar jonger is. Er worden vier kinderen gedoopt in Lathum. Henricus Greeve doop 9 december 1800 Gerarda Greeve doop 6 october 1803 Bernardina Greeve doop 16 mei 1806 Gerardus Greeve doop 20 mei 1809 Kinderen van Johannes Hendrik Greeve en Henrica Berendts Hier vinden we bij de peten de broer Henricus Berendts en de tante Lamberdina Berendts, die ook twee maal een kind ten doop houdt namens een andere peettante, die kennelijk niet aanwezig kan zijn. Verder treden nog op de man van Lamberdina, Henricus van Geyn en de schoonzus - vrouw van Henricus - Gerritje Jansen. De vader in dit gezin sterft jong, namelijk op 19 zomermaand Daar een weduwe niet lang kan blijven zitten met kleine kinderen hertrouwt Henrica op 5 juni 1811 met Antonius Kruis. Hij is een landbouwer, geboren in Didam, op 19 januari 1782, als zoon van Gerhardus Kruis en Aleida Berthem. Uit dit tweede huwelijk is nog één kind geboren; Elsken Kruis geb. 24 november 1814 Dochter van Antonius Kruis en Henrica Berendts Henrica is 53 jaar oud geworden. Ze is overleden op 24 november Enkele maanden erna overlijdt haar dochter Gerarda Greeve op 3 maart Aangever is Antonius Kruis, die vermeld wordt in de acte als "schoonvader", terwijl hij in feite de "stiefvader" van de overledene is. Op 27 april 1832 is in Westervoort het huwelijk van Antoon Kruis met Anna Straatman, oud 40 jaar, geboren in Westervoort als dochter van Hendrik Straatman en Aaltje Kregting. Dit huwelijk heeft 22 jaar bestaan. Op 12 september 1854 geeft Antoon Kruis voor de tweede keer het overlijden aan van een echtgenote. Zelf overlijdt hij op 24 maart 1860, 78 jaar oud. Van de kinderen is de levensloop verder niet nagegaan. Toevallig is wel het huwelijk van Elsken Kruis gevonden op 3 mei 1845 in Angerlo met de smid Hendrikus Huygen. 10e HENRICUS BERENDTS EN GERARDA JANSEN Met deze Henricus (Vk) ontmoeten we de enige man in zijn generatie van deze tak. Hij is geboren 28 februari 1774 en staat te boek als dagloner. Gerritje Jansen is afkomstig uit Didam, waar ze op 21 mei 1776 werd geboren als dochter van Hendrikus Jansen en Joanna Rasing. Hun huwelijk vindt plaats te Angerlo op 18 mei Naast 104

105 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN één dochter vinden we de geboorte vermeld van vijf zoons. Ten dele zijn de vermeldingen dopen van de pastoor in Lathum, maar bij de laatste twee is de burgerlijke stand ingevoerd en vinden we alleen nog de geboorteaangifte. Gerardus (VIu) doop 10 mei 1803 Johanna doop 17 juni 1805 Fredericus (VIv) doop 2 november 1807 Henricus (VIw) doop 15 november 1810 Gradus (VIx) geboren 2 april 1813 Willem (VIy) geboren 3 januari 1816 Kinderen van Henricus Berendts en Gerarda Jansen De ambtenaar van de burgerlijke stand begint direct al fouten te maken. De laatste twee zoons worden ingeschreven met de spelling Berends en dit zal niet meer hersteld, maar zelfs erger worden. Twee kinderen overlijden ongehuwd. Ik heb lang gedacht, dat dit ook zou gelden voor de oudste zoon Gerardus, hetgeen zou volgen uit het feit, dat in de gemeente Angerlo niets over hem was te vinden en dat een broertje de vrijwel zelfde naam, namelijk Gradus krijgt. Pas veel later heb ik ontdekt dat Gerardus in Huissen was gehuwd. Ik vond het in een stuk van W.Th.G.Lentjes in een bundel, die werd samengesteld door leerlingen van een cursus genealogie door mevr. H.Aben-Nederpelt. Van de tweede zoon Fredericus is in Angerlo de overlijdensacte gevonden, gedateerd 11 mei 1830, toen hij 222 jaar oud was. Zoon Gradus Berends wordt soldaat, eerst bij de twaalfde afdeling infanterie, daarna bij het regiment lichte dragonders no 4. Zijn persoonsbeschrijving luidt: lang 1,65 meter, aangezicht ovaal, voorhoofd kort, ogen grijs, neus groot, mond klein, kin rond, haar blond, wenkbrauwen idem en geen merkbare kentekenen. Hij overlijdt in dienst op 21 october 1838 te Zaltbommel, waarbij zijn overlijden door twee wachtmeesters wordt aangegeven. Moeder Gerarda heeft het overlijden van haar zoons niet meegemaakt; zij was zelf overleden op 10 december Henricus hertrouwt een jaar later op 30 november 1826 met Catrina Reuling, die in 1800 te Arnhem geboren werd als dochter van Gerhardus Ruyling en Gertrudis van Kempen. Duidelijk is, dat ondanks de burgerlijke stand de spelling van achternamen zeker nog niet consistent is. Het huwelijk is in Duiven en van dat moment af woont het paar ook op de Nieuwgraaf no 9 onder Duiven. In die periode wordt hij eenmaal vermeld als stroodekker. Dit tweede huwelijk duurt 37 jaar, want op 23 mei 1864 overlijdt Catrina in Duiven. Twee jaar later overlijdt ook Henricus, die ruim 92 jaar oud is geworden. In de volgende paragraaf gaan we naar de volgende generatie, met eerst dochter Johanna en daarna de drie zoons, staaksgewijs. Eerst geven we door, wat we weten van het nageslacht van de oudste van beiden in '' 10g tot 10k. Daarna volgt de staak van de derde zoon in '10l tot 10n en tenslotte de staak van de jongste zoon in '10o tot 10q. Zeer opvallend is hier het onderscheid in spelling van de naam. De drie staken starten resp. als Berendts; Berens en Berends, dus drie spellingen bij drie broers! Jammer genoeg gaat in de eerste staak de spelling ook mis. 105

106 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN 10f HENDRIK PUTMAN EN JOHANNA BERENDTS, DOCHTER VAN HENRICUS EN GERARDA, IN WESTERVOORT Het huwelijk van dochter Johanna vond plaats in Westervoort op 14 mei Haar man Hendrik Putman was daar gedoopt op 24 februari 1800, met de ouders Albert Putman en Gouwke Goossen. Het beroep van de bruidegom is stroodekker, evenals zijn schoonvader en later zijn beide zoons. We noteerden vijf kinderen, die volgens de acten de volgende namen en geboortedata hadden: Albert Putman geboren 23 maart 1834 Gerharda Putman geboren 4 september 1836 Petrus Putman geboren 13 juli 1839 Grada Putman geboren 9 juni 1842 Hendrika Putman geboren 26 december 1845 Kinderen van Hendrik Putman en Johanna Berendts De spelling van de achternaam van Johanna bij de geboorteaangiften in Westervoort is nogal variabel; slechts éénmaal is het de juiste spelling Berendts; tweemaal staat er Berendsen en eveneens tweemaal is het Beerntsen. Zoals we eerder zagen komt de laatste vorm juist veel voor in Westervoort. De levensloop van de kinderen werd verder niet nagegaan. Dit paar heeft de zilveren bruiloft net niet mogen beleven, want Hendrik Putman overlijdt, 58 jaar oud op 7 maart 1858 in Westervoort. Zijn weduwe overleeft hem 22 jaar en sterft op 4 april 1880 in het zelfde dorp. 10g DE EERSTE STAAK GERARDUS BERENDTS EN THEODORA BOUWMAN IN HUISSEN Gerardus (VIu) wordt gekeurd voor de Nationale Militie. Hij meet 1 el en 610 strepen, (dus 1,61 meter) heeft ovaal gezicht met spitse kin, plat voorhoofd bruin haar, blauwe ogen, bruine wenkbrauwen grote neus en gewone mond. Verder heeft hij geen merkbare kentekenen. Hij krijgt het lotingsnummer 96 en hoeft niet te dienen. Hij huwt in Huissen met Theodora Bouwman, die op 16 december 1808 werd geboren in Huissen als dochter van Petrus Bouwman en Petronella van de Pavert. Zij krijgen in Huissen negen kinderen, waaronder drie zoons. Petronella geboren 22 februari 1839 Henricus Fredericus (VIIjj) geboren 18 augustus 1840 Gerritje geboren 14 april 1842 Johanna geboren 25 februari 1844 Theodora geboren 30 december 1845 Gijsbertha geboren 26 juni 1848 Gijsbertus (VIIkk) geboren 7 mei 1850 levenloos meisje geboren 27 februari 1854 Theodorus (VIIll) geboren 23 maart 1858 Kinderen van Gerardus Berendts en Theodora Bouwman 106

107 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN geboorteacte van Theodorus Berends Op de trouwacte tekent Gerardus als Berends. Meestal tekent hij bij de geboorteaangiften als Berendts, met uitzondering van twee van de jongere kinderen, waar hij de "t" weglaat. Toch is de ambtenaar meestal zo eigenwijs om de naam als Berends te spellen, met maar één uitzondering, de aangifte van Petronella. Deze is het enige van de kinderen, die als Berendts door het leven gaat. Als beroep staat bij de aangiften in februari en maart tabaksplanter. Bij de andere aangiften staat in 1840 en 1842 schipper en verder arbeider. Dit zou kunnen betekenen, dat sprake is geweest van seizoenwerk. Het adres is bij alle geboorteacten Malburgen D no 13. Aanvankelijk woont hij daar in bij de schoonouders; rond 1840 is Gerardus hoofdbewoner en wonen zijn schoonouders bij hem in. Na 1860 is het huis genummerd D no 15. Het heeft gelegen in wat nu de Bakenhofstraat is in Arnhem-Zuid. Twee van de kinderen overlijden jong; Gijsbertha op 27 december 1848 (zes maanden oud) en Gijsbertus op 17 december 1871 (21 jaar oud). Twee zoons en vier dochters hebben eigen gezinnen gesticht. Gerardus is 72 jaar oud geworden. Hij overlijdt 18 mei Theodora gaat dan inwonen bij haar dochter Gerritje, waar ze nog tien jaar leeft tot 13 mei

108 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN 10h GEZINNEN VAN DE DOCHTERS VAN GERARDUS BERENDS EN THEODORA In 10g zagen we, dat er in het gezin van Gerardus Berends en Theodora Bouwman naast de zoons zes meisjes werden geboren, waarvan er twee bij de geboorte of op jonge leeftijd zijn overleden. Van de oudste dochter, Petronella Berendts weten we alleen, dat ze op 1 november 1866 in Huissen huwt met Johannes Hendrikus van Daalen, geboren 18 augustus 1829 in Bemmel en zoon van Jacobus van Daalen en Gerthruida de Heur. Voor het huwelijk woonde de bruidegom in Westervoort. Alleen bij deze eerste dochter is de correcte spelling van de achternaam gebleven. Verder is niets bekend. Gerritje of Geertruida Berends huwt op 26 mei 1877 in Huissen met Hendrikus Lentjes. Deze is op 16 januari 1848 in Huissen geboren als zoon van de tabaksplanter Johannes Lentjes en Hendrina Witjes. In hun huis woonden eerst ook haar moeder Theodora Bouwman, die weduwe was en Theodorus haar jongste broer tot aan diens huwelijk in Hier komen zes kinderen: - Gerardus Lentjes geboren 28 juli Johannes Lentjes geboren 21 juli Theodora Lentjes geboren 26 september Gijsbartus Lentjes geboren 25 september Theodorus Lentjes geboren 7 december Hendrikus Lentjes geboren 1 december 1886 Hendrikus is overleden op 10 juli Gerritje trekt in bij haar zoon Theodorus Lentjes, waar ze op 7 februari 1917 overlijdt. Johanna Berends, geboren 25 februari 1844, huwt in Duiven op 9 september 1864 met de schipper Hendricus Andreas Verhoeven, geboren in 1838 in Duiven als zoon van Arnoldus Verhoeven en Petronella Driessen. Ze gaan in Loo bij Duiven wonen en krijgen daar negen kinderen: - Ida Petronella Verhoeven geboren 4 maart Petronella Verhoeven geboren 19 juni Gerarda Verhoeven geboren 27 september Theodorus Hendricus Verhoeven geboren 3 december Arnoldus Johannes Verhoeven geboren 14 mei Theodora Johanna Verhoeven geboren 10 januari Gerardus Gijsbertus Verhoeven geboren 12 september Henricus Andreas Verhoeven geboren 22 februari Johanna Maria Verhoeven geboren 10 maart 1880 We vonden, dat de jongste zoon, genoemd naar zijn vader, op 9 augustus 1890 bij Duiven is verdronken in de Rijn. Johanna komen we rond 1910 weer in Huissen tegen, waar ze dan in woont bij haar zoon Arnoldus Johannes en schoondochter Hermina Maria Schoenmakers op het adres C13 in de Middelwaard. Hier overlijdt zij op 25 maart Haar man moet veel eerder overleden zijn. Dan komen we aan de vierde dochter Theodora Berends, geboren 30 december Zij blijft in Huissen wonen, waar ze huwt met Gerardus Leyser, als zoon van de gelijknamige vader en diens vrouw Elisabeth Jansen geboren op 5 october Zijn vader was ook tabaksplanter. Ze gaan wonen op het adres C 161 in Huissen. Van hen 108

109 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN vonden we vijf kinderen: - Hermanus Gradus Theodorus Leyser geboren 27 december Theodorus Gerardus Johannes Leyser geboren 23 maart Gerarda Elisabeth Leyser geboren 20 juli Johannes Petrus Leyser geboren 15 november Elisabetha Maria Leyser geboren 29 october 1882 Theodora overlijdt jong, op 3 februari 1888 te Huissen, 42 jaar oud. Ruim drie jaar later, op 31 augustus 1891 volgt een tweede huwelijk van de vader met Johanna Meeuwsen, geboren te Huissen op 18 februari 1868 in het gezin van Jacobus Meeuwsen en Antonia Antonette Willemsen. Verder hebben we dit gezin niet gevolgd. 10i HENRICUS FREDERICUS BERENDS EN GERARDA DONKERS De oudste zoon van Gerardus en Theodora, Henricus Fredericus (VIIjj), geboren 18 augustus 1840, zoekt zijn bruid weer in de Lijmers. Hij huwt op 13 januari 1864 in Arnhem met de uit Didam afkomstige Gerarda Donkers. Deze werd geboren op 18 februari 1831 en was de dochter van Evert Donkers en Joanna Peters. De bruidegom is dan schipper en kan twee maanden later niet zelf de geboorte van zijn eerste dochter aangeven, omdat hij met het schip onderweg is. In totaal worden hier vier dochters en twee zoons geboren. Gesina geboren 11 maart 1864 te Didam overleden 30 januari 1876 te Huissen Theodora geboren 20 october 1865 te Huissen overleden 8 maart 1875 te Huissen Johanna geboren 8 maart 1867 te Huissen levenloos meisje geboren 14 october 1869 te Huissen Gerardus Theodorus (VIIIz) geboren 27 october 1871 te Huissen Hendricus Fredericus (VIIIaa) geboren 2 november 1874 te Huissen overleden 18 februari 1876 te Huissen Kinderen van Henricus Fredericus Berends en Gerarda Donkers Ze wonen dicht bij zijn ouders, namelijk tot ca 1880 op D no 16 in Malburgen. Daarna een tijd lang op B no 20 in Huissen dan weer in Malburgen op A no 7 en A no 16. Als beroep staat naast grindschipper ook soms vermeld tabaksplanter. Van hun kinderen hebben er slechts twee de volwassen leeftijd bereikt. Henricus Fredericus overlijdt in Huissen op 24 februari 1908, dus 68 jaar oud. Gerarda trekt in bij dochter Johanna en overlijdt na bijna 6 jaar op 22 december Dochter Johanna is op 13 november 1901 te Huissen gehuwd met Rutgerus Willemsen, die te Bemmel is geboren op 24 maart 1870 en de zoon is van Theodorus Willemsen en Willemina Vermeulen. We hebben van dit paar niets kunnen vinden. Gerardus Theodorus, (VIIIz) huwt op dezelfde dag, als zijn zus, dus ook 13 november 1901 te Huissen met een zus van haar man: Helena Willemsen, drie jaar ouder dan haar man, geboren 3 januari 1869 te Bemmel. Dit paar woont in Huissen op het adres van zijn ouders A no 16, later A no 20 en A no 21, waarbij het niet duidelijk is of het hier verhuizingen betreft of een nieuwe nummering van het huis. 109

110 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Hendricus Theodorus (IXqq) geboren 3 november 1902 Gerarda Wilhelmina geboren 18 mei 1904 Rutgerus (IXrr) geboren 10 october 1905 Gerardus Theodorus (IXss) geboren 18 april 1911 Kinderen van Gerardus Theodorus Berends en Helena Willemsen In dit gezin vonden we vier kinderen. Deze zijn alle vier op dat adres blijven wonen zonder te trouwen. Bekend is, dat vader Gerardus Theodorus overleden is op 7 februari De kinderen hebben een hoge leeftijd bereikt en zijn in hun ouderlijk huis overleden in de jaren tachtig. Langs deze lijn is de familienaam dus niet voortgezet. 10j THEODORUS BERENDS EN ALBERTHA MELCHERS Theodorus (VIIll) is geboren als nakomertje in het gezin op 23 maart Zijn oudste zus was toen al 19 jaar oud en zijn broer 17. Toch zou zonder hem de familienaam in Huissen zijn uitgestorven. Hij treedt op 28 mei 1884 in het huwelijk met Albertha, de op 6 juli 1859 in Huissen geboren dochter van Joannes Melchers en Catharina Polman. Ook dit gezin woont in Malburgen en wel rond 1895 op A no 15 en na de eeuwwisseling op A no 14. We vonden van hen in totaal tien kinderen, allen geboren in Huissen. Theodora Maria geboren 5 october 1884 Catharina geboren 8 augustus 1886 Grada geboren 12 maart 1889 Johannes (VIIIbb) geboren 11 november 1891 overleden 25 maart 1893 Gerardus (VIIIcc) geboren 16 januari 1894 Johannes (VIIIdd) geboren 20 september 1895 Theodorus (VIIIee) geboren 11 april 1898 Johanna geboren 15 februari 1901 overleden 25 maart 1916 Hendrikus (VIIIff) geboren 20 december 1902 Wilhelmus (VIIIgg) geboren 7 november 1906 Kinderen van Theodorus Berends en Albertha Melchers Het beroep van Theodorus is mij niet bekend. Wel is bekend, dat het huwelijk lang heeft bestaan. Ze hebben op hun beurt het huwelijk van zeven van hun tien kinderen meegemaakt en als Albertha op 16 december 1931 overlijdt, 72 jaar oud, zijn er 28 kleinkinderen geboren. Er zullen er nog 6 volgen. Theodorus wordt 82 jaar oud en overlijdt tien dagen na de Duitse inval in Nederland op 20 mei Van hun dochters is het volgende bekend: Dochter Theodora Maria huwt op 5 mei 1909 met Theodorus Antonius Hendriks, geboren te Huissen op 19 juni 1882 als zoon van Hendrikus Hendriks en Antonia van de Sande. Ze krijgen twee kinderen: - Theodorus Everardus Ant. Hendriks geboren 3 april Antonia Catharina Maria Hendriks geboren 31 augustus 1911 Vijf weken na de geboorte van haar tweede kind overlijdt Theodora Maria op 6 october 1911 in Huissen, waar ze woonde. De weduwnaar hertrouwt met Catharina 110

111 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Vedder, geboren op 30 januari 1887 in Duiven. In Huissen komt in dit tweede gezin nog een tweeling op 27 maart Op 25 maart 1917 verhuist het gezin naar Zevenaar en verliezen we hen uit het oog. De tweede dochter Catharina huwt in 1913 de warmoezenier Theodorus Jansen, geboren in Huissen op 6 maart 1887 en de zoon van Hendrik Jansen en Rosalina van Bon. Ze gaan wonen in de Karstraat in Huissen no F 179. Bij de volkstelling van 1947 komt zijn naam niet meer voor, zodat ik vermoed, dat hij intussen is overleden. Er zijn in dit huwelijk zes kinderen geboren: - Catharina Albertha Jansen geboren 15 november Rosalina Jansen geboren 7 september Theodorus Jansen geboren 24 october Johanna Jansen geboren 6 januari Grada Jansen geboren 9 augustus Theodora Jansen geboren 14 februari 1927 De derde dochter in dit gezin is Grada, geboren 12 maart Zij huwt op 8 april 1920 in Huissen met de schipper/landbouwer Wilhelmus Bernardus Lentjes, geboren op 16 juli 1890 in Huissen en de zoon van Johannes Lentjes en Johanna Engelen. Hun adres is aanvankelijk Loostraat in Huissen, maar vanaf 1924 Malburgen A 19. In dit gezin komen twee zonen: - Johannes Theodorus Lentjes geboren 25 december Theodorus Johannes Lentjes geboren 23 augustus Grada overlijdt in Arnhem op 26 november 1965, terwijl haar man bijna twee jaar later, op 16 augustus 1967 in Bemmel overlijdt. De oudste zoon huwt op 14 juli 1949 met Johanna Hendrina Braam, geboren 14 juli 1925 in Ubbergen. Beide zoons overlijden jong; Theodorus Johannes, ongehuwd, op 30 juli 1949 in Arnhem en Johannes Theodorus op 7 juni 1956, ook in Arnhem. Een zoon van Johannes Theodorus, W.T.G.Lentjes, geboren 4 september 1952 heeft mij de eerste gegevens over deze staak gegeven, die hij had verzameld bij het nazoeken van de geschiedenis van de familie Lentjes. Deze zoon is zelf overleden op 6 september k DE NEGENDE GENERATIE BERENDS IN DEZE STAAK EN VERDER Er zijn vijf zonen van Theodorus Berends volwassen geworden; zie de tabel aan het begin van de vorige paragraaf. We zullen aan hun gezinnen elk een sub-paragraaf wijden, omdat er vaak een uitgebreide familie is. 10ka De oudste zoon hiervan is Gerardus (VIIIcc), geboren op 16 januari Hij huwt op 8 januari 1919 te Huissen met Gerarda Maria Lentjes, geboren 7 februari 1895 te Huissen als dochter van Johannes Lentjes en Johanna Engelen (en dus een zus van de man van Grada Berends, zie einde van de vorige paragraaf). Van dit gezin zijn vijf zoons en twee dochters bekend. Gerardus werkt in Malburgen op een steenfabriek en woont er vlak bij in een huis van de fabriek. Voorwaarde hierbij is wel, dat zijn zoons ook op deze fabriek gaan werken. In dit gezin kon de vijf en veertig-jarige bruiloft worden gevierd. Gerarda overlijdt als ze 70 jaar oud is op 22 november 1965 in Huissen, terwijl vier jaar later, op 2 januari 1970 Gerardus haar volgt. 111

112 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Theodorus Johannes (IXtt) geboren 30 april 1919 Johannes Gerardus (IXuu) geboren 6 juni 1920 Hendrikus Gerardus (IXvv) geboren 4 december 1922 Johanna Antonia geboren 1 februari 1926 Gerardus Wilhelmus (IXww) geboren 3 maart 1927 Catharina Alberta geboren 12 augustus 1928 Wilhelmus (IXxx) geboren 12 september 1935 Kinderen van Gerardus Berends en Gerarda Maria Lentjes De oudste zoon van Gerardus, met de namen Theodorus Johannes (IXtt) is nooit gehuwd geweest. Hij is overleden in Johannes Gerardus Berends (IXuu) is gehuwd met Gerarda Margaretha Janssen. Ze krijgen één zoon: - Gerardus Johannes Berends (Xrr) geboren 15 juni 1948 in Huissen. De vader is overleden op 16 februari 1976, terwijl moeder Gerarda in 1996 woont in Huissen in de Doelenstraat. Op zijn beurt is zoon Gerardus Johannes op 2 april 1971 in Huissen gehuwd met de in Huissen op 8 mei 1953 geboren Antonia Anna Wilhelmina Hendriks. Ze hebben twee dochters: - Angelique Berends geboren 4 september Chantal Berends geboren 20 october 1974 Het gezin woont in 1996 op adres Bakboord 3 in Huissen. Henricus Gerardus Berends (IXvv) heeft circa 20 jaar gewerkt op de steenfabriek in Malburgen en daarna altijd in de bouw. Hij huwt in april 1947 met Maria Johanna Derksen, die geboren is in Huissen op 30 juni Hier worden vijf kinderen geboren: - Johanna Maria Berends geboren 21 maart Zij is gehuwd met Cor Berkien uit Culemborg en heeft een zoon gekregen Patrick Berkien, die gehandicapt was en op 21-jarige leeftijd is overleden en een dochter Monique, die een spierziekte heeft en opgenomen is in de "Winkelsteeg" in Nijmegen. De ouders wonen in Culemborg. - Gerarda Maria Berends geboren 4 februari 1952 Zij is getrouwd met Ben Blikkendaal uit Arnhem en woont ook in Arnhem. Ze hebben drie kinderen, Bas, Pim en Sanne Blikkendaal. - Geertruida Catharina Berends geboren 1 juni 1955 Zij is gehuwd met J.Maatman; heeft dochter Simone Maatman en woont in Huissen. - Gerardus Hendrikus B. Berends (Xss) geboren 5 december 1957 Hij werkt eerst als timmerman in de bouw en doet nu onderhoudswerk bij een service-bedrijf. Hij is gehuwd met Derksen, woont in Elst, Bonenkamp 13; twee kinderen Lotte en Luuk Berends (XI ). - Hendrikus Gerardus Berends (Xtt) geboren 7 februari 1959 Hij werkt als P.R.-medewerker bij het energiebedrijf NUON. Hij is gehuwd met Bernadette Coeleman, woont Dille 10 in Malden; twee kinderen David Berends (XI) en Sara Berends. Op 4 april 1961 overlijdt de moeder in dit gezin Maria Johanna na een ziekte van drie jaar aan een tumor in de hersenen. Er volgt op 19 september 1961 een tweede 112

113 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN huwelijk met de op 30 april 1939 in Huissen geboren Hendrina Grada Arends. De ouders wonen in 1996 op adres van Gelrestraat 18 in Huissen. Uit dit tweede huwelijk wordt nog een zoon geboren: - Gerardus Antonius Joh. Berends (Xuu) geboren 9 augustus 1964 Ook deze zoon is inmiddels gehuwd met Eugenie Rikken en heeft een dochter Demi Berends. Gerardus werkt als supervisor bij de P.T.T.. Het gezin woont in Bemmel. Dochter Johanna Antonia Berends geboren 1 februari 1926 is in Huissen op 13 augustus 1948 gehuwd met Bernardus Johannes Balk. Deze is op 9 april 1925 in Angeren geboren. Zij krijgen drie kinderen: - Gerardus Bernardus Balk geboren 19 april 1956 te Arnhem - Gerarda Maria Johanna Balk geboren 14 juli 1960 te Huissen - Eduard Bernardus Joh. Balk geboren 12 september 1961 te Huissen. Het gezin woont in 1996 in de van Gelrestraat 10 in Huissen. Nu volgt weer een zoon Gerardus Wilhelmus Berends (IXww) geboren 3 maart Hij werkt in Arnhem voor Coberco als melkslijter. Op 7 september 1953 huwt hij in Huissen voor de wet en 13 november 1954 in Den Haag voor de Kerk met Maria Johanna Gerarda de Kort, geboren te Heusden op 10 september Haar ouders zijn Johannes de Kort en Johanna Leyten. Drie zoons zijn uit dit huwelijk geboren in Huissen. Gerardus Wilhelmus overlijdt in Huissen op 25 maart Zijn weduwe woont Laurentiusstraat 20b in Huissen. De kinderen zijn: - Gerardus Johannes Wilhelmus Berends (Xvv) geboren 21 januari 1957 Hij werkt op een bank in Ede. Op 25 augustus 1978 is hij gehuwd met de Doesburgse Ina Methorst, geboren 16 juli Ook zij krijgen drie zonen Robertus Geert Jan (XI ) geboren 26 juni 1980 te Giesbeek, zijn roepnaam is Arjen; Jille Johannes (XI) geboren 14 september 1982 te Giesbeek en Sjoerd Gerardus (XI ) geboren 7 augustus 1989 te Lathum. Het toeval wil, dat dit gezin woont in Lathum op het adres Koestraat 29, nagenoeg of helemaal op de plaats waar 300 jaar eerder ook Gerardus Beernts woonde (zie ' 5c). - Johannes Gerardus Wilhelmus Berends (Xww) geboren 4 januari 1960 Hij huwt op 9 augustus 1985 met Irene Beatrix Johanna Melchels, geboren in Huissen op 6 juli Uit dit huwelijk is een dochter geboren Johanna Theodora Berends (Sandy) op 6 april 1988 in Huissen. Het adres is Bakboord 17 in Huissen. Hij werkt op de administratie van de gevangenis, die weer ongeveer op de plaats staat, waar de familie lange tijd heeft gewoond in Malburgen. - Robertus Petrus Hubertus Berends (Xxx) geboren 2 juli De jongste zoon is op 5 november 1979 in Arnhem overleden ten gevolge van een verkeersongeluk. Het volgende van de kinderen van Gerardus (VIIIcc) is de dochter Catharina Alberta Berends, geboren 12 augustus Ze huwt op 21 april 1960 met Wilhelmus Lubbers, die geboren is in Arnhem op 9 december 1933 en zoon is van Johannes Reinier Lubbers en Johanna Willemina Speldenbrink. Er komen in dit gezin geen kinderen. Willem overlijdt in Nijmegen op 28 september Zijn weduwe woont in 1996 in de van Gelrestraat 5b in Huissen. De jongste zoon draagt de naam Wilhelmus Berends, (IXxx) geboren 12 september Van hem en zijn echtgenote heb ik de meeste gegevens verkregen over de familie in Huissen. Hij huwt op 25 februari 1959 te Huissen met Maria Christina Kuster, 113

114 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN geboren op 20 october 1940 te Huissen, als dochter van Johannes Albertus Kuster en Bernardina J.Lippmann. Nadat hij gewerkt heeft op de steenfabriek, net als zijn broers, heeft hij gewerkt en gewoond in Loenen en Arnhem om nu weer terug te komen in Huissen in dezelfde straat als drie van zijn broers en zusters namelijk op no 12 in de van Gelrestraat. Ze hebben drie zoons en twee kleinzoons: - Gerardus Johannes Martinus Berends (Xyy) geboren 2 maart 1959 Hij is gehuwd met Anja Hubers uit Groessen; woont in Huissen. - Wilhelmus Johannes Maria Berends (Xzz) geboren 12 november 1960 Hij woont in Deventer samen met een vriendin. - Johannes Albertus Maria Berends (Xaaa) geboren 13 juni Deze zoon is gehuwd met Evelien Merkus; woont Ruiterkamp 42 in Elst en heeft twee kinderen Lars Berends (XI ) en Mats Berends (XI ) 10kb We kijken nu naar de tweede zoon van Theodorus. Johannes Berends (VIIIdd) werd geboren 20 september 1895 in Huissen. Hij huwt rond 1921 met Wilhelmina Carolina van Deelen, die op 12 augustus 1901 in Gendt werd geboren, dochter van Petrus van Deelen en Gerarda Johanna Maria Roelofs. Gezien de geboorteplaatsen van hun kinderen hebben ze op meer plaatsen gewoond. Johanna Catharina W. geboren 17 september 1922 in Bemmel Maria Albertha geboren 20 augustus 1925 in Brunssum Wilhelmina geboren 7 december 1927 in Brunssum Johannes Theodorus (IXyy) geboren 31 december 1931 in Huissen Elisabeth Tinie Kinderen van Johannes Berends en Wilhelmina Carolina van Deelen Op 1 mei 1929 komen ze naar het adres Malburgen A4 in Huissen en later A3. Vier jaar later, op 16 augustus 1933 vertrekt het gezin naar Arnhem, waar hij op de zinkfabriek werkt. In 1947 woont Johannes, die intussen gescheiden is, op het adres Tivolilaan 92 in Arnhem, bij het gezin van zijn broer Hendrikus. Van de kinderen is er één bij haar moeder blijven wonen aan de Westervoortsedijk in Arnhem, terwijl voor de andere kinderen een tehuis is gevonden. Later is Johannes opnieuw gehuwd met Franziska Johanna Splithof, geboren 21 october 1906 in Haldern (Duitsland). Zijn tweede vrouw overleed in Arnhem op 6 juni 1965, terwijl Johannes zelf daar is overleden op 13 september De meeste dochters zijn gehuwd. De oudste, Annie, met L.Diepraam; Maria met S.Pijper; Willie met H.Jonker; Betsie met May. Ik heb de gegevens gekregen van de enige zoon, Johannes. Deze is gehuwd met Gerarda Petronella Everdina van Santvoort, geboren 7 augustus 1929 in Ginneken- Bavel. Zij hebben twee kinderen: - René Berends (Xbbb), zelf inmiddels ook weer gehuwd met C.van Bergen, met twee kinderen Sandra en Kim Berends wonende in Veldhoven en - Ingrid Berends, die gehuwd geweest is met H. de Bresser, met wie ze drie kinderen heeft: Nick, Roy en Miths de Bresser. Ook zij woont in Veldhoven. 114

115 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN 10kc Theodorus Berends (VIIIee), die op 11 april 1898 in Huissen het levenslicht zag, huwt op 29 october 1919 in Huissen met de stadgenote Christina Pelkman. Zij werd op 8 october 1899 geboren als dochter van Johannes Pelkman en Anna Maria Boogaars. We vonden van dit gezin drie kinderen Theodorus Johannes (IXzz) geboren 18 november 1918 in Huissen Maria Elisabeth geboren 16 mei 1920 in Huissen Catharina Maria geboren 1 juni 1929 in Huissen. Kinderen van Theodorus Berends en Christina Pelkman In Huissen vonden we als adres Achter de Muur D 286. Ook dit gezin vertrekt naar Arnhem en wel op 4 november 1937 naar het adres Forelstraat 102 in de dan splinternieuwe wijk ten zuiden van de Rijn. Bij de volkstelling van 31 mei 1947 wonen de ouders en de jongste dochter daar nog. De oudere kinderen zijn dan kennelijk gehuwd. Christina Pelkman is in Arnhem overleden in de maand februari van Haar man Theodorus volgde haar binnen een jaar op 7 januari Theodorus Johannes (IXzz) woont op het adres Orchislaan 36 in Arnhem-Zuid, vlak langs de oprit naar de Rijnbrug. Hij is bakker van beroep. Uit zijn huwelijk met A.Kroeze zijn drie kinderen geboren: - Theodorus G.J.Berends (Xccc) geboren 1 februari 1947 in Huissen. Hij is wel gehuwd geweest, maar heeft geen kinderen. - Aleid Berends geboren 13 december Zij is gehuwd met Cor Schepers en heeft één zoon. - Hennie Berends (Xccd) geboren 11 october De naam van zijn huwelijkspartner is Nancy Stomp, met wie hij één dochter heeft. Zij wonen in Arnhem, Geertruidenbergpad 5. Dochter Maria Elisabeth woont in 1947 Karperstaat 75, drie straten van haar ouders. Ze is op 25 juli 1944 gehuwd met Arnoldus A.Lippmann, geboren 14 september (Arnoldus Lippmann en de schoonmoeder van Wilhelmus Berends (IXxx) met de naam Bernardina Lippmann zijn broer en zus van elkaar.) Hij is grossier in bakkersartikelen. Zij krijgen drie kinderen, waarvan het oudste wel op een heel moeilijk moment komt, namelijk een week na de luchtlandingen in 1944 en twee dagen voor de gedwongen evacuatie van Huissen. Het jonge gezin moet vluchten en beleeft de laatste maanden van de oorlog in Doorn. - Christina Maria Elisabeth Lippmann geboren 25 september 1944 te Huissen overleden 26 september 1946 te Arnhem. - Wilhelmus Th.Lippmann geboren 7 maart 1946 te Arnhem gehuwd met J.Duijts; zoon Harro Lippmann geboren 14 maart Christina Maria Elisabeth Lippmann geboren16 januari 1948 te Arnhem gehuwd met G.W.H.Willemsen; twee kinderen; dochter Mariëlle en zoon Niels Willemsen. Arnoldus Lippmann is op 8 januari 1974 in Arnhem overleden. Zijn weduwe heeft een aantal jaren in Zevenaar gewoond in een bejaardenwoning, maar woont sinds begin 1997 bij haar dochter op het adres Petuniastraat 6 in Didam. Van haar heb ik de gegevens gekregen van dit deel van de familie. 115

116 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN De tweede dochter van Theodorus, Catharina Maria, is met J.Scholten uit Angeren gehuwd. Uit dit huwelijk zijn twee dochters geboren - I.Scholten geboren 21 januari 1956; gehuwd met R.Eichelsheim; woont Nijmegen. - A.Scholten geboren 21 juli 1957; gehuwd met G.Verwey, woont in Culemborg. 10kd Zoon Hendrikus Berends (VIIIff) geboren 20 december 1902, heeft het grootste gezin gevormd. Hij is op 19 mei 1927 in Huissen gehuwd met de twintigjarige Hendrika Johanna Laurentzen, geboren 19 december 1906 als dochter van Theodorus Laurentzen en Johanna Jansen. Hendrikus werkt aanvankelijk op de steenfabriek in Malburgen. Van hun acht kinderen zijn de oudste drie geboren in Huissen. Februari 1934 verhuist ook dit gezin naar Arnhem, waar Hendrikus in de bouw werkt. In 1947 vinden we hen op het adres Tivolilaan 92. Theodorus Hendrikus (IXaaa) geboren 14 februari 1927 Johanna Alberta geboren 16 februari 1928 Wilhelmus (IXbbb) geboren 25 mei 1929 Catharina geboren 2 augustus 1931 Hendrikus (IXccc) geboren 30 augustus 1938 Hendrika geboren 30 augustus 1938 Jacoba A. geboren 28 september 1941 Alberta R. geboren 17 december 1946 Kinderen van Hendrikus Berends en Hendrika Joh. Laurentzen Hendrikus is in Arnhem overleden op 20 augustus 1977 en moeder Hendrika op 22 september Van hun kinderen is bekend, dat zoon Theodorus weer twee zonen heeft: - Hendrikus Berends, (Xddd) geboren in 1953 in Arnhem en - Rudy Berends, (Xeee) geboren in 1961 in Arnhem. Zoon Wilhelmus is ongehuwd gebleven. Hij is overleden 30 december Dochter Catharina, van wie ik gegevens over dit deel van de familie kreeg, is gehuwd met H.C.Bolleman. De zoon Hendrikus heeft weer drie zonen - Antonius Berends, (Xfff) geboren in 1963 in Arnhem - Marcel Berends, (Xggg) geboren in 1967 in Arnhem en - Robert Berends, (Xhhh) geboren in 1970 in Arnhem Alle hier genoemden wonen in Arnhem in ke De jongste zoon van Theodorus is de op 7 november 1906 geboren Wilhelmus Berends (VIIIgg). Van hem is alleen bekend, dat hij zeer laat is gehuwd met een weduwe, A.Franssen, die al een kind had. Hij heeft geen eigen kinderen gekregen. Hij is overleden op 26 juli Zover nu bekend is tellen we als aantal afstammelingen in deze "Huissense tak": met naam Berends met andere naam generatie VII 3 mannen 6 vrouwen generatie VIII 8 mannen 8 vrouwen 11 mannen 9 vrouwen generatie IX 13 mannen 15 vrouwen 4 mannen 6 vrouwen generatie X 17 mannen 6 vrouwen 3 mannen 5 vrouwen 116

117 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Hierbij zijn onder "Andere naam" alleen geteld de kinderen waarvan de moeder zelf nog wel de naam Berends droeg. Dus van dochters uit generatie VIII zijn alleen de kinderen geteld in generatie IX en weten we vrijwel nooit iets over kleinkinderen in generatie X. Verder moge uit hetgeen in deze paragraaf gesteld is blijken, dat ook lang niet alles bekend is van de kleinkinderen van Johannes (VIIIdd) en van Hendrikus (VIIIff). Ook zo al is dit een indrukwekkend nageslacht, dat we bijna gemist hadden in de veronderstelling, dat Gerardus (VIu) jong zou zijn gestorven (zie ' 10e). 10l TWEEDE STAAK: HENRICUS BERENS EN BARTHA HENDRIKS IN DUIVEN Hoewel geboren op 15 november 1810 in de gemeente Angerlo brengt deze Henricus Berens (VIw) het grootste deel van zijn leven door in Duiven. Daar is ook zijn vrouw geboren, Bartha Hendriks, op 29 maart 1815, als dochter van Antoon Hendriks en Johanna Kroesen. Het huwelijk is op 2 mei 1846, ook in Duiven, waar de bruidegom werkt als stroodekker, het vak, dat hij van zijn vader heeft geleerd. In 1849 woont het paar in het huis van haar vader, Duiven 2. Later is Henricus er de hoofdbewoner. De gemeente Duiven vereenvoudigt de naam tot zes letters! Uit dit huwelijk zijn vier kinderen gevonden. Gerarda geboren 15 februari 1847 Hendrikus Antonius (VIImm) geboren 4 april 1850 Gerardus (VIInn) geboren 27 juli 1852 Henricus (VIIoo) geboren 19 september 1857 Kinderen van Henricus Berens en Bartha Hendriks Dit echtpaar ziet alle kinderen volwassen worden. Opvallend is, dat ze twee kinderen dezelfde eerste voornaam hebben gegeven, maar dat komt toch vaker voor. Ruim 36 jaar na het huwelijk overlijdt Henricus te Duiven op 18 december Daarna vinden we Bartha nog enkele jaren als hoofdbewoner van het huis 115 in Duiven, waar ze op 21 october 1891 overlijdt. Van Gerarda hebben we een gezin gevonden. Ze huwt 21 april 1880 in Duiven met Gerardus Wieleman, geboren 6 januari 1848 in Duiven en zoon van de veldwachter Arnoldus Wieleman en zijn vrouw Bernardina Wolf. Bij het huwelijk is Gerardus "dienstknecht". In hun gezin komen drie kinderen, waarvan we de levensgang niet hebben gevolgd. Gerardus overlijdt op 7 mei 1929, terwijl zijn vrouw vier jaar later overlijdt op 1 october 1933, oud 86 jaar, ten huize van haar jongste zoon. Hendrikus Arnoldus Wieleman geboren 28 augustus 1881 Berendina Johanna Wieleman geboren 8 november 1883 Johannes Hendrikus Wieleman geboren 8 september 1886 Kinderen van Gerardus Wieleman en Gerarda Berens Van zoon Gerardus Berens (VIInn) hebben we enkele sporadische gegevens gevonden. In 1887, als hij 35 jaar oud is wordt hij uitgeschreven uit het bevolkingsregister van Duiven naar Harderwijk. Op 13 juni 1902 is hij in Angerlo voerman en vertrekt 9 maart 1903 naar Arnhem. Hij overlijdt, steeds vrijgezel gebleven, op 11 januari 1927 in 117

118 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Bronbeek in Arnhem. Dit doet het vermoeden rijzen, dat hij soldaat geweest is bij de Koloniale Reserve in Indië, maar hierover is geen zekerheid. Nog minder weten we van de jongste zoon Henricus Berens (VIIoo). Ook hij blijft vrijgezel en woont tot juli 1917 bij zijn oudste broer in huis. Dan vertrekt hij naar Zevenaar, waar hij overlijdt op 14 februari Hij is 69 jaar oud geworden. De naam Berens wordt alleen vootgezet door de oudste zoon, aan wie we de volgende paragraaf zullen besteden. 10m HENDRIKUS ANTONIUS BERENS EN ALEIDA GEERTRUIDA VAN HAL We vinden Hendrikus Antonius Berens (VIImm) als knecht en rond 1900 als meesterknecht in een bierbrouwerij. Hij heeft de voornamen van zijn beide grootvaders. Hij blijft zijn hele leven in Duiven wonen en trouwt er ook op 19 mei 1880 met de op 12 juli 1860 geboren Aleida Geertruida van Hal. De nog geen twintig jaar jonge bruid is de dochter van de overleden schoenmaker Antonius van Hal en Helena Franciska Dierhoff. Aanvankelijk wonen ze in bij zijn ouders op het adres Duiven 2; later zijn ze verhuisd naar nummer 115. Negen kinderen worden geboren in de laatste twintig jaren van de negentiende eeuw. Moeder Aleida heeft de geboorte van haar laatste kind niet lang overleefd; ze overlijdt twee weken er na, op 23 december 1897, nauwelijks 37 jaar oud. Een tweede huwelijk van vader Hendricus Antonius is niet gevonden. Hij leeft nog achttien jaar en sterft op 27 december Hendricus Antonius (VIIIhh) geboren 30 september 1881 Johannes Hendricus (VIIIii) geboren 27 december 1882 Wilhelmus Johannes (VIIIjj) geboren 21 mei 1884 Alberdina geboren 15 december 1885 Wilhelmina geboren 6 januari 1888 Antoon (VIIIkk) geboren 21 maart 1891 Gerardus (VIIIll) geboren 22 october 1893 Maria Helena geboren 24 december 1895 Aleida Johanna geboren 7 december 1897 Kinderen van Hendricus Antonius Berens en Aleida Geertruida van Hal Aan de oudste twee zoons zullen we in de volgende paragrafen aandacht besteden. Van de anderen is minder bekend. De meeste gegevens zijn ontvangen van Antonius Berens (IXeee) uit Loo bij Duiven en van Jan Berens (Xmmm) zoon van Antonius Hendricus Berens (IXggg) uit Zevenaar. Hier volgt eerst hetgeen bekend is van de andere kinderen. De derde zoon Wilhelmus Johannes (VIIIjj) overlijdt nog voor zijn tiende jaar op 21 maart Dochter Alberdina Berens is periodes van 1907 tot 1909 en vanaf 1912 kennelijk als huishoudster in Bemmel en in Huissen. Zij is gehuwd met Hendricus Andreas Everhardus Balk, geboren 26 augustus 1879 in Huissen, als zoon van Andries Balk en Elisabeth Antonia Hooijman. Haar man is kapper en ze wonen Vierakkerstraat D161 in 118

119 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Huissen. Hij is overleden op 10 december (N.B. in de overlijdensacte staat hij als Wilhelmus Hendrikus Balk met wel de juiste leeftijd van 56 jaar). Op aandringen van nonnen huwt Alberdina later weer met Albertus H.Boss, timmerman, die zelf geboren is op 16 april 1880 te Duiven en de zoon is van Aalbertus Boss en Johanna Bueker. Uit de gegevens blijkt, dat haar tweede man eerder, namelijk op 16 mei 1906 gehuwd was met Petronella van Ditshuysen. Deze eerste vrouw is overleden op 3 december Daarna moet het huwelijk met Alberdina hebben plaats gehad, die dan al minstens 54 jaar oud moet zijn geweest. We vinden haar bij de volkstelling terug in Duiven op het adres Dorpsstraat G125. De vier kinderen Boss, die in 1947 bij hen in huis wonen zijn dan ook allemaal van de eerste vrouw. Haar tweede man is rond 1952 overleden. Zij is daarna door haar stiefkinderen niet prettig behandeld en heeft het huis moeten verlaten. Ze heeft vele jaren gewoond bij Antonius Hendricus Berens (IXggg) en diens vrouw Theodora Everdina Maria Thuis, tot ze moest worden opgenomen in een verpleeghuis. Ze is 97 jaar oud geworden. Dochter Wilhelmina Berens geboren in 1888, huwt op 3 november 1909 met Petrus Johannes Smit. De bruidegom is in de gemeente Duiven geboren op 4 december 1877 en had de ouders Henricus Joannes Smit en Johanna Willemina Spanbroek. Het is bekend, dat het paar zes kinderen krijgt tussen 1911 en De namen zijn niet genoteerd, behalve die van de zoon - Antonius E.Smit, die geboren werd op 18 october Het adres van dit paar is Loo (bij Duiven) L12. Petrus Smit overlijdt op 1 februari 1940 en is volgens de overlijdensacte steenfabrieksarbeider geweest. In 1947 vinden we Wilhelmina Berens als weduwe in huis bij haar zoon Antonius E. Smit. Dan volgen weer twee zoons. Van Antoon (VIIIkk) is alleen bekend, dat hij 5 december 1917, 26 jaar oud, wordt uitgeschreven naar Tilburg. In 1947 woont hij Veldstraat 10 in Dongen. Hij is nooit gehuwd. Gerardus (VIIIll) heeft maar kort geleefd; hij overlijdt op 27 juli Dochter Maria Helena Berens, geboren te Duiven op 24 december 1895, is nog pas twee jaar oud, als haar moeder overlijdt. Zij gaat op 17 januari 1898 naar Wageningen, kennelijk naar een pleeggezin. Op 2 mei 1906 komt ze terug in Duiven. Van 5 april 1911 tot 4 november 1912 is ze in Arnhem en op 29 april 1916 vertrekt ze naar Nijmegen, waar ze in een huishouding werkt. We vinden haar nog twee maal terug. In 1947 blijkt ze nog in Nijmegen te wonen, gehuwd met Johannes Leenders, die geboren is op 5 november Het adres is dan Dennenstraat 126. Op dat moment woont één zoon in huis: -Theodorus A.Leenders, geboren 7 januari Er is ook een dochter Truus Leenders, die in 1947 niet thuis woont. Zij is gehuwd met Piet Broekman. Er zijn geen kinderen en Truus overlijdt al op 44-jarige leeftijd. Op 16 januari 1979 is Maria Helena, volgens de advertentie, in Nijmegen overleden. Haar man is kennelijk eerder overleden. De advertentie is ondertekend door de zoon, diens vrouw W.P.Th.Helsen en drie kleinkinderen. De jongste dochter Aleida Johanna, geboren op 7 december 1897, gaat op dezelfde dag als haar zusje naar een pleeggezin in Amsterdam. We vinden haar terug in Doesburg, waar ze in 1947 woont, gehuwd met Jacques H.B.Steffens, die geboren werd op 19 september Het adres is Meipoortstraat 11. In dat jaar zijn er drie dochters in hun gezin. Van de oudste ontbreken de voornamen en de geboortedatum. De woonplaatsen werden vermeld in de overlijdensadvertentie in

120 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN R. Steffens geboren?? gehuwd met J.Polman, woont Doesburg. Geertruida Steffens geboren 16 april 1922, gehuwd met R.Engels, woont Dinxperlo. Helena J. Steffens geboren 2 maart 1931, gehuwd met A.Willems, woont Zevenaar. Kinderen van Jacques H.B.Steffens en Aleida Johanna Berens. Verder vonden we van dit echtpaar alleen de overlijdensdata, zeer kort na elkaar. De echtgenoot overlijdt op 2 februari 1964 en Aleida zelf op 21 april van datzelfde jaar. 10n HENDRICUS ANTONIUS BERENS EN HELENA MARIA BERENDTS: ZEER VERRE VERWANTEN Het is niet bekend of ze het zelf geweten hebben, maar de jongere Hendricus Antonius Berens (VIIIhh) en zijn vrouw waren familie van elkaar in de elfde graad. In hun geval betekent dit, dat we zes generaties vóór hem dezelfde voorouder (overgrootvader van een overgrootvader) vinden, als vijf generaties vóór haar (de grootvader van haar overgrootvader). Deze gemeenschappelijke voorvader is Hendrik Beernts, (IIa), de vader van degene, waar dit hoofdstuk mee begon. Hendrik Beernts (IIa) Hendrik Beernts (IIIc) Joannes Beernts (IIIa) Gerardus Berendts (IVf) Arnoldus Berendts (IVa) Henricus Berendts (Vk) Johannes Berendts (Va) Henricus Berens (VIw) Arn. Joh. Berendts (VIa) Hendr. Ant. Berens (VIImm) Hendr. Ant. Berens (VIIIhh) huwt met Helena Maria Berendts De gemeenschappelijke voorvader van Hendrikus en Helena. Het verschil van één generatie is geleidelijk ontstaan. Arnoldus was tien jaar jonger, dan zijn generatiegenoot Gerardus. Tussen Gerardus en diens betachterkleinzoon zit jaar, dus gemiddeld per generatie 36 jaar. Tussen Arnoldus en zijn achterkleindochter jaar, dus gemiddeld bijna 45 jaar per generatie. Het tweetal huwt op 25 april 1912 in Duiven. Hij is, zoals we in de vorige paragraaf zagen, geboren op 30 september 1881, terwijl zijn wederhelft geboren werd in de gemeente Angerlo op 3 juni 1881, als dochter van Arnoldus Johannes Berendts en Hendriena Hendriks, die we in hoofdstuk 13 zullen tegenkomen. Eerst woont men in het huis van haar ouders in Giesbeek. Haar beide zussen zijn enkele jaren eerder gehuwd en uit huis, terwijl haar moeder in 1910 is overleden. 120

121 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Geertruida Helena Josephina geboren 30 maart 1913 Angerlo Johannes Antonius (IXddd) geboren 6 april 1914 Angerlo Antonius (IXeee) geboren 2 december 1915 Angerlo Hendrikus Antonius (IXfff) geboren 23 april 1919 Angerlo Hendrika Josephina geboren 19 maart 1921 Duiven Kinderen van Hendrikus A.Berens en Helena M.Berendts In Angerlo werden vier kinderen geboren. Vader Arnoldus Johannes Berendts woont nog twee jaren bij hen in, tot hij overlijdt op 29 april Het adres was H19, later H16. Op 15 april 1920 vestigt het gezin zich in Duiven op het adres D70, later D72 en D90, waar de jongste dochter ter wereld kwam. In deze plaats hadden ze een fruitteeltbedrijf. We vinden bij de volkstelling van 1947 bijna het gehele gezin in Duiven op het adres Heilweg D19. Alleen de jongste dochter woont dan niet meer thuis. Verder weten we nog, dat Helena Maria is gestorven op 15 mei Hendrikus Antonius volgt haar achttien jaar later, op 25 maart 1969 in het ziekenhuis van Zevenaar. In de volgende generatie vinden we dus eerst een dochter Geertruida Helena Josephina, die op 3 juni 1948 huwt met Gerardus Herman Joseph Greven, geboren op 2 maart 1916 in Duiven, zoon van Gerardus Albertus Greven en Agnes Johanna Keultjes. Haar man is veehouder en ze wonen 38 jaar als vierde generatie Greven op de boerderij Driegaardenstraat 3 in Duiven, wat bekend stond als de Nieuwgraaf. Sinds 1987 wonen ze van Schaikstraat 9 in Duiven. Ze krijgen twee kinderen: - Gerardus Hendricus Everardus Greven geboren 17 september 1951 te Duiven woont in Vorden, gehuwd met Greta Geertruida Jansen en is hoofd van een gezinsvervangend tehuis. Ze hebben twee kinderen Maarten Jan Gerardus Greven, geboren 14 december 1987 en Sander Hendricus Greven, geboren 14 april Helena Maria Agnes Josephina Greven geboren 16 maart 1954 te Duiven woont sinds november 1975 als speltherapeute in Nijmegen Van de oudste zoon Johannes Antonius Berens (IXddd) geboren 6 april 1914 weten we alleen, dat hij is gehuwd met Bouke Zwaagstra en twee kinderen heeft: - Rob Berens, (Xiii) woont in Leiden, gehuwd en met een kind Rick Berens - Marion Berens, woont thuis en werkt in een apotheek. Het adres van de ouders is in 1996 Groene Weide 65 in Arnhem. Met Antonius Berens, (IXeee), geboren 2 december 1915 heb ik contact gehad. Hij heeft lange jaren gewerkt op de melkfabriek in Arnhem. Hij is in Duiven op 5 juli 1951 gehuwd met Gerda Theodora Lukassen, geboren 26 januari 1916 in Loo als dochter van Johannes Martinus Lukassen en Wilhelmina Theodora Smits. Men heeft lang gewoond aan de Heilweg no 4 in Duiven. Op 14 februari 1991 is Gerda Theodora overleden, juist twee jaar nadat ze waren verhuisd naar een bejaardenwoning aan de Hoflaan 2 in Loo bij Duiven, waar haar man nu woont. Hun kinderen zijn: - Hendricus Johannes Berens (Xjjj) geboren 19 juni 1952 Hij is op 7 september 1979 in Arnhem op het stadhuis en in Duiven voor de kerk gehuwd met Martchen Smeenk. Zij kwam uit Utrecht, waar ze op 7 september 1954 werd geboren. Hun adres is van Spaenweg 30 in Oosterbeek. Hendricus is van 121

122 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN beroep metselaar. In hun gezin komen drie dochters: Marieke Christiane, geboren 10 februari 1982 in Arnhem; Linda Bernardine Daniëlle, geboren 18 februari 1985 in Arnhem en Vibeke Cathelijne, geboren 1 februari 1992 in Oosterbeek. (De voornaam van de jongste dochter wijst op een voorliefde van dit gezin voor Scandinavië, waar, met name in Noord Jutland, deze voornaam meer voorkomt.) - Johannes Hendricus Berens (Xkkk) geboren 12 mei 1955 Hij is gehuwd met Evelina H.A.M.Scholten en woont Noerinckstraat 8 in Groessen en is pompbediende van beroep. In dit gezin zijn geen kinderen. - Wilhelmina Helena Josephina Berens geboren 6 april 1957 Zij is gehuwd met Toon Zweers, die als metaalbewerker de kost verdient. De derde zoon Hendrikus Antonius Berens (IXfff), is op 19 october 1948 gehuwd met Antonia Wilhelmina M.Jansen, geboren op 5 mei 1923 in Gendringen als dochter van Franciscus Jansen en Johanna Spittmann. Hij werkte tot zijn huwelijk in het fruitteeltbedrijf van zijn ouders en daarna op een fabriek. Hun kinderen: - Henk Berens (Xlll), geboren 16 september 1949, is niet gehuwd, werkt op een accountantskantoor en woont met zijn moeder in Gendringen. - Leny Berens geboren 2 juni 1952, is gehuwd met Henny Senten, geboren 31 juli 1951 kreeg op 9 mei 1978 een zoon Carlo. Ze wonen in Arnhem, maar werken beiden in hun supermarkt in Otterlo. - Agneta Berens geboren 24 maart 1956, is secretaresse en woont in Rheden, samen met haar vriend Gerard Ratering, geboren 13 augustus Hendrikus Antonius overleed na ernstige ziekte in Gendringen op 25 mei De jongste uit het gezin Hendrika Josephina, die geboren was 19 maart 1921 is gehuwd met Johannes Wilhelmus Jansen, geboren 12 augustus 1918, een broer van de echtgenote van Hendrikus Antonius. In dit gezin, dat in Arnhem woont op het adres Arnoudstraat 28, komen drie kinderen: - Frans Jansen geboren 25 september 1951, woont in Putte, en is gehuwd met Franciska v.d.staaij; twee dochters, Kirstien geboren in 1993 en Anoek uit Henk Jansen geboren 4 december 1952, woont in Velp, gehuwd met Astrid Winter. - Jos Jansen geboren 29 december 1955, woont in Kilder; is gehuwd met Marlou Coenen. Zij hebben vier jongens: Sjel uit 1985; Joost uit 1988 en een tweeling Dirk en Gijs Jansen, geboren in o JOHANNES HENDRICUS BERENS EN GIJSBERTA MARIA TANGELDER Van zoon Johannes Hendricus (VIIIii) weten we, dat hij, evenals vader en oudste broer arbeider was op de bierbrouwerij. Hij vertrekt op 6 maart 1911 naar Zevenaar, waar hij huwt met Gijsberta Maria Tangelder, geboren 31 januari 1884 in de gemeente Ambt- Doetinchem. De huwelijksdatum is 19 augustus In Zevenaar is hij caféhouder op het adres Kerkstraat 3, eerder bekend als Wijk A nr 22. In hun gezin komen eerst drie zonen, gevolgd door vier dochters. Antonius Hendricus (IXggg) geboren 18 augustus 1914 Theodorus Gerardus (IXhhh) geboren 23 october 1915 Johannes Josephus (IXiii) geboren 22 december 1916 Aleida Maria geboren 9 juni 1918 Gijsberta Wilhelmina geboren 28 december

123 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Geertruida Johanna geboren 25 december 1921 Maria Bernardina geboren 7 juli 1923 Kinderen van Johannes Hendrikus Berens en Gijsberta Maria Tangelder Beide ouders overleven de oorlog, maar overlijden enkele jaren later; Johannes op 13 april 1948 en Gijsberta op 25 juni 1952, beiden in Zevenaar. De oudste zoon Antonius Hendricus (IXggg) huwt een jaar na het overlijden van zijn vader, op 15 februari 1949, te Zevenaar met Theodora Everdina Maria Thuis, die op 8 september 1927 ook in Zevenaar werd geboren, en de dochter is van Wilhelmus Theodorus Thuis en Everdina Hendrina Otten. Hij is achtereenvolgens slager, cafehouder en slijter. Ze krijgen drie kinderen. - Johannes Wilhelmus Maria Berens (Xmmm) geboren 9 december 1949 Hij is op 14 januari 1976 te Zevenaar gehuwd met Maria Gerda Johanna Traag, die ook in Zevenaar werd geboren op 24 februari Op hun beurt krijgen ze weer drie kinderen: Joris Jan Antoon (XI ), geboren 1 april 1978; Sanne Jo, geboren 11 maart 1981 en Jil Louis (XI ) geboren 26 juni Na van 1978 tot 1991 wethouder te zijn geweest van de gemeente Zevenaar is hij nu in dienst van de Vereniging Nederlandse Gemeenten als Hoofd Congres- en Studiecentrum. Het gezin is in Zevenaar blijven wonen, Populierenhoek 28. Van hem heb ik vrijwel alle gegevens uit deze paragraaf gekregen. - Everdina Antonia Maria Berens geboren 10 mei 1951 Zij is voedingsassistente. Op 1 augustus 1972 is zij gehuwd met Johannes C. Berkenfeldt. Hun kind Martijn Berkenfeldt werd op 6 juni 1975 in Arnhem geboren. Het adres in 1997 is Buitenmolen 5 in Zevenaar. - Antonius Gerardus Petrus Berens (Xnnn) geboren 19 mei 1958 Gehuwd 11 mei 1988 met Irma Alita van der Weij, geb. 23 maart Hij is leraar lichamelijke opvoeding en het gezin woont in Zevenaar. Drie kinderen: Jelle Berens (XI ), geboren 26 augustus 1988; Ieke Berens geboren 18 juni Pien Berens geboren 20 september Vader Antonius Hendricus is op 11 october 1977 in Zevenaar overleden. Zijn weduwe woont nog in Zevenaar in 1997 op het adres Hooge Bongert 89. Van de overige broers en zussen zijn slechts weinig gegevens bekend. Theodorus Gerardus Berens (IXhhh) huwt met B.M.Krist en krijgt drie kinderen: - Tiny Berens, die zelf weer gehuwd is met R.B.M.Keultjes en woont G.Gezellestraat 7 in Zevenaar; - Joop J. Berens (Xooo) woont Oosteinde 146 Zevenaar, - Paul Berens (Xppp) woont Dahliastraat 12 Zevenaar. Vader Theodorus G. overlijdt in Zevenaar 18 februari Van Johannes Josephus Berens (IXiii) is alleen bekend, dat hij naar Canada is geëmigreerd; daar inmiddels is overleden, maar dat zijn weduwe in 1997 nog in leven is. Dochter Aleida Maria Berens is gehuwd met J.Krassenburg en woonde in Den Haag. Ze hadden drie kinderen: Joop, Betty en Mary Krassenburg. Aleida is in 1996 in 123

124 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Frankrijk overleden en begraven in Den Haag. Gijsberta Wilhelmina Berens is gehuwd geweest met W. van Aalst. Zij woonden Gersdorfstraat in Zevenaar. Hun kinderen Leo en Ans van Aalst, gehuwd met van Halteren, wonen beiden ook in Zevenaar. Gijsberta is inmiddels overleden. De derde dochter Geertruida Johanna Berens gehuwd met A. van Aalst woont Jacques Perkstraat in Zevenaar. Hun zoon Henk van Aalst woont in 1997 bij zijn ouders. De jongste Maria Bernardina Berens is gehuwd geweest met de inmiddels overleden J. van Kempen. Zij woont Hertog Johanstraat in Zevenaar. De dochter Betty van Kempen woont in Huissen. 10p DE DERDE STAAK; WILLEM BERENDS EN WILHELMINA HEYMEN We zijn terug in de derde staak van de familie met ook een andere spelling van de naam. Willem Berends (VIy) werd op 3 januari 1816 in de gemeente Angerlo geboren, zoals we reeds zagen in ' 10e. Hij is soldaat geweest in de periode , de periode van de afscheiding van België. Zijn paspoort, in feite de ontslagbrief uit dienst, opgesteld in Maastricht, is bewaard gebleven bij zijn oudste kleinzoon. Een copie hiervan, op 75% van de ware grootte vindt U op de volgende bladzijde. Hij trouwt tien jaar na zijn broer, op 31 maart 1856 te Westervoort met Wilhelmina Heijmen. Zij is zeven jaar jonger, geboren op 25 april 1823 in Westervoort, als dochter van Albert Heijmen en Theodora Nass. Het paar krijgt vijf kinderen: Gerarda Theodora geboren 13 augustus 1857 Theodora Johanna geboren 28 maart 1859 Wilhelmina Catharina geboren 24 augustus 1861 Hendrica Petronella geboren 11 februari 1864 Albertus Fredericus (VIIpp) geboren 6 october 1866 De kinderen van Willem Berends en Wilhelmina Heijmen Ze wonen op de Nieuwgraaf onder Duiven, waar Willem slager is. Het adres is eerst Nieuwgraaf 5 en rond 1890 Nieuwgraaf 18a. De kinderen zijn ruimschoots volwassen, als hun ouders overlijden. Op 14 december 1891 overlijdt Willem, die bijna 76 jaar oud is geworden, terwijl Wilhelmina hem twaalf jaar overleeft en sterft op 3 februari 1904 op één-en-tachtigjarige leeftijd. In ' 10q zullen we vermelden, wat we over de dochters te weten kwamen en daarna komt in ' 10r zoon Albertus aan de beurt. 124

125 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN 125

126 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN 10q DE DOCHTERS VAN WILLEM BERENDS EN WILHELMINA HEIJMEN De oudste dochter is Gerarda Theodora Berends. Zij is 26 jaar, als ze op 23 augustus 1882 in Duiven trouwt met Johannes Everardus Weyers. Van hem weten we, dat hij op 12 juli 1858 te Angerlo is geboren en dat zijn ouders waren Wilhelmus Weyers, arbeider en Elisabeth Aalbers. Hij is elf maanden jonger, dan zijn bruid. Ze wonen in Lathum op adres F7, na 1910 op F9. Er is slechts de geboorte gevonden van één zoon, maar er zouden ook dochters zijn geweest in dit gezin. Wilhelmus Gradus Weyers geboren 10 september 1883 Zoon van Johannes E. Weyers en Gerarda Th. Berends De zoon huwt op 7 october 1920 met Johanna Antoinetta Huuskes (geboren 30 october 1888 te Angerlo) met wie hij in elf jaar in totaal zeven kinderen krijgt. De ouders Johannes Everardus en Gerarda trekken rond 1935 bij hun zoon en schoondochter in huis in Lathum. Ze beleven het begin van de oorlog net niet; Johannes E. overlijdt op 27 juni 1939 en zijn vrouw volgt hem op 31 januari Theodora Johanna Berends blijft lang ongehuwd wonen bij haar ouders en later met haar moeder als die weduwe is. Ze huwt, als ze reeds 43 jaar oud is, op 7 augustus 1902 in Rheden met de weduwnaar Frederikus Wilhelmus Kuhnen. Deze werd geboren in Bemmel op 14 februari 1858 als zoon van Wilhelm Kuhnen en Johanna Jansen. Hij is timmerman en woont in de Havikkerwaard onder Rheden, vlak tegenover Giesbeek. Op 19 november 1888 was hij gehuwd met Jacoba Petronella Janssen uit Lienden en had in zijn huwelijk negen kinderen gekregen, waarvan het jongste werd geboren op 22 september De moeder overleed bij deze bevalling. Het is dus een jaar later, als hij hertrouwt met Theodora, die de stiefmoeder wordt van een heel gezin, waarvan het oudste van de zeven overlevende kinderen dertien jaar oud is. Op 27 april 1914 verhuist het gezin naar Bemmel, waar hij geboren was. De overlijdensdatum van Frederikus W.Kuhnen is wel gevonden in de gemeente Bemmel, namelijk 26 april Theodora moet ergens tussen 1932 en 1947 overleden zijn. De derde dochter Wilhelmina Catharina Berends woont vanaf 19 november 1878 in Rheden. Op 2 februari 1899 huwt ze in Westervoort met Petrus Antonius Willemsen. Deze werd geboren in die plaats als zoon van Gradus Willemsen en Catharina Kuipers op 18 januari 1866 en is dus vijf jaar jonger dan zijn bruid. Petrus is schipper. Waar ze wonen, wellicht aan boord, is niet bekend. Er zijn twee zoons. Wilhelmus Petrus Willemsen geboren in 1902 Gerrit Willemsen geboortedatum onbekend. Kinderen van Petrus Antonius Willemsen en Wilhelmina Catharina Berends We vonden ze pas terug op 23 april 1935, als ze uit de gemeente Heumen komen naar het adres Angerlo H 106a. Daar overlijdt Petrus al snel op 14 augustus 1935 in de Mariastichting in Giesbeek. Wilhelmina overlijdt in Angerlo op 21 april Van hun zoons is bekend, dat de jongste, Gerrit, gehuwd is met Truus van Megen, uit welk huwelijk twee kinderen geboren worden. Hij was, evenals zijn broer 126

127 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN schipper. Al jong overlijdt hij aan cholera. De weduwe is daarna gehuwd met Wilhelmus Petrus Berends, haar zwager dus. Tenslotte was er een vierde dochter, namelijk de in 1864 geboren Hendrica Petronella Berends. Zij woont vanaf 28 juni 1892 bij haar oudste zus Gerarda in huis in Lathum. Hun vader was kort tevoren gestorven en vermoedelijk was ook hun moeder bij één van de kinderen ingetrokken. Dit duurt tien jaar, tot 23 october 1902 als ze weer terug komt naar Duiven. Op 9 november 1908 gaat ze met haar broer Albertus mee verhuizen naar Giesbeek, waar ze haar verdere leven bij hem blijft wonen. Ze is nooit gehuwd geweest. Op 75 jarige leeftijd overlijdt ze op 23 februari r ALBERTUS FREDERICUS BERENDS EN WILLEMINA GREVEN EN HUN KINDEREN De zoon van Willem en Willemina werd op 6 october 1866 geboren in Duiven. Deze Albertus Fredericus (VIIpp) heeft het beroep van zijn vader overgenomen; hij wordt genoemd als spekslager. In Duiven huwt hij op 21 mei 1902 met Willemina Theodora Greven. Hij is 35 jaar oud en zijn bruid tien jaar jonger. Zij werd geboren op 10 september 1876 in Duiven in het gezin van Hendrikus Greven en Hendrika Johanna Mechtilde Nass. Men woont op dezelfde plaats als de vader van Albertus, namelijk op de Nieuwgraaf 20. Kennelijk heeft hij het bedrijf van zijn vader voortgezet, want deze was bij het huwelijk reeds lang dood. In die plaats worden drie kinderen geboren. Op 9 november 1908 verhuist het gezin naar Giesbeek op het adres H52 en later H47 en vormt daar een aparte tak van de familie, zonder te weten, dat de reeds in dat dorp wonende personen met dezelfde naam familie zijn. Zoals vermeld verhuist de jongste zus van Albertus mee. Na de verhuizing worden nog zes kinderen geboren in Giesbeek. Wilhelmina Gerarda Hendrika geboren 3 april 1903 Henrica Johanna Theodora geboren 23 maart 1904 Wilhelmus Gerardus Hendrikus (VIIImm) geboren 29 augustus 1906 Albertus Theodorus Petrus (VIIInn) geboren 24 april 1909 overleden 22 mei 1910 Albertha Petronella Theodora geboren 22 october 1910 Hendrikus Wilhelmus Theodorus (VIIIoo) geboren 22 december 1911 Johanna Maria Agnes geboren 21 mei 1913 Johannes Wilhelmus Antonius (VIIIpp) geboren 30 september 1915 Antonia Gerarda Theodora geboren 13 maart 1920 Kinderen van Albertus Fred. Berends en Willemina Th. Greven. De slagerij is gevestigd aan de Meentsestraat in Giesbeek. Albertus blijft in de zaak werken, tot deze wordt overgenomen door zijn oudste zoon. In 1947 vinden we, dat de ouders, resp 81 en 71 jaar oud, inwonen bij hun dochter Albertha op het adres Kerkstraat H155a in Giesbeek. Daar is Albertus overleden op 17 juni Hij is nog begraven op het "oude" kerkhof, dat niet meer is terug te vinden. Willemina is op 6 januari 1968 overleden, 91 jaar oud. In haar graf op het "nieuwe" kerkhof is later een ongehuwde zoon bijgezet. De oudste dochter Wilhelmina G.H. Berends is gehuwd met Theodorus Jos. Hammink, geboren 19 maart 1900 als zoon van Hendrikus Hammink en Anna Maria 127

128 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Bronkhorst. Er zijn drie kinderen bekend. In 1947 is het adres Meentsestraat H65 in Giesbeek. Theodorus overlijdt op 12 maart 1969, Wilhelmina volgt hem negen jaar later, op 14 maart 1978 Wilhelmina M.Th. Hammink geboren 18 juli 1938 Maria A.A. Hammink geboren 22 juli 1940 Theobertha J.A. Hammink geboren 10 november 1945 Kinderen van Theodorus Jos. Hammink en Wilhelmina G.H. Berends Haar zus Henrica Johanna Theodora is op 17 mei 1921 naar de gemeente Rheden gegaan. In 1947 vinden we haar op het adres Overhagenseweg 59 in Velp met man en twee kinderen. Haar man is Hendrikus B.Sanders, geboren 24 november Na 1947 moet nog een zoon zijn geboren. In 1995 woont Henrica nog in Velp, 91 jaar oud. Johannes A. Sanders geboren 13 januari 1935 Albertus W. Sanders geboren 28 november 1937 Hendricus Sanders geboren?? Kinderen van Hendrikus B.Sanders en Henrica J.Th.Berends De oudste zoon Wilhelmus Gerardus Hendrikus Berends (VIIImm) heeft in Giesbeek een gezin gesticht. Van hem heb ik veel gegevens gekregen over deze familietak. Hij trouwt op 21 aug met Catharina Maria Bronkhorst, geboren 30 december 1907 als dochter van Arnoldus Bronkhorst en Hendrina Balduk. Hun adres is Meentsestraat H60 in Giesbeek, waar hij de slagerij van zijn vader voortzet. Albertus A.W. (IXjjj) geboren 17 october 1941 Huwt met Ans Grob uit Herwen, woont in Giesbeek. Drie dochters: Wilma, Heidi en Myra. Hendrina Wilh. Cath. geboren 13 juni 1943 Huwt op 29 juli 1966 met Bernardus G.W.ter Bogt, zoon van Johannes Bernardus ter Bogt en Hendrika Wilhelmina Theodora Koster uit Vierakker, woont Kampstraat 34 in Groessen, Vier kinderen: Carina, Arjan, Bernardo en Diana. Arnoldus W.M. (IXkkk)geboren 7 augustus 1945 Huwt met Riny van Arum, woonde in Duiven, overleden 18 januari Twee zoons: Wilco (Xqqq) en Richard (Xrrr) Wilhelmina Maria Th. geboren 15 augustus 1947 Huwt op 14 december 1967 met Marinus Chr.J.Ariës uit Oud Zevenaar, zoon van Joh. Chr. Aries en Bernardina J. van Megen, woont in Zevenaar, twee kinderen, Jacq en Caroline. Hendricus J.Th. (IXlll) geboren 1 october 1949 Huwt met Lenie Walraven uit Loo, woont in Giesbeek. Twee kinderen: Remon (Xsss) en Bas (Xttt). Kinderen van Wilhelmus G.H.Berends en Catharina M.Bronkhorst Hierboven zijn de gegevens vermeld van hun vijf kinderen. In het jaar na de zilveren bruiloft, op 6 juli 1966 overlijdt Catharina Maria. Anderhalf jaar later op 17 januari 1968 volgt een tweede huwelijk van Wilhelmus, met Wilhelmina Johanna 128

129 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Leenders, geboren op 4 nov in het gezin van Theodorus Johannes Leenders en Henrica Menting. Na de zaak te hebben overgedaan aan zijn oudste zoon woont het paar in 1996 op het adres Kerkstraat 31 in Giesbeek. De zaak is intussen omgezet in een supermarkt, waarvan de slagerij nog altijd een onderdeel vormt. Tot op hoge leeftijd, 89 jaar, heeft hij nog regelmatig gewerkt en zijn zoon geholpen in de slagerij. Dochter Albertha Petronella Theodora is op 25 october 1939 gehuwd met Antonius J.Soethof. Deze is op 19 juli 1905 geboren als zoon van Antoon Soethof en Catharina Johanna Berendts. Deze laatste is een dochter van Arnoldus Johannes Berendts, waarvan we eerder in dit hoofdstuk dochter Helena Maria Berendts tegenkwamen, namelijk in ' 10n. Hieruit volgt, dat Albertha en haar man verwant zijn in de twaalfde graad. Deze verwantschap loopt grotendeels op dezelfde manier, als weergegeven in het schema van ' 10n. Links komen Willem Berends (VIy), Albertus F. Berends (VIIpp) en zijn dochter Albertha; rechts Johanna Catharina in de plaats van haar zus Helena Maria en er onder haar zoon Antonius Joh. Soethof. De gegevens van de volkstelling gaven het adres van dit paar in 1947, namelijk Kerkstraat H155a in Giesbeek met vijf kinderen. Daarna zijn er nog drie geboren. We vermeldden eerder, dat haar ouders bij hen in huis woonden. Antonius Soethof overlijdt 17 september 1973, terwijl Albertha langer leeft, tot 21 juli Wilhelmina J.A. Soethof geboren 23 februari 1941 Antonius A.W. Soethof geboren 4 mei 1942 Albertus J.H. Soethof geboren 27 november 1943 Johanna A.G. Soethof geboren 9 mei 1945 Alphonsus H.M. Soethof geboren 5 november 1946 Paulus Soethof Gerard Soethof Berry Soethof Kinderen van Antonius J Soethof en Albertha P.Th Berends Hendrikus Wilhelmus Theodorus Berends (VIIIoo) is gehuwd met Wilhelmina Th. de Reus, geboren 22 mei Hij heeft op de steenfabriek gewerkt. Zij bleven in Giesbeek wonen en kregen zes kinderen. Nadat moeder Wilhelmina overleed op 11 januari 1994 woont Hendrikus alleen op het adres Prins Clauslaan 16 in Giesbeek. - Hendrikus Lambertus (IXmmm) geboren 4 october 1941 Hij huwt 16 december 1966 met Maria Johanna de Wild uit Giesbeek, dochter van Johannes Theodorus de Wild en Maria Teering. Ze wonen in Zevenaar; twee kinderen: Rob Berends (Xuuu) en Anita Berends. - Maria Wilhelmina Lamberta geboren 15 september 1943 huwt 20 februari 1963 met Werenfridus M.A.Beekman, zoon van Wessel Beekman en Josephina Jacobs uit Giesbeek. Vier zoons: Freddy, Ronnie, Harrrie en Alex Beekman. - Albertus Th.H. (IXnnn) geboren 17 januari 1945 is gehuwd met Petronella Adriana M. Derks. Ze wonen in Zevenaar, waar hij slager is. Hun dochter Monica Berends werd 4 januari 1972 geboren. - Bernardus Wilhelmus (IXooo) geboren 15 juni 1946 huwt 28 april 1972 met Maria Berendina van Galen uit Brummen, dochter van Hendrik Marinus van Galen en Gerritje Hoevers. Zij wonen in Doetinchem. 129

130 TAK IIIc; HENDRIK BEERNTS EN HENDRINA BOSMAN Hun kinderen zijn Mark (Xvvv) en Barbara Berends. - Wilhelmina Theodora Henr. geboren 14 september 1949 huwt eerst 2 februari 1968 met Gerardus Paulus Maria Witjes, zoon van Theodorus Witjes en Maria Elisabeth van Baal en daarna met Gerrit van Dam. Twee kinderen zijn Remco en Tino van Dam. - Theodorus (IXppp) geboren 3 november 1956 gehuwd met Connie van Dijk; kinderen Edwin (Xwww) en Rudie Berends (Xxxx) Kinderen van Hendrikus W.Th.Berends en Wilhelmina Th. de Reus Dochter Johanna Maria Agnes, geboren 21 mei 1913 is in Angerlo op 21 augustus 1945 gehuwd met Frederikus Gerhardus te Witt, zoon van Wilhelmus Hendricus te Witt uit Lathum, geboren 16 april In 1947 is het adres Overbeeklaan 12 in Velp. In 1995 woont Johanna in een bejaardenwoning aan de Hendrik Avelinghstraat 4 in Velp. Slechts van één van hun kinderen kennen we de geboortedatum. Wilhelmina J.H. te Witt geboren 31 januari 1947 Tonkie te Witt Willem te Witt Friedeke te Witt Ankie te Witt Frits te Witt. Kinderen van Fredericus G. te Witt en Johanna M.A.Berends De op één na jongste, Johannes Wilhelmus Antonius (VIIIpp) woont in 1947 met zijn ouders bij zus Albertha. Hij blijft ongehuwd. Later woont hij bij zijn broer Hendrikus op het adres Prins Clauslaan 16 in Giesbeek, waar hij overlijdt, 73 jaar oud op 19 nov Hij wordt bijgezet in het familiegraf bij zijn moeder. Tenslotte is de jongste, Antonia Gerarda Theodora op 14 november 1934 verhuisd naar Doesburg. Zij wordt kloosterzuster en woont in 1995 in een kloosterbejaardenoord in Steijn (Limburg). Ik heb veel gegevens gekregen van betrokkenen. Mijn dank voor hun onmisbare hulp. Zonder anderen tekort te willen doen wil ik hier de bijdragen vermelden van: De Heer W.T.G.Lentjes, overleden, heeft gewoond Aldenhof in Nijmegen. De Heer H.G.Berends, van Gelrestraat 18 Huissen. De Heer en Mevrouw W Berends-Kuster, van Gelrestraat 12 Huissen. Mevrouw J.A.Balk-Berends, van Gelrestraat 10, Huissen. Mevrouw H.Bolleman-Berends, Marga Klompélaan 155, Arnhem. De Heer J.Th.Berends, Zeelsterstraat 194, Eindhoven. Mevrouw M.E.Lippmann-Berends, Petuniastraat 6, Didam; allen voor de eerste staak. De Heer A.Berens, Hoflaan 2 Loo bij Duiven. Mevrouw Th.E.M.Berens-Thuis, Hooge Bongert 89, Zevenaar. De Heer J.W.M.Berens, Populierenhoek 28, Zevenaar. Mevrouw A.Berens, Margrietstraat 2, Rheden. Mevrouw H.J.Jansen-Berens, Arnoudstraat 28, Arnhem, voor de tweede staak. De Heer en Mevr.W.G.H.Berends-Leenders, Kerkstraat 31 Giesbeek; de derde staak. 130

131 Tak IIId; BEREND BEERNTS, EEN SMID AAN DE VELUWEZOOM 11 Tak IIId; BEREND BEERNTS, EEN SMID AAN DE VELUWEZOOM 11a HET GEZIN VAN BEREND BEERNTS EN CORNELIA HENDRICKS Na Jan in hoofdstuk 6, Gerrit en Hendrik in de voorgaande hoofdstukken komt van de vier broers Berend (IIId) hier als laatste ter sprake. Dit is wellicht niet terecht, daar hij genoemd is naar zijn vaders vader. Deze naam werd meestal juist aan de oudste zoon gegeven. Aangezien doopinschrijvingen ontbreken, zullen we nooit zekerheid op dit punt krijgen. Uit de rechterlijke stukken rond 1740 (zie hoofdstuk 5) was de naam Berend bekend, met als echtgenote Cornelia Hendricks, maar in Lathum werd over hen verder niets gevonden. Het toeval bracht ons hier op het spoor. Voor het zoeken naar het gezin van Bernardina, de dochter van Gerardus Beernts (IIb), was er een aanwijzing te kijken in de boeken van Wageningen, omdat haar man Gerardus van den Born uit die plaats kwam. Bij hun huwelijk in Lathum op 13 februari 1728 (hoofdstuk 5e) trad Berend op als getuige. In Wageningen vonden we dat paar inderdaad terug, waarbij Bernard Beerntz voorkwam als peetoom van één van de kinderen. Kennelijk betrof het dezelfde persoon en waren Berend en Bernardina neef en nicht, die bij elkaar in de buurt woonden. In de boeken van de parochie Wageningen kwamen we meer te weten over Berend. Op 3 november 1729 vond daar een huwelijk plaats tussen Bernardus Beernts (met de vermelding "ex Latum") en Christina Jansen. Kennelijk is de bruid binnen een jaar na het huwelijk overleden, want er volgt voor de pastoor in Wageningen een tweede huwelijk op 5 mei 1731 van Bernardus Berntz (vid.) (weduwnaar) en Cornelia Hendricks, jonge dochter van Renkum. Hiermee was het bewijs geleverd, want de naam van deze tweede vrouw was bekend uit de stukken in Lathum. Cornelia is in Wageningen katholiek gedoopt op 13 februari 1701 als dochter van Hendrick Cnelissen (Calvinisti) en Grietje Evers (Cath.). Een zus en een broer, waarvan we de namen als peten zullen ontmoeten, waren resp. Hester Hendricks gedoopt in Wageningen op 22 september 1706 en Willem Hendricks gedoopt 28 februari Als adres van deze familie werd genoteerd resp. Grunsfoort en Cortenberg, beide kleine woonkerntjes op de grens van Renkum met Wageningen. Christina doop 20 maart 1732 (Obiit sequenti die) (peet Gerardus Berntz) Hendrica doop 25 maart 1733 (peet Henricus Berntz, Frater patris) Henricus (IVg) doop 30 juni 1735 (peten Joannes Berntz en Joanna Beernts) Anna Gertrudis doop 22 september 1737 (peten Henricus Berentz en Hendersken Bosmans) Geisbertus (IVh) doop 27 maart 1740 (peettante Hester Hendricks) Joanna doop 19 maart 1745 (peet Wilhelmus Hendricks) Kinderen van Berent Beernts en Cornelia Hendricks. Van het echtpaar zijn dopen van zes kinderen gevonden. Er staat bij enkele dopen de vermelding van de woonplaats Renkum en van het beroep, in het latijn van de pastoor: 131

132 Tak IIId; BEREND BEERNTS, EEN SMID AAN DE VELUWEZOOM "fabri ferrarii", oftewel smid. Bij de peetouders vinden we de drie broers van Berend, terwijl Joanna mogelijk een dochter is van Gerardus (IIb) en dus een nicht van de vader. Verder zijn er de eerder genoemde zus en broer van de moeder. Hendersken Bosmans is gehuwd met zijn broer Hendrik en dus een schoonzus van Berend. De oudste dochter is genoemd naar de overleden eerste vrouw van Berend. Dit moge ons vreemd voorkomen, destijds was dit gebruikelijk voor het eerste kind in een tweede huwelijk. Overigens blijkt uit de toevoeging aan de doopinschrijving dat dit kind slechts één dag geleefd heeft. De beide volgende kinderen lijken genoemd te zijn naar de grootvaders, die beide Hendrik heten. Dochter Anna Gertrudis zal genoemd zijn naar beide grootmoeders, Jenneke Hendriks en Grietje Evers. Voor de namen van de jongste kinderen is geen eenvoudige verklaring binnen deze familie te vinden, wellicht wel in de familie van de moeder. Overigens wordt van deze twee ook niets meer vernomen, zodat het vermoeden bestaat, dat ook zij jong gestorven zijn. We vermeldden al, dat Berend en Cornelia genoemd worden bij de overdracht van het land in Lathum in Daarna vinden we haar nog eenmaal in de stukken van de parochie Wageningen. Op 10 januari 1764 wordt daar gedoopt Cornelia, illegitima, dochter van Servaas Hennekamp (calvinisti) en Anna Gertrudis Berentzen. Kennelijk een kind van hun dochter, die niet voor de katholieke kerk is gehuwd, zodat het kind als onwettig wordt geboekt. Als peten treden op: Henricus Berentzen en Cornelia Hendrix; dus de broer en de moeder van Anna Gertrudis. Er is ook geen duidelijke overlijdensdatum gevonden. Op 18 februari 1786 wordt in Wageningen begraven de weduwe van Berend Bernse "met de kleine klok, nalatende kinderen". Berend zou dan al eerder overleden zijn. Het kan echter ook om een naamgenoot gaan. 11b HET GEZIN VAN HENRICUS BERENTZEN EN JOANNA V.D.HEIJDE Alleen van de zoon Henricus (IVg) is een gezin gevonden in Renkum, met huwelijk en dopen van kinderen in Wageningen voor de pastoor. Het huwelijk vindt plaats op 7 mei te Wageningen. Voor de afkomst van de bruid, Joanna van der Heijde, is geen enkel aanknopingspunt gevonden. Ook de huwelijksgetuigen hebben geen namen uit de familie. In totaal zijn ook van deze ouders zes kinderen gevonden, vijf jongens en een meisje. De zussen Hendrica en Anna Gertrudis (overigens vermeld met haar tweede voornaam alleen) komen als peettantes voor, naast een Gerardus Berns, waarvan de identiteit niet duidelijk is. Bernardus (Vm) doop 5 februari 1766 Maria doop 24 october 1767 Cornelius (Vn) doop 23 october 1769 Joannes (Vo) doop 21 mei 1772 Henricus (Vp) doop 26 september 1774 Joannes (Vq) doop 25 januari 1777 Kinderen van Henricus Berentzen en Joanna v.d.heijde. Op 13 november 1772 is Joanna peettante bij de doop van Agnes van der Heide, dochter van haar broer Bernardus van der Heide in Wageningen. Dan gaat het verhaal plotseling ten einde, want na 1777 is niets meer van Henricus en Joanna gevonden. Het 132

133 Tak IIId; BEREND BEERNTS, EEN SMID AAN DE VELUWEZOOM lijkt er op, dat ze zijn vertrokken met onbekende bestemming. Wel kunnen we uit het volgende opmaken, dat ze in 1799 nog in leven zijn. Er is iets gevonden van de volgende generatie. Op 20 april 1799 is de ondertrouw van Cornelis Hendriks van der Heide, jongman, geboren en wonende te Renkum, oud 38 jaar met bewijs van toestemming van beide ouders, met Margarita Staatsen, geboren te St. Hubertus-Lillo in het land van Luik en wonende te Wageningen, oud 32 jaar. Het bewijs van toestemming is voor ons een bewijs van leven. Haar ouders zijn overleden. Enkele dagen later volgt op 5 mei 1799 het kerkelijk huwelijk in Wageningen. Kennelijk gaat het hier om Cornelius (Vn), die naast het patroniem van zijn vader ook de achternaam van zijn moeder gebruikt. Het was in die streek kennelijk toen nog gebruikelijk met patroniemen te werken. In de vorige generatie is dat niet opgevallen, omdat de vader Berend Beerntz heette en er dus geen verschil was tussen patroniem en gewone achternaam! Tweemaal wordt een kind van hen ten doop gehouden, met exact gelijke formulering, waaruit volgt, dat het eerste kind geen lang leven beschoren was. We vinden op 4 februari 1800 en op 7 februari 1801 vermeld de doop van - Hendrina Hendrix van der Heyden, dochter van boven vermelde ouders en met peten Johannes Stassen en Maria Hendrix van der Heyden. De peettante is duidelijk de twee jaar oudere zus van Cornelius. Meer werd van hen niet in Renkum of Wageningen gevonden, ook niet in de registers van de burgerlijke stand. Er is nog één doop in de katholieke statie in Wageningen op 1 februari 1809, die mogelijk in deze familie thuis hoort. De dopeling heet Joannes, evenals zijn vader Joannes van Dorland, en de moeder Cornelia Berents. Dit zou goed kunnen zijn het kind van Anna Gertrudis, maar dan is ze bij de bevalling al 45 jaar oud. De peetoom is Cornelius Hendrix (hier zonder de toevoeging van der Heyden) en de peettante Maria van Brienen. Uit de toevoeging blijkt, dat het gezin in feite thuis hoorde in Heusden, (waarmee waarschijnlijk Opheusden is bedoeld) maar wegens watersnood in Wageningen was. Wellicht kan in de toekomst meer over deze familietak worden gevonden, maar dan moet er eerst een hint komen, waar we moeten zoeken. 133

134 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN 12 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Gerardus Berendts (IVb) en Maria Staring ( ) ( ) (vier zoons en drie dochters, waaronder:) Wilhelmus Henricus Joannes Wenceslaus Berendts (Vg) Berendts (Vh) Berendts (Vi) Berendts (Vj) ( ca1870) ( ) ( ) ( ) x x x x Hendrina Jacoba Petronella Berendina Brouwer Harmsen Knoops Smits ( ) ( ) ( ) ( ) (geen kinderen) (dochter en (twee dochters) (twee zoons, jong gevier zoons:) storven, vijf dochters) Gerardus Johannes Hermanus Peter Berendts (VIo) Berendts (VIp) Berends (VIq) Berends (VIr) ( ) ( ) ( ) ( ) x x x x Hendrika J. Francina Berendina Gerritje Lobbers Melgers van Limbee Gerritsen ( ) ( ) ( ) (1838 -ca 1910) x x Harmina C. Aaltje Bongaerts Schreurs ( ) ( ) (vijf zoons, één drie zoons, jong (drie zoons, onge- (vijf zoons, ongehuwd dochter waaronder:) gestorven, twee d.) huwd, één dochter) of onbekend, zes d.) Arnoldus Johannes Hendrikus Johannes Hermanus Berendts (VIIv) Berends (VIIx) Berends (VIIy) ( ) ( ) ( ) x x x Hendrika J.Oorband Anna B.Jansen Berendina G.Spijker ( ) ( ) ( ) (vier dochters) (vijf zoons, drie (drie zoons, jong gestorven dochters, waaronder:) of onbekend, drie dochters) Gerhardus Theodorus Hendrikus Antonius Johannes Berends (VIIIr) Berends (VIIIs) Berends (VIIIv) (1895 -??) ( ) ( ) x x x Hanneke Pelgrim Grada B. Elissen Hendr.G. v.d. Linden (1899 ) ( ) (een zoon en een dochter) (drie zoons en een dochter) (twee zoons en twee dochters) Verkorte afstammingsreeks van Gerardus Berendts 134

135 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN In dit hoofdstuk komt het uitgebreide nageslacht aan de orde van Gerardus Berendts (IVb), de broer van voorvader Arnoldus en de derde met de naam Gerardus of Gerrit (zie hoofdstukken 5 en 9 voor de naamgenoten). We gaven eerst een korte genealogie van deze tak, waarbij alleen de gehuwde mannen met hun echtgenotes zijn vermeld. We zullen dit hoofdstuk weer indelen in paragrafen volgens de verschillende gezinnen, die in deze afstammingsreeks voorkomen. Daarbij werken we telkens een hele staak af, alvorens aan de volgende te beginnen. Er ontstaat dan het volgende schema. 12a Gerardus Berendts (IVb) en Maria Staring. 12b Wilhelmus Berendts (Vg) en Hendrina Brouwer in Nijmegen. 12c Henricus Berendts (Vh) en Jacoba Harmsen verhuizen naar Dieren 12d Een vierde Gerardus Berendts (VIo) en zijn twee vrouwen. 12e Arnoldus Johannes Berendts (VIIv) en Hendr. Oorband. 12f Hendrikus Joh. Berends (VIIx) en Anna B. Jansen. 12g De kinderen van Hendrikus Joh. en Anna Berendina. 12h Martinus Gerritsen en Grada Jacoba Berends. 12i Hermanus Berends (VIIy) en Berendina Geertr. Spijker. 12j Johannes Berendts (VIp) met Francina en Aaltje. 12k Hermanus Berends (VIq) en Berendina van Limbeek. 12l Peter Berends (VIr) en Gerritje Gerritsen. 12m Joannes Berendts (Vi) en Petronella Knoops, de eerste vestiging in Arnhem. 12n Wenceslaus Berendts (Vj) en Berendina Smits verhuizen ook naar Arnhem. In het bovenstaande schema hebben we door inspringen aangegeven hoe de verschillende generaties elkaar opvolgen. Het zal duidelijk zijn, dat vooral de tweede zoon van Gerardus een wijd vertakt nageslacht heeft gekregen met veel zonen. De andere zoons hadden geen kinderen of alleen dochters, die de huwbare leeftijd wisten te bereiken. We zien ook, met name in de '' 12f, i, k en l dat de naam wordt veranderd in Berends. Daar dit juist de gezinnen betreft met de jongens sterft de spelling Berendts in deze tak uit. Er doet zich ongeveer hetzelfde voor als in Giesbeek. De laatste, die in Dieren de oorspronkelijke naam nog heeft is Aleida Johanna Berendts, dochter van Johannes (VIp), die op 28 december 1968 is overleden. De meeste paragrafen zullen maar kort zijn, omdat vaak niet veel meer bekend is, dan de namen en data van geboorte, huwelijk en overlijden. 12a GERARDUS BERENDTS EN MARIA STARING, BROER EN ZWAGER. Met deze Gerardus zijn we in de vierde generatie beland. Hij heeft een groot nageslacht, voornamelijk via één van zijn zoons, dat tot ver in deze eeuw te volgen is. Zijn doop vonden we in de boeken van de St.Aldegundiskirche in Emmerich op 1 maart De ouders worden vermeld als Ioannis Berntsen en Luisa Steentiens. Peten waren Gerardus Herdengli (?) en Bartha Steentiens. De laatste is waarschijnlijk de twee jaar oudere zus van de moeder, die we in ' 6d tegenkwamen als Bertruid Steyntjes. De andere persoon is niet thuis te brengen. De doop van Maria Staring was op 8 december 1766 in Duiven. In hoofdstuk 6e hebben we haar al vermeld, als Maria Cecilia. Het huwelijk volgt op 14 mei 1789 in Lathum. Het is dan de jongere broer van Arnoldus, die trouwt met de oudere zus van Hendrina Staring. Op die manier wordt Maria een dubbele schoonzus van Arnoldus, zowel de vrouw van zijn broer, als ook de zus van zijn vrouw. Arnoldus en Gerardus zijn niet alleen broers, maar ook zwagers van elkaar! 135

136 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN In dit gezin vinden we de dopen van zeven kinderen en wel drie dochters en vier zoons. Alle dopen zijn katholiek in Lathum. Het merkwaardige is, dat we van de dochters nooit iets hebben terug gevonden in Lathum of één van de omliggende plaatsen. Van alle zoons werd wel een gezin gevonden. Joanna gedoopt 12 april 1790 peten Wenceslaus de Leer en Ludovica Stenties Wilhelmus (Vg) gedoopt 3 nov peten Laurentius Staring en Christina Staring Henricus (Vh) gedoopt 11 jan peten Daniel Broekhuizen en Henrica Staring Helena gedoopt 25 aug peten Arnoldus Berendts en Joanna Berendts Aleyde gedoopt 20 maart 1799 peten Herman Broekhuizen en Aleydes van Weel Joannes (Vi) gedoopt 21 juli 1802 peten Herman Broekhuizen en Maria Wiggers Wenceslaus (Vj) gedoopt 29 sept peten Johannes Bloem en Aleydes ten Brinck Kinderen van Gerardus Berendts en Maria Staring. Bij de peten herkennen we de moeder van Gerardus, hier als Ludovica vermeld; zijn broer Arnoldus en zijn zus Joanna. De andere zus Henrica treedt niet zelf als peettante op, maar houdt als plaatsvervangster wel tweemaal een kind ten doop, namelijk in 1790 en Wenceslaus de Leer is de halfbroer van Maria en Henrica Staring is haar zus. Beide Broekhuizen zijn zwagers. Johannes Bloem is gehuwd met "een" Joanna Berendts, maar niet duidelijk is, of en hoe ze in de familie past. Misschien ging het hier om het oudste zusje van de dopeling, dat op dat moment de huwbare leeftijd naderde. Verder vinden we nog enkele personen uit de familie Staring en bij de jongere kinderen enkele onbekende personen, die kennelijk tot de vrienden behoorden. Uit het feit, dat Herman Broekhuizen twee maal voor komt leid ik af, dat dochter Aleyde snel na de geboorte is overleden, maar dat zou ook betekenen, dat de oudere dochters wel een zekere leeftijd zouden hebben bereikt. Over het leven van het echtpaar, dat zich altijd in Giesbeek heeft afgespeeld, is niet veel gevonden. Ook het beroep van Gerardus is niet bekend. Maria overlijdt jong, namelijk 45 jaar oud op 5 januari Haar jongste kind is dan net vijf jaar oud. Het is niet duidelijk wie Gerardus helpt bij de verzorging van de kinderen. Wellicht heeft de oudste dochter dat gedaan, die op dat moment al 22 jaar was. Gerardus overleeft zijn vrouw 18 jaar. Hij overlijdt op 18 februari 1830 en is dus bijna 81 jaar oud geworden. Bij de aangifte voor de successie zijn er geen onroerende goederen of roerende goederen van enige waarde. 12b WILHELMUS BERENDTS EN HENDRINA BROUWER IN NIJMEGEN. Een toevallig bezoek aan een open dag van het Nijmeegse gemeentearchief leverde een naamgenoot op, die de oudste zoon bleek te zijn van Gerardus en Maria. Deze op 3 november 1791 te Lathum gedoopte Wilhelmus (Vg) huwt daar op 7 februari 1828 met Hendrina Brouwer. Hij tekent beerends. De bruid is op 18 maart 1797 geboren in Ooij bij Nijmegen en gedoopt in Zijfflich, net over de grens in Pruissen. Haar ouders zijn Petrus Brouwer en 136

137 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Gertrudis Broekhof. Ze blijven wonen in Nijmegen, maar hebben er geen florissant bestaan. Rond 1841 is Wilhelmus vermeld als "karman" en wonen ze in de Doddendaal, wijk B201. Later heeft hij een handeltje in water en vuur. Er komen geen kinderen. Zijn vrouw overlijdt op 11 juli Willem is dan 65 jaar, zonder beroep en woont Achter de Hoofdwacht. Tussen 1860 en 1870 vinden we hem in het bevolkingsregister op het adres Korte Nieuwstraat A211. Dan wordt zijn naam in dat register zonder enige vermelding doorgestreept. Mogelijk is hij bij familie of kennissen gaan wonen in een andere plaats. Een aantekening van zijn overlijden is niet gevonden. 12c HENRICUS BERENDTS EN JACOBA HARMSEN; DE TAK DIEREN. Ook de tweede zoon van Gerardus blijft niet in Giesbeek wonen, hetgeen overigens voor alle zonen geldt. Even een blik op de afstammingsreeks aan het begin van dit hoofdstuk. We zien, dat Henricus (Vh) de enige zoon is met gehuwde zoons en dat zich dat feit herhaalt bij zijn oudste zoon en bij één van diens zoons opnieuw. Dus ondanks het feit, dat er steeds meerdere zonen zijn wordt de naam telkens slechts door één van hen doorgegeven. We volgen eerst deze hoofdlijn tot het heden toe en gaan dan terug naar broers en zusters om het beeld compleet te krijgen. Henricus vindt een vrouw in Herveld in de Betuwe. Jacoba Harmsen (soms Hermsen) is er geboren op 11 januari 1797 als dochter van Joannes Hermsen en Petronella Wilbers. Zij wordt katholiek gedoopt in Eymeren. Het huwelijk op het gemeentehuis in Valburg is op 9 april In de eerste jaren blijven ze wonen in de woonplaats van de bruid, Herveld, gemeente Valburg. Daar worden twee kinderen geboren, terwijl de volgende twee geboren worden in de gemeente Angerlo en de jongste in Dieren. Van die tijd af blijft deze familietak in de gemeente Rheden en wel voornamelijk in het dorp Dieren wonen. Gerardus (VIo) geboren 11 februari 1826 Herveld Johanna geboren 25 januari 1828 Herveld overleden 12 october 1829 Giesbeek Johannes (VIp) geboren 22 november 1829 Giesbeek Hermanus (VIq) geboren 12 januari 1832 Giesbeek Peter (VIr) geboren 3 mei 1835 Dieren Kinderen van Henricus Berendts en Jacoba Harmsen. De achternamen van Hermanus en van Peter zullen steeds als Berends gespeld blijven. Deze fout bij de geboorteaangifte in Rheden zullen we steeds weer zien herhalen, ook in de volgende generaties van de zoons, waarbij aanvankelijk wel de juiste spelling was gebruikt. Zoals we zien is dochter Johanna geen lang leven beschoren; ze overlijdt na de verhuizing naar Giesbeek. Op 24 maart 1849 overlijdt Henricus in Dieren. Zijn vrouw kan de huwelijken van alle zoons meemaken. Zij overlijdt in Dieren op 22 september d GERARDUS BERENDTS - DE VIERDE VAN DIE NAAM Gerardus (VIo), de oudste zoon van Henricus werd naar zijn grootvader genoemd. Hij 137

138 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN is 28 jaar, als hij op 29 april 1854 in Rheden trouwt met Hendrika Johanna Lobbers. Zij is geboren 20 juli 1828 als "natuurlijke dochter" van Gerdina Lobbers. Dit huwelijk duurt slechts kort. Ze krijgen één zoon: Hendrikus Berendts (VIIu) geboren 17 februari 1855 te Dieren overl. 4 november 1856 Zoon van Gerardus Berendts en Hendrika Johanna Lobbers Hendrika overlijdt nog voor haar zoontje op 29 april Gerardus blijft vijf jaar alleen. Op 26 april 1861 trouwt hij weer, in Hengelo (Gld), met Harmina Christina Bongaerts. Zij is de op 13 october 1829 in Hengelo geboren dochter van Everardus Arnoldus Jacobus Bongaerts (kleermaker) en Joanna Berendsen. Bij dit huwelijk wordt door Gerardus een kind van Harmina als het zijne erkend, dat tot dan toe de naam van zijn moeder droeg. Het is natuurlijk nooit zeker of dit inderdaad een kind is geweest van Gerardus. Overigens is dit kind, het enige, dat wel met de juiste spelling van die naam wordt ingeschreven. De andere kinderen zullen in Rheden allemaal als Berends te boek staan. Arnoldus Johannes (VIIv) geboren 4 mei 1850 te Hengelo Hendrikus Johannes (VIIw) geboren 3 december 1863 te Dieren. overl. 12 october 1865 te Dieren Hendrikus Johannes (VIIx) geboren 18 juni 1867 te Dieren. Grada Jacoba geboren 14 april 1870 te Dieren. Hermanus (VIIy) geboren 21 november 1873 te Dieren. Kinderen van Gerardus Berendts en Harmina Christina Bongaerts. Als beroep van de vader staat eenmaal vermeld "dagloner". Verder valt er weinig meer te vertellen. Gerardus wordt net 65 jaar oud. Hij overlijdt op 12 juli 1891 in Dieren. Zijn tweede vrouw overlijdt twintig jaar later, op 2 mei De gezinnen van de kinderen komen aan de orde in de '' 12e, f, h en i. 12e ARNOLDUS JOHANNES BERENDTS EN HENDRIKA JOHANNA OORBAND. Geboren op 4 mei 1850 met aanvankelijk de naam Bongaerts kreeg Arnoldus Johannes (VIIv) zijn achternaam bij het huwelijk van zijn ouders. Hij is 25 jaar, als hij op 12 januari 1876 in Zutfen in het huwelijk treedt met Hendrika Johanna Oorband. Eugenia Christina geboren 6 februari 1864 te Brummen Willemina Johanna geboren 24 juli 1876 te Dieren overl 31 december 1878 te Dieren Antonia geboren 17 december 1877 te Dieren Johanna Arnolda Hendrika geboren 16 augustus 1883 te Dieren overl. 15 april 1891 te Dieren Kinderen van Arnoldus Joh. Berendts en Hendrika Joh. Oorband De bruid is geboren in Brummen op 18 mei 1840 (en dus tien jaar ouder!) als dochter van Jacobus Oorband en Eugenia Inventa. Ook bij dit huwelijk wordt een kind erkend, namelijk de op 6 februari 1864 te Brummen geboren Eugenia Christina Oorband. Overigens lijkt het niet waarschijnlijk, dat Arnoldus Johannes al met 13 jaar vader zou zijn geweest! Dit 138

139 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN is dan ook meteen het laatste, dat we van dit kind horen, want in de boeken van Brummen noch die van de gemeente Rheden komt ze verder voor. We zien de geboorte van nog drie dochters. Twee van hen sterven jong, 22 en 72 jaar oud. De enige, waarvan we hieronder iets meer kunnen vertellen is Antonia. Het huwelijk heeft op twee dagen na 35 jaar geduurd. Op 10 januari 1911 overlijdt Hendrika, 71 jaar oud. Arnoldus Johannes wordt 81 jaar. Zijn overlijdensdatum is 2 januari Hij sterft in Arnhem, kennelijk in het ziekenhuis, maar wordt daar vermeld als inwoner van de gemeente Rheden. Dochter Antonia huwt op 9 juni 1900, en dus 22 jaar oud, te Rheden met de sigarenmaker Antonius Meseure. Er is dan al een kind van vier maanden. De bruidegom is 1 november 1873 te Geertruidenberg geboren als zoon van Hendrikus Meseure (stoelenmaker) en Josephina Louisa Fliegen. In totaal komen er acht kinderen, allen in de gemeente Rheden. Antonia Hendrika Arnolda Meseure geboren 6 maart 1900 Hermanus Arnoldus Johannes Meseure geboren 10 september 1901 overl. 10 september 1901 Josephina Wilhelmina Meseure geboren 17 maart 1904 Hendrika Johanna Meseure geboren 5 januari 1907 Johanna Arnolda Meseure geboren 15 augustus 1910 Maria Meseure geboren 12 augustus 1913 Wilhelmus Antonius Meseure geboren 8 december 1917 Christina Meseure geboren 21 mei 1920 Kinderen van Antonius Meseure en Antonia Berendts. Van Josephina weten we, dat ze op 7 februari 1919 naar de familie W.Cornelissen gaat op het adres Wilhelminaweg 39 in Dieren, vermoedelijk als hulp in de huishouding. In 1928 vertrekt het gezin naar Amsterdam, behalve de oudste twee dochters. Maar het gezin splitst op en komt daar op twee adressen. Op 20 september 1928 vinden we vermeld in het bevolkingsregister van Rheden dat Antonius Meseure naar het adres Schellingwoude 221 in Ransdorp bij Amsterdam-noord gaat met de dochters Johanna en Maria. Vier weken later op 16 october wordt Antonia uitgeschreven naar het adres Aalsmeerseweg 38 II in Amsterdam-zuid en zij heeft bij zich Hendrika en de jongste kinderen Wilhelmus en Christina. Welk probleem hier achter schuilt is niet bekend. In 1947 bij de volkstelling blijkt de oudste dochter gehuwd te zijn met ene Pikkaart, op adres van Lennepstraat 223 Amsterdam. Johanna woont in 1947 bij haar moeder, nog altijd op adres Aalsmeerderweg 38 II. Maria is dan gehuwd met de Graaf Duifstraat 92 I Amsterdam. Christina is gehuwd met een Veil, Schollenburgstraat 21 I Amsterdam. Zoon Wilhelmus woont bij zijn moeder. De naam van de vader Antonius Meseure komt in Amsterdam dan niet meer voor. Overigens wordt nu ook de naam van haar en de kinderen systematisch gespeld Berends. Volgens opgave van het bevolkingsregister van Amsterdam is Antonia Berends, (dus zonder "t") daar overleden op 22 november Ze is dan weduwe. 139

140 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN 12f HENDRIKUS JOHANNES BERENDS EN ANNA BERENDINA JANSEN. De tweede zoon van Gerardus is de op 18 juni 1867 te Dieren geboren Hendrikus Johannes (VIIx), (zie eerste bladzijde van dit hoofdstuk), die evenals zijn jongere broers als Berends door het leven gaat. In Rheden is op 30 december 1893 het huwelijk met de uit dezelfde gemeente afkomstige Anna Berendina Jansen. Zij is twee weken ouder, geboren 3 juni 1867 met als ouders Dorus Johannes Jansen, een metselaar en Johanna Salebrink. Ze hebben een kinderrijk gezin. Grada Berendina geboren 25 september 1894 overleden 22 october 1894 Gerhardus Theodorus (VIIIr) geboren 3 october 1895 Hendrikus Antonius (VIIIs) geboren 7 januari 1897 Johanna Theodora Christina geboren 5 december 1898 Hermina Johanna geboren 22 februari 1900 Dorus Johannes (VIIIt) geboren 31 maart 1903 overleden 1 juni 1903 Dorus Johannes (VIIIu) geboren 14 juni 1904 overleden 29 december 1907 Johannes (VIIIv) geboren 6 januari 1907 Kinderen van Hendrikus Johannes Berends en Anna Berendina Jansen. Drie kinderen sterven jong. De overige vijf hebben allen gezinnen gesticht in de buurt. We zullen hierover spreken in de volgende paragraaf. Vader Hendrikus Johannes komt voor bij de volkstelling van 1947 op het adres Kattenberg 25 in Dieren, waar ook wonen Hendrikus Joh. Theod. Berends, geboren 21 october 1918 en Geertruida Joh. Berends, geboren 4 october Hij is dan al tachtig jaar oud. De beide anderen zijn een kleinzoon en een achterkleindochter. Hij overlijdt, 94 jaar oud, op 11 april 1962 in Doesburg; zijn vrouw was al op 29 october 1948 in Dieren overleden. 12g GEZINNEN VAN KINDEREN VAN HENDRIKUS JOH. EN ANNA BERENDINA. We duiken de twintigste eeuw in met de achtste generatie, kinderen van het paar uit de vorige paragraaf. In totaal vijf van hun kinderen hebben gezinnen gevormd. We zullen ze staaksgewijze bespreken, dus van elk van de kinderen volgt het gehele nageslacht, alvorens de volgende te beginnen. Het lijkt voor het overzicht nuttig deze paragraaf te verdelen in vijf subparagrafen. 12ga Van de oudste zoon Gerhardus Theodorus (VIIIr) en zijn afstammelingen is weinig bekend. De nog levende afstammelingen waren niet bereid inlichtingen te geven. We weten, dat hij naar Woerden is vertrokken voor militaire dienst en daar ook nog een tijd heeft gewoond. Hij is gehuwd met Hanneke Pelgrim. Het gezin is terug gekeerd naar Dieren. Hendrikus Johannes Th. (IXkk) geboren 21 october 1918 Hendrika Johanna Kinderen van Gerhardus Theodorus Berends en Hanneke Pelgrim 140

141 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Het adres in Dieren was Bruinwold Riedelstraat 11. Van de twee kinderen is zeker het oudste in Woerden geboren. Beide ouders zijn vóór 1996 overleden. Zoon Hendrikus is gehuwd met Lien van der Berg uit Rheden met wie hij drie kinderen krijgt: Geertruida Johanna (zie eind vorige '); Annie, gehuwd met L.J.van Mierle (woont 1996 Lindenlaan 6E Dieren) en Kees Berends (Xpp). Na het overlijden van zijn eerste vrouw, huwt hij met Truus de Wit uit Dieren. Hij overlijdt juni 1996; zijn vrouw november Dochter Hendrika Johanna is gehuwd met Henk Koning en woonde in Doesburg. Zij heeft één kind Ben Koning, leraar, wonende in Dieren, Domeinlaan gb Hendrikus Antonius Berends (VIIIs) huwt op 9 october 1920 met Grada Berendina Elissen. Zij werd op 5 december 1899 te Dieren geboren als dochter van Willem Elissen en Grada Engelberta Wilhelmina Bekking. Zijn beroep was machinist-bankwerker. Het adres in 1947 is Lagestraat 12 in Dieren. Ze krijgen vier kinderen Hendrikus Wilhelmus (IXll) geboren 27 januari 1921 Aan longontsteking overleden 21 januari 1922 Grada Engelberta Wilhelmina geboren 9 februari 1923 Hendrikus Antonius (IXmm) geboren 2 november 1929 Evert Johannes (IXnn) geboren 14 augustus 1941 Kinderen van Hendrikus Ant. Berends en Grada Berendina Elissen Vader Hendrikus Antonius is op 16 januari 1979 in Warnsveld overleden. Zijn vrouw woont in 1996, 96 jaar oud, in een bejaardenwoning op het adres Admiraal Helfrichlaan 16 in Dieren. We zullen eerst naar het nageslacht uit dit gezin kijken. Dochter Grada Engelberta huwt op 15 november 1941 met Antoon van Someren, in Loenen op de Veluwe geboren op 26 augustus 1921 als zoon van Hendrik van Someren en Teuntje Bieleman. Er zijn zes kinderen: Teuntje Hendrika van Someren geboren 30 maart 1942 Dieren gehuwd met Gerrit Spies, geboren 18 juli 1935 Dieren drie dochters: Wilma, Cellie en Ilona Spies. Grada Berendina van Someren geboren 19 juli 1944 Dieren gehuwd met Wouteris Jansen geboren 20 october 1940 twee dochters: Irma en Brigitte Jansen. Jantje Wilhelmina van Someren geboren 10 juni 1946 Dieren gehuwd met Henk Roodakker geboren 15 april 1942 Doesburg twee dochters: Monica en Diana Roodakker. Hendrika Antonia van Someren geboren 28 januari 1948 Dieren gehuwd met Jan van Waardenburg geboren 15 maart 1946 twee kinderen: Miranda en Nico van Waardenburg Hendrik van Someren geboren 23 september 1951 in Dieren gehuwd met Hendrika M. Theunissen geboren 2 augustus 1955 in Dieren twee kinderen: Martijn en Patrick Antoon van Someren geboren 30 augustus 1953 in Dieren Kinderen van Antoon van Someren en Grada Engelberta W.Berends 141

142 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Antoon van Someren is medewerker op de Lepperfabriek in Dieren. Zij wonen in 1996 op het adres Goudakkerstraat 44 in Dieren. De naar zijn vader genoemde Hendrikus Antonius Berends (IXmm) huwt op 4 juni 1954 in Zutfen met de daar op 11 juni 1930 geboren Gardina Johanna Kelder, dochter van Hendrikus Kelder en Gardina Johanna Hendriksen. Hij gaat werken bij Thomassen Drijver in Deventer, laatstelijk als manager operational services. Na eerst gewoond te hebben in Dieren wordt in 1958 verhuisd naar Nassaustraat 11 in Doesburg en in 1997 weer terug naar Dieren, Diderna 36. Van hen heb ik de meeste gegevens in deze tak gekregen. Er worden in hun gezin een dochter en een zoon geboren. Grada Berendina geboren 2 juli 1957 Dieren gehuwd met Frederikus Johannes Boenders, geboren 15 maart 1953 Dieren hun zoon Melvin Boenders geboren 16 juli 1985 Velp Hendrikus Antonius (Xqq) geboren 9 februari 1962 Doesburg gehuwd met Wilhelmina Catharina Overste, geboren 29 maart 1965 Amsterdam hun dochter Nanda Berends geboren 27 december 1993 Doetinchem en zoon Lars Berends (XI ) geboren 2 september 1996 Doetinchem Kinderen van Hendrikus Antonius Berends en Gardina Johanna Kelder De jongste zoon Evert Johannes (IXnn) trouwt op 7 juni 1963 te Doesburg met de op 6 juli 1943 in Doesburg geboren Johanna Maria Jansen, dochter van Johannes Jansen en Anna Hendrika Pelgrim. Evert is operator bij EDOH in Groningen en hun gezin woont in Zuidbroek, op adres Vledders 2. Ook hier komen twee kinderen Jacqueline Berends geboren 21 december 1963 Doesburg gehuwd met Kees Nieuwland geboren 16 april 1961Rotterdam Christie Berends geboren 9 september 1971Rotterdam gehuwd met Derk Jan Langeland geboren 7 augustus 1963 Kinderen van Evert Johannes Berends en Johanna Maria Jansen 12gc Dochter Johanna Theodora Christina Berends geboren op 5 december 1898 huwt met Hendrikus Witjes geboren te Angerlo op 25 augustus 1889, als zoon van Arnoldus Witjes en Gerritje Wintering. Datum en plaats van het huwelijk zijn niet bekend. Liefst zestien kinderen worden geboren in de twintig jaren tussen 1920 en 1940, waarbij geen enkele tweeling. Bij de geboorte van het oudste kind is de moeder 21 jaar en bij het jongste 41 jaar. In een periode van 21 jaar is zij dus 12 jaren in verwachting geweest! Het gezin woont eerst in Giesbeek H120, later, zo rond 1928 in Bingerden, eerst op nummer B16 en later op B19. Vader Hendrikus Witjes werkt als arbeider op de steenfabriek. In 1947 wonen de oudste twee kinderen niet meer thuis, maar nog wel de ouders met tien kinderen. Dochter Gerharda is dan inmiddels gehuwd met Kelderman en woont op adres H45F in Giesbeek. Hendrikus overlijdt op 5 april 1971, terwijl zijn vrouw hem twintig jaar overleeft, als zij overlijdt op 9 augustus 1991, in de leeftijd van 92 jaar. 142

143 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Gerharda Johanna Witjes geboren 2 februari 1920 Arnoldus Hendrikus Witjes geboren 6 maart 1921 Hendrikus Johannes Witjes geboren 25 maart 1922 Johannes Theodorus Witjes geboren 7 juli 1923 Johanna Theod. Chr Witjes geboren 5 januari 1925 Hermanus Johannes Witjes geboren 6 juni 1926 overleden 30 september 1926 Hermina Johanna Witjes geboren 19 september 1927 overleden 27 januari 1930 Theodorus Witjes geboren 16 januari 1929 overleden 11 september 1929 Hermanus Johannes Witjes geboren 25 februari 1930 Theodorus Gerhardus Witjes geboren 30 april 1931 Hermina Johanna Witjes geboren 12 mei 1932 Gerhardus Johannes Witjes geboren augustus 1933 overleden 9 januari 1934 Hendrika Gerharda Witjes geboren 16 februari 1935 Gerardus Johannes Witjes geboren 14 juni 1936 Wilhelmus Witjes geboren 9 januari 1938 Antonius Hendrikus Witjes geboren 19 juli 1940 Kinderen van Hendrikus Witjes en Johanna Theodora Chr. Berends 12gd De volgende dochter van Hendrikus Johannes Berends en Anna Berendina Jansen is de op 23 febr geboren Hermina Johanna. Zij huwt op 14 juni 1924 in de gemeente Rheden met Theodorus Baars, die van over de IJssel komt, uit Giesbeek. Hij is geboren 4 april 1894 en is de zoon van Theodorus Baars en Grada Nijland. Aanvankelijk woont men in Giesbeek huis B11A, maar per 1 october 1928 wordt verhuisd naar de gemeente Rheden. Daar is het eerste adres Buitensingel 54 Ellecom en later Talmastraat 12 in Dieren, waar ze in 1947 nog blijken te wonen met vijf kinderen. Theodorus Hendrikus Baars geboren 20 november 1924 Angerlo Grada Johanna Baars geboren 5 augustus 1927 Angerlo Anna Berendina Baars geboren 5 augustus 1927 Angerlo Hermina Theodora Baars geboren 12 augustus 1931 Rheden Theodora Maria Baars geboren 7 juni 1934 Arnhem Kinderen van Theodorus Baars en Hermina Johanna Berends. 12ge Als laatste van de kinderen volgt hier Johannes Berends (VIIIv), die in Dieren werd geboren op 6 januari Hij huwt in Rheden op 17 november 1928 met de Utrechtse Hendrika Gerarda van der Linden, geboren 28 januari 1907, dochter van Jacob van der Linden en Maria Catharina van Deudekom. De ouders van Hendrika zijn vroeg gestorven (in 1913 en 1914) waarna zij als wees naar Terborg is verhuisd. Het paar blijft wonen in Dieren, waar vanaf 1935 het adres is Lindelaan 29. Johannes heeft eerst als beroep schipper; later metselaar en betonwerker. Ze krijgen vier kinderen. In 1947 vinden we dit gezin compleet op Lindelaan 29, Dieren. Op 2 januari 1994 overlijdt Johannes Berends. Zijn weduwe overlijdt vier jaar later, op 9 februari 1998 in het verpleeghuis Gelders Hof in Dieren. Maria Catharina Berendina geboren 24 april

144 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Hendrikus Johannes (IXoo) geboren 24 juni 1931 Margaretha F. geboren 30 maart 1940 Johannes H. (IXpp) geboren 30 maart 1945 Kinderen van Johannes Berends en Hendrika Gerarda v.d.linden. Van de oudste dochter heb ik enkele nadere gegevens ontvangen. Maria Catharina is op 7 september 1949 gehuwd met Bernardus W.J.Kelderman, geboren 21 april 1929 in de Steeg, als zoon van Wilhelmus Kelderman en Johanna Berendina Grutters. Hij is heftruckchauffeur. Ze woonden eerst Lindenlaan 29 in Dieren, daarna Spankerenseweg 65 en in 1996 op adres v.d.duyn v.maasdamstraat 60 in die plaats. Het curieuze geval doet zich voor, dat in Giesbeek in een andere familietak ook een Maria Berends is gehuwd met een Antonius Kelderman (zie paragraaf 13j). Dit feit was wederzijds niet bekend. In het gezin van Maria Catharina en Bernardus komen vier kinderen. Bernardus Kelderman is op 9 december 1996 plotseling overleden aan een hartstilstand. Hendrika Gerarda Kelderman geboren 15 februari 1950 zij is gehuwd met Johannes Kempers en heeft twee dochters Sandra en Mandy Kempers. Maria Catharina Berendina Kelderman geboren 24 september 1952 is gehuwd en heeft een dochter met de naam Judith van Vorm. Johanna Berendina Margaretha Kelderman geboren 8 mei 1956 is gehuwd met Hans Vink, met een zoon Mark en een dochter Manou. Wilhelmus Johannes Bernardus Kelderman geboren 21 october 1960 gehuwd met Gonnie van Dongeren en heeft een dochter Felicia en twee zoons Enrico en Renaldo Kelderman. Na een langdurig ziekbed (leukemie), is hij op 25 februari 1999 overleden. Kinderen van Bernardus W.J.Kelderman en Maria Catharina Berends Van de overige kinderen van Johannes en Hendrika heb ik geen gegevens gekregen. Bekend is, dat Hendrikus Johannes (IXoo) woont Peterstraat 10 in Driel. Hij is gehuwd geweest met een meisje Hendriks, waarmee hij twee dochters heeft: Ria Berends en Kitty Berends. Hij is intussen hertrouwd. Margaretha, gehuwd met Jan Hof woont Berkelweg 10 in Deventer. Zij hebben een dochter Francis Hof. De jongste, Johannes (IXpp) is gehuwd met Rieneke Freriks; woont in de Elzenstraat 25 in Velp en heeft twee dochters. 12h DE DOCHTER VAN GERARDUS, GRADA JACOBA BERENDS EN GEZIN We zijn nu terug bij het derde kind van Gerardus (VIo), waarvan we een gezin hebben gevonden. Dochter Grada Jacoba was op 14 april 1870 in Dieren geboren. Ze trouwt in de gemeente Rheden op 22 april 1893 met Martinus Gerritsen. De bruidegom is arbeider, geboren in Rheden op 22 februari 1863 als zoon van Gradus Gerritsen en Johanna Lobbers. Ze blijven wonen in Dieren op het adres B297. Zes kinderen stonden vermeld in de boeken. Daar we het bevolkingsregister mochten inzien tot 1938 konden we constateren, dat allen in dat jaar nog in leven waren en dat de meeste kinderen toen al getrouwd waren. Bij de volkstelling in 1947 komt Grada Jacoba niet meer voor. 144

145 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Gradus Gerritsen geboren 7 februari 1894 Hermina Johanna Gerritsen geboren 6 januari 1896 Grada Geertruida Gerritsen geboren 2 februari 1901 Martinus Gerritsen geboren 24 november 1904 Antonius Gerritsen geboren 29 mei 1907 Johanna Gerritsen geboren 19 april 1910 Kinderen van Martinus Gerritsen en Grada Jacoba Berends. Over de oudste zoon Gradus stond niets vermeld. Hermina trouwt op 3 januari 1925 met Heinrich P.Freriksen, geboren in Haldern (Dld) en woont rond 1935 Tellegenlaan 2 Dieren. Grada huwt 13 januari 1923 met H.J.Pelgrim te Dieren, maar woont elders. Martinus huwt op 25 januari 1929 in Doesburg met Maria van de Kamp, geboren in Dinslaken (Dld); ze wonen Spankerenseweg 37 in Dieren en hebben in 1938 vier kinderen. Antonius huwt op 27 augustus 1932 met Christina van der Linden uit Ubbergen en woont Tellegenlaan 71 in Dieren. Johanna woont in 1938 ongehuwd op hetzelfde adres als Martinus. 12i HERMANUS BERENDS EN BERENDINA GEERTRUIDA SPIJKER. De jongste zoon van Gerardus (VIo) is de op 21 november 1873 in Dieren geboren Hermanus (VIIy). Hij huwt in Doesburg op 24 juni 1911 met Berendina Geertruida Spijker, de op 27 december 1887 in de gemeente Hummelo-Keppel geboren dochter van Hendrik Jan Spijker en Christina Veldhuis. Er worden eerst drie dochters geboren en daarna drie zoons, waaronder een tweeling. Hermina Francisca geboren 25 mei 1911 te Doesburg Berendina Geertruida geboren 14 juni 1913 te Dieren Grada Maria geboren 11 october 1914 te Dieren Gerhardus (VIIIw) geboren 7 juli 1916 te Dieren Hermanus (VIIIx) geboren 7 october 1918 te Dieren overl. 21 februari 1919 te Doesbur Arnoldus Johannes (VIIIy) geboren 7 october 1918 te Dieren overl. 23 februari 1919 te Doesburg Kinderen van Hermanus Berends en Berendina Geertruida Spijker. De tweeling leeft maar enkele maanden. Kort na hun dood overlijden ook de ouders. Eerst sterft op 30 juni 1920 moeder Berendina en drie jaar later, op 23 october 1923 overlijdt ook vader Hermanus. De kinderen worden opgenomen in weeshuizen, en wel de meisjes in "De Goede Herder" in Velp en zoon Gerhardus in "Insula Dei" in Arnhem. Van de meisjes is nog bekend waar ze na hun verblijf in het weeshuis heen gingen. Hermina vertrekt op 11 november 1931 naar J.H.Windmuller in Rha bij Steenderen. Berendina gaat naar Zevenaar, waar ze op 18 januari 1934 overlijdt. Grada vertrekt 30 januari 1937 naar Wehl. Zij zou later weer in Dieren hebben gewoond, gehuwd met een van der Berg. Van hun broer zijn geen verdere gegevens bekend. Hiermede hebben we het gehele nageslacht van de vierde Gerardus gehad. Als we terugkijken naar het schema op de eerste bladzijde van dit hoofdstuk, dan betreft dat dus de linker kolom in de derde rij en de onderste twee rijen. Er resteren nu nog drie kolommen van de derde rij (Johannes, Hermanus en Peter) en twee van de tweede rij (Joannes en 145

146 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Wenceslaus.) Dit worden de volgende vijf paragrafen, waarbij we beginnen met de derde rij uit het schema, omdat dit nog afstammelingen zijn van Henricus Berendts. Daarna volgen de anderen uit die tweede rij. 12j JOHANNES BERENDTS, TWEE VROUWEN, TWEE DOCHTERS. We gaan dus terug in de tijd naar de tweede zoon van Henricus (zie ' 12c). Deze, Johannes Berendts (VIp) is geboren toen zijn ouders korte tijd in de gemeente Angerlo woonden, op 22 november Het grootste deel van zijn leven speelt zich af in Dieren. Daar, op het gemeentehuis van Rheden trouwt hij op 14 februari 1862 met Francina Melgers, die in Steenderen geboren was op 29 october 1827 als dochter van Johannes Melgers en Catrina Ruurling. De bruid, twee jaar ouder dan Johannes, was al eerder gehuwd namelijk met Gerrit Mechenvelt, die inmiddels was overleden, maar met wie ze een dochter Johanna Mechenvelt had gekregen, geboren op 28 maart Dit kind is bij het huwelijk elf jaar oud. Ze blijft in het gezin van Johannes tot 12 mei 1869, als ze vertrekt naar Zelhem. Johannes en Francina krijgen samen nog twee kinderen. Hendrika Johanna geboren 25 mei 1863 te Dieren Gerardus Johannes (VIIz) geboren 19 september 1865 te Dieren overleden 7 december 1868 te Dieren Kinderen van Johannes Berendts en Francina Melgers. Bij dochter Hendrika is het weer het oude liedje; ze gaat door het leven als Berends, zoals zo vaak heeft de gemeente Rheden de "t" geamputeerd. We zullen haar met haar gezin verderop in deze paragraaf nog tegen komen. Zoon Gerardus, wordt slechts drie jaar oud. Het huwelijk duurt ruim 33 jaar, als op 29 juli 1895 Francina in Dieren overlijdt. Met de dochters uit beide huwelijken van haar al ruimschoots volwassen zou men verwachten, dat er snel ten einde komt aan dit verhaal. In dat jaar is Johannes tenslotte al 65 jaar. Tot onze verbazing vinden we hem twee jaar later weer terug als bruidegom. Op 9 december 1897 is in Rheden het huwelijk van Johannes Berendts met Aaltje Schreurs. De bruid is geboren op 2 mei 1861 te Deventer als dochter van Hermanus Schreurs en Gerritje van Kraanen. Bij het huwelijk is zij dus 36 jaar en de bruidegom 68!. Ook Aaltje was eerder gehuwd en woonde in Steenderen met haar man Lambertus Timmerman, die inmiddels was overleden. Bij dit tweede huwelijk wordt ook het beroep van Johannes vermeld, hij was toen tuinman. De hoge leeftijd van de bruidegom bleek geen beletsel om alsnog vader te worden, eerst van een mannelijke tweeling en dan van een dochter. Franciscus (VIIaa1) geboren 8 october 1899 te Dieren overleden 21 october 1899 te Dieren Johannes (VIIaa2) geboren 8 october 1899 te Dieren overleden 22 october 1899 te Dieren Aleida Johanna geboren 5 december 1900 te Dieren Kinderen van Johannes Berendts en Aaltje Schreurs. 146

147 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN De tweeling leeft slechts enkele dagen. Ik heb ze beiden hetzelfde nummer gegeven. De dochter heeft een halfzus (met zelfde vader), die 37 jaar ouder is, terwijl de half-halfzus, Johanna Mechenvelt, zelfs 49 jaar ouder is dan zij. Het is dan ook niet verwonderlijk, dat ze bij haar geboorte meteen al tante is! Ze sticht een eigen gezin. We zullen verderop in deze paragraaf ook haar gezin nog ontmoeten. Dit tweede huwelijk van Johannes heeft 23 jaar geduurd en werd beëindigd door de dood van Aaltje op 8 februari Haar man overleeft haar nog vier jaar. Op 31 mei 1925 overlijdt Johannes op het adres Koepoortstraat A40 in Doesburg op de respectabele leeftijd van 95 jaar. Van zijn vijf kinderen overleven dus enkel de beide dochters. De oudste dochter van Johannes is de in 1863 geboren Hendrika Johanna Berends. Ze huwt in Rheden op 24 januari 1885 met Hendrik Smeitink. Hij is op 8 juli 1861 in Doesburg geboren als zoon van Jan Smeitink en Elisabeth Coumans. De bruidegom is smid en speciaal treinsmid. Na even in Dieren te hebben gewoond, waar twee dochters geboren worden, vertrekken ze op 16 juli 1889 naar Zutfen, waar ze op diverse adressen wonen. We telden acht geboorten in hun gezin. Johanna Maria Smeitink geboren 6 november 1885 te Dieren Elisabetha Maria Ant. Smeitink geboren 4 december 1887 te Dieren overleden 19 november 1889 te Zutfen Francina Smeitink geboren 7 october 1889 te Zutfen overleden 13 december 1892 te Zutfen Elisabetha Maria Ant. Smeitink geboren 5 september 1891 te Zutfen overleden 21 september 1894 te Zutfen Francina Smeitink geboren 12 mei 1893 te Zutfen overleden 4 october 1894 te Zutfen Francina Elisabetha Smeitink geboren 15 juni 1895 te Zutfen Geertruida Johanna Smeitink geboren 28 januari 1897 te Zutfen Hendrik Smeitink geboren 1 juni 1900 te Zutfen Kinderen van Hendrik Smeitink en Hendrika Johanna Berends Uit de herhaling van de voornamen blijkt al wel, dat veel kinderen jong zijn overleden. Dit geldt voor alle kinderen, die naar één van de grootmoeders zijn vernoemd. Ze werden allen tussen de anderhalf en drie jaar oud. In 1894 zijn er zelfs twee sterfgevallen in twee weken na elkaar! De dochter, die naar beide grootmoeders is vernoemd overleeft wel, samen met haar oudste en haar jongste zus en met het achtste kind, dat eindelijk een jongetje bleek te zijn na zeven meisjes. Vermeldenswaard is, dat een half jaar na de geboorte van hun jongste kind nog het halfzusje van moeder Hendrika werd geboren. Hendrika is dan ook slechts twee jaar jonger, dan haar stiefmoeder! Op 21 sept.1906 vertrekt het gezin naar Kleef, kennelijk in dienst van een spoorwegmaatschappij. Verdere gegevens ontbreken. De 37 jaar jongere tweede dochter van Johannes huwt al jong. Aleida Johanna Berendts (dus wel met de goede naamspelling) is zeventien jaar oud, als ze op 28 september 1918 in Rheden trouwt met Johannes Steur, geboren 19 juli 1888 te Brummen. Hij was een zoon van Johannes Steur en Johanna Margaretha Blom en werkte als opperman in de bouw. Er worden twaalf kinderen geboren in Dieren. Ook in dit gezin zijn niet alle kinderen in leven gebleven. We vonden het overlijden van de oudste dochter op de leeftijd van 21 jaar; een 147

148 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN zoon werd 7 jaar, en drie kinderen zijn heel jong gestorven, waarbij de helft van een tweeling op de dag van haar geboorte. Van de zeven overlevende kinderen zijn ook zeven huwelijken gevonden. Johannes Steur geboren 2 september 1919 huwt met A.G.Jansen 29 juni 1944 Aleida Margaretha Steur geboren 27 augustus 1920 overleden 1 februari 1942 Hendrikus Wilhelmus Steur geboren 28 october 1923 huwt met G.M.Plomp 24 maart 1950 Brummen Gradus Antonius Steur geboren 20 juni 1925 overleden 1 augustus 1926 Reinier Steur geboren 7 october 1927 overleden 4 januari 1935 Leonardus Steur geboren 29 augustus 1930 huwt met J.L.Berenschot 24 februari 1954 Johanna Antonia Steur geboren 29 maart 1932 huwt met H.Buurkes 28 april 1951 Doesburg Bernardus Steur geboren 15 april 1934 overleden 22 april 1935 Maria Steur geboren 30 juli 1935 huwt met J.Reugebrink 2 october 1959 Zutfen Reina Steur geboren 21 februari 1938 huwt met H.Toepoel 30 maart 1962 Nelly Steur geboren 21 februari 1938 overleden 21 februari 1938 Reinier Steur geboren 10 juni 1940 huwt met J.P.Savoije 28 april 1965 Apeldoorn Kinderen van Johannes Steur en Aleida Johanna Berendts. Beide ouders hebben al hun kinderen gehuwd gezien. Moeder Aleida Johanna Berendts overlijdt in Dieren op het adres Lindelaan 10a op 28 december Zij was in de gemeente Rheden de laatste met de juiste spelling Berendts. Ruim vijf jaar later volgt haar man op 7 april k. HERMANUS BERENDS EN BERENDINA VAN LIMBEEK. We komen aan de derde zoon van Henricus en Jacoba Harmsen. Hermanus Berends (VIq) is voermansknecht en later koetsier in Velp (gem Rheden). Hij was geboren in Angerlo op 12 januari Hij huwt in Rheden met de op 20 augustus 1826 in Velp geboren Berendina van Limbeek. Zij was dochter van Hendrikus van Limbeek en Catharina Geertruida Johnston. De huwelijksdatum is 25 april 1863, als de bruid 36 en de bruidegom 31 jaar oud is. Er worden drie jongens en één meisje geboren allen in Velp. Kort na de geboorte van het vierde kind overlijdt de vader Hermanus op 8 augustus Snel daarna in 1871 overlijdt eerst de oudste zoon en daarna de jongste zoon. Zo verliest Berendina binnen acht maanden haar man en twee kinderen. 148

149 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Hendrikus Jacobus (VIIbb)geboren 23 februari 1864 overleden 30 januari 1871 Wilhelmus Johannes Josephus (VIIcc) geboren 22 augustus 1865 Berendina Maria geboren 5 mei 1867 Hermanus Jacobus (VIIdd)geboren 1 juni 1870 overleden 10 april 1871 Kinderen van Hermanus Berends en Berendina van Limbeek. Zoon Wilhelmus wordt loodgieter. Hij huwt niet en overlijdt ook nog jong, op 19 februari 1892 in Velp. Alleen de dochter zal zelf een gezin stichten. In dat gezin ziet Berendina van Limbeek vijf kleinkinderen geboren worden en opgroeien, want zij overleeft haar man bijna een halve eeuw en overlijdt op 8 december 1918, ruim 92 jaar oud. Dochter Berendina Maria Berends huwt in Rheden op 7 mei 1893 met de bloemist Johannes Antonius Dankbaar. Deze is een dorpsgenoot en leeftijdsgenoot, want geboren op 13 augustus 1867 en de zoon van Bernardus Johannes Dankbaar en Anna Polman. Er worden vier dochters en (als laatste) een zoon geboren. Anna Berendina Dankbaar geboren 20 februari 1894 Berendina Wilhelmina Maria Dankbaar geboren 6 mei 1895 Wilhelmina Gesina Dankbaar geboren 21 october 1896 Bertha Geertruida Dankbaar geboren 13 october 1898 Johannes Gerardus Dankbaar geboren 21 september 1908 Kinderen van Johannes Ant. Dankbaar en Berendina Maria Berends. Het gezin blijft wonen in Velp tot 3 juni 1925 als men verhuist naar de Victor de Stuerslaan 29 in Arnhem. Mogelijk trekken dan de ouders bij één van de kinderen in huis. Berendina Berends overlijdt in Arnhem op 17 februari 1934, terwijl haar man acht jaar later overlijdt, op 6 september Anna Berendina Dankbaar huwt met C.J.Holslag; ze overlijdt in Velp 8 april Berendina W.M.Dankbaar huwt op 23 april 1930 met de Utrechtenaar Jozef Hubertus Willem Bloemsaat. Hij is kapper in Zutfen op de Markt no 39. Het toevallige is, dat een broer van hem, Johannes Hubertus Bloemsaat in Utrecht gehuwd is met een zus van mijn moeder, Maria Gijsberts (Zie ' 8d). Als deze oom en tante bij ons in Arnhem op bezoek kwamen gingen ze wel eens door naar familie in Zutfen. Maar niemand wist, dat diens vrouw uiteindelijk familie was van mijn vader! Ze krijgen twee kinderen: Hubertus Fred. Bloemsaat, geboren in Zutfen 21 juli 1931 en Johannes Antonius Jozef Bloemsaat, geboren 1 februari Jozef Bloemsaat overlijdt op 27 januari 1952 en Berendina Maria Dankbaar op 24 juli Wilhelmina G.Dankbaar huwt 27 november 1929 met W.P.Gunsing. Bertha G.Dankbaar huwt in 1945 Godefridus van Engelen. Zij sterft 14 augustus 1977 in Rosmalen. Johannes Dankbaar huwt in 1941 met Maria Johanna Voestheden; hij overlijdt 15 december 1987 te Heel. De gegevens over de kinderen heb ik voor een deel gekregen van de Heer G.J.Dankbaar, Fuutstraat 37 in Nijmegen, waarvoor ik hem heel dankbaar ben. 149

150 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN 12l PETER BERENDS EN GERRITJE GERRITSEN. De vierde en jongste zoon van Henricus is Peter Berends (VIr). Hij was als enige uit dat gezin in Dieren geboren (op 3 mei 1835) en heeft er zijn hele leven gewoond. Hij trouwt er op 3 februari 1863 met de eveneens in die plaats, op 17 augustus 1838, geboren Gerritje Gerritsen, dochter van Gradus Gerritsen en Johanna Steintjes. Er worden in Dieren elf kinderen geboren. Hendrika geboren 14 november 1863 Johanna Geertruida geboren 14 december 1865 Gradus Johannes (VIIee) geboren 9 mei 1868 overleden 29 september 1868 Grada Johanna geboren 6 december 1869 Hermanus Jacobus (VIIff) geboren 16 maart 1872 Maria Hendrika geboren 18 maart 1874 overleden 1 juni 1875 Hermanus (VIIgg) geboren 4 april 1876 Maria Johanna geboren 13 januari 1879 Hendrikus Johannes (VIIhh) geboren 15 februari 1881 overleden 1 mei 1889 Johannes Wilhelmus (VIIii) geboren 4 december 1882 overleden 2 augustus 1885 Johanna Antonia geboren 26 october 1884 Kinderen van Peter Berends en Gerritje Gerritsen. Vier kinderen overlijden jong; Gradus na vier maanden, Maria Hendrika wordt ruim een jaar; Hendrikus wordt acht en Johannes vier jaar oud. In leven blijven dus twee zoons en vijf dochters. Met die zoons is iets bijzonders aan de hand. Beiden heten Hermanus, al zal de oudste wel naar zijn tweede naam, Jacobus worden genoemd. Voor zover bekend zijn beiden niet gehuwd. Ze worden op 17 augustus 1918 "ambtshalve afgevoerd uit het bevolkingsregister" van de gemeente Rheden. Kennelijk zijn ze voor die datum vertrokken met onbekende bestemming. In dat jaar zijn ze even in de veertig jaar oud, zodat het best mogelijk is, dat ze elders een gezin hebben gesticht, al zullen we nooit weten waar dat eventueel is geweest. Het adres van Peter en zijn gezin is B228 in Dieren, waar hij overlijdt op 16 januari In dat huis komen op 30 september 1905 de timmerman H.B.Hebing uit Doesburg met zijn vrouw Henrica Bokstart respectievelijk geboren in 1849 en Alle dochters en moeder Gerritje gaan uit het huis, alleen de beide Hermanussen blijven er wonen als "stiefzonen", tot ze dus in 1918 blijken te zijn verdwenen. Het huisnummer is in de periode 1910 tot 1920 veranderd in B243. Gerritje gaat naar een klooster in Doesburg, maar komt 22 maart 1906 terug om daarna te verhuizen naar Hözel in Duitsland. Het laatste levensteken van haar is op 10 augustus 1909, in de overlijdensacte van haar tweede dochter. Ze is dan 71 jaar oud. Op 1 januari 1910 wordt ook zij ambtshalve afgevoerd uit de gemeente-boekhouding. Van de oudste dochter Hendrika Berends is alleen bekend, dat ze op 18 december 1899 naar Doesburg vertrekt. Bij de overige dochters is wel een eigen gezin gevonden. 150

151 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Dochter Johanna Geertruida Berends huwt in Rheden op 19 mei 1888 met Bernardus Boxtart, geboren ca 1855 in Dieren en zoon van Theodorus Boxtart en Hendrika Roding. Hij is arbeider. Er komen geen kinderen. Johanna overlijdt op 10 augustus 1909 in het ziekenhuis in Arnhem, 43 jaar oud. Grada Johanna Berends huwt op 14 november 1895 te Rheden met Bernardus Dodenbier. Deze is geboren in de gemeente Rheden op 6 maart Nadat Bernardus op 22 december 1911 overlijdt hertrouwt Grada op 15 mei 1913 met Wilhelmus Everhardus Pas, ook in Rheden geboren, op 13 october Beide echtgenoten zijn sigarenmakers. Ook Grada krijgt geen kinderen. De vijfde dochter, Maria Johanna Berends huwt op 16 september 1905 in Doesburg met Antonie Rutten, die in Doesburg is geboren op 26 februari 1862, als zoon van Antonie Rutten en Johanna Stein. De bruidegom was eerder gehuwd met Harmina Taankink uit Steenderen, die 23 november 1904 in Doesburg overleed. Men woont tot 4 april 1910 in Doesburg; daarna tot 6 januari 1914 in de gemeente Rheden om dan weer terug te komen in Doesburg. Er zijn een aantal adressen in Doesburg, waarvan het laatste is Kloosterstraat C159. Antonie is opperman in de bouw. Johanna Antonia Rutten geboren 4 juli 1906 overleden 12 maart 1908 Petrus Gerardus Rutten geboren 22 november 1907 Hendrikus Gerardus Rutten geboren 22 november 1907 Johanna Hendrika Rutten geboren 22 december 1908 overleden 2 mei 1915 Maria Antonia Rutten geboren 16 januari 1915 overleden 17 april 1918 Antonie Rutten geboren 27 mei 1919 overleden 22 april 1920 Kinderen van Antonie Rutten en Maria Johanna Berends. Alle geboorten en overlijdens in de tabel waren in Doesburg. Er zijn geen kinderen bij, geboren in de periode van bijna vier jaar, toen men in Rheden woonde. Daar we onze gegevens hebben uit het bevolkings register van Doesburg kan het best zijn dat in Rheden wel kinderen zijn geboren, maar dat ze niet hebben overleefd. Dit wordt mede waarschijnlijk door de grote kindersterfte in dit gezin. Vier kinderen sterven zeer jong, respectievelijk twee, zes, drie en nogmaals drie jaar oud. Moeder Maria Johanna overlijdt in Doesburg op 29 april 1934, 55 jaar oud. Haar man drie jaar later, op 29 januari Hij werd 75 jaar. Van zoon Petrus Gerardus Rutten weten we, dat hij op 21 mei 1938 in Doesburg huwt met Antonia Grada Berendsen, die op 15 maart 1917 in Arnhem werd geboren. De tweede zoon Hendrikus Gerardus woont van 1923 tot 1926 in Rheden om dan weer naar Doesburg te komen, kennelijk ongehuwd. Tenslotte de jongste dochter van Peter, Johanna Antonia Berends, die geboren is in Bijna 22 jaar oud huwt ze op 15 september 1906 met de steenfabrieksarbeider Willem Hakkert. Deze komt van ver, geboren 15 september 1881 te Wassenaar en de zoon van Teunis Hakkert en Gerritje van Akkeren. Zijn ouders wonen in Doesburg en daar gaat het jonggetrouwde stel ook wonen. Adressen zijn Kraakselaan B157 en B192; Bresstraat C224, 151

152 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Oliemolenstraat B42 en Bergstraat B77. Op 22 januari 1912 verhuizen ze naar de gemeente Angerlo, maar komen op 8 februari 1916 voor enkele maanden terug in Doesburg op adres Paardenmarkt A106 en Ooipoortstraat C109, om op 27 juli 1916 te verhuizen naar Voorst. We vonden zeven geboorte-aangiften. Daar Willem hervormd is worden de oudste vier kinderen in die godsdienst opgevoed. De overige drie kinderen zijn, evenals de moeder katholiek. Teunis Wilhelmus Hakkert geboren 24 mei 1907 te Doesburg Petrus Hermanus Hakkert geboren 2 november 1908 te Doesburg Gerrit Johannes Hakkert geboren 14 april 1910 te Doesburg overl. 16 maart 1911 Wilhelmina Geertruida Hakkert geboren 6 april 1911 te Doesburg Grada Johanna Hakkert geboren 25 januari 1913 te Angerlo Willem Hakkert geboren 19 october 1914 te Angerlo Gerrit Hakkert geboren 27 mei 1916 te Doesburg Kinderen van Willem Hakkert en Johanna Antonia Berends Bij de volkstelling van 1947 vinden we de ouders terug in Dieren, Wilhelminaweg 20. Alle kinderen zijn het huis uit, maar er woont wel een zus van hem, Henderika Wilhelmina Hakkert bij hen in huis. 12m EERSTE VESTIGING IN ARNHEM; JOANNES BERENDTS EN PETRONELLA. In de negen hier voorgaande paragrafen hebben we gesproken over het uitgebreide nageslacht van Henricus Berendts (Vh) en Jacoba Harmsen. Er volgen nu nog in dit hoofdstuk twee broers van deze Henricus, waarmee we dus een heel eind in de tijd teruggaan. In het schema op de eerste bladzijde van dit hoofdstuk betreft het de derde en de vierde naam van de tweede rij. Aan elk van hen wordt een paragraaf gewijd. Omdat ik zelf in Arnhem ben geboren interesseert het mij bijzonder, dat ook in het verleden een aantal leden van de familie zich in die provincie-hoofdstad hebben gevestigd, waarvan Joannes Berendts (Vi) de eerste was. Hij werd 21 juli 1802 te Giesbeek geboren, als derde zoon van Gerardus en Maria Staring. We vinden op 24 april 1827 in Giesbeek zijn huwelijk met Petronella Knoops. Deze is in Arnhem, in de katholieke schuilkerk aan de Varkensstraat, gedoopt op 6 februari 1789 als dochter van Joseph Knoops en Aleida Jansen. De bruid is dus ruim dertien jaar ouder dan haar man! Bij het huwelijk staat Joannes vermeld "zonder beroep". Bij de geboorte van zijn oudste dochter wordt vermeld, dat hij een gepensioneerd militair is en blind, waardoor hij niet in staat is een handtekening te zetten. Het gezin woont in Arnhem, waarbij de adressen Weverstraat en Land van de Markt worden vermeld. Aleida Maria Petronella geboren 21 juni 1828 te Arnhem overleden 30 mei 1829 te Arnhem Maria Aleida geboren 23 september 1830 te Arnhem Kinderen van Joannes Berendts en Petronella Knoops. 152

153 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Er worden twee dochters geboren, die beiden de namen van de grootmoeders dragen zij het in verschillende volgorde. Bij de geboorte van haar eerste kind is Petronella al 39 jaar oud. Dit kind heeft maar elf maanden te leven. Het huwelijk heeft 35 jaar bestaan. Op 10 december 1862 overlijdt Petronella in Arnhem in het ziekenhuis. Joannes wordt daarna kennelijk opgenomen in het tehuis "Insula Dei", waar hij op 23 mei 1874 overlijdt. Dochter Maria Aleida Berendts wordt 61 jaar oud. Het enige, dat we van haar vonden na de geboorte-aangifte is haar overlijden dat wordt aangegeven op 19 mei 1892 door een onbekende: Josephus Gieling. Ze wordt dan vermeld als ongehuwd, zonder beroep en wonende aan de Eusebius Buitensingel in Arnhem. 12n TWEEDE VESTIGING IN ARNHEM WENCESLAUS BERENDTS EN BERENDINA De kennelijk naar zijn grootvader Staring genoemde jongste zoon van Gerardus heeft de naam Wenceslaus Berendts (Vj), en werd geboren in Giesbeek op 28 september We vinden zijn voornaam vaak vereenvoudigd tot Wessel. Hij huwt in Westervoort op 3 juni 1843 met Berendina Smits, op 1 mei 1816 te Deventer geboren dochter van Hermanus Smits en Maria Duto. Haar moeder's naam komt ook voor als Detoir en ze komt uit Ieperen in België, waar ze rond 1772 geboren is. Dit doet het vermoeden rijzen, dat haar man militair was, omdat in die jaren de Republiek garnizoenen had in de grensstreek van België met Frankrijk. Wenceslaus is tot 1848 schippersknecht en daarna arbeider. De eerste tijd woont men in Westervoort, maar in 1846 wordt verhuisd naar Arnhem, waar adressen zijn gevonden: Nieuwstad (in 1846); Molenstraat (in 1848), Patersgang (in 1856). Gerardus (VIs) geboren 25 juni 1844 te Westervoort overleden 12 mei 1851 te Arnhem Maria Theresia geboren 20 december 1846 te Arnhem Berendina geboren 11 october 1848 te Arnhem Helena geboren 30 september 1850 te Arnhem overleden 24 december 1865 te Arnhem Gerarda Johanna geboren 15 december 1852 te Arnhem overleden 20 augustus 1853 te Arnhem Wessel (VIt) geboren 27 juni 1854 te Arnhem overleden 20 augustus 1854 te Arnhem Aleida geboren 24 mei 1856 te Arnhem Kinderen van Wenceslaus Berendts en Berendina Smits. We vonden zeven geboorteaangiften. Beide zoons overleden jong, de ene bijna zeven jaar en de andere slechts acht weken oud. Ook twee dochters overleden in hun jeugd; hier werd er één vijftien jaar en haar zusje acht maanden oud. Het zal duidelijk zijn, dat de naamspelling Berendts niet via deze kinderen kon worden voortgezet. Van drie dochters zijn gezinnen bekend. Wenceslaus is zeventig jaar oud geworden. Zijn overlijden wordt aangegeven op 11 mei 1877, waarbij hij vermeld wordt als Wessel Berends. Ook bij de dochters wordt in de stukken de zevende letter in de naam vaak achterwege gelaten. Berendina leeft dan nog twintig jaar tot 16 april

154 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Dochter Maria Theresia Berendts trouwt op 9 mei 1866 met Hendrik Rouwen. Deze werd in de gemeente Rheden geboren op 3 juni 1840, als zoon van Peter Rouwen en Hendrika Gerritsen. De adressen in Arnhem, die gevonden zijn luiden: Oude Kraan (tot 1877); Heyenoord (1878), Klarendalseweg (1880) en vanaf 1883 Langstraat. Zus Berendina met haar gezin woonde meestal in gelijke periodes op adressen in dezelfde straten. Ze hadden een groot gezin met elf kinderen, allen geboren in Arnhem. Beide zoons Wessel en beide dochters Johanna zijn overleden voor het voleinden van hun tweede levensjaar. Wessel Rouwen geboren 11 april 1869 overleden 12 mei 1869 Berndina Hendrika Rouwen geboren 1 mei 1870 Wessel Rouwen geboren 23 augustus 1871 overleden 4 juli 1873 Maria Theresia Rouwen geboren 18 augustus 1873 Hendrik Rouwen geboren 23 october 1875 Gradus Rouwen geboren 18 februari 1878 Albertus Rouwen geboren 30 januari 1880 Wilhelmina Rouwen geboren 1 september 1884 Johanna Rouwen geboren 1 september 1884 overleden 27 september 1884 Antonius Rouwen geboren 19 augustus 1886 Johanna Rouwen geboren 28 maart 1891 overleden 4 januari 1892 Kinderen van Hendrik Rouwen en Maria Theresia Berendts. Maria Theresia Berendts overleed op 24 juli 1907 (zestig jaar oud) in Rotterdam, maar werd daar uitdrukkelijk vermeld als inwoonster van Arnhem. De tweede dochter Berendina Berendts trouwt twee jaar na haar zus, op 25 november 1868 te Arnhem met Nicolaas Polman. Haar man is timmerman, geboren te Elst (Gld) op 22 mei 1844, als zoon van Everhardus Polman en Aleijda Verplak. Ze blijven ook in Arnhem wonen, waarbij vaak dezelfde straten vermeld worden als van haar oudere zus. Tot 1877 Oude Kraan, dan Heyenoord en vanaf 1883 Langstraat. We vonden tien geboorte-aangiften van hun kinderen in de boeken, waarbij de achternaam van de moeder steeds als Berends wordt vermeld. Aleida Polman geboren 6 maart 1869 Berndina Pitronella Polman geboren 31 augustus 1870 Everardus Polman geboren 3 september 1872 Wessel Polman geboren 24 augustus 1874 Nicolaas Polman geboren 25 october 1876 Maria Theresia Polman geboren 13 october 1878 Aleida Johanna Polman geboren 21 september 1880 Hendrika Polman geboren 28 october 1883 Lambertus Polman geboren 23 december 1885 Johanna Polman geboren 23 december 1887 Kinderen van Nicolaas Polman en Berendina Berendts. 154

155 Tak IVb GERARDUS BERENDTS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN Overlijdens van kinderen vonden we niet, alleen op 2 februari 1872 overlijdt "een" Berendina Polman. Berendina ziet haar kinderen opgroeien. Ze overlijdt in Arnhem op 7 september De jongste dochter van Wenceslaus Berendts is de op 24 mei 1856 geboren Aleida Berendts. Zij trouwt op 6 februari 1878 met de pakhuisknecht Bernardus Johannes Hendriks. Deze is rond 1855 in Arnhem geboren als zoon van de gelijknamige vader en van Johanna Segers. Door het ontbreken in Arnhem van een bevolkingsregister uit die jaren (verloren gegaan in het laatste oorlogsjaar) kunnen de kinderen slechts worden gevonden door eerst in de "tienjaren-tabellen" van de burgerlijke stand alle geboorten van kinderen Hendriks op te zoeken voor de jaren, dat kinderen uit dit gezin verwacht kunnen worden. Daarna moet één voor één worden nagagaan of ze inderdaad tot het goede gezin behoren. Dit ging goed met de namen Rouwen en Polman, die vrij zeldzaam zijn, zodat de meeste keren, dat de naam werd aangetroffen deze ook in het juiste gezin bleek te horen. Maar met een achternaam als Hendriks, die zo vaak voor komt is er geen beginnen aan. We hebben volstaan met aangiften van kinderen, die tevens een typerende voornaam hadden, verder te controleren. Zo weten we, dat er tenminste twee kinderen zijn geboren. Bernardus Johannes Hendriks geboren 21 juni 1878 Johanna Berendina Hendriks geboren 12 maart 1882 Twee kinderen van Bernardus Joh. Hendriks en Aleida Berendts. Dit huwelijk eindigt niet door het overlijden van één van de partners, maar door echtscheiding. Deze wordt uitgesproken op 29 augustus 1902 met als motivatie: "overspel van de man". Daarna is niet bekend wat er met Aleida is gebeurd. Wel komt in de jaren 1894 tot 1911 in het Arnhemse adresboek voor mej. M.A.Berendts op het adres Bloemstraat 80. Het zou onze Aleida Berendts kunnen zijn, als ze zich een extra voornaam heeft aangemeten. Onder "aanvullingen" in het adresboek van 1911 is vermeld: "mej. M.A.Berends overleden". Zoeken we na in het betreffende overlijdensregister, dan vinden we dat op 27 februari 1911 is overleden Anna M.Berendsen, oud 71 jaar, geboren Hummelo en wonende in de Pauwstraat in Arnhem. Door de verschillende schrijfwijzen van de achternaam en de verschillen in adres en voorletters is het niet waarschijnlijk, dat het hier steeds om dezelfde persoon gaat. We houden het er op, dat onze Aleida sinds 1902 zoek is. Ook aan het einde van dit hoofdstuk wil ik nog eens bedanken degenen, die hebben bijgedragen om het materiaal zo volledig mogelijk te krijgen. Weer hoop ik niemand over te slaan bij het noemen van: De Heer H.A.Berends, Diderna 36, Dieren. Mevrouw G.E.W.van Someren-Berends, Goudakkerstraat 44, Dieren. Mevrouw M.C.B.Kelderman-Berends, v.d.duyn van Maasdamstraat 60, Dieren. De Heer G.J.Dankbaar, Fuutstraat 37, Nijmegen. 155

156 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK 13 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Ter inleiding op de komende onderdelen van dit hoofdstuk geven we eerst een geschematiseerde afstamming. Johannes Berendts (Va) x Anna Catharina Massup (4 zoons en 3 dochters, waaronder:) ArnoldusJohannes Berendts(VIa) x HendrienaHendriks (3dochters) Hendrikus Berendts(VIb) ongehuwd Lucas Berends(VIc) x JohannaWolf x MariaWitjes (5zoons,2dochters waaronder:) Derk Berendts(VId) x JacobaWijnands (1 zoon,1 dochter waaronder:) Johannes Berends (VIIa) Johannes Berends (VIIb) ongehuwd Hendrikus Berends (VIIc) x Grada Maria Beutink (6 z, 3 d, waaronder:) Everhardus Berends (VIId) Gradus Berends (VIIe) x Anna Maria Worm (3z, 3d, waaronder:) Johannes Berendts (VIIf) x Hendrika Habers (zns jong gest., 2 dochters) Lucas Berends (VIIIa) x Helena Peelen (2 zoons, 5 docht.) Johannes Everh. Berends (VIIIb) x Maria H. Worm (5 zoons, 4 docht.) Everhardus Berends (VIIIc) x Sophia M. Leenders (4 zoons, 3 docht.) Hendrikus Berends (VIIId) x Johanna Leenders (2 zoons, 3 docht.) Bernardus Berends (VIIIf) x Theodora v.dreuten (8 zoons, 2 docht.) Wilhel mus Alf. Berends (VIIIg) x Wilhelm. Roelofs (4 zoons, 6 docht.) Lucas Berends (VIIIh) x Grada W. Roelofs (4 zoons, 7 docht.) Gradus Berends (VIIIi) x Everdina Roelofs (3 zoons, 1 docht.) 156

157 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK De oudste zoon van Arnoldus is de in 1790 geboren Johannes (Va), die een uitgebreid nageslacht heeft, waarvan de meerderheid nog steeds in Giesbeek leeft. Om hem even te plaatsen vermelden we, dat van hem vier broers volwassen zijn geworden en wel Wilhelmus (Vb), waarover we in het volgende hoofdstuk zullen schrijven; Hendrik (Vd), waarover hoofdstuk 15 gaat; Bernardus (Ve), waaraan een deel van hoofdstuk 7 werd gewijd, terwijl Lucas (Vf) werd vermeld in hoofdstuk 6 bij zijn vader, omdat hij geen eigen gezin heeft gesticht. We zullen deze familietak weer "staaksgewijze" gaan bespreken, dus bij een bepaalde persoon kijken we eerst naar zijn volledige nageslacht om daarna terug te keren naar de broer van die persoon. Dit levert de volgende indeling op van paragrafen, waarbij we weer door inspringen de diverse generaties aangeven: 13a Johannes Berendts en Anna Catharina Massup. 13b De dochters en ongehuwde zoon van Johannes. 13c Arnoldus Johannes Berendts en zijn drie dochters. 13d Lucas Berends en zijn afstammelingen in Giesbeek. 13e Hendrikus Berends en Grada M.Beuting. 13f De dochters van Hendrikus. 13g De derde Lucas en Helena M.H. Peelen. 13h Joh. Everh. Berends en Maria H.Worm. 13i Gezin Everhardus Berends en Sophia M.Leenders. 13j Gezin Hendrikus Berends en Johanna M.Leenders. 13k Gezin Bernardus Berends en Theodora C.v.Dreuten. 13l Gradus Berends en Anna Maria Worm. 13m De dochters van Gradus en Anna Maria. 13n Gezin Wilh. Alph. Berends en Wilh. A. Roelofs. 13o Gezin Lucas Berends en Grada Wilhelmina Roelofs. 13p Gezin Gradus Berends en Everdina Roelofs. 13q Derk Berendts, Jacoba Wijnands en hun nazaten. 13a JOHANNES BERENDTS EN ANNA CATHARINA MASSUP Deze Johannes is een groot deel van zijn leven schipper geweest. Hij trouwt op 23 april 1831 op het gemeentehuis van Angerlo. Hij is dan al de veertig gepasseerd. De bruid werd op 16 october 1803 te Giesbeek gedoopt en ze is dus ruim dertien jaar jonger dan haar man. Haar ouders waren Johannes Massup en Catharina Rensink. Het paar krijgt de volgende kinderen. Catharina geboren 2 februari 1832 (na 12 uur overleden) Arnoldus Johannes (VIa) geboren 3 december 1832 Catharina geboren 26 september 1834 Hendrikus (VIb) geboren 29 december 1837 Lucas VIc) geboren 15 februari 1840 Arnolda geboren 20 october 1842 Derk (VId) geboren 3 october 1844 De kinderen van Johannes Berendts en Anna Catharina Massup. 157

158 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Op het gemeentehuis wordt bij de geboorteaangifte van zoon Lucas de spellingsfout gemaakt in de naam, waardoor hij met zijn nageslacht officiëel als Berends door het leven zal gaan. Van het gezin is verder niet veel bekend. We vonden enkele adressen: Giesbeek 69, H5 (1852), H43 en H45. Op 2 december 1866 overlijdt Anna Catharina. Ze is dus 63 jaar oud geworden en ook haar jongste kind is dan al ouder dan 20 jaar. In de memorie van successie komen de namen voor van de zes kinderen. In het stuk wordt de naam als Berends gespeld voor allen, maar de ondertekeningen zijn Berendts, ook bij Lucas! De oudste tekent als Jan, Arnolda als Antje, terwijl Derk als Theodorus is vermeld in het stuk. Op 29 januari 1874 vindt er voor notaris Vervoort in Doesburg een boedelscheiding plaats. Dit is zeven jaar na het overlijden van de moeder. Kennelijk is de aanleiding het huwelijk van de jongste dochter Arnolda met Johannes Witjes, dat een week later plaats vindt, op 7 februari In die tijd is Lucas al weduwnaar en zijn de andere broers en zus Catharina (nog) niet getrouwd. De boedel omvat het volgende: - Hofstede met tuin (samen 2 are, 89 centiare) en nabijgelegen land kadastraal bekend onder de nummers A128, 129 en 131. Dit land kwamen we al tegen als eigendom van Arnoldus (IVa), de vader van Johannes bij diens overlijden. We vinden het in Giesbeek juist ten noorden van de Kerkstraat, dicht bij de panoven, die aan de IJssel stond. Als waarde wordt hier opgevoerd / Stuk bouwland sectie B 258, groot 42 aren en 10 centiaren, met als waarde / 800. Dit vormt een deel van het stuk land van 62 aren en 91 ca, dat Johannes in 1867 had gekocht van de veldwachter Esse Schut, toen onder nummer B216. Mogelijk heeft hij weer een deel verkocht, waarbij de nieuwe nummers werden gegeven aan de stukken. - Inboedel, vee, bouwgereedschap en dergelijke, geschat op / Contanten, ingebracht door de deelgenoten ter zake van reeds uit de boedel ontvangen waarden, samen /1550. Van de totale geschatte waarde, /4800, komt Johannes de helft toe, / Dit is nader bepaald als het levenslange vruchtgebruik van de hofstede; de kennelijk duidelijk afgescheiden oostelijke helft van het stuk bouwland met delen van inboedel en contanten. De kinderen krijgen elk / 400. Voor Lucas is dit de westelijke helft van het stuk bouwland in volle eigendom. De andere broers krijgen samen de "bloote eigendom" van de hofstede, van het oostelijk deel van het bouwland en een deel van de roerende goederen. Beide zussen krijgen elk / 400, in contanten of ook uit de roerende goederen. Van de handtekeningen onder het stuk is hiernaast een copie. Dit keer heeft iedereen met zijn voorletters getekend. Het eerste is de dan al 83 jaar oude Johannes, zes jaar voor zijn dood. Daarna de kinderen in volgorde van leeftijd Arnoldus Johannes, Catharina, Hendrikus, Lucas en Arnolda. Hier is geen handtekening van Derk, die zegt "dat hij schrijven onervaren is en zijn naam niet kan schrijven". Duidelijk is, dat allen tekenen als Berendts en ook hier weer Lucas. In zijn laatste jaren staat Johannes te boek als arbeider. Na zijn dood op 4 februari 1880 wordt de hofstede definitief toebedeeld aan de drie broers. Het is niet duidelijk wat dan het aandeel van Lucas en beide zussen is. 158

159 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Het bovengenoemde stuk bouwland krijgt weer nieuwe nummers van het kadaster. Het deel van Lucas wordt B281 (huis en erf, 1 are en 5 ca) en bouwland (19 are en 85 ca). Het wordt na zijn dood eigendom van zijn weduwe Maria Witjes. Het stuk van drie broers heeft nummer B280. De plaats hebben we niet kunnen achterhalen. Drie jaar na het overlijden van Johannes komt er een scheiding van het tot dan toe gemeenschappelijke bezit van drie broers. Dit ben ik op het spoor gekomen door een afschrift van de acte, in het bezit van mevr. Th. Berends - van Dreuten. De originele acte, voor notaris Nicolaas van der Boon op 3 maart 1883 in Doesburg gepasseerd geeft als extra nog de waarde van de percelen, die niet in de copie waren vermeld. Het blijkt, dat de broers behalve de hofstede met land van hun vader nog drie andere stukken land samen hebben bezeten. De indruk ontstaat, dat de varende broers Arnoldus Johannes en Derk geld investeerden in land, dat door de landbouwende broer Hendrikus werd gebruikt. Het gaat om het volgende: - De hofstede met tuin en bouwland, kadasternummers B128, 129 en 130. Dit vroegere bezit van vader Johannes wordt eigendom van Hendrikus voor een waarde van / Negen jaar eerder stond hiervoor / Een hofstede met erf, boomgaard en bouwland nrs B59, 60 en 240 ter grootte van 57 aren en 10 centiaren was gezamenlijk aangekocht op 28 februari en 14 maart uit een publieke verkoping. De plaats vinden we terug aan de Meentsestraat, oneven zijde en een stuk ten zuiden van de Zwalmstraat. De waarde wordt opgegeven als / Bij de scheiding wordt dit eigendom van Arnoldus Johannes. - Een bouwland op de "Sondgries" nummer B280, groot 20 aren 80 centiaren met een (in 1883) in aanbouw zijnd huis. De broers hebben dit verkregen bij de scheidingsacte uit Een stuk bouwland aan de weg naar Lathum onder nummer E136, groot 21 are en dertig centiaren, dat de broers samen hebben gekocht op 6 april Het ligt bij de Bingerdense dijk vlak aan de IJssel. Samen met het vorige stuk komt het in de acte ter waarde van / Derk is voortaan alleen eigenaar van deze twee stukken. De partijen verklaren, "over de ongelijkheid der bedragen waar voor aan ieder hunner goederen bij deze zijn toebedeeld en door hen in voege voormeld verkregen, naar genoegen met elkaar te hebben ver- en afgerekend, houdende zij hiermede de onverdeeldheid van de in deze behandelde goederen voor geheel en al gescheiden en verdeeld, elkander te dezer zaken kwiterende en dechargerende zonder deswege noch voor het een noch voor het ander eenig recht, actie, aanspraak of verrekening voor te behouden." Naast het bovengenoemde vinden we op naam van Hendrikus nog een stukje in de Vaalwaard nummer A285, groot 5 are en 57 ca, gekocht in 1871 van de arts Roding uit 's Heerenberg. Hier zijn leden van de familie Massop vermeld als mede-eigenaren. 13b DE DOCHTERS EN DE ONGEHUWDE ZOON VAN JOHANNES. De eerstgeborene Catharina heeft slechts enkele uren geleefd. Op 26 sept 1834 wordt weer een dochter geboren, die dezelfde voornaam Catharina krijgt. Op 21-jarige leeftijd vertrekt ze naar Montfoort. Het is bekend, dat in die tijd een tante van haar, Helena Berendts in Montfoort woont. Beide dames werkten als dienstboden al is het niet duidelijk hoe ze zo ver van huis terecht kwamen. Op 25 augustus 1862 vertrekt ze van Montfoort naar de stad Utrecht, waar we haar niet verder hebben gevolgd. Het bevolkingsregister geeft aan, dat Catharina na 1900 weer in Giesbeek woont op het adres H25a. Later heeft ze ook in huis gewoond bij haar jongere zus op H25. Ze is 84 jaar als ze in Giesbeek overlijdt, 15 april

160 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Dochter Arnolda, genoemd naar haar grootvader, wordt geboren op 20 october Ze is 31 jaar, als ze huwt met Johannes Witjes. Voor het huwelijk zijn twee data gevonden, 7 februari 1874 en 6 juli Het kunnen de data van burgerlijk en kerkelijk huwelijk zijn. De bruidegom is iets jonger dan de bruid en werd geboren op 22 juni 1845 in de gemeente Angerlo. Hij is de zoon van Hendrik Witjes en Grada Aleyda Jansen. Straks zullen we zien, dat een broer van Arnolda met een zus van Johannes trouwt. Johannes is schipper, maar op latere leeftijd staat hij als landbouwer te boek. Vlot na elkaar worden acht kinderen geboren. Johannes Hendr. Witjes geboren 16 januari 1875 (schipper, huwt Cath. Worm) Hendrikus Witjes geboren 18 maart 1876 (huwt Willemina Worm) Everhardus Wtjes geboren 6 december 1877 (overleden 26 dec.1878) Arnoldus Wtjes geboren 12 december 1878 (huwt Cath. Boss uit Wehl) Everhardus Witjes geboren 15 maart 1881 (schipper) Theodorus Joh. Witjes geboren 23 juni 1882 (overleden 16 oct. 1882) Johanna Cath. Witjes geboren 8 december 1883 (overleden 23 oct. 1884) Theodorus Witjes geboren 29 september 1885 (arbeider) Kinderen van Johannes Witjes en Arnolda Berendts In totaal dus in dit gezin zeven zoons en een dochter, waarvan vijf zoons de volwassen leeftijd bereiken. Een aantal adressen is gevonden: 1875: H46a; 1876: H24; 1877: H17a; dan een aantal jaren H20; na 1890: H24; na 1900: H25 en later H33. Johannes Witjes overlijdt op 4 april Daarna blijft Arnolda met zus Catharina zelfstandig wonen op H33a. Hier overlijdt Arnolda op 29 januari 1915, dus binnen het jaar na haar man. Op dit laatste adres overlijdt ook Catharina. Van de zoons van Johannes blijft Hendrikus Berendts (VIb) ongehuwd. We weten, dat hij landbouwer en later "dagloner" was en zeker in zijn latere jaren gewoond heeft bij zijn oudste broer Arnoldus Johannes. Hij overlijdt te Giesbeek op 26 mei c ARNOLDUS JOHANNES EN ZIJN DRIE DOCHTERS De oudste zoon van Johannes wordt geboren op 3 december 1832 en krijgt de namen Arnoldus Johannes (VIa), kennelijk naar beide grootvaders. Hij wordt schipper, al staat hij als oude man genoteerd als landbouwer. Hij wacht nog langer met trouwen dan zijn vader. Op 1 juli 1876, als hij al 43 jaar oud is, trouwt hij met de in Lathum geboren Hendriena Hendriks. Zij werd op 11 november 1836 geboren, als dochter van Derk Hendriks, landbouwer, en Catharina Maria Brands. De bruid is dus ook niet meer de jongste, zij nadert de veertig. In het doopboek van de parochie Giesbeek staan hun namen soms vermeld als Jan Berendts en Heintje Hendriks. Het paar krijgt drie dochters. Johanna Catharina geboren 9 juni 1877 Catharina Johanna geboren 1 feb Helena Maria geboren 3 juni 1881 Kinderen van Arnoldus Johannes Berendts en Hendriena Hendriks. 160

161 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Als adressen zijn een aantal huisnummers in Giesbeek gevonden: Giesbeek 57, 18, 19, H48 en H47. Hendriena wordt 75 jaar oud en overlijdt op 10 maart Haar man overleeft haar nog vier jaar, als hij overlijdt op 29 april Aangever van het overlijden is de dan aanstaande schoonzoon Hendrikus Antonius Berens, die we reeds hebben ontmoet in ' 10n. De drie dochters stichten allen een gezin in het begin van deze eeuw. Dat er twee dezelfde namen in omgekeerde volgorde dragen heeft, niet alleen in mijn administratie, nogal eens tot verwarring geleid; ook in de archieven worden de namen soms door elkaar gehaald. Johanna Catharina komen we van 30 october 1901 tot 8 juni 1903 in Nijmegen tegen, waar ze werkt in de huishouding van de familie E.A.L.Quadekker Waaldijk 293. Op 26 mei 1903 huwt ze met de smid in Giesbeek Antonius Soethof, geboren op 8 maart 1862 in Giesbeek als zoon van Joannes Soethof en Grada Koman. In dit gezin komen tien kinderen, waarbij slechts één dochter. Johannes Antonius Soethof geboren 12 juni 1904 (volgt vader op als smid) Antonius Johannes Soethof geboren 15 juli 1905 Wilhelmus Gerardus Soethof geboren 31 december 1906 Gerardus Wilhelmus Soethof geboren 18 october 1908 (overlijdt 4 maart 1916) Albertus Hendrikus Soethof geboren 13 april 1911 Hendrikus Albertus Soethof geboren 16 november 1912 (overlijdt 30 nov. 1912) Hendrikus Albertus Soethof geboren 14 mei 1914 Bernard Josephus Soethof geboren 21 januari 1916 Grada Hendrika Soethof geboren 13 november 1917 Gradus Wilhelmus Soethof geboren 18 december 1920 De kinderen van Antoon Soethof en Johanna Catharina Berendts Antoon Soethof is overleden op 20 augustus Zijn vrouw Johanna C. is dan nog in leven, maar ze komt bij de volkstelling van 1947 niet meer voor in de gemeente Angerlo. Vermeldenswaard is nog, dat de tweede zoon, Antonius Johannes Soethof huwt met Albertha Berends, een dochter uit een andere tak van de familie als haar moeder (zie 10r). De tweede dochter, Catharina Johanna Berendts, die geboren was op 1 februari 1879, huwt op 22 september 1910 in het gemeentehuis van Angerlo met Johannes Gerhardus Langenhof, geboren 22 juni 1882 te Pannerden als zoon van Gradus Langenhof en Helena Theodora Ross. In het bevolkingsregister zien we, dat het paar verhuist naar Pannerden. Hij is aanvankelijk schipper. Van dit paar is één dochter met zekerheid en waarschijnlijk is er ook een tweede gevonden, omdat we een meisje vonden, bij de overledenen, dat de voornamen van beide grootouders had. Helena Theodora Maria Langenhof geboren Pannerden 16 dec Hendriena Helena Elis. Langenhof geboortedatum niet bekend; (overleden 10 febr te Pannerden) Kinderen van Johannes Gerh. Langenhof en Catharina Joh. Berendts 161

162 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Het gezin verhuist naar Nijmegen en woont daar in 1936 op adres Groenestraat 279, waarbij Johannes genoemd wordt als caféhouder. In 1947 op het adres Muntweg 76 met hetzelfde beroep. Catharina Joh. staat in 1951 in het adresboek van Nijmegen als weduwe. Ze overlijdt te Nijmegen op 26 october 1956 en wordt begraven vanuit de kerk aan de Groenestraat. Als ondertekenaar van de advertentie is er slechts één dochter, H.Albers - Langenhof, (kennelijk Helena), met haar man L.J.Albers en haar kinderen Cathy, Thea en Jan Albers. De derde dochter van Arnoldus Johannes hebben we al ontmoet. Deze, Helena Maria Berendts, geboren 3 juni 1881, huwt namelijk met een afstammeling van Hendrik (IIIc): Hendrikus A.Berens. Hun gegevens zijn vermeld in ' 10n. In Duiven overlijdt Helena Maria op 15 mei d LUCAS BERENDS EN ZIJN AFSTAMMELINGEN IN GIESBEEK. In deze en volgende paragrafen zullen we bespreken de staak met de meeste afstammelingen, die begint met Lucas (VIc), waarvan we eerder zagen, dat zijn achternaam een letter was kwijt geraakt bij zijn geboorteaangifte. Deze Lucas is geboren op 15 februari 1840 en is dus, vergeleken met zijn vader en oudere broer nog jong, als hij op 9 april 1868 in Angerlo trouwt met Johanna Wolf. De bruid is nog geen 18 jaar, want ze werd in de gemeente Angerlo geboren op 23 augustus 1850, als dochter van Johannes Wolf en Elisabeth Kruis. Lucas werkt als steenvormer op een steenfabriek. Ze wonen in bij haar ouders op adres Giesbeek 20. Er wordt een zoon geboren. Johannes (VIIa) geboren 6 februari 1869, overleden 11 maart 1870 Kind van Lucas Berends en Johanna Wolf Dit huwelijk blijft niet lang bestaan. Een goed jaar na het overlijden van haar zoontje, op 16 mei 1871, sterft ook Johanna, mogelijk bij de bevalling van een tweede kind, maar dat staat niet vast. Lucas is nu weer drie jaren vrijgezel. Kennelijk leert hij bij de bruiloft van zus Arnolda met Johannes Witjes op 7 febr een zus van de bruidegom kennen en ze worden het snel eens. Op 2 mei 1874 trouwt Lucas weer, nu met Maria Witjes, geboren 10 september 1851, dochter van Hendrikus Witjes en Grada Jansen. Het adres in de dertien jaren van dit tweede huwelijk is Giesbeek 17a. Uit dit tweede huwelijk worden zes kinderen geboren. Johannes (VIIb) geboren 6 april 1875 Johanna Catharina geboren 7 augustus 1877 Hendrikus (VIIc) geboren 28 maart 1879 Grada Catharina geboren 11 december 1881 overleden 30 januari 1882 Everardus (VIId) geboren 13 januari 1883 overleden 8 april 1885 Gradus (VIIe) geboren 6 october 1885 Kinderen van Lucas Berends en Maria Witjes 162

163 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Het overlijden van Lucas is op 6 juni Hij is dus slechts 47 jaar geworden. In de memorie van successie, ingediend door Maria mede namens vier kinderen is sprake van de helft van een hofstede in Bahr-Lathum, sectie B281 en 356, samen 21 are. Van het netto saldo gaat, na aftrek van /37 begrafeniskosten, de helft naar de weduwe, terwijl de andere helft gelijk verdeeld wordt onder de vier kinderen. Opvallend is, dat Maria hier tekent als Maria Berendts! Van de spelfout bij de gemeente is men zich niet bewust. Twee jaar na het overlijden van Lucas in september 1889, hertrouwt Maria Witjes met de zes jaar jongere Evert Nijland. Deze is geboren op 14 december 1857 als zoon van Hendrikus Nijland en Johanna Broekhuizen. De vier kinderen komen in hun huis te wonen. Uit dit huwelijk komen nog twee kinderen: - Grada Maria Nijland geboren 22 mei 1892 (Zij gaat 15 mei 1907 naar Pannerden.) - Everardus Nijland geboren 19 juli Verder is van dit gezin niet veel bekend. Het adres was H28 en na 1900 H29 en H44. Maria Witjes sterft op 27 maart 1935, 83 jaar oud. Evert is dan nog in leven. Zoon Johannes (VIIb) wordt arbeider op een steenfabriek. Hij is nooit gehuwd en jong overleden op 4 october De oudste en enige overlevende dochter van Lucas en Maria is de 7 augustus 1877 geboren Johanna Catharina. Op 30 april 1910, 32 jaar oud, trouwt ze met de 12 jaar oudere Bernardus Hammink, in Angerlo geboren op 20 mei 1865 en zoon van Johannes Wilhelmus Hammink en Alberta Christina Remmers. Hier vinden we de geboorte van drie kinderen. Alberta Maria Hammink geboren 29 januari 1911 Johannes Gerhardus Hammink geboren 24 juni 1912 Maria Hammink geboren 10 januari 1916 Kinderen van Bernardus Hammink en Johanna Catharina Berends Ook dit gezin blijft wonen in Giesbeek, waar Bernardus werkt als timmerman en later als machinist. Adressen H147, H139, H152, H145 en H159. Johanna C. overlijdt na haar 61- ste verjaardag op 17 juni 1938 in de gemeente Angerlo. Haar man Bernardus leeft dan nog twee jaar en sterft 23 juli 1940 in Arnhem. Van hun oudste dochter vonden we een aantekening, dat ze in 1938 naar Haaksbergen is gegaan. 13e HET GEZIN VAN HENDRIKUS BERENDS EN GRADA MARIA BEUTING Kort na de eeuwwisseling, op 17 mei 1902, trouwt de tweede zoon van Lucas en Maria. Hendrikus (VIIc) was geboren op 28 maart 1879 en is dus 23 jaar oud. De bruid is drie jaar ouder; Grada Maria werd geboren in dezelfde gemeente op 12 april 1876 als dochter van Jan Beuting en Aleida Kaak. Tot ongeveer 1924 woont het gezin aan de Uitmeentsestraat, dat nu nummer 7 draagt. Als nummers staan in de boeken H4, H5 en H29. Dan wordt verhuisd naar H34, waar nu het huis Meentsestraat 37 is, dat in de familie is gebleven, omdat de jongste zoon er heeft gewoond en nu nog diens weduwe met het gezin van één van haar kinderen. Het terrein, waarop dit huis staat was in die jaren eigendom van Johannes Berendts (VIIf), een neef van Hendrikus, (zie '13q). Er worden in totaal negen kinderen geboren, waarvan er twee al jong overlijden, terwijl de overigen allen weer een eigen gezin stichten. Lucas (VIIIa) geboren 19 februari

164 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Johannes Everardus (VIIIb) geboren 27 februari 1904 Everhardus (VIIIc) geboren 26 augustus 1905 Hendrikus (VIIId) geboren 16 augustus 1907 Maria geboren 29 november 1909 overl. 5 november 1918 Bernardus (VIIIe) geboren 21 maart 1911 overl. 31 januari 1912 Aleida Maria geboren 13 maart 1913 Grada Maria geboren 5 september 1914 Bernardus (VIIIf) geboren 14 october 1918 Kinderen van Hendrikus Berends en Grada Maria Beuting Uit de zeven huwelijken van de kinderen ontstaat voor dit echtpaar een zeer uitgebreid nageslacht. In 1995 telden we: - 47 kleinkinderen, waaronder 21 kleinzoons en 17 kleindochters met de naam Berends; achterkleinkinderen, waarbij 29 achterkleinzoons en 24 achterkleindochters, die de achternaam Berends dragen. De overige 59 achterkleinkinderen gaan door het leven onder 18 verschillende namen, waarbij de naam Wieggers met 11 personen het meest voor komt. Van de achterkleinkinderen is een drietal jong overleden, maar gezien de leeftijden van hun ouders is de kans groot, dat het uiteindelijke aantal nog niet is bereikt. Op bijgaande foto, in het bezit van de schoondochter Theodora van Dreuten, staat het gezin ter gelegenheid van de zilveren bruiloft in mei De personen zijn, zittend: Lucas, moeder Grada Maria, vader Hendrikus en Leida; staand Grada, Gradus, Bernard (tussen zijn ouders), Jan en Hendrik. 164

165 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Hendrikus werkt op een steenfabriek. Hoewel hij slechts één reis gevaren heeft staat zijn nageslacht in Giesbeek toch bekend als "Berends-de schipper". Hij is 61 jaar oud geworden en overleden op 7 augustus 1940 in Giesbeek. Drie jaar er na overlijdt ook moeder Grada Maria op 30 september In de volgende paragraaf zullen we eerst de gezinnen van beide dochters bespreken en daarna een paragraaf wijden aan elk van de zoons met hun nageslacht. 13f DE DOCHTERS VAN HENDRIKUS EN GRADA MARIA BEUTINK In het overzicht in de vorige paragraaf meldden we al het overlijden van Maria als meisje van negen jaar. Dochter Aleida Maria Berends, geboren 13 maart 1913, huwt op 18 juni 1938 voor de wet en vijf dagen later in de kerk met Reinier Adolf Wieggers, die op 9 october 1905 in de gemeente Angerlo werd geboren, zoon van Gradus Wieggers en Theodora Boerboom. Reinier heeft eerst ook op de steenfabriek gewerkt en later lange tijd als magazijnmeester op de A.K.U. in Arnhem. Ook is hij meer dan 25 jaar wethouder geweest in zijn gemeente. Voor zijn werk als bestuurder is hij geëerd met een naar hem genoemde straat. Men bewoonde de boerderij op het adres H87a, dat later het adres Meentsestraat 116 kreeg. Er worden vier jongens en drie meisjes geboren. Gradus Hendrikus Wieggers geboren 8 maart 1939, gehuwd met Maria Witjes Hendrikus Gradus Wieggers geboren 9 maart 1939, gehuwd met Trees Kersten Theodora Grada Wieggers geboren 17 mei 1940, gehuwd met Joh. Steverink Reinier Lucas Wieggers geboren 26 februari1942, gehuwd met Diny Worm Gerhard Adolf Wieggers geboren 8 juli 1944, gehuwd met Doortje Jansen Maria Aleida Wieggers geboren 19 nov. 1945, gehuwd met Paul Harmsen Aleida Grada Wieggers geboren 24 mei 1947, gehuwd met Henk Witjes Kinderen van Reinier Adolf Wieggers en Aleida Maria Berends. Bij de geboortedata valt het op, dat er een tweeling geboren is op twee dagen na elkaar. Tussen de beide geboorten is inderdaad meer dan 24 uur tijdsverschil geweest, hetgeen wel een zware belasting moet zijn geweest voor de moeder. Reinier overlijdt te Doetinchem op 24 augustus Aleida bleef in haar huis wonen, waarvan het achterste deel werd verbouwd tot een aparte woning voor haar jongste dochter met gezin. Alle kinderen zijn gehuwd en wonen in Giesbeek of in dorpen in de omgeving. Aleida is grootmoeder geworden van 21 kleinkinderen, gemiddeld drie per kind, met één meer bij haar jongste dochter en één minder bij de jongste zoon. De oudste zoon Gradus is met een weduwe gehuwd, die al twee kinderen had, zodat hun gezin vijf kinderen telt. Eén kindje van dochter Maria is vóór 1995 overleden. Op 26 maart 1998 is Aleida in het verpleeghuis Gelders Hof in Dieren overleden. Van de jongste dochter, Grada Maria Berends is minder bekend. Ze is geboren 5 september Tussen 1930 en 1934 is ze in Arnhem. Ze is op 29 juli 1952 gehuwd met Wilhelmus Leonhard Smits, geboren in Duisburg op 22 januari 1911, als zoon van Theodorus Johannes Smits en Gerarda Maria Letterhof. Hij werkte als arbeider op een steenfabriek. Het gezin woont in Duiven. Er komen twee kinderen: 165

166 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK - Jan Smits, die al vóór 1995 is overleden. Hij was gehuwd met Tineke Dalfers en had twee kinderen, die wonen in Babberich. - Riet Smits, gehuwd met Theo Jansen. Ze wonen in 1995 in Zevenaar en hebben ook twee kinderen. Grada Maria overlijdt in Arnhem op 30 mei Dit overlijden, plus een brand in zijn huis en de dwang om huis en grond te moeten verlaten in verband met nieuwbouw hebben Wilhelm sterk aangegrepen en geleid tot zijn dood op 27 juni 1970 in Duiven. 13g DE DERDE LUCAS EN HELENA MARIA H. PEELEN De oudste zoon van Hendrikus werd geboren 19 februari Deze Lucas Berends (VIIIa) werkt op de plaatselijke steenfabriek. Hij huwt in Angerlo op 13 juni 1931 met Helena Maria Hendrika Peelen. Bij het kerkelijk huwelijk in Giesbeek, vier dagen later noteert de pastoor de bruidegom als Berendts! De bruid werd in de gemeente Angerlo op 6 augustus 1904 geboren. In 1947 is hun adres in Giesbeek H100, vlak aan de dijk van de IJssel. In 1980 moet dit huis worden afgebroken in verband met een dijkverzwaring. Lucas heeft dit niet meer meegemaakt; hij overlijdt op 16 januari Zijn vrouw overleeft hem zeven jaar en kan nog trots zijn op het nieuwe huis, dat enkele meters verderop gebouwd is. Zij leeft hierin nog een half jaar tot 8 mei Uit dit huwelijk zijn zeven kinderen voortgekomen, en achttien kleinkinderen waarvan zeven met de naam Berends. Hendrikus Albertus (IXa) geboren 9 september 1932 Johanna Grada geboren 24 november 1933 Grada Johanna geboren 19 januari 1936 Hendrika Maria geboren 14 augustus 1938 Maria Hendrika geboren 19 maart 1941 Helena Maria geboren 6 sept Antonius Hendr. Alb. (IXb) geboren 18 maart 1949 Kinderen van Lucas Berends en Helena M.H.Peelen De oudste zoon Hendrikus Albertus (IXa) wordt landarbeider en later hovenier. Hij huwt met Gerdina Cornelia Hendrika van Hal. De bruid is geboren op 29 juli 1933 in Randwijk, als dochter van Cornelis van Hal en Johanna Beerntsen. Zij heeft gewerkt als modinette. Haar ouders zijn verhuisd naar de Nieuwgraaf onder Duiven. Datum huwelijk: 6 september Het gezin woont in Doesburg Julianastraat 27. Vier kinderen zijn er in dit gezin: -Lucas (Xa) geboren 29 november Angelina Johanna geboren 2 februari 1964, gehuwd met Kok, woont te Doetinchem. -Silvia geboren 23 augustus 1966, gehuwd met Regelink, woont te Dieren. -Wilco (Xb) geboren 27 november 1969 Dochter Johanna Grada Berends, geboren 24 nov. 1933, huwt op 4 april 1964 met Johannes Gerardus Hueskes die geboren is op 5 april 1935 te Didam als zoon van Wilhelmus Johannes Hueskes en Aleida Bernardina Baars. Voor haar huwelijk was ze modinette. Jo is buschauffeur. Ze wonen in 1995 op het adres Rozenstraat 5 in Zevenaar. In hun gezin zijn drie kinderen geboren: -Rianne E.A. Hueskes geboren 27 april 1965, woont in Zevenaar 166

167 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK -Jolanda H. Hueskes geboren 12 juni 1966, woont in Arnhem -Hans Hueskes geboren 27 october 1969 De tweede dochter, Grada Johanna Berends, geboren 19 jan huwt op 12 september 1957 met Franciscus Weijenbarg, geboren op 9 aug. 1930, als zoon van Bernardus J.Weijenbarg en Theodora A.Vos. Ook hij is chauffeur. Hun adres is in Didam, Greffelkamp. Franciscus overlijdt op 11 dec Hij laat vijf kinderen na. -Bernardus Weijenbarg geboren 21 juli Helena Weijenbarg geboren 10 october Lucas Weijenbarg geboren 11 maart Frank Weijenbarg geboren 12 januari Jos Weijenbarg geboren 10 maart 1964 Hierna volgt Hendrika Maria Berends, geboren 14 aug Zij heeft gewerkt in de confectie in Wehl. Ze is niet gehuwd en woont met een jongere zus in het in 1980 gebouwde "ouderlijk huis", IJsselpad 3 in Giesbeek. De vierde dochter is Maria Hendrika Berends, geboren op 19 maart Zij is op 19 mei 1965 gehuwd met Johannes Stark, die op 9 sept werd geboren als zoon van Joseph Paul Stark (in 1995 nog in leven) en Maria Cornelia Johanna Stevens. Johannes is ambtenaar bij de provinciale waterstaat. Een zoon en twee dochters zijn er in dit gezin: - Ruud Stark geboren 13 augustus Irene Stark geboren 16 januari Karin Stark geboren 5 juli 1972 De jongste dochter is naar haar moeder genoemd, Helena Maria Berends, geboren 6 september Ze heeft gewerkt als maatschappelijk werkster en is nu therapeute op het gebied van psychologie en massage met een practijk aan huis in Giesbeek, waar ze samen woont met haar zus Hendrika. De jongste in dit gezin is Antonius Hendrikus Albertus Berends (IXb), geboren 18 maart 1949 en dus ruim 16 jaar jonger dan zijn broer. Hij huwt op 22 augustus 1975 met Helena Antonia Maria Jansen, geboren op 29 april 1951 te Giesbeek met ouders Antonius Wilhelmus Jansen en Helena Maria Jos. Wintering. Antonius heeft een installatiebedrijf in Angerlo en woont daar ook Dorpsstraat 30. Hun drie kinderen: - Danielle Berends geboren 7 mei Simone Berends geboren 18 augustus Rene Berends (Xc) geboren 26 juni h JOHANNES EVERHARDUS BERENDS EN MARIA HENDRINA WORM Johannes Ev. (VIIb) werd geboren 27 februari Hij is dus 31 jaar bij zijn huwelijk, dat plaats vindt op 20 juli 1935 op het gemeentehuis van Angerlo. De bruid is zeven jaar jonger. Maria Hendrina Worm werd geboren te Giesbeek op 1 april 1911, als dochter van Theodorus Bernardus Worm en Everdina Witjes. Johannes werkt op een steenfabriek. In dit gezin komen negen kinderen. 167

168 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Hendrikus Theodorus (IXc) geboren 18 juni 1936 Everdina Johanna geboren 26 januari 1938 Grada Josephina geboren 25 maart 1940 Theodorus Hendrikus (IXd) geboren 27 juni 1941 Maria Hendrina geboren 16 juni 1943 Johannes Bernardus (IXe) geboren 17 juli 1945 Antonius Hermanus (IXf) geboren 13 juni 1947 Elisabeth Maria geboren 21 october 1949 Gerardus Johannes (IXg) geboren 31 juli 1951 Kinderen van Johannes Everardus Berends en Maria Hendrina Worm In 1947 is het adres in Giesbeek H33. Verder zijn alleen de overlijdensdata bekend; van Johannes Ev. 4 augustus Zijn weduwe wordt in 1995 opgenomen in een verpleeghuis in Zevenaar, waar ze in juni 1998 overlijdt. We zullen nu de gezinnen van hun negen kinderen de revue laten passeren. Van hen zijn er acht gehuwd, die samen weer 21 kinderen hebben, waaronder 14 met de familienaam Berends. De oudste zoon Hendrikus Theodorus (IXc) heeft gekozen voor het beroep van timmerman. Op 12 dec huwt hij in Giesbeek met Maria Anna de Jager dochter van Arnoldus de Jager en Christina Sanders uit Duiven, waar zij op 17 juli 1937 werd geboren. Ze krijgen een tweeling: -Franciscus Johannes Arnoldus (Xd) geboren 26 augustus Edwin Hendrikus Antonius (Xe) geboren 26 augustus 1965 In 1995, als de kinderen de deur uit zijn, wonen hun ouders in Giesbeek Wethouder Teeringstraat 28. Everdina Johanna is enigszins gehandicapt door een schildklierziekte. Ze is niet gehuwd, maar woont wel zelfstandig op het adres Steenhuizen 31 in Zevenaar. De tweede dochter Grada Josephina Berends is gehuwd met Bernardus G.M.Roelofs, geboren in october Hij is ambtenaar bij het G.A.K. in Arnhem en ze wonen in 1995 Hanzestraat 131 te Arnhem. Hun dochter is inmiddels zelf ook gehuwd: -Angelica Roelofs geboren april 1965 Theodorus Hendrikus Berends (IXd) is ook in de bouw werkzaam, als stucadoor. Zijn echtgenote is Gerda Wolters. Ze wonen in Didam in de Julianastraat met hun beide kinderen -André (Xf) geboren 11 januari Sabine geboren 20 december 1973 Daarna volgde weer een dochter, Maria Hendrina, die op 14 januari 1966 gehuwd is met Hermanus Bernardus Baars, zoon van Gerhardus Baars en Maria Johanna Berendina Peelen, die als metselaar werkt. Hij werd geboren op 6 april 1941 te Giesbeek. Hier zijn drie kinderen gekomen. Ze wonen in 1995 in Giesbeek, Burgem. van Rielstraat

169 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK -Marian Baars geboren 1 april Rob Baars geboren 27 februari Christo Baars geboren 18 september 1974 De middelste van de vijf zonen is Johannes Bernardus (IXe), schilder, die gehuwd is met Annie Bruens, dochter van Joseph Bernardus Bruens en Maria Gesina Heuveling uit Westervoort, geboren op 7 juni Zij wonen nu in Westervoort met adres Lionderstuk 3. Het tweede van hun drie kinderen overleed jong. -Marco (Xg) geboren 5 april Leon (Xh) geboren 1 augustus 1973 overleden 25 november Esther geboren 26 juli 1976 Dan volgt Antonius Hermanus (IXf). Hij werd van beroep chauffeur en is gehuwd met Ans Zeegers. Ze wonen Husselarijstraat 40 in Loo/Duiven. Hun vijf kinderen zijn -Monique geboren 27 juli Mark (Xi) geboren 13 october Jelle (Xj) geboren 23 maart Hanneke geboren 17 mei Marloes geboren 11 april 1984 De jongste dochter Elisabeth Maria Berends is ook met een bouwvakker gehuwd, namelijk op 24 augustus 1972 met Fredericus Antonius Johannes Bruens, broer van Annie Bruens die we iets eerder ontmoetten als vrouw van een oudere broer. Ze bleven wonen in Giesbeek, in 1995 op het adres Barenbroeklaan 9. Naast twee zoons kregen ze een dochtertje, dat zeer jong is overleden. De namen van hun kinderen zijn: -Jos Bruens geboren 13 juli Jeroen Bruens geboren 3 april Mariëlle Bruens geboren 10 september 1978, overleden in De jongste in het gezin was Gerardus Johannes (IXg). Hij wordt timmerman en huwt met Agnes van Loon, geboren 21 oct Ze zijn naar Herveld verhuisd op het adres De Tip 20. In dit gezin worden twee jongens geboren -Joost (Xk) geboren 10 april Tom (Xl) geboren 7 december i HET GEZIN VAN EVERHARDUS BERENDS EN SOPHIA MARIA LEENDERS De derde zoon van Hendrikus is Everhardus Berends (VIIIc), die ook Gradus genoemd wordt, is geboren op 26 augustus Ook hij gaat werken op de steenfabriek, in die tijd de grote werkgever van het dorp. Op 15 juli 1933 huwt hij in Angerlo Sophia Maria Leenders, geboren 22 augustus 1901, als dochter van Johannes Leenders en Maria Geertruida Spaan. Als ze op 19 juli in de katholieke kerk in Giesbeek trouwen noteert de pastoor de naam als Berendts net als bij de oudste broer! Ze bouwen een huis op een deel van het terrein, waar hun vader woonde, nu met adres Meentsestraat 39 in Giesbeek. In de zomer van 1986, toen ik pas met genealogie was begonnen zijn mijn vrouw en ik op een zondagmiddag tijdens een fietstocht onverwacht op bezoek gegaan op dit adres, waarvan we toen nog slechts vermoedden, dat de bewoners familie zouden zijn. Toen Gradus uit de tuin binnen kwam was het net of ik mijn vader terug zag. Deze was 27 jaar eerder overleden, maar had toen dezelfde leeftijd, als de man, die we nu voor ons zagen. 169

170 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Bepaalde familietrekken, maar vooral de houding en de manier van optreden toonden veel overeenkomst. Het was duidelijk, dat beiden van dezelfde stam waren; dit bleek later inderdaad familie in de zevende graad te zijn. Hendrikus Johannes (IXh) geboren 11 mei 1934 Maria Grada geboren 20 mei 1936 Johannes Everhardus (IXi) geboren 7 october 1937 overleden 17 februari 1939 Gerarda Maria geboren 15 augustus 1939 Josephina Maria geboren 25 november 1940 overleden 15 januari 1959 Nijmegen Johannes Everhardus (IXj) geboren 20 februari 1944 Everhardus Josephus (IXk) geboren 16 juli 1948 Kinderen van Everhardus Berends en Sophia Maria Leenders Beide ouders bereiken een hoge leeftijd. Moeder Sophia wordt 82 en overlijdt te Zevenaar op 16 juli Everhardus wordt in 1995 opgenomen in een verpleeghuis in Zevenaar, waar hij op 11 september 1997 overlijdt, dus 92 jaar oud. Nu eerst iets over de vijf overlevende kinderen van Everhardus en hun gezinnen. Hij kreeg in totaal twaalf kleinkinderen, waarvan er acht de naam Berends dragen. Intussen is er ook minstens één achterkleinkind geboren. Hendrikus Johannes (IXh), geboren 11 mei 1934 huwt op 23 nov met Wilhelmina Joosten, geboren te Aart, als dochter van Theodorus Joosten en Hendrika Hendriks. Hij was houder van een rijschool en woont Meentsestraat 45 in Giesbeek. De rijschool werd in 1989 verkocht. Er zijn twee kinderen: 170

171 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK -Herminet Berends geboren 13 maart 1967, in 1998 is zij lerares in Arnhem. Zij is gehuwd met Backary Kakay uit Sierra Leone. Samen kregen ze op 7 maart 1998 een zoontje Samori Kakay. Ze wonen in Arnhem, van Ghentstraat 17. -Henk (Xm) Berends geboren 11 februari 1968, in 1998 is hij bedrijfskundig adviseur in Tilburg. Op 20 november 1998 is zijn huwelijk met Joyce de Vries, adres Renkumlaan 26 in Tilburg. Maria Grada, geboren 20 mei 1936 huwt op 3 mei 1963 met H.J.Thiel, geboren op 13 october 1935 te Eefde, als zoon van Jozeph Thiel en Trientje Koets. Hij was beroepsmilitair, nu in de VUT. Het adres is Zwalmstraat 3 te Giesbeek. Hier zijn drie kinderen in het gezin: -Harold Thiel geboren 3 september 1965, pompmanager bij Shell, -Gerben Thiel geboren 26 januari 1969 en zijn tweelingbroer -Joost Thiel geboren 26 januari De laatsten werken beiden bij de firma Eykelkamp in Giesbeek. Gerarda Maria, geboren op 15 aug huwt op 16 november 1966 met Gerardus Wilhelmus Bernardus Ebbers, geboren op 6 april 1938 in Giesbeek, als zoon van Herman Ebbers en Anna Jansen. Ze krijgen een dochter: -Suzanne Ebbers geboren 1 augustus Zij woont in 1995 in Utrecht, waar ze arts is in het ziekenhuis. Ze is gehuwd en kreeg in november 1996 haar eerste kind Gerardus Ebbers overlijdt op 25 april 1968 bij een ongeluk op weg naar zijn werk. Gerarda hertrouwt op 20 october 1972 met Theo van Geijn uit Doesburg, geboren als zoon van Lambert van Geijn en Maria Braam en timmerman van zijn vak. Theo was weduwnaar van Henny Jansen die op 10 mei 1971 te Doesburg was overleden. Hij bracht een dochter uit zijn eerste huwelijk mee: -Karin van Geijn geboren 26 september Het gezin woont nu in Didam, op adres Dijksestraat 45a. Karin is gemeente-ambtenaar in die plaats en intussen zelf gehuwd met Karel Gosselink. Johannes Everhardus (IXj), geboren 20 febr huwt op 10 september 1965 met Diny Bos, geboren op 9 december 1945 te Zevenaar, als dochter van Franciscus Bos. Hij is eerst schipper, maar gaat later aan de wal als uitvoerder weg- en waterbouw. Ze wonen Vreeltstraat 13 in Gaanderen. In dit gezin zijn vier kinderen geboren: -Bas (Xn) Berends geboren 2 maart 1966 te Lathum. Hij wordt uitvoerder bij de gemeente Hengelo (Gld). Hij woont samen met Saskia Schut. -Han (Xo) Berends geboren 6 december 1968 te Zevenaar. Hij kiest als beroep de waterbouwkunde. -Oda Berends geboren 18 maart 1971 te Varseveld. Zij volgt in 1995 de opleiding aan de politieschool in Apeldoorn. -Hanneke Berends geboren 24 augustus 1982 te Gaanderen; is in 1995 scholier. Bas en Saskia hebben een dochtertje, geboren op 7 april 1995 te Hengelo. Dit was het eerste achterkleinkind van Everhardus. In juli 1997 is hier als tweede kind een zoontje geboren. 171

172 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Everhardus Josephus (IXk), werd geboren op 16 juli Hij wordt timmermanchauffeur en gaat later varen als schipper. Hij trouwt op 21 augustus 1969 te Zevenaar met Geertruda Cornelia Visser, geboren op 16 mei 1951 in Zevenaar, als dochter van Johannes Antonius Maria Visser en Gertruda Cornelia Peters. Ze wonen in de Meentsestraat 39, in het vroegere ouderlijke huis, waar ze zijn vader jarenlang hebben verzorgd. In 1987 krijgt hij een baan aan de wal, als beheerder van de sporthal in Giesbeek.Er komen twee kinderen: -Ramon Johannes Everhardus (Xp) geboren 3 augustus 1970 Hij wordt uitvoerder weg- en waterbouw bij een firma in Geldermalsen. Ramon woont in 1996 in Arnhem samen met de Roemeense Christiane Fulop. Zij verhuizen maart 1998 weer naar Giesbeek. -Johannes Bernardus Antonius (Jeroen) (Xq) geboren 5 maart 1972 Hij is weer schipper en vaart sinds 1989 op m/s Anita van 1160 ton. Jeroen is op 22 december 1995 gehuwd met Jacqueline van Hal, een kleindochter van Lucas Berends (VIIIh) en Grada Wilhelmina Roelofs. Dit is de vijfde verbintenis van de families van Hal en Berends. De eerste is tussen Hendr. Ant. Berens (VIImm) en Aleida Geertruida van Hal (zie '10m). Daarna Hendrikus Albertus Berends (IXa) met Gerdina Cornelia Hendrika van Hal (zie '13g). Vervolgens de ouders van deze bruid: Jacobus van Hal en Willemina Maria Berends en Cornelis van Hal met Elisabeth Wilhelmina Berends (resp. broer en zus van de vorigen, zie '13o). Het betreft wel steeds verschillende takken van de beide families. Op 7 october 1998 werd hun dochtertje geboren: Het jongste blad aan de stamboom. 13j HET GEZIN VAN HENDRIKUS BERENDS EN JOHANNA MARIA LEENDERS We komen nu aan de vierde zoon, en naamgenoot van Hendrikus Berends en Grada Maria Beutink. Deze Hendrikus (VIIId) is geboren op 16 aug Hij trouwt te Angerlo op 17 nov met een zus van de moeder uit de vorige paragraaf, Johanna Maria Leenders, geboren 17 juli 1904 en dus ook dochter van Johannes Leenders en Maria Geertruida Spaan. Hendrikus is schipper. Rond 1935 vaart hij aan boord van het schip "Risico", met als vast postadres Giesbeek H34. Uit hun gezin zijn vier kinderen bekend, terwijl er ook een meisje levenloos geboren is, dat de naam Maria heeft gekregen. 172

173 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Hendrikus (IXl) geboren 19 februari 1937 Maria Grada geboren 7 december 1938 Gerarda Maria geboren 23 juni 1940 Johannes H. (IXm) geboren 14 maart 1942 Kinderen van Hendrikus Berends en Johanna Maria Leenders In 1938 liet Hendrikus een huis bouwen tegenover dat van zijn ouders. Het terrein, waarop dit huis staat, was eigendom van zijn neef Johannes Berendts (VIIf), die in Nijmegen woont. Aanvankelijk was dit bekend als H67a, maar later wordt het Meentsestraat 50. In de oorlog is het schip van Hendrikus gezonken. Hij gaat daarna werken als machinist op de steenfabriek Kruitwagen in Lathum. Hendrikus is al jong overleden, nauwelijks vijftig jaar oud, op 1 juni Zijn weduwe overleeft hem bijna 29 jaar tot haar dood op 7 januari Hun kinderen zijn allen gehuwd en hebben samen weer 15 kleinkinderen voor oma gekregen. Zoon Hendrikus (IXl) heeft als beroep technisch lasser. Hij heeft zijn vrouw ver van huis gevonden, namelijk in Friesland. Ida Anna van der Zee werd 2 october 1936 in Bolsward geboren. Hun huwelijk was op 27 april 1962 en ze zijn gaan wonen in Bolsward, L.J.Timmerstraat 27. In dit gezin vinden we vier kinderen -Henk (Xr) geboren 12 juli Ria geboren 4 december José geboren 1 juni Marcel (Xs) geboren 5 april 1970 Ook dochter Maria Grada heeft vier kinderen uit haar huwelijk met Antonius Hendrikus Kelderman. Deze is op 19 sept in Giesbeek geboren als zoon van Gradus Hendrikus Kelderman en Petronella Maria Verhoef. Hun huwelijk vond plaats op 15 april 1966 in Giesbeek. Antonius is magazijnmedewerker. Het gezin bewoont het ouderlijk huis aan de Meentsestraat 50 in Giesbeek. De kinderen zijn -Johanna Kelderman geboren 30 januari Monique Kelderman geboren 22 januari Susan Kelderman geboren 23 augustus Tom Kelderman geboren 20 maart 1980 Dan volgt dochter Gerarda Maria, die op 22 mei 1964, dus anderhalf jaar eerder dan haar zus, gehuwd is met Hendrikus Otten, geboren in Giesbeek op 13 december 1936 als zoon van Johannes Fredericus Otten en Aleida Geertruida Lammers uit dezelfde plaats. Dit gezin woonde eerst in het ouderlijk huis, waar in die tijd ook haar moeder bij in woonde. Hendrikus was toen werkzaam als schilder. Hun vier kinderen zijn -Hans Otten geboren 1 maart Hessel Otten geboren 2 october Richard Otten geboren 10 april Peter Otten geboren 28 maart 1975 Na de geboorte van zijn jongste zoon krijgt hij een betrekking als concierge aan het M.B.O.-college in Arnhem en verhuist het gezin naar het adres van Slingelandstraat 3 in Arnhem. 173

174 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK De jongste zoon van Hendrikus heeft de namen Johannes Hendrikus (IXm). Hij trouwt met een meisje uit Zwolle Johanna Janssen, geboren 30 oct Het huwelijk is op 28 october Hij is manager bij een groothandel in landbouwonderdelen en woont met zijn gezin aan de Ds Bulenstraat 10 in Varsseveld. Hier zijn drie kinderen. -Anita geboren 5 september Jos (Xt) geboren 15 januari Lisette geboren april k HET GEZIN BERNARDUS BERENDS EN THEODORA CATH.V.DREUTEN Hiermede zijn we gekomen bij de jongste zoon van Hendrikus, met de naam Bernardus (VIIIf). Hij heeft de naam gekregen van een eerder gestorven broertje. Hij is geboren op 14 october 1918 en dus een nakomertje in het gezin. De oudste broer is dan al bijna zestien jaar oud. Bernardus trouwt op 5 juli 1947 te Didam met Theodora Catharina van Dreuten, geboren in Didam op 26 februari 1923, als dochter van Johannes Bernardus van Dreuten en Maria Derksen. Ze krijgen een groot gezin met acht zoons en twee dochters. Hun kinderen zijn: Hendrikus Bernardus Lucas (IXn) geboren 21 april 1948 Bernardus Hendr. Wilh. Maria (IXo) geboren 9 october 1949 Jozef Johannes (IXp) geboren 22 april 1951 Maria Grada Theodora geboren 5 juli 1953 Gerardus Arnoldus (IXq) geboren 6 januari 1955 Petrus Hendrikus Maria (IXr) geboren 16 juli 1956 Franciscus Alf. Petrus Joseph (IXs) geboren 2 maart 1958 Alphonsus Petrus (IXt) geboren 27 september 1960 Grada Maria Elisabeth geboren 17 november 1962 Paulus Antonius Maria (IXu) geboren 11 januari 1965 Kinderen van Bernardus Berends en Theodora Cath. van Dreuten Bernardus heeft gewerkt als wegenbouwer bij de firma Bruil. Het gezin blijft wonen in het huis van zijn ouders, Meentsestraat 37 in Giesbeek. Dit heeft veel te lijden gehad van de oorlog. Met de omliggende grond was het eigendom van Johannes Berendts (VIIf, zie einde van dit hoofdstuk). Eenmaal per jaar werd de huur naar Nijmegen gebracht, ten bedrage van /395. Dit betekende een uitje voor de familie, want de huisbaas onthaalde zijn gasten goed. In 1947 is het huis gekocht voor het bedrag van /3000, waar dan nog een bijdrage wegens oorlogsschade van het Rijk kwam. Op 13 juni 1980 overlijdt Bernardus. In 1995 woont Theodora op hetzelfde adres, waar haar oudste zoon nu hoofdbewoner is, terwijl er voor haar een appartement aan is gebouwd. Nu volgen eerst de gezinnen van hun kinderen. Er zijn in kleinkinderen, waarvan de grote meerderheid, 18, de naam Berends draagt. Hendrikus Bernardus Lucas (IXn) is timmerman. Hij is op 6 december 1974 in Loo bij Duiven gehuwd met Catharina Maria Johanna Aleida van Huët, 18 september 1954 geboren. Ze bewonen het ouderlijk huis. De schuren achter dit huis zijn vernieuwd, en onder andere omgebouwd tot huisvesting van drie paarden. Er zijn twee dochters: -Manuela Maria Theodora geboren 6 april

175 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK -Karin Wilhelmina Maria geboren 6 december 1978 Bernardus Hendrikus Wilhelmus Maria (IXo) is werkzaam geweest in de railbouw van de Ned. Spoorwegen. Nu werkt hij op een betonfabriek in Huissen. Zijn vrouw is Maria Hendrika Geertruida Evediena Sloot geboren 14 juni Ook dit gezin is blijven wonen in Giesbeek, met adres Wethouder Wieggersstraat 45, de straat dus, die genoemd is naar zijn oom. Hier is een zoon en een dochter geboren. -Maria Theodora geboren 9 juni Bernardus Wilhelmus (Xu) geboren 27 december 1978 De derde zoon Jozef Johannes (IXp) woont met zijn gezin in de Husselarijstraat 26 in Loo bij Duiven, waar hij een rijdende winkel heeft. Hoewel hij van zijn vrouw gescheiden is zijn de kinderen bij hem in huis gebleven. Dit zijn er vier. -Dennis Bernardus Jozef (Xv) geboren 16 augustus Roy Johannes Coenradus (Xw) geboren 27 februari Raymond Hendrikus M. (Xx) geboren 6 januari Benjamin Bernardus J. (Xy) geboren 25 februari 1982 Intussen is hij weer getrouwd met Carla Beernink. Dan volgt de eerste dochter Maria Grada Theodora, die met haar man Theodorus Johannes Peters, geboren 19 mei 1941, als zoon van Johannes Hendricus Peters en Johanna Petronella Berns, in Terborg woont. Hun huwelijk was op 4 october Hij werkt op een ijzergieterij. Het adres is Industrieweg 13. Er zijn twee kinderen. -Johannus Bernardus J Peters geboren 18 december Dorothee Theodora J.M. Peters geboren 22 october 1979 Gerardus Arnoldus (IXq) is timmerman. Hij huwde op 14 december 1981 in Giesbeek. Zijn wederhelft is Gerarda Johanna Maria Ewes, die geboren is op 1 november 1957 en de dochter is van Henricus Joh. Ewes en Bernardina Johanna Berentsen. Dit gezin woont ook in Giesbeek, Bingerdense dijk 16. Ze kregen twee dochters en een zoon. -Suzan Bernadina Theodora geboren 5 november Monique Maria Johanna G. geboren 24 augustus Roel Rudolf Bernardus (Xz) geboren 28 april 1992 Vervolgens Petrus Hendrikus Maria (IXr) die gehuwd is met een zus van de vrouw van zijn oudste broer Wilhelmina Hendrika Theodora van Huët. Zij werd geboren op 21 juni 1956 en is dus slechts vier weken ouder dan haar man. Peter werkt als organisator bij de Gelderse Streekvervoer maatschappij. Ze wonen op het adres De Genthorst 1 in Giesbeek. Er zijn twee dochters. -Evelien Theodora Maria geboren 4 november Vera Wilhelmina Maria geboren 10 augustus 1988 De zesde zoon is Franciscus Alfonsus Petrus Joseph (IXs). Hij is het verst weg getrokken, namelijk naar Eibergen, waar hij winkelbediende is. Zijn vrouw is de op 28 februari 1960 in Arnhem geboren Angelique Busser, dochter van Gijsbert Hilco Busser en Maria Louisa Elize Melcking. Hun huwelijk was op 21 december 1979 in Giesbeek. Het adres is in 1995 Hoogkamp 23 in Eibergen. Hier vinden we twee zoons. 175

176 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK -Bernardus Gijsbertus (Xaa) geboren 26 februari 1981 in Zevenaar -Marco Gijsb. Bernardus (Xbb) geboren 9 juni 1988 in Enschede Nu komt Alfonsus Petrus (IXt), die werkzaam is als projectleider aan de Landbouw Universiteit in Wageningen. Met Grace Meurkens, geboren 27 september 1961 als dochter van Hendrikus Hermanus Meurkens en Everdine Maria Rooding is hij op 30 mei 1986 gehuwd. Samen met hun drie kinderen wonen ze Hogekampseweg 136 in Renkum. De kinderen zijn -Bram Tijmen (Xcc) geboren 6 mei Eva Eline geboren 5 september Iris geboren november 1996 De tweede dochter Grada Maria Elisabeth is gehuwd met Claes Dijkstra, die hoofd is van een instituut voor gehandicapte kinderen "de Regenboog" in Doetinchem. Hun adres is Schaepmansingel 29 in die stad. Hier vinden we twee kinderen -Marieke Dorine Dijkstra geboren 26 maart Jeroen Sybren Dijkstra geboren 24 october 1993 Als laatste de jongste zoon Paulus Antonius Maria (IXu). Hij is de derde timmerman in dit gezin. Hij is (nog) niet gehuwd, maar woont wel zelfstandig op het adres Bosstraat 5 in Giesbeek Hiermede zijn we klaar met de bespreking van de afstammelingen van Hendricus (VIIc). We gaan terug in de tijd en vervolgen met een andere zoon van Lucas (VIc), namelijk Gradus (VIIe). In dit opzicht volgt de komende paragraaf op 13e. 13l HET GEZIN VAN GRADUS BERENDS EN ANNA MARIA WORM Gradus Berends (VIIe) werd geboren op 6 oct. 1885, als zoon van Lucas en Maria Witjes. Ook hij werkt op de steenfabriek. Op 6 mei 1911 is zijn huwelijk met Anna Maria Worm, die nagenoeg even oud is, namelijk geboren op 15 augustus 1885, in dezelfde gemeente, als dochter van Willem Worm en Aleyda Wiggers. Bij het huwelijk wordt een kind als het hunne erkend, dat tot dan toe de achternaam Worm droeg en in huis was bij zijn oom en tante Petrus J.Worm en Maria M. Berendsen. Het adres van het paar is Bingerden, B12 en later B17. Uit die tijd moet de bijnaam stammen, die dit deel van de familie heeft, namelijk "Berends de slak". Mogelijk heeft het te maken met een langzame, maar grondige manier van optreden. Deze naam onderscheidt deze tak van "de schipper" en "de slager". Het wordt zeker niet als een beledigende scheldnaam ervaren, maar als een manier van aanduiden. Wilhelmus Alphonsus (VIIIg) geboren 14 mei 1909 Maria geboren 8 maart 1912 Lucas (VIIIh) geboren 26 mei 1913 Aleida geboren 9 februari 1915 overl. 29 mei 1916 Anna Maria geboren 13 mei 1917 Gradus (VIIIi) geboren 19 mei 1919 Kinderen van Gradus Berends en Anna Maria Worm 176

177 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Gradus is jong gestorven, namelijk op 4 november 1918, slechts 33 jaar oud. Op dat moment was hij vader van vijf kinderen, waarvan er één vóór hem was overleden. Een half jaar na zijn overlijden wordt de jongste zoon geboren. Anna Maria blijft vijf jaar alleen met de kinderen, tot ze op 10 november 1923 weer in het huwelijk treedt met de 17 jaar jongere Johannes Nijland, geboren 8 februari 1903 en zoon van Bernardus Nijland en Theodora Johanna Beuting. Dit verschil in leeftijd is er oorzaak van, dat hij in de familie wordt aangeduid als "Ome-Jan-neef-Nijland". Samen krijgen ze nog één dochter. -Theodora Maria Nijland geboren 10 januari Opvallend is, dat 34 jaar eerder ook een weduwe van een lid van de familie Berends een tweede huwelijk aanging met een Nijland, zie '13d. Van dit gezin werd ons een foto gegeven door Ben Berends, zoon van Gradus jr. Gezien de leeftijden moet de foto rond 1928 zijn gemaakt. Voorop zitten Joh. Nijland en Anna Maria met Thea Nijland tussen hen in. Er achter staan van links naar rechts de kinderen Berends: Anneke, Willem, Marie, Lucas en Gradus Bij de oudere broer Hendrikus vonden we een zeer groot nageslacht. Ook Gradus heeft, ondanks zijn korte leven, veel afstammelingen. Van de zes kinderen hebben de drie zoons en de oudste dochter gezinnen gesticht. Samen gaven ze Gradus 32 kleinkinderen, waarvan 26 met de naam Berends. We weten niet of Maria ook weer kleinkinderen heeft gehad, zodat we moeten stellen, dat Gradus tenminste 62 achterkleinkinderen heeft, waarvan 10 jongens en 20 meisjes met de naam Berends, terwijl 14 achterkleinzoons en 18 achterkleindochters één van 12 andere achternamen hebben. 177

178 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK 13m DE DOCHTERS VAN GRADUS BERENDS EN ANNA MARIA WORM Dochter Maria Berends huwt op 25 october 1937 voor de pastoor in Giesbeek met Johannes Hendricus Antonius Witjes, geboren 7 nov Hij is de zoon van Everardus Witjes en Maria Huuskes. Zij wonen in 1947 op het adres Giesbeek H45g. Er zijn zes namen van kinderen gevonden. Everhardus M. Witjes geboren 2 februari 1938, huwt Wieggers, Anna Maria Witjes geboren 22 september 1939, huwt van Beersum, Johannes H. Witjes geboren 16 november 1941, huwt Jansen, Maria Witjes geboren 16 november 1941, huwt Bruil, Theodora M. Witjes geboren 13 januari 1946, huwt de Wild, Elisabeth M. Witjes geboren?? 19??, Kinderen van Johannes H.A.Witjes en Maria Berends Het gezin woonde altijd dicht bij het gezin van haar broer Lucas in de burgemeester van Rielstraat in Giesbeek. In feite is dit hetzelfde huis, als boven onder nummer H45g vermeld is. Verder is er niets bekend, ook niet het beroep van Johannes. Hij overlijdt op 18 augustus Maria overleeft hem zestien jaar tot ook zij sterft op 24 october De meeste kinderen wonen 1996 in Giesbeek, alleen Anna Maria woont in Duiven en Johannes in Zevenaar. Daar Aleida jong overleed, blijft over de derde dochter Anna Maria Berends, die geboren werd op 13 mei Zij is op 20 april 1950 gehuwd met Bernardus A.Daams, geboren 12 mei 1915 als zoon van Albertus Hendricus Ev. Daams en Catharina Jacoba Slaakgoed. Anna Maria heeft haar ouders verzorgd op hun oude dag. Zelf heeft ze geen kinderen gekregen. Haar man is overleden op 24 februari 1980 en Anna Maria ruim tien jaar later op 7 dec n HET GEZIN WILHELMUS A.BERENDS EN WILHELMINA A.ROELOFS Wilhelmus Alphonsus Berends (VIIIg) is de oudste zoon van Gradus Berends en Anna Maria Worm, geboren 14 mei Hij werkt aanvankelijk op de steenfabriek, maar verhuist bij zijn huwelijk naar Duiven, waar hij vermeld staat als grondwerker. Gerardus Hendrikus Wilhelmus (IXv) geboren 6 augustus 1935 Levenloos geboren kind geboren 23 september 1936 Gerarda Johanna Maria geboren 17 augustus 1937 Johanna Lucia Elisabeth geboren 15 januari 1939 Hendricus Maria Jozef (IXw) geboren 29 februari 1940 Johannes Willibrordus Bern. (IXx) geboren 20 december 1941 Wilhelmina Gerarda Johanna geboren 11 october 1943 Wilhelmus Alphonsus Francisc. (IXy) geboren 11 juni 1945 Maria Bernardina Jozephina geboren 11 maart 1947 Elisabeth Johanna Gerarda geboren 22 juli 1948 Josephina Maria Antonia geboren 11 maart 1950 Kinderen van Wilhelmus Alphonsus Berends en Wilhelmina Aleida Roelofs 178

179 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Hij trouwt met een meisje uit Duiven, Wilhelmina Aleida Roelofs, die daar geboren is op 6 januari 1910, als dochter van Hendrikus Roelofs en Wilhelmina Gerarda Wolters, die zelf geboren waren in Huissen. Het huwelijk is op 24 october 1934 in Duiven. Opvallend is, dat ook zijn beide broers zullen trouwen met meisjes Roelofs uit hetzelfde gezin. We tellen hier vier zoons en zes dochters. Alle tien kinderen sluiten zelf weer een huwelijk in de jaren 1961 tot Hierbij valt het op, dat het twee keer voorkomt, dat twee dochters tegelijk trouwen op het gemeentehuis. In 1947 wordt als adres vermeld D 168 in Duiven. Wilhelmus Alphonsus is overleden op 4 augustus Zijn weduwe woont 1996 op het adres De Plataan 14 in Duiven. Gerardus Hendrikus Wilhelmus, (IXv) huwt op 22 november 1963 te Didam met M.Th.Scheerder, die op 19 maart 1933 in Didam werd geboren. Dit gezin woont in Doetinchem, Burgem. de Bruynstraat 57. Ze hebben twee kinderen -Brigitte geboren 3 januari 1965 te Doetinchem -René (Xdd) geboren 13 juni 1969 te Doetinchem Op haar beurt is dochter Brigitte Berends op 31 mei 1991 gehuwd met Herman Jansen, geboren 20 augustus Gerarda Johanna Maria is, samen met het zusje, dat op haar volgt, het eerste van de kinderen dat trouwt en wel op 4 november Zij huwt met de op 20 januari 1934 in Zevenaar geboren F.J.M.Heijneman. Ze wonen in Veghel, Fuutdonk 22, maar hebben in de loop van de jaren kennelijk op meer plaatsen gewoond. Hun drie kinderen zijn -Léon Heijneman geboren 5 october 1962 te Arnhem -Marjan Heijneman geboren 25 maart 1965 te Maastricht -Rob Heijneman geboren 9 december 1966 te Maastricht Intussen is de oudste zoon Léon gehuwd met Mary Rongen en zijn er twee kleinkinderen Renee en Yvette Heijneman. Johanna Lucia Elisabeth is op 4 november 1961 in het huwelijk getreden met Theodorus Smit, bouwkundige, geboren op 1 mei 1932 in Spanbroek. Het huidige adres is van Houtstraat 6 in Duiven. Ook hier zijn drie kinderen: -Wilhelmus Theodorus Gerardus Smit geboren 7 augustus 1962 te Duiven -Ronaldus Franciscus Hillebr. Smit geboren 23 juli 1965 te Zevenaar -Simone Geertruida Agatha Smit geboren 23 juli 1965 te Zevenaar De oudste zoon Wilhelmus is 11 juni 1993 te Duiven gehuwd met Karin Beekhuizen, geboren 31 juli 1967 te Arnhem. Hun kind Veerle Smit werd geboren 2 october Dochter Simone heeft een gezin samen met B.Derksen. Hun dochter Eva Derksen, werd geboren op 14 juli Beiden wonen in Zevenaar Hendricus Maria Jozef (IXw) huwt op 5 october 1965 te Zevenaar met de op 28 juni 1945 in Duiven geboren Theodora Hendrika Maria van Ampting. Hun adres is in 1996 Brederode 55 in Duiven. Hun beide dochters zijn -Claudia G.M. geboren 11 september 1966 te Duiven -Bianca I.W.M. geboren 31 maart 1969 te Duiven De dochters zijn gehuwd. Claudia op 28 september 1989 te Duiven met Walter Kersten, geboren 16 october 1963 in Duiven. Op 21 mei 1992 en op 18 april 1994 werd bij hun een kind geboren. Bianca huwt op 2 juni 1995 te Duiven met Wim van Huet. 179

180 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK De derde zoon Johannes W.B.Berends (IXx) vindt zijn bruid verder van huis. Hij huwt op 5 maart 1962 te Duiven met Maria Catharina Hendrica Hoefnagel, die op 30 mei 1942 in 's Gravenhage werd geboren. Het gezin woont Marterweide 54 in Nieuwegein. Er komen drie kinderen. -Marinus Johannes Astrid (Xee) geboren 24 juni 1962 te Utrecht -Marie-Jeanne geboren 4 februari 1968 te Utrecht -Jacqueline geboren 5 december 1972 te Utrecht Hier is de zoon Marinus gehuwd met Femke Slabbekoorn, die op 16 september 1962 in Rotterdam werd geboren. Er zijn twee kleindochters geboren: Sophie Berends te Rotterdam en Marlinde Berends te Dalen. Wilhelmina Gerarda Johanna Berends huwt op 20 october 1966 te Duiven met J.G.E.H.Damen. Deze is 22 maart 1940 te Zevenaar geboren en werkt als journalist. Het adres in 1996 is Hackfort 3 in Doetinchem. Hier vinden we twee zoons -Edwin Damen geboren 22 augustus 1970 te Doetinchem -Mark Damen geboren 16 januari 1973 te Doetinchem Edwin is op 23 juni 1994 gehuwd met Anita Greffelman, geboren 15 november Ze wonen in Doetinchem. De jongste zoon Wilhelmus Alphonsus Franciscus Berends (IXy) is schilder. Hij huwt op 18 september 1969 te Duiven met E.M.J.van Dulmen, die op 11 october 1946 te Zevenaar werd geboren. Adres Talingstraat 51 Duiven. Drie kinderen: -Esther geboren 29 december 1970 te Duiven -Wendy geboren 4 juli 1973 te Duiven -Wim (Xff) geboren 12 juni 1974 te Duiven Maria Bernardina Jozephina Berends huwt op 17 december 1969 te Duiven met B.H.W.M. de Lorijn. Het adres is Meerkoetstraat 15 in Duiven. Van hen heb ik de gegevens van deze paragraaf gekregen. Er zijn twee zoons geboren -Arthur de Lorijn geboren 31 mei 1971 te Duiven -Sebastiaan de Lorijn geboren 15 augustus 1973 te Duiven Dan volgt Elisabeth Johanna Gerarda Berends, die als laatste van de kinderen op 25 september 1970 te Duiven huwt met Johannes Henricus Alexander Lubbers, geboren 30 october 1946 te Westervoort. Hij is hoofd-instrumentmaker, terwijl Elisabeth werkzaam is als administratief medewerkster. Het adres in 1996 is Heilweg 35a in Westervoort. In dit gezin zijn twee kinderen -Jeroen Lubbers geboren 16 februari 1972 te Zevenaar -Yvonne Lubbers geboren 20 maart 1974 te Zevenaar Als jongste van de kinderen huwt Josephina Maria Antonia Berends op 17 december 1969 te Duiven met J.P.R.Hendriks. Er komen twee kinderen. Er volgt op 2 maart 1980 een scheiding. Adres Romestraat 11 Zevenaar. De kinderen zijn -Jan Willem Hendriks geboren 22 november 1970 te Arnhem -Suzanne Hendriks geboren 29 juni 1973 te Zevenaar. Samen hebben de tien kinderen van Wilhelmus Alphonsus Berends weer 24 kinderen, regelmatig verdeeld, vier maal drie en zes maal twee. Er zijn 13 zoons en 11 dochters. Drie zoons en zeven dochters dragen de naam Berends. 180

181 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK 13o HET GEZIN VAN LUCAS BERENDS EN GRADA WILHELMINA ROELOFS Lucas (VIIIh), de vierde met deze naam, werd geboren 26 mei 1913 als zoon van Gradus Berends (VIIe). Zijn vrouw Grada Wilhelmina is geboren op 7 november Zij is een zus van de echtgenote uit de vorige en van die uit de volgende paragraaf. De datum van het huwelijk is 19 juni Ze krijgen 11 kinderen Grada Johanna geboren 25 april 1941 Anna Maria geboren 14 september 1942 Lucas (IXz) geboren 4 juni 1944 Elisabeth Wilhelmina geboren 11 december 1945 Maria Aleida geboren 26 april 1947 Willemina Maria geboren 17 october 1948 Theodora Aleida geboren 31 december 1949 Hendrikus Gerardus B.J. (Xaa) geboren 26 september 1951 Gerardus Johannes (IXbb) geboren 14 october 1953 Johannes Bernardus (IXcc) geboren 30 december 1955 Aleida Francisca geboren 7 januari 1959 Kinderen van Lucas Berends en Grada Wilhelmina Roelofs Het adres in 1947 was nieuwbouw H45H in Giesbeek; dit wordt van Rielstraat 16. Vanaf 1948 woont men er tegenover op nr 5. Lucas is aanvankelijk schipper, maar heeft later een baan gevonden op een steenfabriek. In hun gezin worden 11 kinderen geboren, die intussen samen hebben gezorgd voor 30 kleinkinderen, waarvan er 13 de achternaam van hun grootvader hebben. Lucas overlijdt ten gevolge van een herhaalde hersenbloeding op 19 juli Zijn weduwe woont sinds 1984 op het adres Melaniastraat 14 Giesbeek. Dit is in een appartementencomplex, ingericht in een voormalig klooster en de meisjesschool, die daaraan vast was gebouwd. Haar appartement is omgebouwd van wat vroeger een klaslokaal was, waarbij de keuken is gemaakt van het kamertje, waar destijds de wijkzuster haar practijk had. De oudste dochter Grada Johanna is op 14 juni 1963 gehuwd met Arnoldus Hendricus Maria Reuling, zoon van Hendrikus Reuling en Johanna Leijser uit Duiven. Ze wonen R.A.Wieggersstraat 25 in Giesbeek; kinderen: Gera, Ernie, Arno en Maria Reuling. Anna Maria huwt 7 augustus 1964 met Theodorus Bernardus Lap, zoon van Theodorus Joh. Lap en Johanna Gerarda Ant. Elis. van Dijk uit Loo. Ze wonen 't Weike 16 in Duiven. Hun twee kinderen: Edwin en Theanne Lap. De oudste zoon Lucas (IXz) huwt met Stien Jansen, en woont eerst in Zevenaar. Er komen vier dochters en een zoon, met de namen: Petra, Christa, Lucas (Xgg), Ilona en Inge Berends. Het echtpaar is inmiddels niet meer bij elkaar en Lucas woont tegenwoordig in Brummen. Dochter Elisabeth is op 4 mei 1966 gehuwd met Cornelis Hendrikus van Hal, zoon van Cornelis Albertus van Hal en Wilhelmina Johanna Beerntsen uit Giesbeek. Ze wonen Pastoor Slingerstraat 17 in Giesbeek en hebben de kinderen Conny, Esther en Judith van Hal. 181

182 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK De vierde dochter is Maria Aleida, die op 13 october 1967 in Giesbeek is gehuwd met Antonius Andreas Johannes van Ree, zoon van Antonius H.Chr. van Ree en Johanna Verhoef uit Doesburg. Ze wonen in Doesburg, Koppelweg 51. Ze hebben twee kinderen: Patrick en Angelo van Ree. Willemina Maria huwt de derde van Hal in deze familie, een broer van de man van haar zus: Jacobus Hendrikus van Hal. Het huwelijk is in Giesbeek op 11 september Hun kinderen zijn: Jacqueline en Denny van Hal. In 1996 is Jacqueline van Hal gehuwd met Jeroen Berends (Xq), zie ' 13i. De zesde dochter Theodora Aleida huwt 13 april 1973 met Adrianus Bernardus IJsselstein, zoon van Johannes Adrianus IJsselstein en Theodora Hendrika Lorijn uit Giesbeek. Ze wonen in Giesbeek, R.A.Wieggersstraat 26. Hun kinderen zijn: Mario en Ellis IJsselstein. Als achtste kind komt de tweede zoon Hendrikus Gerardus Bernardus Johannes (IXaa). Hij huwt met Judith Jansen, woont in Loo/Duiven, Cereslaan 6. Kinderen: Jaco (Xhh), Chiel (Xii) en Frank (Xjj) Berends. Gerardus Johannes (IXbb) huwt met Elly Vincent, woont in Giesbeek, Meentsestraat 29. Kinderen: Wendy en Mark Berends (Xkk). De jongste zoon is Johannes Bernardus (IXcc). Uit een eerste huwelijk heeft hij twee kinderen: Cindy en Verry Berends. Na een scheiding volgt een tweede huwelijk met Inge Welp. Ze wonen in Giesbeek Uitmaat 13 en hebben samen ook een kind met de naam Defy Berends. Het jongste van de meisjes Aleida Francisca woont in Westervoort, waar ze is gehuwd met Jan Th. de Reus. Hun kinderen zijn Daniëlle en Kelly de Reus 13p HET GEZIN VAN GRADUS BERENDS EN EVERDINA MARG. ROELOFS Van Gradus (VIIIi) is de geboortedatum 19 mei 1919, dus een half jaar na het overlijden van zijn vader. Hij huwt met een derde zusje Roelofs. Everdina Margaretha Roelofs werd geboren op 14 juni 1910 in Duiven. Het huwelijk is op 17 juli 1946 in Duiven. Ze gaan ook in Duiven wonen, waar in 1947 het adres is Woerdstraat 188a en sinds 1963 van Schaikstraat 29. Gradus werkt in een fabriek. Van hun jongste zoon Ben Berends kreeg ik de trouwfoto, die op de volgende bladzijde is afgedrukt. In hun gezin komen vier kinderen, drie zoons en een dochter. Gerardus Hendrikus Joh. M. (IXdd) geboren 4 april 1947 Hendrikus Lucas Gerardus (IXee) geboren 6 april 1949 Gerarda Maria Josefina geboren 11 maart 1950 Bernardus Gerardus Maria (IXee) geboren 3 november 1954 Kinderen van Gradus Berends en Everdina Roelofs. 182

183 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK 183 Trouwfoto van Gradus Berends en Everdina Roelofs, 17 juli In 1995 zijn beiden ernstig ziek en tegelijk opgenomen in het ziekenhuis van Velp. Everdina heeft een maagbloeding gehad, waaraan ze op 17 mei 1995 in het ziekenhuis overlijdt. Gradus heeft een hersenbloeding en wordt geopereerd aan zijn halsslagader. Daarna wordt hij voor revalidatie opgenomen in het verpleeghuis "Regina Pacis" in Arnhem, waar hij ruim twee jaar verpleegd is. Hij is overleden op 4 december Gerardus Hendrikus Johannes Maria Berends (IXdd) huwt op 14 juli 1971 in Duiven met Francisca Bernadina Maria Stark, die in Giesbeek werd geboren 15 october Gerardus is boekhouder van beroep, maar nu met ziekteverlof. Ze hebben twee kinderen: Conny, geboren 31 juli 1972, die administratief medewerkster is en Guido Berends (Xll), geboren 29 september Ze wonen in 1995 Buitenmolen 14 Zevenaar. Hendrikus Lucas Gerardus Berends (IXee) huwt op 21 september 1970 (en 6 maart 1971 voor de kerk) met Juliana Maria Haggenburg die geboren was op 1 mei Zij was bejaardenverzorgster. Hendrikus is personeelchef. Ook zij hebben twee kinderen: Deborah Paula Berends, geboren 5 februari 1973 en evenals haar nicht administratief medewerkster en Anouk Avivah Berends geboren 27 april Van dit gezin is het adres André Sacharovstraat 63 in Purmerend. Gerarda Maria Josefina is op 12 juli 1974 gehuwd met de aannemer Wilhelmus Johannes Verkammen, geboren 11 januari Zij hebben één kind Brenda Gabriël Verkammen geboren 10 april Het adres is Hoofdstraat 33 in Lobith-Tolkamer.

184 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Bernardus Gerardus Maria Berends (IXff) is op 26 september 1978 gehuwd met Maria Geertruida Bernadina Kersten, geboren 14 juli Bernardus is eerste medewerker werkvoorbereiding bij een groot bedrijf. Hij heeft me geinformeerd over deze tak van de familie. In hun gezin zijn drie kinderen Afra Margaritha, geboren 16 october 1981; Johannes Maria (Xmm), geboren 21 april 1984 en Everdina Anna Maria, geboren op 14 september Ze wonen sinds 1996 in Duiven op het adres De Handboog 4. 13q DERK BERENDTS, JACOBA WIJNANDS EN HUN NAZATEN Voor de laatste keer in dit hoofdstuk gaan we terug in de tijd naar een zoon van Johannes en Anna Catharina Massup, waar dit hoofdstuk mee is begonnen. Hun jongste zoon was Derk (VId), geboren op 3 october In tegenstelling tot het uitgebreide nageslacht van zijn oudere broers is hier slechts een zeer bescheiden aantal kinderen. Op 31 januari 1883, dus ook al 39 jaar oud trouwt hij met Jacoba Wijnands, die op 3 juni 1844 in Huissen werd geboren, als dochter van de slager Albertus Wijnands en Wilhelmina Berends. Dus ook de bruid is al 38 jaar oud. Er wordt een levenloos meisje geboren. Daarna volgt nog slechts één zoon. Johannes (VIIf) geboren 26 september 1885 Kind van Derk Berendts en Jacoba Wijnands Derk was schipper. Hij vervoerde voornamelijk turf vanuit Drente naar het westen van het land. Zijn schip had de naam van zijn vader: "Jan". Hun adres in Giesbeek was H30 en later ook H24a en H29. Jacoba sterft 72 jaar oud op 1 februari 1917 in Giesbeek. Haar man volgt na zeven jaar op 3 februari Ook zoon Johannes (VIIf) wordt weer schipper. In 1908 is hij eigenaar van een naar zijn moeder genoemd zeilschip de "Jacoba", waarvan de maten bekend zijn. Het stalen schip was 31,4 meter lang, 5 meter breed en 1,75 meter diep, metende 178,4 ton. Het werd gebouwd in Nijmegen en had een patent om te varen van Mannheim tot de zee. Johannes op zijn schip 184

185 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK In Gramsbergen, Overijssel, huwt hij op 19 juni 1913 met Hendrika Habers, dochter van de bakker Leonardus Habers en Theresia Haverkort en geboren in Slagharen in die gemeente op 15 juli Hun woning is aanvankelijk in Giesbeek aan het begin van de Meentsestraat, waar nu een supermarkt is. In de eerste wereldoorlog is hij in militaire dienst gedurende vier jaar. In die tijd verblijft zijn vrouw vaak in Gramsbergen bij haar ouders. Hier worden ook de kinderen geboren. Van vijf kinderen zijn er vier zeer jong gestorven. Daar de data van die kinderen niet allemaal bekend zijn, vermeld ik hier alleen degene, die wel een lang leven heeft mogen genieten. Jacoba Theresia geboren 6 october 1916 te Gramsbergen Dochter van Johannes Berendts en Hendrika Habers Het is bekend,dat er in die tijd nog contacten bestonden met mijn grootouders. Dochter Jacoba kan zich herinneren achterop de fiets bij haar vader van Giesbeek naar Doesburg te zijn geweest voor een bezoek aan de toen al bejaarde Arnoldus Berendts (VIk) en Johanna B.Janssen. Uit de diensttijd in de eerste wereldoorlog stamt de martiale foto van Johannes als soldaat, die we kregen van zijn dochter Jacoba. Toen zijn vrouw ziek werd en niet meer mee kon varen heeft Johannes in mei 1924 zijn schip verkocht. Pogingen om dit schip na haar dood, desnoods voor de dubbele prijs, terug te kopen mislukten. Dit betekende het einde van zijn loopbaan als schipper. Hij heeft een tijd de veerpont gevaren in Maasbommel; een boomgaard gehad in Mook en vanuit Nijmegen, waar hij woonde aan de Pater Eymardweg 34 in de wijk Brakkenstein, gehandeld in onroerend goed. We zagen eerder, dat hij land bezat in Giesbeek, maar ook elders kocht hij huizen, die hij dan weer voor een hogere prijs probeerde te verkopen. Na bijna zestien jaar weduwnaar te zijn geweest hertrouwt Johannes op 21 maart 1940 in het Limburgse Bergen met Wilhelmina Johanna Lamers. Zij was een duitse boerendochter, geboren 12 juli 1898 in Kranenburg. Haar ouders hadden land, dat aan beide zijden van de grens lag. Bij het huwelijk met Johannes was zij weduwe van Gerardus Hendrikus Rijniers, met wie ze woonde in Afferden (Limburg). Samen gingen ze wonen op het eerder vermelde adres in Nijmegen. Johannes is in Nijmegen overleden op 2 maart Zijn weduwe is tot haar dood op 22 april 1969 in het huis in Brakkenstein blijven wonen. Dochter Jacoba Berendts heeft op 7-jarige leeftijd haar moeder verloren. Terwijl haar vader vaart is zij in huis bij een tante in Slagharen. Na de MMS volgt ze in een pensionaat in Maastricht de opleiding tot onderwijzeres. Ze heeft eerst in Slagharen op school les gegeven en daarna in Einighausen bij Sittard. Daar heeft ze haar man leren kennen. Franciscus Greefkens werd geboren in Venray op 11 december 1912 als zoon van Wijnandus Greefkens en Aleida 185

186 TAK Va JOHANNES BERENDTS EN ZIJN NAGESLACHT IN GIESBEEK Potters, die oorspronkelijk uit Heythuizen kwamen. Hun huwelijk vindt plaats op 9 september 1944 te Sittard. Franciscus is in militaire dienst na de oorlog als adjudant in de farmaceutische dienst. Het gezin is nogal eens verhuisd; de kinderen zijn in vier verschillende plaatsen geboren. Wijnandus J.M. geboren 14 juli 1945 te Sittard Johannes W.M. geboren 27 januari 1947 te Venray Marian geboren 4 juli 1948 te Venray Leonie geboren 5 november 1949 te Amsterdam Carla geboren 13 augustus 1953 te Amsterdam Peter geboren 11 juni 1960 te Naarden Kinderen van Franciscus P.Greefkens en Jacoba Th. Berendts Het gezin woonde tot 1959 in Amsterdam; daarna tot 1967 in Bussum. In dat laatste jaar wordt terug verhuisd naar Venray. Hier begint Franciscus op het Kennedyplein een drogisterij. Jacoba heeft in Amsterdam haar beroep als onderwijzeres nog uit kunnen oefenen. In Venray helpt ze haar man in de drogisterij. Op 6 februari 1981 overlijdt Franciscus aan een hartinfarct. Hij heeft nog twee weken in het ziekenhuis gelegen, totdat een tweede infarct fataal werd. Jacoba woont in 1996 nog in Venray op het adres Pavanestraat 110. Van hun kinderen zijn de zoons en de oudste dochter gehuwd. Bijna allen wonen ze in Noord Holland, alleen de jongste zoon woont in Venray. Het materiaal dat verwerkt is in dit hoofdstuk werd, voor wat de periode tot in het begin van deze eeuw betreft, gevonden in de archieven, met name het rijksarchief voor Gelderland in Arnhem; het streekarchief in Doesburg, het gemeentearchief van de gemeenten Angerlo en Duiven en het P.J.Meertensinstituut voor dialectkunde, volkskunde en naamkunde in Amsterdam. Ook heb ik de parochie-archieven van Giesbeek mogen inzien, met welwillende hulp van de beheerder, mevr. M.Senhorst- v.d.boom. Het zou voor mij niet mogelijk zijn geweest verder te komen zonder de bereidwillige medewerking van een aantal verre verwanten, die ik hiervoor wil bedanken. Ik noem de namen van degenen, waarmee ik voor bepaalde onderdelen in eerste instantie contact heb opgenomen, zonder de anderen tekort te willen doen, die bij gesprekken aanwezig waren of gegevens hebben voorbereid. Mevr. A.M.Wieggers-Berends, Meentsestraat 116 Giesbeek 13f; Dames G.J. en M.H.Berends, IJsselpad 3 Giesbeek 13g; Heer H.Th.Berends, Weth. Teeringstr. 28 Giesbeek 13h; Heer en Mevr. E.J.Berends-Visser Meentsestraat 39 Giesbeek 13i; Mevr. M.G.Kelderman-Berends Meentsestraat 50 Giesbeek 13j; Mevr. Th.C. Berends-van Dreuten Meentsestraat 37 Giesbeek 13k; Heer en Mevr. B.H. de Lorijn-Berends Meerkoetstraat 15 Duiven 13n; Mevr. G.W.Berends-Roelofs Melaniastraat 14 Giesbeek 13o; Heer B.G.M.Berends De Handboog 4 Duiven 13p, Mevr. J.Th.Greefkens-Berendts Pavanestraat 110 Venray 13q. 186

187 TAK Vb WILLEM BERENDTS, GERRITJE DAMEN EN HUN DOCHTERS 14 TAK Vb WILLEM BERENDTS, GERRITJE DAMEN EN HUN DOCHTERS Dit hoofdstuk wordt slechts kort omdat in het gezin alleen dochters volwassen zijn geworden en we dus naar niet meer dan twee generaties zullen kijken. Er komen twee paragrafen; één van het gezin zelf en één voor de dochters met hun gezinnen. 14a HET GEZIN VAN WILLEM EN ZIJN VROUW GERRITJE Willem Berendts (Vb) was de tweede zoon van Arnoldus en Hendrina Staring, geboren op 7 januari Bij de doop waren getuigen Henrica, de zus van zijn vader, en Herman Broekhuizen, de man van de andere zus Johanna. Ook hij werd schipper. En ook hij moet lang sparen voordat hij aan een huwelijk kan denken. Op de leeftijd van 42 jaar trouwt hij 2 mei 1837 met Gerarda of zoals meestal genoteerd Gerritje Damen. Zij was zestien jaar jonger, geboren op 28 januari 1811 in Didam en dochter van Joannes Damen en Gertrudis Bartels. Ze wonen eerst in Lathum C73 en daarna in Bingerden, waar een reeks huisnummers zijn gevonden, (maar dat kan in een aantal gevallen hetzelfde huis zijn met een nieuw nummer): Bingerden 30a, 10, 6, en 8. In hun gezin werden zeven kinderen geboren, hetgeen vooral in het begin veel verdriet moet hebben betekend, want liefst vijf er van zijn jong gestorven. Twee meisjes zijn respectievelijk 9 en 14 jaar oud geworden, terwijl de enige zoon een levensduur van 32 jaar was toegemeten. Doodgeboren kindje geboren 19 maart 1838 Doodgeboren meisje geboren 7 mei 1839 Geertruida Maria geboren 29 september 1840 overleden 14 maart 1850 Arnoldus (VIe) geboren 4 januari 1843 overleden 13 september 1846 Hendrika geboren 26 october 1845 Johanna geboren 10 maart 1849 overleden 1 mei 1863 Geertruida geboren 23 september 1854 Kinderen van Willem Berendts en Gerritje Damen Bij de namen herkennen we die van beide ouders van Willem naast die van de moeder van Gerritje, terwijl dochter Johanna kennelijk is vernoemd naar haar grootvader van moederszijde. Bij de peten vinden we de zus en de drie broers van Willem, naast drie leden van de familie Damen, namelijk Willem, Cornelia en Johanna Damen. Verder is er Gerarda van Geyn (de vrouw van Hendrik Berendts, die we beter zullen leren kennen als Everarda). Bij de geboorte van het jongste kind is Willem al 59 jaar oud. Dit kind zal aan haar vader weinig herinneringen hebben, want Willem overlijdt twee-en-half jaar later, na twintig jaar huwelijk, op 7 maart Er wordt een memorie van successie opgemaakt door de weduwe, mede namens de drie dan nog in leven zijnde dochters. Hierin is sprake van eigendom van huis en grond, kadastraal bekend Angerlo sectie E, nummers 137, 138, 140 en 155. Als oppervlak wordt gegeven 98 roeden, 90 ellen. Deze terreinen vinden we terug langs de IJssel bij de weg van Giesbeek naar Bingerden. Het adres op dat moment is B 6. Bijna drie jaar zorgt Gerritje alleen voor de drie kinderen. Op 24 november

188 TAK Vb WILLEM BERENDTS, GERRITJE DAMEN EN HUN DOCHTERS trouwt ze weer met Geerlig Knuman, geboren te Duiven op 1 januari 1819, als zoon van Walter Knuman en Johanna Grob. Ook haar tweede man is schipper. Daar ze al 48 jaar is bij dit tweede huwelijk komen er geen kinderen meer. Ze blijven wonen in het huis in Bingerden met de drie dochters uit het eerste huwelijk, waarvan Johanna in 1963, op 14- jarige leeftijd, overlijdt. Ook dit tweede huwelijk duurt ongeveer twintig jaar tot Geerlig Knuman overlijdt op 7 october Gerritje overleeft hem nog drie-en half jaar en sterft op 18 maart Bij de dan opgemaakte memorie van successie is sprake van 5/9 van de eerder genoemde hofstede, waarschijnlijk omdat de resterende 4/9 al eigendom van de kinderen was geworden toen hun vader overleed. Het oppervlak wordt dit keer "modern" omschreven als 98 are en 90 ca. Hier had men eerder dus het woord roede gebruikt voor de are en de el voor de centiare. Van het saldo aan gelden moet vijftig gulden betaald worden voor de begrafenis, terwijl de rest gelijk wordt verdeeld onder beide dochters. 14b DE DOCHTERS VAN WILLEM EN GERRITJE In de vorige paragraaf zagen we, dat slechts twee dochters de volwassen leeftijd hebben bereikt. De oudste van die twee, Hendrika Berendts geboren 26 october 1845 trouwt, als ze 29 jaar oud is, op 30 januari 1875 te Angerlo met Hermanus Knuman. Dit blijkt de zestien jaar jongere broer te zijn van haar stiefvader! Hermanus werd in Duiven geboren op 4 december 1834, ook als zoon van Walter Knuman en Johanna Grob. De jonggehuwden verschillen bijna elf jaar in leeftijd. Er komen drie kinderen. Grada Johanna Knuman geboren 23 november 1875 Willemina Maria Knuman geboren 12 october 1877 Gradus Wilhelmus Knuman geboren 19 januari 1883 Kinderen van Hermanus Knuman en Hendrika Berendts. Ook hier wordt de kost verdiend als schipper. Het paar woont in het huis bij haar ouders, dat we eerst als B8 en in 1883 als B10 genoteerd vinden. Na 1890 is het B11 en daarna weer B13 om na 1910 B19 te zijn. Niet na te gaan is of dit steeds hetzelfde huis is. Na de dood van haar tweede man woont moeder Gerritje bij hen in. Hun huwelijk heeft 44 jaar geduurd. De kinderen zijn al lang volwassen, als Hermanus overlijdt op 25 maart 1919, 84 jaar oud. De laatste jaren woont de weduwe bij haar zoon Gradus in (hetzelfde?) huis. Ruim zeven jaar na haar man, op 25 juni 1926, overlijdt de dan tachtigjarige Hendrika. Van de oudste dochter is de naam van haar man bekend: H.A. Peelen en haar overlijden op 4 februari Van de tweede dochter is niets gevonden. De zoon is in 1926 veerman. Hij is op 18 mei 1910 in Rheden gehuwd met Alberdina Johanna Jansen, geboren 20 september Zij krijgen zelf weer negen kinderen en blijven wonen binnen de gemeente Angerlo. Van de andere dochter van Willem is heel weinig gevonden. De op 23 september 1854 geboren Geertruida blijft ongehuwd en woont voor zover na te gaan eerst bij haar moeder en stiefvader en daarna ook altijd in huis bij haar oudere zus. Ze overlijdt iets voor haar zwager, op 25 juli 1917 en is dus 62 jaar geworden. 188

189 TAK Vc HENDRIK BERENDTS 15 TAK Vc HENDRIK BERENDTS In dit hoofdstuk komen de afstammelingen van Hendrik Berendts (Vd) aan de orde. Eerst weer een vereenvoudigd schema van de relaties binnen deze familietak. Hendrik Berendts (Vd) x Everharda Maria van Gein (5 zoons en 1 dochter, waaronder:) Arnoldus Lucas Berendts (VIf) x Hendrika van Raay ?? (zoon jong gest. een dochter) Hendrikus Th. Berendts (VIg) x Catharina Arts ?? (zoon jong gest.) Johannes Wilh. Berendts (VIh) x Wilhelmina Wanraay (vijf zoons. twee dochters, w.o.) Theodorus Berendts (VIi) x Theodora Jansen (drie zoons, drie dochters, w.o.) Bernardus Berendts (VIj) ?? x Pitronella Zijlmans ?? (geen kinderen) Johannes Wilh. Berendts (VIIj) x Anna Maria van Leur ca 1952 (geen kinderen) Theodorus Berendts (VIIk) x Everdina Peeters (vijf dochters) Hendrikus Th. Berendts (VIIo) x Hendrina Cecilia Grob (2 zoons, 2 d.) Petrus Gerardus Berendts (VIIp) x Elisabeth Th. Straatman (1 zoon, 7d.) Antonius Joh. Berendts (VIIq) x Johanna Th.M. Straatman (2 zoons, 4 d.) Theodorus J.I. Berendts (VIIIk) x Geertruida B. Wissing (vijf d. een z.) Hendrikus P.M. Berendts (VIIIl) x Everdina H. van Groningen (geen kinderen) Hendrikus Th. Berendts (IXgg) x Wilhelmina van Haaren (drie d. een z.) Ruben Berendts (Xnn) Theodorus P. Berendts (VIIIm) (ongehuwd) Theodorus Arn. Berendts (VIIIn) (ongehuwd) Arnoldus Hendr. Berendts (VIIIo) x Bettle Jaworek?? (geen kinderen) 189

190 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Naast de "eigen" familietak IIIa en nog één persoon (Jacoba) in tak Va is deze tak de enige, waar de naamspelling Berendts tot op de huidige dag bewaard is gebleven. Het gezin van Hendrik komt eerst aan bod. Daarna komt de oudste zoon met zijn afstammelingen; vervolgens de tweede zoon met zijn nageslacht, enzovoorts. Er wordt dus telkens een complete staak uitgewerkt, voor zover er gegevens zijn gevonden. Dit leidt tot de volgende indeling van het hoofdstuk, waar we door inspringen weer de diverse generaties hebben gescheiden. Met name is het nageslacht van Theodorus (VIi) zo groot, dat we daarvoor enkele extra paragrafen hebben ingeruimd. 15a 15b 15c 15d 15e 15f 15g 15h 15i 15a Hendrik Berendts (Vd) en zijn drie vrouwen. De oudste zoons Arnoldus Lucas (VIf) en Hendricus (VIg). Derde vestiging in Arnhem, Johannes Wilhelmus (VIh). Theodorus (VIi) laat het anker vallen in Doornenburg. Hendricus Theodorus blijft aan de wal (VIIo). Geertruida Maria Berendts, dochter van Theodorus. Een familietak in Zuid Holland, Petrus Gerardus (VIIp). Antonius Johannes (VIIq) blijft in de vaart. De verloren zoon Bernardus (VIj). HENDRIK BERENDTS EN ZIJN DRIE VROUWEN Hendrik werd geboren in Lathum, waar hij op 4 februari 1803 werd gedoopt. Hij was het zesde kind van Arnoldus (IVa) en Hendrina Staring. Zijn vader was toen 56 jaar en zijn moeder 33. In dat gezin waren vóór zijn geboorte reeds twee kinderen overleden, waaronder een eerste Hendrik (Vc), die drie jaar tevoren was geboren, doch slechts één dag te leven had. Bij de doop zijn de peetouders Gerardus Berendts (IVb), de broer van zijn vader, en Maria Isincks (of Idincks), waarvan geen relatie bekend is. Na Hendrik zullen nog twee zoons in dit gezin geboren worden, namelijk mijn voorvader Bernardus in 1806 en Lucas in 1810 (resp. Ve en Vf). Op 32-jarige leeftijd trouwt hij op 13 juli 1835 met de plaatsgenote Everharda Maria van Gein, bijna zeven jaar jonger, dochter van Theodorus van Gein en Henrica Broekhuizen. Hendrik is schipper en blijft met zijn gezin aanvankelijk wonen in Giesbeek. Daar worden de oudste zoons geboren, Arnoldus Lucas (VIf) in 1836, genoemd naar zijn grootvader en zijn oom Lucas, die beide in 1833 waren overleden en Hendrikus Theodorus (VIg) in 1838, met de namen van zijn vader en van grootvader van Gein. Kort na de geboorte van de tweede zoon verhuist het gezin naar Westervoort, gunstiger gelegen voor de vaart op de Rijn. Hier zal men blijven wonen. Kort na elkaar worden nog vier kinderen geboren: in 1840 Johannes Wilhelmus (VIh), mogelijk genoemd naar twee ooms Berendts; in 1842 Theodorus (VIi) naar grootvader van Gein, in 1844 dochter Arnolda, genoemd naar opa Berendts en in 1845 Bernardus (VIj), genoemd naar een oom. Op de volgende bladzijde vind U een overzicht van dit gezin en van de echtgenoten van de kinderen. Van het varende leven van dit gezin vinden we in de boeken niets terug. Het jongste kind is drie maanden oud, als de moeder overlijdt op 27 januari Hendrik blijft achter met zes kinderen, waarvan het oudste pas 92 jaar oud is. Uiteraard moet hij hulp hebben voor de verzorging van dat stel. Anderhalf jaar na het overlijden van zijn eerste vrouw hertrouwt hij in Westervoort met Dorothea Josepha Louisa Slief. Deze werd op 8 juni 1808 te Didam geboren als dochter van Bernardus Slief en Maria Dijkers. Ze is dus anderhalf jaar ouder dan zijn 190

191 TAK Vc HENDRIK BERENDTS eerste vrouw en 39 jaar bij het huwelijk. Uit dit tweede huwelijk wordt een kind geboren, op 5 september 1848, genoemd Maria Helena naar haar grootmoeder. Dit kind overlijdt al op 17 maart 1849, nauwelijks een half jaar oud. + huwt 13 juli 1835, Lathum Everharda Maria van Gein, gedoopt 9 december 1809, Lathum overleden 27 januari 1846, Westervoort Hendrik Berendts (Vd) gedoopt 4 februari 1803 huwt 24 juli 1847, Westervoort te Dorothea Josepha L. Slief, overleden 16 october 1869 gedoopt 8 juni 1808, Didam te Westervoort overleden 17 september 1849, Westervoort huwt 3 october 1850, Westervoort Antonetta Reinera Slief, gedoopt 8 mei 1811, Didam + overleden 15 maart 1878, Westervoort Arnoldus Lucas geboren: 12 juni 1836 gehuwd op: 22 april 1874 Duiven Hendrika van Raay overleden: 31 december 1880 te Arnhem aantal kind. 2 Hendrikus Theodorus 7 januari november 1878 Ubbergen Catharina Arts 2 februari 1883 te Leiden 1 Johannes Wilhelmus 20 februari october 1885 Arnhem Wilhelmina Wanraay 7 december 1911 te Arnhem 7 Theodorus 10 januari januari 1876 Bemmel Theodora Jansen 26 april 1904 Doornenburg 6 Arnolda 29 februari juni 1854 Westervoort - Bernardus 25 october septemb Westervoort Pitronella Zijlmans?????? - Maria Helena 5 september maart 1849 Westervoort - De drie huwelijken van Hendrik Berendts en zijn kinderen. Helaas overlijdt kort na haar dochter, op 17 september 1849 ook Hendrik's tweede vrouw en is hij weer alleen met zes, nog steeds zeer jonge kinderen. Hij zoekt voor hen een derde moeder en vindt deze in de jongere zus van zijn tweede vrouw: Antonetta Reinera Slief, met wie hij op 3 october 1850 trouwt. Uit dit huwelijk komen geen kinderen meer. Op 12 juni 1854 sterft de enige dochter uit het eerste huwelijk, Arnolda, zodat van de in totaal zeven kinderen alleen de vijf zoons volwassen worden. Hendrik overlijdt te Westervoort op 16 october 1869 en is dus ruim 66 jaar geworden. Op dat moment is nog geen van zijn kinderen gehuwd; de huwelijken zullen zijn tussen 1874 en

192 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Bij het overlijden is een memorie van successie opgemaakt, waaruit we lezen, dat hij eigenaar was van vijf/achtsten van twee percelen in Westervoort. Het perceel A836, huis en erf, 50 ca, waarde /.2500; hiervan 5/8: /1562,50 Perceel A850, waarde /.1400; hiervan 5/8: ƒ 875 Schip met toebehoren: ƒ 1010 Meubelen, vee, stal, tapkast enzovoorts: ƒ 304 ƒ 3751,50 Vermeld wordt, dat ƒ 1500 naar de weduwe gaat "die dit had ingebracht". Kennelijk was er sprake van huwelijkse voorwaarden. Het bedrag stemt vrijwel overeen met de resterende 3/8 van beide genoemde percelen waarin haar inbreng kennelijk was vastgelegd. Mogelijk had zij dit geërfd bij overlijden van haar zus. Antonetta heeft haar man nog acht en een half jaar overleefd. De sterfdatum is 15 maart Twee van haar stiefzoons zijn dan al gehuwd, terwijl er twee zullen huwen in het jaar, waarin zij overlijdt. 15b DE OUDSTE ZOONS VAN HENDRIK. Arnoldus Lucas Berendts, (VIf) de oudste zoon uit 1836 is in militaire dienst geweest van 15 mei 1855 tot 15 mei 1858, dus van zijn negentiende tot tweeëntwintigste jaar. Daarna vinden we hem als vrijgezel in Doesburg van maart 1860 tot mei Hij is, net als zijn vader, schipper en het is dus goed denkbaar, dat hij samen heeft gevaren met zijn oom Bernardus (Ve), die ook als schipper zijn basis had in Doesburg. Hij wacht lang met trouwen, kennelijk om een uitzet bij elkaar te sparen. Op 22 april 1874 (38 jaar oud) huwt hij in Duiven met Hendrika van Raay. Deze was in Duiven geboren op 7 maart 1851, als dochter van de ongehuwde moeder Johanna van Raay. Ze gaan in Westervoort wonen en krijgen twee kinderen: Hendrina Helena, die geboren wordt op 31 januari 1877 en Hendrikus Theodorus, geboren op 2 december 1878 (VIIg). De dochter is genoemd naar de moeder en de zoon naar de oom, die in leeftijd volgt op zijn vader. Voor dit gezin is 1880 een rampjaar. Op 20 februari overlijdt het veertien maanden oude zoontje en op de oudejaarsdag overlijdt Arnoldus Lucas zelf in de Langstraat in Arnhem. In die straat woonde toen Aleida Berendts, dochter van Wenceslaus (Vj), maar dat was een zevende-graads nicht en het is zelfs niet waarschijnlijk dat ze elkaar kenden. Na de dood van Arnoldus Lucas is geen levensteken gevonden van zijn vrouw en voorlopig ook niet van het dan vierjarige dochtertje. Bij de volkstelling van 1947, dus 67 jaar later, blijkt de inmiddels 70-jarige dochter te wonen in Amsterdam op het adres Jacob van Lennepkade 340 I en gehuwd te zijn met Henri E. Edwards. Zij overlijdt daar op 27 februari Hendrikus Theodorus Berendts (VIg) is de in 1838 geboren tweede zoon van Hendrik. Ook hij wordt schipper en wacht eveneens lang met trouwen. Hij is de veertig al gepasseerd als hij op 21 november 1878 in Ubbergen in het huwelijk treedt met Catharina Arts. Zij is in die gemeente geboren op 17 september 1853, als dochter van Jan Arts en Johanna Brugman. De vader was bleker bij een wasserij in Beek. Het huwelijk zal maar van korte duur zijn. Op 31 december 1881 wordt een zoon Theodorus Johannes Berendts geboren (VIIh). Vermeldt wordt, dat de geboorte plaats vond in Doornenburg, "aan boord". De jongere broer Theodorus woonde toen al in Doornenburg en waarschijnlijk is de jonggeborene naar hem vernoemd. Het kan ook zijn, dat de broers samen op hetzelfde schip werkten. Het kind heeft zeven maanden geleefd en is overleden te Gendt op 1 augustus

193 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Een half jaar na zijn zoon, op 2 februari 1883 overlijdt Hendrikus Theodorus op een reis in Leiden. Over het verdere leven van Catharina is niets gevonden. De levens van deze broers zijn in grote mate vergelijkbaar. Beide zijn niet oud geworden, respectievelijk 44 en 45 jaar en ze hebben geen blijvende sporen nagelaten in de geschiedenis. 15c EEN DERDE VESTIGING IN ARNHEM. De derde zoon van Hendrik, Johannes Wilhelmus Berendts (VIh) vormt in zoverre een uitzondering tussen de broers, dat hij geen schipper wordt. Hij was geboren in In de boeken staat hij eenmaal vermeld als koopman en een keer als smid. Wanneer hij naar Arnhem is gegaan weten we niet, omdat het bevolkingsregister van die stad de oorlog niet heeft overleefd. Hij huwt op 7 october 1885, als hij al 45 jaar oud is met de op 23 mei 1851 in Arnhem geboren Wilhelmina Wanraay. Haar ouders zijn Matthijs Wanraay, (in 1885 oud militair) en Margaretha Heksel. Toch moeten de echtelieden elkaar al langer gekend hebben, want bij het huwelijk worden drie kinderen "geëcht". Johannes Wilhelmus Berendts Wilhelmina Wanraay geboren 20 februari mei 1851 te Westervoort te Arnhem huwelijk te Arnhem op 7 october 1885 overleden 7 december mei 1931 te Arnhem te Arnhem Johannes Theodora Theodorus Wilhel- Bernar- Bernar- Hendri- Wilhelmus mina dus dus kus VIIj VIIk VIIl VIIm VIIn geboren (allen Arnhem): 11 juni 23 januari 24 november 2 juli 18 febr. 19 december 26 october gehuwd (allen Arnhem): 24 mei 22 november 31 maart 6 december A.M. van J.B.Evers E.Peeters N.C.Joosten Leur overleden: 29 juli 1 mei 24 januari 20 april 14 oct. 15 januari 22 sept Arnhem Arnhem Arnhem Venray Arnhem Arnhem Arnhem Het gezin van Johannes Wilhelmus Berendts en Wilhelmina Wanraay De tabel geeft de samenstelling van hun gezin. Naast twee zoons en twee dochters, die volwassen worden en zelf weer trouwen werd tweemaal een kind geboren, dat de naam Bernardus kreeg. Beiden zijn jong gestorven. De jongste zoon Hendrikus (VIIn) is bijna 27 jaar, als hij overlijdt. Van hem is alleen de vermelding als "koopman" gevonden. 193

194 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Het adresboek van Arnhem geeft nogal wat verhuizingen te zien. In 1886 Spoorwegstraat; 1889 tot 1895 Nieuweland; 1897 Boekhorstenstraat; 1905 Langstraat en 1915 Eerste Wijkstraat. Op dit laatste adres zal de vader zelf niet meer hebben gewoond, want hij is overleden op 7 december 1911, dus 71 jaar oud. Wilhelmina overleeft haar man bijna 20 jaar en overlijdt zelf, 80 jaar oud op 15 mei Met Johannes Wilhelmus is er dus een derde vestiging van de familie in Arnhem, nadat twee zoons van Gerardus (IVb) hem waren voorgegaan, namelijk Joannes (Vi) vanaf ca en Wenceslaus (Vj) vanaf Beide hadden geen mannelijke nakomelingen, zodat de naam niet werd voortgezet. Wel leefden in 1885 nog drie dochters van Wenceslaus in Arnhem. De oudste zoon is naar de vader Johannes Wilhelmus (VIIj) genoemd. Hij wacht met trouwen net zo lang als zijn vader. Hij was geboren op 11 juni 1878 en huwt 44 jaar oud op 24 mei 1922 te Arnhem. Zijn bruid is nog acht jaar ouder. Anna Maria van Leur werd geboren op 12 mei 1870 te Dodewaard, als dochter van Marinus van Leur, smid, en Catharina Kuster. Gezien de leeftijd van haar zullen er geen kinderen meer zijn gekomen. Over zijn beroep en verdere leven weten we niets. Johannes Wilhelmus overlijdt te Arnhem op 29 juli Anna Maria overleeft hem en overlijdt tussen 1951 en Theodorus Berendts (VIIk) is 36 jaar, als hij op 31 maart 1920 trouwt met een Arnhems meisje, de op 18 december 1893 geboren Everdina Peeters, dochter van Peter Peeters en Catharina de Backer. Ze krijgen vijf dochters. Maria geboren 28 november 1917 Wilhelmina geboren 22 juni 1920 Theodora geboren 2 october 1921 Everdina geboren 15 juni 1929 Johanna Catharina geboren 6 juli 1934 Kinderen van Theodorus Berendts en Everdina Peeters Dit gezin woont in Klarendal, met adressen: Klarendalseweg 4; in 1937 Johannastraat 126c; in 1938 Tedingstraat 44; in 1940 Tedingstraat 62; in 1951 Tedingstraat 60 en 1959 in de wijk Geitenkamp: H. van Kolstraat 6. In de meeste huizen heeft Everdina alleen met de kinderen gewoond, want haar man overleed 25 januari 1934, dus enkele maanden voor de geboorte van zijn jongste dochter. Van de meeste dochters zijn huwelijken gevonden. Maria Berendts huwt op 31 december 1952 met P.Rudolfs. Wilhelmina trouwt 6 september 1939 met J.Udink. De derde dochter is niet gehuwd, terwijl Everdina op 4 april 1951 huwt met A. van Kraanen. De jongste dochter Johanna Catharina treedt op 18 maart 1959 in het huwelijk met F.G.Combé. Op 29 maart 1962 vinden we Everdina Peeters in Velp op Kastanjelaan 6, waar ze 11 september 1970 is overleden. Twee van haar dochters zijn al eerder overleden: Wilhelmina op 14 juni 1963 en Theodora op 22 juni De oudste dochter overlijdt 28 januari 1981 en de jongste op 2 juni Alleen van dochter Everdina is geen overlijden in Arnhem gevonden, want ze is met haar gezin op 21 mei 1959 naar Australië geëmigreerd. 194

195 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Van de overige kinderen van de oudste Johannes Wilhelmus trouwt Theodora 22 november 1905 met Joh. Bernardus Evers, geboren te Arnhem in 1882, als zoon van Hendrik Evers en Hendrika Degen. Ze hebben minstens één kind, Hendrika Wilhelmina Evers, geboren 6 november Ze blijft in Arnhem wonen, waar ze op 1 mei 1952 overlijdt. Dochter Wilhelmina Berendts huwt 2 december 1905, dus twee weken na haar zus, te Arnhem met de op 22 juli 1880 in Arnhem geboren Nicolaas Carel Joosten, zoon van Carel Joosten en Mina Geurtsen. Er is geen onderzoek gedaan naar eventuele kinderen, daar dit moeilijk is bij ontbreken van het bevolkingsregister in Arnhem in deze periode. Van Wilhelmina is alleen nog bekend, dat ze is overleden in de psychiatrische kliniek in Venray, waar ze de laatste jaren verbleef. Van deze tak ontbreken de beroepen. De echtgenoten van beide dochters zijn arbeider en het vermoeden is, dat dit ook geldt voor de zoons. Hoewel er nog de nodige afstammelingen van Johannes Wilhelmus (VIh) in Arnhem en omgeving zullen wonen is duidelijk, dat de naam Berendts via deze tak niet wordt voortgezet. Bij de volkstelling van 1947 leefden van genoemde personen met die achternaam in Arnhem nog Theodora (uit 1881) en de vijf dochters van Theodorus. Intussen zijn allen overleden, mogelijk met uitzondering van Everdina in Australië. 15d THEODORUS LAAT HET ANKER VALLEN IN DOORNENBURG De vierde zoon van Hendrik heeft het meest uitgebreide nageslacht. Theodorus (VIi) is, evenals de meesten van zijn broers, schipper. Vanuit de Lijmers steekt hij over naar de andere kant van de rivier en vestigt zich in Doornenburg. Daar huwt hij op 28 januari 1876 met Theodora Jansen. Zij was op 6 december 1847 te Doornenburg geboren en de dochter van Pierre Jansen (visser) en Gertruda Jansen. Theodora was eerder, op 5 juli 1867, gehuwd met de schipper Hendrik van Megen, die op 28 october 1872 in Ruhrort was overleden. Uit dit huwelijk had ze minstens twee kinderen: - Theodorus Peter van Megen, geboren 2 maart 1869 te Arnhem. - Johannes van Megen, geboren 3 januari 1871 te Nijmegen. Een aantal afstammelingen van hen wooont nog altijd in Doornenburg. Theodorus en Theodora krijgen samen nog zes kinderen, zoals vermeld in het schema op de volgende bladzijde. Hiervan zijn het eerste en het laatste levenloos ter wereld gekomen. Met de kinderen uit het eerste huwelijk mee zijn er dus vijf zoons en een dochter in het gezin. De eerste vijfentwintig jaar woont men aan boord. Dit blijkt al uit de verschillende plaatsen, waar kinderen worden geboren. Doornenburg is in die tijd in feite slechts een postadres. Tussen 1900 en 1910 vestigt men zich in het dorp op no 271. Het is niet zeker of Theodorus dit nog heeft meegemaakt, want hij overlijdt op 26 april Hij is dus 62 jaar oud geworden. Zijn weduwe woont later op de adressen E275, E258 en 242. Zij overleeft hem bijna 26 jaar en overlijdt ten huize van haar zoon Hendrikus Theodorus in Doornenburg op 22 januari 1930, dan 82 jaar oud. Bij de partners van hun kinderen komt drie maal dezelfde naam Straatman voor. Onderling zijn deze ook familie, zoals blijkt uit het schema op de volgende bladzijde. Twee zusjes Scheers huwen met twee broers Straatman. Uit deze twee gezinnen huwen drie kinderen met drie leden uit hetzelfde gezin Berendts. Bovendien was de zoon uit het eerste huwelijk van Theodora zo'n 15 jaar eerder ook al met een lid van die gezinnen Straatman gehuwd. 195

196 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Theodorus Berendt Theodora Jansen geboren 10 januari december 1847 te Westervoort te Doornenburg huwelijk te Bemmel op 28 januari 1876 overleden 26 april januari 1930 te Doornenburg te Doornenburg Levenloos Hendrikus Geertruida Petrus Antonius Levenloos kind Theodorus Maria Gerardus Johannes kind VIIo VIIp VIIq geboren: 6 october 31 juli 21 mei 8 maart 7 januari 31 mei Doornenburg Arnhem Kampen Deventer Leeuwen Doornenburg gehuwd: 29 april 4 october 30 januari 28 augustus Bemmel Bemmel Bemmel Bemmel met: Hendrina Gerardus Elisabeth Johanna T.M. Cec. Grob Straatman Straatman Straatman overleden: 6 october 18 juni 20 juni 14 maart 2 februari 31 mei Doornenburg Doornenburg Lobith Hazerswoude Pannerden Doornenburg aantal kinderen: Het gezin van Theodorus Berendts (VIIk) en Theodora Gerardus Straatman Hendrik Scheers huwt huwt Johanna Broenen Theodora Rensen Peter Arnoldus Cornelia Maria Straatman Straatman Scheers Scheers geboren: huwelijk 1869 huwelijk 1875 Maria Johanna Elisabeth Gerardus Johanna Catharina Theodora Maria Straatman Straatman Straatman Straatman geboren: huwelijk: met: Theodorus Petrus Geertruida Antonius Peter Gerardus Maria Johannes van Megen Berendts Berendts Berendts Zes huwelijken tussen families Straatman, Scheers en Berendts. 196

197 TAK Vc HENDRIK BERENDTS 15e HENDRIKUS THEODORUS BLIJFT AAN DE WAL De oudste zoon Hendrikus Theodorus (VIIo) is geboren op 31 juli 1877 en heeft de namen gekregen van zijn grootvader en van zijn vader. Hij is de enige van de broers, die aan de wal zijn beroep kiest. We vinden hem vermeld als tapper, kastelein en als winkelier. Hij huwt op 29 april 1903 te Bemmel met Hendrina Cecilia Grob. Gezien de ondertrouwkaart hier naast, die we kregen van zijn kleindochter Maria Niels- Berendts was het kerkelijk huwelijk een dag later in de kerk van Doornenburg. Hendrina is in hetzelfde dorp geboren op 20 october 1873, met ouders Hendrikus Joh. Grob en Willemina Burgers. Ze wonen in Doornenburg op de adressen E256, E234a, E76a en na 1930 op E268. Tussen 1904 en 1913 krijgen ze vier kinderen, en wel om en om zoons en dochters. De zoons hebben hun eerste voornaam van de respectieve grootvaders en één dochter heet naar oma Grob. Theodorus Joh. Ign. (VIIIk)geboren 4 februari 1904 Wilhelmina Johanna geboren 12 october 1905 Hendricus Petrus M. (VIIIl) geboren 9 maart 1908 Elisabeth Theodora Antonia geboren 15 juni 1913 Kinderen van Hendrikus Theodorus Berendts en Hendrina Cecilia Grob Hiernaast een foto van het gezin uit ongeveer 1910, toen het vierde kind nog niet geboren was. Deze foto is ook gekregen van hun kleindochter. Drie jaar na elkaar overlijden Hendrikus op 18 juni 1949 en zijn vrouw op 18 mei 1952, resp. 72 en 78 jaar oud. In de volgende generatie, kleinkinderen van Theodorus dus, vinden we eerst Theodorus Johannes Ignatius (VIIIk), genoemd 197

198 TAK Vc HENDRIK BERENDTS naar zijn grootvader. Terwijl zijn vader en baan aan de wal had gezocht, keert hij zich weer naar het water, al gaat hij niet ver van huis. Hij is veertig jaar lang beheerder van het veer tussen Doornenburg en Pannerden. Ook hij huwt een meisje uit het eigen dorp, namelijk Geertruida Berendina Wissing, geboren in Doornenburg op 8 juni 1919, als dochter van Joseph Hendrikus Wissing en Geertruida Johanna Joosten. Voor de gemeente is het huwelijk op 7 mei 1947, maar door de woningschaarste direct na de oorlog duurt het tot 1949 voordat men onderdak vindt en voor de kerk trouwt. Hun huwelijk wordt gezegend met zes kinderen, geboren tussen october 1949 en mei Hier zien we dat veel meer meisjes dan jongens worden geboren, want bij de zes kinderen is slechts één zoon. Deze is genoemd naar zijn grootvader: Hendrikus Theodorus Berendts (IXgg). Een overzicht geeft de tabel hieronder. Cecilia Hendrikus Maria Francisca Josephina Elisabeth Maria Theodorus Geertruida Cornelia Maria Maria (IXgg) geboren (allen Doornenburg): 16 october 11 juli 8 december 21 januari 18 september15 mei gehuwd: 24 november 23 december 19 december 7 december 20 maart 28 juni Bemmel Wehl Bemmel Bemmel Gendt Bemmel Johannes Wilhelmina Antonius Wilhelmus Clemens Jacobus G.H.Ubbink T.v.Haaren W.Niels G.Niels M.Franken H.Plattel 4 kinderen De kinderen van Theodorus Joh. Ign. Berendts en Geertruida Wissing Het gezin woont op de Sterreschans in Doornenburg, vlak bij de aanlegplaats van het veer. Vader Theodorus Johannes Ignatius Berendts overlijdt op 3 juli 1970 in het Canisius ziekenhuis in Nijmegen.Hij is 66 jaar geworden. Zijn weduwe woont in 1998 nog op de Sterreschans naast haar dochter Maria Geertruida met haar gezin. De zes kinderen met hun echtgenoten zijn in 1998 allen nog in leven en er zijn 19 kleinkinderen. Opvallend is, dat ook hier een oude familietraditie in ere gehouden is: twee zussen zijn kort na elkaar gehuwd met twee broers Niels. De 19 kleinkinderen zijn de volgende, in volgorde van leeftijd en met vermelding van de naam van de moeder of vader: Ignatius Hermanus Marie Ubbink 12 october 1974 m Cecilia Alex Hendrikus Johannes Ubbink 19 maart 1977 m Cecilia Ruben Theodorus Johannes Berendts (Xnn) 14 juni 1977 v Hendrikus Cindy Geertruida Jacoba Niels 26 october 1977 m Maria Rick Wilhelmus Franciscus Niels 1 juni 1978 m Francisca Margaretha Geertr. Franc. Ubbink 19 januari 1979 m Cecilia Inge Maria Bernardina Berendts 14 mei 1979 v Hendrikus Marc Gerardus Theodorus Niels 15 augustus 1979 m Maria Rudi Gerardus Theodorus Niels 24 april 1980 m Francisca Simone Wilhelmina Hendrika Berendts 23 december 1982 v Hendrikus Monique Elisabeth Cecilia Ubbink 10 september1983 m Cecilia Antonius Roy Niels 26 december 1983 m Maria 198

199 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Mariska Francisca Berendts 16 april 1984 v Hendrikus Ilse Geertruida Cecilia Franken 24september 1984 m Josephina Nicolaas Clemens Theodorus Franken 9 october 1986 m Josephina Wout Theodorus Hermannus Plattel 11 mei 1987 m Elisabeth Cas Jacobus Plattel 14 januari 1989 m Elisabeth Dick Theodorus Clemens Franken 24 februari 1989 m Josephina Ken Plattel 27 mei 1993 m Elisabeth De kleinkinderen van Theodorus Johannes Ignatius en Geertruida Bij de kleinkinderen zijn zeven meisjes en twaalf jongens, maar slechts één jongen, die zelf de naam Berendts heeft. Daar in de andere onderdelen van de tak Hendrik Berendts (Vd) in de tiende generatie geen mannelijke naamdragers voorkomen is Ruben de enige, die de naam Berendts kan doorgeven. Van Wilhelmina Berendts, geboren in 1905 weet ik alleen, dat ze lang haar moeder heeft verzorgd. Ze heeft de laatste 20 jaar van haar leven gewoond in Huissen bij twee neven. Ze is nooit gehuwd geweest. Op 75-jarige leeftijd is ze in Arnhem overleden, 24 maart Hendrikus Petrus Marie Berendts (VIIIl) is weer schipper geworden. Hij heeft zijn adres in Doornenburg, waar hij op 17 september 1956 huwt met Everdina Helena van Groningen, de op 12 november 1914 geboren dochter van Hermanus Antonius van Groningen en Wilhelmina Johanna van Alst. Dit huwelijk blijft zonder kinderen. Kort voor de zilveren bruiloft, op 3 juli 1981 overlijdt Hendrikus in Doornenburg, 73 jaar oud. Everdina woont nog in Doornenburg in De jongste dochter Elisabeth Theodora Antonia Berendts, geboren in 1913, huwt met de landbouwer Rutgerus Arnoldus Derksen, die, aanzienlijk ouder dan zijn vrouw, geboren is op 2 juni 1894 in Bemmel en de zoon is van Wilhelmus Bartholomeus Derksen en Wilhelmina Cornelissen. Hun huwelijk is in 1942 in Bemmel en ook zij wonen in Doornenburg. In dit gezin worden drie dochters geboren: Cecilia A.W. Derksen geboren 26 juli 1943, gehuwd 15 october 1965 met B.H.van Onna Wilhelmina J.E Derksen geboren 9 september 1944, gehuwd 4 maart 1968 met L.C.W.Bennik. Yvonne M.L. Derksen geboren 14 maart 1947 gehuwd 27 december 1967 met H.T.J.Schaars. Kinderen van Rutgerus A.Derksen en Elisabeth Th.A.Berendts Elisabeth is 60 jaar, als ze op 5 maart 1974 in Arnhem overlijdt. Haar man overleeft haar nog 17 jaar en heeft de gezegende leeftijd van 97 jaar bereikt, als hij op 26 mei 1991 ook in het ziekenhuis in Arnhem overlijdt. 199

200 TAK Vc HENDRIK BERENDTS 15f GEERTRUIDA MARIA BERENDTS, DOCHTER VAN THEODORUS We schenken vervolgens aandacht aan de dochter van Theodorus, degene die zich vestigde in Doornenburg. Geertruida Maria werd op 21 mei 1879 geboren, toen vaders' schip in Kampen voor de wal lag. Ze is genoemd naar de moeder van haar moeder: Gertruda Jansen. Ze is 36 jaar oud, als zij op 4 october 1915 in het huwelijk treedt met Gerardus Straatman, geboren 19 oct 1875 en dus veertig jaar oud. We kwamen hem al tegen, toen we in paragraaf 15d de banden tussen de families Straatman en Berendts in kaart hebben gebracht. Tevoren waren al twee broers en een halfbroer van haar gehuwd met meisjes Straatman. Gerardus kiest hetzelfde beroep als zo velen in de familie: hij wordt schipper. In dit gezin komen geen kinderen. Ook hier sterft één van de echtgenoten kort voor de zilveren bruiloft. Gerardus overlijdt namelijk op 22 mei 1940, juist na het begin van de oorlog, in Utrecht. Geertruida woont op het einde van haar leven in een bejaardenhuis in Lobith, waar ze op 20 juni 1948 sterft. ze is 69 jaar oud geworden. 15g EEN FAMILIETAK IN ZUID HOLLAND, PETRUS GERARDUS (VIIp) Petrus Gerardus Berendts (VIIp) is het op 8 maart 1881 in Deventer geboren derde kind van Theodorus (VIi). Als getuige bij de aangifte van de geboorte op het gemeentehuis trad mijn overgrootvader Bernardus Berendts (Ve) op, een oom van Theodorus. Petrus wordt zelf ook weer schipper. Van hem weten we, dat hij in 1906 voer op de "Theo", welk schip kennelijk genoemd was naar zijn vader. In genoemd jaar was het schip in Dodewaard gebouwd. De maten waren: lengte 31,5 m, breedte 6,4 m en diepte 2,0 m. De inhoud was 237 ton. Het was een ijzeren schip, ter waarde van Mark. Hij is 29 jaar oud, als hij in 1911 op 30 januari trouwt met Elisabeth Theodora Straatman, één van de zusjes, die al eerder ter sprake kwamen. 200

201 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Ze krijgen acht kinderen, zeven meisjes en slechts één jongen. Eén dochter overleed als baby van vier weken. In de volgende tabel zijn gegevens van de kinderen vermeld, met daaronder een afdruk van de aantekeningen in het trouwboekje, waarvan op de vorige bladzijde de eerste pagina is weergegeven. Maria Theodora Cornelia geboren 26 november 1911 te Amsterdam Cornelia Theodora Johannageboren 2 januari 1913 te Nijmegen Geertruida Theodora geboren 18 november 1914 te Bemmel Theodora Aleida geboren 31 augustus 1916 te Bemmel Theodorus Petrus (VIIIm)geboren 22 juli 1918 te Bemmel Anna Hendrika geboren 10 februari 1921 te Bemmel overl. 5 maart 1923 te Dodewaard Anna Aleida geboren 14 september 1923 te Bemmel Elisabeth Cecilia geboren 7 januari 1925 te Rotterdam De kinderen van Petrus Gerardus en Elisabeth Theodora Straatman. Voor onderwijs verblijven de kinderen hele periodes op schippersinternaten, resp. in Oegstgeest voor de meisjes en in Arnhem voor de zoon. Tijdens zo'n verblijf op een internaat overlijdt de vierde dochter, Theodora Aleida, op negenjarige leeftijd op 23 februari 1926 in Oegstgeest. In 1941 of 1942 wordt het schip van Petrus Gerardus, de "Volstreven", door de Duitsers gevorderd en strandt het gezin (in zoverre de kinderen nog niet gehuwd zijn) in het Zuid-Hollandse dorp Hazerswoude, dat ook verder hun vestigingsplaats zal blijven. Na 201

202 TAK Vc HENDRIK BERENDTS de oorlog wordt de draad weer opgepakt en start men een sleepbedrijf, dat later door de zoon Theodorus Petrus (VIIIm) zal worden voortgezet tot circa 1985, als hij met pensioen gaat. In Hazerswoude overlijdt eerst moeder Elisabeth op 3 januari 1947 en veertien maanden later op 14 maart 1948 komt daar ook voor Petrus Gerardus het einde. De oudste drie dochters zijn gehuwd met schippers, al is Petrus Hendriks later werkzaam bij Rijkswaterstaat. De oudste dochter Maria Berendts huwt op 20 mei 1936 met Theodorus Peelen. Hij werd in Giesbeek geboren op 29 september 1909, als zoon van Theodorus Peelen en Hendrina Witjes. Ze krijgen 2 dochters en 2 zoons, die op het schip mee varen. Een tragische bijzonderheid is, dat op het einde van de oorlog het hele gezin het leven verliest tijdens een bombardement op de haven van Duisburg op 14 october Op dat moment waren ze niet aan boord, maar in een schuilkelder, die door een voltreffer werd geraakt. Geruchten zeggen, dat één van de vier kinderen (toen tussen 2 en 7 jaar oud) de ramp zou hebben overleefd en ergens in Duitsland opgegroeid zou zijn. Gezien de chaos in die jaren zal dit wel niet meer te achterhalen zijn. Hun schip (een Kempenaar, eigendom van haar vader) werd niet geraakt! Waren ze maar aan boord gebleven. Overigens is op het bidprentje de naam Berendts ook weer fout gespeld. De tweede dochter Cornelia huwt op 27 januari 1940 in Amsterdam met P.J.Hendriks. Deze is in Millingen aan de Rijn op 14 mei 1904 geboren als zoon van Johannes Gerardus Hendriks en Wilhelmina Maria Eerden. Als hij zijn schippersbestaan ruilt voor een baan bij Rijkswaterstaat vestigt het paar zich in zijn geboortedorp. Zij krijgen geen kinderen. Een neef, John Hendriks wordt opgenomen in het gezin. Kort na elkaar overlijdt eerst Cornelia op de Kerstdag van 1988 in Nijmegen en Petrus op 27 februari 1990 in Millingen, resp 76 en 85 jaar oud. Ook de derde dochter, Geertruida Theodora Berendts, huwt net voor het uitbreken van de oorlog, op 24 april Dit huwelijk vindt plaats in Rotterdam. De bruidegom is Gerardus Theodorus Leensen, geboren op 8 februari 1912 in Gendt, als zoon van Wilhelm Leensen en Maria Elisabeth Haan. Ook dit wordt een varend gezin. Ze stranden in de oorlogsjaren bij haar ouders in Hazerswoude, waar twee kinderen geboren worden. Nog eens vier kinderen worden na de oorlog geboren op diverse plaatsen, zoals blijkt uit het schema op de volgende bladzijde. In 1976 vestigt het gezin zich in Millingen, waar dan al een zus van Geertruida woont. Gerardus Leensen overlijdt in Nijmegen op 14 januari 1990, drie maanden voor de gouden bruiloft. Zijn vrouw Geertruida overleeft hem ruim twee jaar, als zij op 31 maart 1992 ook in Nijmegen overlijdt. 202

203 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Wilhelm Petrus Leensen geboren 11 februari 1941 te Hazerswoude gehuwd met E.Huybers Petrus Theodorus Leensen geboren 20 october 1942 te Hazerswoude gehuwd met E.Scheers Gerardus Theodorus Leensen geboren 28 februari 1946 te Wedelheine (Dld) gehuwd met A.de Langen Elisabeth Maria Leensen geboren 18 januari 1948 te Amsterdam gehuwd met G.Oudshoorn Maria Johanna Geertr. Leensen geboren 5 december 1950 te Rotterdam gehuwd met G.Buil Geertruida Cornelia Leensen geboren 8 februari 1952 te Arnhem gehuwd met B.Bluemer De kinderen van Gerardus Leensen en Geertruida Berendts Van de drie zonen zijn er twee weer schipper geworden, namelijk Willie, die vaart op het ms "Trafic" en Piet op het ms "Thelipe". Gerard heeft eerst ook gevaren op ms "Koerier", maar toen de kinderen naar school moesten heeft hij een baan aan de wal gezocht als portier bij het Canisius-Wilhelmina ziekenhuis in Nijmegen. Dochter Maria is weer met een schipper gehuwd en vaart op ms "Carlo". Van de andere schoonzoons werkt G.Oudshoorn in de tuinbouwmachinebranche en is B.Bluemer uitvoerder in de bouw. De enige zoon in het gezin van Petrus Gerardus, die bij zijn geboorte in 1918 de namen Theodorus Petrus kreeg (VIIIm) blijft zijn leven lang ook varen, waarbij hij het sleepbedrijf van zijn vader voortzet. Hij blijft wonen in Hazerswoude en huwt niet. Als hij zich ca 1985 terug trekt wordt het bedrijf niet voortgezet. Op 8 december 1994, overlijdt Theodorus als laatste van de kinderen uit het gezin van Petrus Gerardus. Anna Aleida is met haar ouders in de oorlog in Hazerswoude beland. Daar huwt zij op 28 juli 1948 Christiaan Warmenhoven, geboren 21 februari 1922 in Noordwijk. Hij is ambtenaar. Eerst wonen ze in Hazerswoude; van ca 1950 tot 1957 in Noordwijk, waar twee kinderen geboren worden; tot 1967 in Haarlem en daarna in Santpoort. Elisabeth Anna C. Warmenhoven geboren 9 april 1950 Johannes Petrus Warmenhoven geboren 6 juni 1953 Kinderen van Christiaan Warmenhoven en Anna Aleida Berendts De dochter, die een zelfstandige baan had, overleed op 7 maart De zoon is adjunct-directeur. Hij is intussen zelf ook gehuwd met de op 19 juni 1955 geboren Cornelia Maria Putman. Zij wonen in Santpoort met hun kind Jay Warmenhoven. Op 26 october 1990 is Anna Aleida in Amsterdam overleden. Ze is 67 jaar oud geworden. De jongste dochter van Petrus Gerardus, met namen Elisabeth Cecilia huwt op 30 juni 1948 (een maand voor haar zus Anna) ook in Hazerswoude met Petrus Jacobus Janson. De bruidegom werd 10 maart 1921 te Stompwijk geboren als zoon van Petrus Mattheus Janson en Maria Agatha Verhagen. Het gezin blijft in Stompwijk wonen, waar een garagebedrijf wordt gerund. Vier kinderen telt het gezin Janson, allen geboren in Stompwijk, gemeente Leidsendam. 203

204 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Elisabeth Maria Janson geboren 2 september 1949 Petrus Mattheus Ger. Janson geboren 18 october 1950 Theodorus Maria Janson geboren 19 october 1954 Maria Antonia Janson geboren 21 januari 1961 Kinderen van Petrus Jacobus Janson en Elisabeth Cecilia Berendts Twee dochters zijn winkeliersters in een eigen bedrijf. Elisabeth is in december 1970 gehuwd met L.E.J.Schouten. De oudste zoon heeft het beroep van zijn vader en is dus garagehouder. Hij huwde op 3 juli 1975 met C.A.M. de Groot. Zoon Theodorus is administratief medewerker. Elisabeth Cecilia Berendts overlijdt in de gemeente Leidsendam op 18 october Haar man blijft wonen in die gemeente. Uit het voorgaande volgt, dat 12 van de 16 kleinkinderen van Petrus Gerardus Berendts in 1995 in leven zijn. Opvallend is, dat in elk gezin van zijn kinderen evenveel jongens als meisjes worden geboren. Daar het allemaal kinderen van dochters zijn is er geen kleinkind, dat de naam Berendts draagt. 15h ANTONIUS JOHANNES BERENDTS BLIJFT IN DE VAART Zo zijn we gekomen aan het laatste gezin van de "Doornenburgse tak" van de familie Berendts, gevormd door Antonius Johannes Berendts (VIIq) en zijn vrouw Johanna Theodora Maria Straatman. Over hun leven als schippersgezin heb ik uitvoerig gesproken met hun jongste dochter. Dit is de reden, dat ik over dit gezin veel meer kan vertellen, dan van eerder besproken gezinnen. Een tweede reden is, dat het enigszins een beeld geeft van het leven op het water, zoals dat in veel takken van de familie geweest moet zijn en in enkele gevallen nog steeds is. Antonius Johannes (VIIq) werd geboren in Leeuwen, gemeente Wamel op 7 januari Duidelijk is, dat zijn ouders voeren, met hun gezin aan boord. Op 28 augustus 1912 huwt hij in Bemmel met Johanna Theodora Maria Straatman. Zij werd op 12 juli 1884 te Bemmel geboren als dochter van Gerardus Straatman en Maria Scheers. Ook haar kwamen we al eerder tegen, toen we de verbindingen tussen de families Straatman en Berendts onderzochten in '15d. Men woont aan boord met uitzondering van twee periodes in de oorlogsjaren. Maria Theodora Elisabeth geboren augustus 1913 Arnhem Theodorus Arnoldus (VIIIn) geboren 7 juli 1914 Menaldum Maria Theodora geboren 13 october 1915 Doornenburg Arnoldus Hendrikus (VIIIo) geboren 1 september 1917 Doornenburg Theodora Hendrika geboren 28 november 1919 Deventer Theodora Elisabeth geboren 16 augustus 1928 Nijmegen Kinderen van Antonius Johannes Berendts en Johanna Straatman In hun huwelijk werden zes kinderen geboren, waarvan slechts twee in dezelfde plaats. Twee dochtertjes overlijden als kleine baby's; de oudste Maria in Ransdorp op 5 september 1913 en Theodora Hendrika op 27 januari 1920 in Doornenburg. 204

205 TAK Vc HENDRIK BERENDTS Kort na hun huwelijk, varen ze met het schip, de "Neutraal". Het is de tijd vlak voor de eerste wereldoorlog en het feit, dat ons land toen niet in de oorlog werd betrokken zal wel de inspiratie voor de naamgeving zijn geweest. In de beginjaren vaart Antonius met een schippersknecht aan boord, maar als de kinderen groot worden nemen ze de taken al snel over. Het type van hun schip wordt "Fries maatschip" genoemd, omdat het de goede afmetingen heeft voor het bevaren van de wateren in Friesland. Met name past het in de sluis van Stavoren. "Volaan vooruit" van Harry de Groot. De Neutraal is gebouwd bij de werf in Dodewaard. De lengte is 31,5 meter, breedte 6,30 meter en diepgang bij volle lading 2 meter. De nuttige inhoud is 237 ton. Het schip is uitgerust met zeilen. Het grootzeil is ca 7 meter hoog en onder aan de giek 20 meter; boven aan de gaffel nog 2,5 meter breed. Voorop is een grote fok, die onder een meter of drie breed is en boven spits toeloopt.er is een lier aanwezig om de zeilen te hijsen of te strijken. Is er geen wind of geen ruimte om te manoeuvreren, dan moet er getrokken worden vanaf de oever of door een sleepboot. De ruimte aan boord wordt als betrekkelijk gunstig beoordeeld. Het woongedeelte heeft aan beide zijden drie ramen. Aan de stuurboordzijde liggen daar achter de eetkeuken van naar schatting 2,5 bij 2,5 meter en de slaapkamer van de ouders van 2 bij 2,5. Aan bakboord is een woonkamer van 3,5 bij 2,5 meter en de ruimte met twee bedsteden voor de dochters. De zoons hebben hun slaapplaats in het vooronder. In de woonkamer is langs een wand een bank, waar vier personen een plaats kunnen vinden met er tegenover twee armstoelen. De stoel voor moeder Johanna had aanvankelijk wieltjes, maar dat bleek bij zwaar weer minder practisch, zodat twee wielen er af moesten. Het belangrijkste werk is het vervoer van kolen vanaf de Ruhr naar de gasfabriek in Leeuwarden. De route gaat vanuit Duitsland over de Rijn, Pannerdens kanaal en Beneden Rijn naar Vreeswijk; dan via Merwedekanaal naar Amsterdam. Vandaar wordt de Zuiderzee overgestoken naar Lemmer om via de Friese kanalen op Leeuwarden te koersen. Als alles mee zit is het een tocht van drie dagen, maar meestal worden het er vijf of zes. Men is afhankelijk van de wind, zeker voor de oversteek over de Zuiderzee. Het kan wel eens dagen duren voor de overtocht gewaagd kan worden. Als in de winter het water hoog genoeg is, kan de vaart via de IJssel gemaakt worden, wat tijdwinst oplevert. 205