Prof.dr. Paul Schnabel: Blijft er ruimte voor beperkingen?
|
|
- Mark Kuipersё
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Prof.dr. Paul Schnabel: Blijft er ruimte voor beperkingen? Het onderwijs Als we het hebben over reïntegratie in de samenleving is de vraag hoe haalbaar dat is. In de buurt waar ik opgroeide was ook een BLO-school, waar zwakker begaafde kinderen uit de hele regio vanuit de beste bedoelingen apart onderwijs volgden. Die verdeling in gewoon en buitengewoon onderwijs vonden we toen jarenlang heel vanzelfsprekend. In het gewone onderwijs zag je overigens na de derde klas ook weer een (sociale) verdeling: kinderen die later naar bv de ambachtsschool zouden gaan en kinderen die mogelijk naar het middelbaar onderwijs zouden kunnen, bijna afhankelijk van de straat waarin je woonde. Kinderen met verborgen talenten in de minder bedeelde gezinnen kregen geen kansen. Het opleidingsnivo in Nederland is inmiddels enorm gestegen. Het aandeel HBO/universitair opgeleiden steeg in de afgelopen vijftig jaar van 8% naar 35%. Kinderen kregen steeds betere onderwijskansen en ook bij de allochtone bevolking wordt de achterstand snel ingelopen. Een lager opleidingsnivo betekent een grotere kans op werkloosheid en het hebben van werk is een belangrijke factor voor maatschappelijke integratie geworden. Het hebben van werk bepaalt wie je bent, met wie je contacten hebt, waar je bij hoort, wat je sociale status is. In de jaren vijftig was er minder werkeloosheid, mensen werkten vaak boven hun opleidingsnivo, het aandeel van vrouwen op de arbeidsmarkt was overigens maar 2%. Momenteel zien we dat mensen met een hoger opleidingsnivo steeds meer de mensen met een lager opleidingsnivo aan het verdringen zijn en werken zij soms onder hun nivo. Werkgevers kiezen nu eenmaal voor mensen die slimmer zijn, zich makkelijker aanpassen en vooral productiever zijn. Mensen met cognitieve, psychische en fysieke beperkingen leveren voor hen problemen op, het tempo ligt immers hoog. Het ideaal van meedoen van mensen met een beperking in het gewone onderwijs (en verder gewoon wonen in de samenleving) klinkt mooi, maar de grenzen aan die mogelijkheden zijn niet altijd goed doordacht. We moeten de normalisatie-idee niet idealiseren. De benodigde faciliteiten zijn niet altijd beschikbaar en voor het onderwijs en zeker voor het voortgezet onderwijs is het een extra belasting. Vooral van het vmbo wordt verwacht dat zij kinderen met extra problemen kunnen helpen, maar ouders hebben helaas vaak hogere verwachtingen, en willen het vmbo dan vermijden, want ze willen dat hun kinderen verder komen. Dat pakt lang niet altijd goed uit. Eén
2 van de problemen in het onderwijs is ook dat kinderen vaak gepest worden. Vooral als je niet snel en scherp bent, er niet aardig uit ziet, bestaat dat risico, want kinderen kunnen hard zijn voor elkaar. Men roept vaak: Als je het echt wil, kan je het ook. Dat moeten we niet overdrijven, niet alles kan wat je wil; er worden nu eenmaal bepaalde eisen gesteld. Een dergelijke idealisering of romantisering (als je maar meedoet) kan voor sommigen ook een doodlopende of zelfs onbegaanbare weg worden. Op het ministerie worden de grenzen van wat mogelijk is (o.a. in het onderwijs) ook niet altijd gezien; een betere organisatie van het onderwijs of training van leraren bijvoorbeeld leidt er niet toe dat iedereen bij wijze van spreken een universitaire opleiding kan volgen. Vermaatschappelijking Ik neem even een ander perspectief. In de jaren van de vorige eeuw zagen we in de psychiatrie een proces van deïnstitutionalisering: breng de patiënten terug naar de samenleving en er gebeurt iets fantastisch, maar de praktijk was anders. Ik heb het hier vooral over volwassen psychiatrische patiënten; bij mensen met een verstandelijke beperkingen beginnen de problemen vaak veel vroeger en is de betrokkenheid van de familie ook vaak veel groter. Vroeger stond in de psychiatrie de opname in een instelling centraal (met een beperkte voor- en nazorg), nu zijn er veel meer transmurale mogelijkheden (o.a. ambulante begeleiding) en wordt er meer gekeken naar wat nodig is. De terugplaatsing in de maatschappij liep echter vaak op een teleurstelling uit, niet omdat de mensen het niet aan konden maar omdat niemand zich voor hen interesseerde. Ze hadden vaak ook geen werk en kwamen vaak terecht in een piepkleine behuizing in niet altijd even gastvrije achterstandswijken. Verwaarlozing en eenzaamheid waren vaak het gevolg, de term sociale isoleercel viel. Zolang andere mensen niet lastig werden gevallen, gebeurde er weinig. Probleem was dat de ex-patiënten vaak niet sociaal vaardig waren. Het aangaan en onderhouden van sociale contacten is helemaal niet zo eenvoudig. De beeldvorming over mensen met een verstandelijke beperking is vaak iets positiever dan over psychiatrische patiënten (al hebben mensen met een verstandelijke beperking ook vaak psychische problemen). Het verhaal dat de acceptatie van mensen met problemen vroeger groter was is maar zeer ten dele waar. Kijk naar het project gezinsverpleging in Geel. Je kon er dan wel bijhoren, maar je moest wel heel goed je plaats weten. Je werd niet gezien als gelijk of gelijkwaardig. Je kon bv geen verkering krijgen met een meisje uit het dorp. Je moest goed weten hoeveel ruimte was toegestaan. Daarnaast is de inrichting van de samenleving ook complexer geworden. In Utrecht bijvoorbeeld bestaat de helft van de huishoudens uit éénpersoons huishoudens; sociale contacten vragen dan veel initiatief. Je moet ook iets te bieden hebben aan anderen, willen ze in jou
3 geïnteresseerd zijn om een keer bij je langs te gaan of met jou ergens naar toe te gaan. Dat gebeurt wel, maar vaak geregeld vanuit een instelling en zonder verplichtingen; familieverbanden zijn gelukkig vaak steviger. Op jezelf wonen en je dag goed invullen valt niet altijd mee. Dagbesteding of werk Het belang van werk voor de maatschappelijke positie van mensen kan niet genoeg benadrukt worden. In de jaren zestig werkten maar 2% van de vrouwen in Nederland, mede door het toegenomen opleidingsnivo werken er nu veel meer vrouwen (65%) en heeft ieder het veel drukker. De idee van een inclusieve arbeidsmarkt (iedereen aan het werk) is niet haalbaar. We zien een groeiende werkloosheid, er zijn veel groepen die buiten spel staan: meer dan mensen zitten in de Wajong en meer dan mensen zitten in de bijstand, zonder kans op terugkeer naar de arbeidsmarkt. De overheid wil e.e.a. dan gaan regelen, maar is zelf een slechte werkgever, ze nemen geen mensen met een beperking aan en het stelsel van de sociale werkvoorziening dreigt te gaan verdwijnen. Een onverstandige maatregel. Het creëren van banen bij een gewone werkgever gaat niet goed lukken, ook niet met een quotumregeling. Het is voor werkgevers gewoon te duur, de prestatie of productiviteit van mensen met een beperking is immers te laag. Er is op zich wel veel vraag naar arbeid, maar in vergelijking met bijvoorbeeld landen in Oost-Europa is het werk in Nederland veel te duur. Kijk maar naar de discussie rond zwart werken ; als er op basis van een minimumloon met alle regelingen afgerekend zou moeten worden, zou dat op 25/30 euro per uur uitkomen (meer dan velen netto per uur overhouden) en zo voor veel mensen onbetaalbaar worden en veel werkgelegenheid zou dan verloren gaan. Het is nu aan de gemeenten Veel verschuift er in 2015 naar de gemeente. Gemeenten hebben echter een beperkte armslag, ze moeten veel taken van het rijk gaan uitvoeren, maar voor minder geld. Of het in andere landen beter gaat is maar zeer de vraag. Nederland geeft in elk geval veel geld uit aan zorg. Gehandicaptenzorg is erg kostbaar, het gaat om bijna 1% van het Bruto Binnenlands Product, voor minder dan 1% van de totale Nederlandse bevolking, waarvan zeker mensen echt niet zonder extra zorg kunnen. We moeten bij die zorgverlening altijd wel naar twee kanten kijken: naar wat mensen zelf (en hun vertegenwoordigers) willen en wat mogelijk is. Mensen willen graag zo zelfstandig mogelijk wonen, maar niet alles kan nu eenmaal. Sommige gehandicapte mensen willen bijvoorbeeld ook graag een gezin hebben, maar dat leidt soms tot grote problemen. We moeten de kansen en risico s van een dergelijke vraag wel goed afwegen.
4 Reactie van Prof.dr. Evelien Tonkens (prijswinnaar in 1999) Ik kan het in grote lijnen eens zijn met de opmerkingen van Paul Schnabel. Wel moet je altijd idealen hebben. Ik ga ook wat problemen langs die aansluiten bij het verhaal van Schnabel, maar ik eindig weer wel met een ideaal. Normalisatie en vermaatschappelijking pakte lang niet altijd zo uit als we gehoopt hadden. Laten we eens kijken hoe die integratie er nu werkelijk uit ziet. Ik sluit hier aan bij het recente promotie-onderzoek van Femmianne Bredewold, die in haar belangwekkend proefschrift Lof der oppervlakkigheid gekeken heeft naar buurtcontacten van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychiatrische achtergrond. Onderzocht is in twee buurten in Zwolle hoe die integratie er nu daadwerkelijk uit ziet, welke contacten die mensen daar hebben in de buurt. Slechts 1/3 van de mensen heeft contact met hun buren met een beperking en die contacten zijn dan vaak nog oppervlakkig, zoals een praatje maken op straat. Interessant is wie dat contact maken. Dat zijn allereerst mensen die zelf in de zorg werken, enigszins verklaarbaar want zij herkennen de mensen uit hun doelgroep eerder. Ook mensen die elders familieleden hebben met een beperking leggen eerder contact, zij zijn wat gevoeliger voor die mensen en staan daar meestal wat opener tegenover. Verder zijn het die mensen die zelf problemen hebben, die vaak ook niet werken en een langdurige uitkering hebben. Zij leggen vaak wat makkelijker contact met mensen die het ook moeilijker hebben en het leven maar net aankunnen. Via een praatje komen ze op de koffie en dan helpen de buren even met een moeilijke brief. De volgende dag staan ze dan weer bij je op de stoep met post die ze niet begrijpen of ze komen s avonds laat met een rekening. Dat kan dat wel eens escaleren, het kan wat onbegrensd worden. Je ziet ook wel eens situaties van uitbuiting, mensen die gepest worden en al diverse keren verhuisd zijn. Of iemand heeft net een nieuwe fiets gehad en komt dan terug met een oude radio die hij geruild heeft voor zijn fiets. Niet alle contacten in de buurt zijn dus positief. In de afgelopen decennia is veel aandacht gegaan naar twee zaken: 1) zelfstandigheid, autonomie, en zelfbeschikking en 2) weg uit de inrichting en zelfstandig wonen. Je moest ook zelfstandig kunnen kiezen, maar wat viel er te kiezen en waar koos je voor. Een eigen huis aangeboden krijgen en dan komt het wel goed was te simpel. Een plek waar je je thuis voelt en waar je ook wat te doen hebt vraagt meer. Van veel mensen, zowel mensen met een verstandelijke als psychiatrische beperking, hoor je: ik ben heel blij met mijn eigen woning (ik heb mijn eigen afstandbediening en kan kiezen wat ik wil zien), maar daarbuiten is er dan erg weinig en zijn ze vaak eenzaam (voelt inderdaad zoals Paul Schnabel zegt soms als een soort sociale
5 isoleercel). Vaak hebben ze weinig te doen (geen dagbesteding en zeker geen gewoon werk; waar je in elk geval op moet inzetten is dus het zorgen voor zinvol werk). De vraag is dus in wat voor soort gemeenschap kan die integratie nu echt plaatsvinden? In de grote stad is dat misschien het moeilijkst. De samenleving is in de afgelopen decennia niet alleen ingewikkelder, maar ook veel harder geworden. De buurt is nu niet direct die samenleving die mensen met een beperking nodig hebben. Ik was laatst betrokken bij een onderzoek in Amsterdam Noord en ook daar hoorde je vaak: ik heb geen contact met de buren, ik ken hier niemand. Dat heeft ook veel met het huidige individualisme te maken. De idee is dat wij allemaal gelijke kansen zouden moeten hebben en dat als wij dat hebben dat dan ook zou leiden tot meer gelijke uitkomsten, maar zowel in het onderwijs als op de arbeidsmarkt betekent dat ook dat er steeds meer competitie is (zie in het onderwijs bijvoorbeeld al die CITO-toetsen). Het gevolg is dat als je een laag IQ hebt je een eindeloze reeks van mogelijke verlieservaringen hebt. Je bent niet zo geslaagd en zal dat ook niet worden. Dat is de schaduwzijde van mensen die niet zoveel talenten hebben. Dat is niet makkelijk te verhelpen, maar we moeten er voor zorgen dat dat niet de waardigheid van mensen aantast. Laat ik positief eindigen. De oppervlakkige contacten tussen mensen gaan wel goed (zie het onderzoek van Bredewold). Diepe gesprekken en urenlang bij elkaar zitten, daar zit het hem niet in, mensen met een beperking komen daarbij ook niet tot hun recht. Oppervlakkige contacten bieden wel perspectief en die zijn er in twee soorten. Allereerst: het groeten. Als je in de buurt gekend wordt en je wordt regelmatig gegroet (en dus gewaardeerd), dan is dat voor mensen met een beperking heel erg belangrijk. Ook heel positief was het contact in een winkel, buurtwinkels hebben een heel belangrijke rol. Een kort praatje, want er zijn nog meer klanten, is heel belangrijk. Wat ook heel belangrijk was is dat veel mensen (vooral mensen met een psychiatrische beperking) een hond hebben, een heel goede bron van contact. Iets zinvols in de buurt te doen hebben, bijvoorbeeld op een gezellige kinderboerderij, een restaurant, of een werkplaatsproject is ook heel belangrijk. Mensen met een beperking hebben er een duidelijke taak en de contacten zijn begrensd, zonder diepgaande gesprekken. Werkgelegenheid, hoe simpel ook, is dus erg belangrijk, maar er moet voor de werkgever niet teveel administratieve rompslomp zoals loonkostensubsidies aan vast zitten. Vroeger had je de zg. banenpool; voor 2000 gulden kon je toen iemand in dienst nemen zonder veel administratie. Iets dergelijks zou nu toch ook mogelijk moeten zijn. Er is genoeg eenvoudig werk waar vraag naar is, waar mensen met een lagere arbeidsproductiviteit toch heel zinvol bezig kunnen zijn, als je de kosten ervan maar niet te hoog maakt.
&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN
&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN & & VOLWASSENEN Ondersteuning voor mensen met een beperking Heb je een beperking of heeft je zoon of dochter een beperking? Dan is wat ondersteuning soms erg welkom. Ons Tweede
Nadere informatieDe 3 decentralisa.es in het nieuws van 2015
De 3 decentralisa.es in het nieuws van 2015 Evelien Tonkens Hoogleraar burgerschap en humanisering van ins6tu6es en organisa6es Universiteit voor Humanis6ek, Utrecht De Staat van Nederland, 22 september
Nadere informatieVAN DE WIJK VALT NIET ZOVEEL TE VERWACHTEN.
VAN DE WIJK VALT NIET ZOVEEL TE VERWACHTEN. INTERVIEW MET PROMOVENDA FEMMIANNE BREDEWOLD in dit artikel: > geven en ontvangen > afstand > begrensde contacten > aangepaste wederkerigheid > andere aanbevelingen
Nadere informatieErvaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving
Een eigen huis.. Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving M.H. Kwekkeboom (red.) A.H. de Boer (SCP) C.van Campen
Nadere informatieProbleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.
ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,
Nadere informatie1 Ben of word jij weleens gepest?
Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6
Nadere informatieZorg. Omdat een andere blik je leven verrijkt
Zorg vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt Je kind heeft autisme Je kind blijkt autisme te hebben. Waarschijnlijk had je al langere tijd een vermoeden. Ouders weten vaak al vroeg dat hun
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,
Nadere informatieIk heb een vraag over. zorg... ondersteuning... opvoeding... jeugdhulp... mijn arbeidsbeperking... mijn uitkering... werk...
Ik heb een vraag over zorg... ondersteuning... opvoeding... jeugdhulp... mijn arbeidsbeperking... mijn uitkering... werk... 1 Ik heb een laag inkomen en vind het moeilijk om werk te vinden... Ik wil me
Nadere informatieWaarde-volle zorg is ook nog JONG!
Waarde-volle zorg is ook nog JONG! LOC maakte een nieuwe visie op de zorg. Die heet Waarde-volle zorg. Allerlei mensen herkennen zich daar in. Dat komt doordat die gaat over dingen die voor ons allemaal
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieUNAL COLLEGE NIEUW. Professionele zorg, aandacht voor culturele achtergrond. Kan ik straks zelfstandig wonen?
NIEUW UNAL COLLEGE Kan ik straks zelfstandig wonen? Wat moet ik allemaal leren om zelfstandig te zijn? Kan ik ook financieel zelfstandig worden? Hoe kom ik aan een inkomen? Professionele zorg, aandacht
Nadere informatieVerslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief
Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Datum: Plaats: Gespreksleiding: Gastsprekers: Participanten: Bezoekers: Thema: vrijdag 17 oktober 2014, 15:00-17:00 uur De Gouden Zaal van DROOMvilla
Nadere informatieAllereerst wil ik de organisatoren van deze dag, de Stichting Lezen en Schrijven
Toespraak staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid tijdens het bedrijvencongres Samen scholen, pure winst! op 11 september 2009 in Eindhoven. Dames en heren, Allereerst wil ik de
Nadere informatie18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid
18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je
Nadere informatieRapportage Drijfveren. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email:
Rapportage Drijfveren Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 16.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 16.06.2015 / Drijfveren (QDI) 2 Wat motiveert jou? Wat geeft jou energie? Waardoor laat jij
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. de liefde en ik
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...
Nadere informatieVangnetteam Parkstad. Secretariaat Meldpunt: T 045 573 65 99 Bezoekadres: Raadhuisstraat 3, 6444 AA Brunssum
Secretariaat Meldpunt: Vangnetteam Parkstad Extra ondersteuning voor wie dat gebruiken kan... 1 2 3 4 5 9 10 6 Soms kunnen mensen wel eens wat extra hulp gebruiken. Al vinden veel mensen het lastig om
Nadere informatieABC - Ambulant Behandelcentrum
ABC - Ambulant Behandelcentrum Als het thuis en/of op school dreigt vast te lopen Informatie voor verwijzers Kom verder! www.ln5.nl Vergroten van sociale competenties. Vergroten zelfbeeld/zelfvertrouwen.
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieIk praat wat langzamer, Sociaal ondernemen loont! maar hij werkt des te harder.
Ik praat wat langzamer, Sociaal ondernemen loont! maar hij werkt des te harder. Steeds meer ondernemers helpen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan een baan. Dat doen ze om verschillende redenen,
Nadere informatieAlgemene informatie Wmo
Algemene informatie Wmo Informatie over de Wmo Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de Wmo. Wmo betekent Wet maatschappelijke ondersteuning. Veel mensen met een beperking krijgen daar mee te maken. Het
Nadere informatieDe Week gaat van start met de Breingeindag op maandag 26 maart 2012 in t Veerhuis te Nieuwegein.
Op zoek naar waardevolle contacten De werkgroep Week van de Psychiatrie organiseert van 26 tot en met 31 maart 2012 de 38e Week van de Psychiatrie. Het thema van de Week van de Psychiatrie 2012 is Contact
Nadere informatieMeedoen en erbij horen
Meedoen en erbij horen Resultaten van een mixed method onderzoek naar sociale uitsluiting Addi van Bergen, Annelies van Loon, Carina Ballering, Erik van Ameijden en Bert van Hemert NCVGZ Rotterdam, 11
Nadere informatietrendsetters 3 Inloophuis voor mensen met dementie, hun familie en vrienden: Ik mag zijn, wie ik ben
trendsetters 3 Inloophuis voor mensen met dementie, hun familie en vrienden: Ik mag zijn, wie ik ben Het beeld dat overheerst van dementie is vaak dat van een hoogbejaarde die wegkwijnt in een verpleeghuis.
Nadere informatieNieuwe wetten voor zorg en ondersteuning bij wonen en werken
(in)formatieblad - eenvoudig verteld Nieuwe wetten voor zorg en ondersteuning bij wonen en werken november 2014 2 De Wet maatschappelijke ondersteuning 13 Ben je ouder dan 18 jaar? Woon je in je eigen
Nadere informatieLes 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen?
Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vorige week zijn we begonnen met voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het
Nadere informatiePresentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis
Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden
Nadere informatieGroeien naar je toekomst
Groeien naar je toekomst Uitgevoerd door: Colland Arbeidsmarkt Versie 1: 03 juli 2015 Employabilityregeling voor hoveniers Colland Arbeidsmarkt Ben jij breed inzetbaar? Speciaal voor hoveniers en groenvoorzieners
Nadere informatieGroeien naar je toekomst
Groeien naar je toekomst Uitgevoerd door: Colland Arbeidsmarkt Employabilityregeling voor hoveniers Colland Arbeidsmarkt Ben jij breed inzetbaar? Speciaal voor hoveniers en groenvoorzieners is per 1 juli
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Algemene brochure. voor mensen met een beperking. MEE maakt meedoen mogelijk
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Algemene brochure voor mensen met een beperking MEE maakt meedoen mogelijk 1 Colofon Tekst en samenstelling Eenvoudig Communiceren Amsterdam Afd. Communicatie
Nadere informatieFamilie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.
Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm
Nadere informatieCharles den Tex VERDWIJNING
Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieWerken in een andere sector of branche: iets voor u?
Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Uw hele loopbaan blijven werken in dezelfde sector of branche? Voor veel werknemers is het bijna vanzelfsprekend om te blijven werken in de sector of
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieVoor eigen regie in zorg en samenleving
Voor eigen regie in zorg en samenleving Prima instrument, de Wet maatschappelijke ondersteuning. Mensen zelf hun dingen laten doen. Maar dat gaat niet vanzelf. Daarvoor moet je de burger wel goed toerusten.
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieInhoud. Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12
Inhoud Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12 Onderwerp 1 Gelijkheid...13 De rechten van Tim... 14 Onderwerp 2 Toegankelijkheid...17 De rechten
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatieOnderstaand gaan wij kort in op een aantal argumenten die onze doelgroep aangaan.
Dames en heren, Voor ons ligt de nota Werken aan Werk, Samen aan de slag. Wij hebben de verschillende conceptversies doorgenomen en onze opmerkingen doorgegeven. Wij zijn dan ook blij dat een aantal van
Nadere informatieIch bön d r väör dich!
Ich bön d r väör dich! Wie zijn wij? NaoberzorgPunt is een vereniging van betrokken inwoners en ondernemers in Roggel. Wij zijn een netwerkorganisatie en werken samen met de huisartsenzorg, ondernemersvereniging,
Nadere informatieB en W-nummer 15.0379; besluit d.d. 12-5-2015. Onderwerp
B en W-nummer 15.0379; besluit d.d. 12-5-2015 Onderwerp Beantwoording van schriftelijke vragen aan het college van burgemeester en wethouders van het raadslid A. Van den Boogaard (PvdA) inzake Arbeidsparticipatie
Nadere informatieWerkbladen. Uitdaging! Wat betekent succes en geluk voor mij? Gaat voor jou geluk samen met succes? Of gaat het
Werkbladen Uitdaging! Gaat voor jou geluk samen met succes? Of gaat het één ten koste van het ander? Waar word jij gelukkig van? De uitdaging van deze tool is dat je je eigen antwoorden bepaalt. We raden
Nadere informatie13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl
13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met
Nadere informatieDe Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is.
De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008 Lieve mensen, Allereerst wens ik iedereen een vreugdevol nieuw jaar toe. Misschien begin je dit jaar met de beste voornemens, zoals altijd en heb je bewust gekeken naar
Nadere informatieWelkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 1: denken en doen als een ondernemer Les 3: omarmen
Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen Week 1: denken en doen als een ondernemer Les 3: omarmen Pen en papier? Omarmen Ondernemen is een groot avontuur Onderweg op je reis kom je van alles tegen, ook
Nadere informatiewww.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was.
www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. Benjamin Plant student Aardrijkskunde Ik weet wat ik wil Het leukste moment van mijn stage is wanneer leerlingen mij uit zichzelf aanspreken
Nadere informatiePositieve verpleegkunde: op weg naar een bloeiende samenleving!
Van Kleef Lezing 10-12-2015 Spreker: Jan Walburg, Hoogleraar Positieve Psychologie, Universiteit van Twente Positieve verpleegkunde: op weg naar een bloeiende samenleving! Aan positieve psychologie kleeft
Nadere informatieWERK EN INKOMEN VOOR JONGGEHANDICAPTEN Signalen uit de praktijk in vraag en antwoord. Breed Platform Verzekerden en Werk NUMMER 1, november 2006
WERK EN INKOMEN VOOR JONGGEHANDICAPTEN Signalen uit de praktijk in vraag en antwoord Breed Platform Verzekerden en Werk NUMMER 1, november 2006 Het komend jaar werkt het BPV&W samen met NIZW aan het project
Nadere informatie5 manieren om je eigen pad te bewandelen
5 manieren om je eigen pad te bewandelen Hierbij het nieuwe artikel met als onderwerp: 5 manieren om je eigen pad te bewandelen. Het is geschreven door wandelcoach Tineke Franssen. Tineke wandelt al een
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik weet niet of het u is opgevallen, maar het trof mij dat de lezingen van vandaag vol tegenstellingen zitten: het begint al bij Jesaja 41: mensen zijn
Nadere informatieIntakewerkblad DEELNEMER ART.60:. PROJECT BEGELEIDER INSCHAKELINGSCOACH BEGELEIDER OCMW..
Intakewerkblad DEELNEMER ART.60:. PROJECT BEGELEIDER INSCHAKELINGSCOACH BEGELEIDER OCMW.. Instructies Dit werkblad hoort bij het intake-formulier. Het dient als kapstok voor een structuur in de gesprekken
Nadere informatieUit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering
Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering Albert Schweitzer ziekenhuis mei 2009 pavo 0202 Inleiding Als u last heeft van een burn-out door stress op het werk kunt u de therapiegroep werkstresshantering
Nadere informatieWerk en kanker: je hoeft er niet alleen voor te staan.
Kanker, waarbij het verleden, het heden en de toekomst niet langer met elkaar verbonden lijken. Kanker... je hebt het niet alleen en je hoeft er niet alleen voor te staan Werk en kanker: je hoeft er niet
Nadere informatieSamenstelling tekst Beppie Brood (teamleider ATC s Amstelduin) Monique van Kollenburg (trainer ATC Amstelduin)
Samenstelling tekst Beppie Brood (teamleider ATC s Amstelduin) Monique van Kollenburg (trainer ATC Amstelduin) Lay-out Bob Snel (trainer ATC Amstelduin) Document Versie maart 2007 Meer informatie E-mail:
Nadere informatieOptimaliseer je prestaties
Winst en Groei - Internetmarketing en Verkooptraining Optimaliseer je prestaties 10 Technieken om je prestaties te verbeteren Christo Cornelissen & Mieke Bouquet Alles waar je jezelf op weet te focussen
Nadere informatieDichter bij elkaar. Strategie 2015-2019
Dichter bij elkaar Strategie 2015-2019 De zorg verandert. Vrijwilligers veranderen. De wensen van families veranderen. De maatschappij verandert. Ronald McDonald Huis Sophia Rotterdam wil klaar zijn voor
Nadere informatieEenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg
Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg 4-06-13 Inhoud - In welke mantelzorgsituaties kom je eenzaamheid tegen? - Welke drie stappen kun je zetten om eenzaamheid te
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieGewoon meedoen! www.estinea.nl
Gewoon meedoen! Hoe wil jij meedoen? Dat vragen we aan iedereen die bij Estinea komt voor ondersteuning bij wonen, werken of leren. Meedoen in de samenleving - op je eigen niveau en je eigen manier - levert
Nadere informatieVisie en Methoden Mondiaal Burgerschap
Visie en Methoden Mondiaal Burgerschap De KNVB gelooft in de maatschappelijke meerwaarde van voetbal. Voetbal brengt de samenleving in beweging. Zo n 300.000 vrijwilligers zijn in Nederland actief bij
Nadere informatieFinale weekend club competitie
Finale weekend club competitie Ploegentijdrit Zaterdag stond als allereerst de ploegentijdrit op programma. Jawel hoor we moesten als eerste van start. We waren maar met 5 in plaats van 6 man. Start ging
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 1)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieJuridische medewerker
28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...
Nadere informatieDe Budget Ster: omgaan met je schulden
De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE
Nadere informatieGenieten van het echte leven
Genesis 3: 19 Tot de dag van je dood zul je zwetend het land bewerken om te kunnen leven. 1 De Hamvraag Mag ik genieten en wat is dan eigenlijk genieten? Het leven is toch vooral lol maken! X Het moet
Nadere informatieThuis wonen met ondersteuning Sterker in de samenleving.
Thuis wonen met ondersteuning Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Woon je zelfstandig of binnen je gezin en heb je daarbij ondersteuning nodig? Dan kun je gebruik maken van de ambulante hulpverlening
Nadere informatieEen vertrouwd thuis, een huiskamer zaterdag, 13 oktober 2012 00:00. Willem Braak
Willem Braak Maandag 15 oktober start Opleidingscentrum Granbeeuw met een fundraiser voor een nieuw initiatief: Vrienden van Opleidingscentrum Granbeeuw. Het bedrijfsleven zal benaderd en aangemoedigd
Nadere informatieVan baan naar eigen baas
M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat
Nadere informatieEen goed leven voor.
Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een
Nadere informatieZou het zo simpel zijn? Zonnehuizen investeren in zorggemeenschap.
Zou het zo simpel zijn? Zonnehuizen investeren in zorggemeenschap. Zorggemeenschap. Wat bedoelen we daar eigenlijk mee? Wanneer we het hebben over een gemeenschap als samenleving, dan weet iedereen precies
Nadere informatieHet beste uit jezelf
Het beste uit jezelf 2 3 Met elkaar bouwen aan het Huis van Philadelphia Philadelphia wil dat mensen met een beperking gelukkig kunnen zijn en het beste uit zichzelf kunnen halen. Daarom doen we ons werk
Nadere informatieDe VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)
De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld
Nadere informatieCurriculum Vitae Paula Ingelse
Curriculum Vitae Paula Ingelse Paula Ingelse is opvoedkundige en werkt vanuit eigen praktijk LiefdevolleLeiding. Ze adviseert gezinnen met vragen én zorgen rond het grootbrengen van hun kinderen. Ze is
Nadere informatieMeer info over Prisma en WMO?
Meer info over Prisma en WMO? wmo@prismanet.nl www.prismanet.nl Plan een bezoekje! U kunt het Prisma-aanbod pas echt ervaren als u het ook met eigen ogen gezien heeft. Prisma heet u van harte welkom voor
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieOp zoek naar een leuke baan? WSD-Groep helpt je op weg!
Op zoek naar een leuke baan? WSD-Groep helpt je op weg! leuk en zinvol werk passend bij wat jij kunt gezelligheid met collega s je eigen salaris verdienen Jo Arts, assistent-kok: Van thuis zitten word
Nadere informatieOf misschien zoek je een leuke werkplek of dagbesteding voor jezelf of voor een familielid. Of je wilt iets zinnigs doen in je vrije tijd.
Welkom bij De Zijlen Wie wil het niet? Wonen in een prettig dorp of in een leuke buurt. Waar je kunt zijn wie je bent en je leven kunt leiden zoals dat bij jou past. Waar je meedoet aan dat wat er om je
Nadere informatieLEREN MAAK ER WERK VAN LEREN
Inhoud presentatie 2 Wajong 2010 Werkregeling Wajong Participatieplan Wajong Samen op weg.. naar werk Boodschap regering 3 De regering wil dat iedereen in de samenleving meedoet, het liefst met een betaalde
Nadere informatieMeedoen Werkt! Geen werk, geen uitkering, wél ambitie? Ontwikkel je talent in Purmerend!
Meedoen Werkt! Geen werk, geen uitkering, wél ambitie? Ontwikkel je talent in Purmerend! Heb je geen werk, geen uitkering maar wél ambitie? Wil je bijvoorbeeld graag werkervaring opdoen, in contact komen
Nadere informatieOVER VITALITEIT; WAAROM PAMPEREN FIJN LIJKT MAAR MACHTELOOS MAAKT
E-blog OVER VITALITEIT; WAAROM PAMPEREN FIJN LIJKT MAAR MACHTELOOS MAAKT Reeks: bestuurders over vitaliteit Colofon: einde artikel Wilma de Jong, lid van de Raad van Bestuur van BrabantZorg, is een kordate
Nadere informatieGeluksgevoel hangt meer af van je mentale vermogen dan van wat je overkomt
"Geluk is vooral een kwestie van de juiste levenshouding" Geluksgevoel hangt meer af van je mentale vermogen dan van wat je overkomt Ons geluk wordt voor een groot stuk, maar zeker niet alleen, bepaald
Nadere informatieWat was voor jou de belangrijkste reden om aan dit project mee te werken?
Carpe Diem! Afgelopen december vertrokken vijf Nederlandse dames naar het prachtige Zuid-Afrika om hier mee te werken aan een summerschool in een township in Hermanus. Dit is een project van People4Change,
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatieOogcontact is zeer goed. Eens knikken ook. Men moet de klant laten merken dat men voor hem beschikbaar is.
43. VERKOOPSTECHNIEKEN 43.1.Verloop van een verkoop ----------------------------------- 1.Begroeting van de klant Oogcontact is zeer goed. Eens knikken ook. Men moet de klant laten merken dat men voor
Nadere informatieActielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl
http://www.edusom.nl Actielessen Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Nieuwe woorden Grammatica: werkwoorden in de verleden tijd Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieVragen uit de SOL bijeenkomst de nieuwe rol van uw gemeente woensdag 29 augustus regio Zuid-Limburg
Vragen uit de SOL bijeenkomst de nieuwe rol van uw gemeente woensdag 29 augustus regio Zuid-Limburg 1. Is het de bedoeling dat de gemeente straks met iedere thuiswonende mens met een verstandelijke beperking,
Nadere informatieUitkomsten peiling kennis en gedrag omtrent de belastingaangifte. Nibud, 2010
Uitkomsten peiling kennis en gedrag omtrent de Nibud, 2010 Inleiding In dit rapport staan de resultaten beschreven van een peiling onder lezers van De Telegraaf over hun kennis en gedrag omtrent de. De
Nadere informatieKortom, informatie en advies die vindbaar, begrijpelijk en herkenbaar is. Ik zal u aangeven waarom ik dit zo belangrijk vind.
Tekst: opening Helpdesk Welkom dames en heren, Het doet mij goed om te zien dat er zo veel mensen op deze feestelijke opening van de Helpdesk zijn afgekomen. Dat betekent dat er veel interesse voor is.
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieDelinquent gedrag bij jongeren met een licht verstandelijke beperking
DC 72 Delinquent gedrag bij jongeren met een licht verstandelijke beperking Dit thema is een bewerking van het krantenartikel uit NRC Handelsblad Vroeger een debiel, nu een delinquent. In dit artikel zegt
Nadere informatieAdinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële
Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,
Nadere informatieOnbeperkt Actief Deventer
Onbeperkt Actief Deventer Korte karakteristiek In verschillende wijken in Deventer is een aanpak ontwikkeld waarin gewone wijkbewoners samen activiteiten ondernemen met wijkbewoners met een verstandelijke
Nadere informatieWerk. Omdat een andere blik je leven verrijkt
Werk vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt (Samen)werken met autisme Autisme heeft invloed op het hele leven, dus ook op de werkplek. Autisme brengt talenten en kwaliteiten met zich mee
Nadere informatieVan mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht
[Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel
Nadere informatieErvaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving
Een eigen huis.. Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving M.H. Kwekkeboom (red.) A.H. de Boer (SCP) C.van Campen
Nadere informatie