Ontwerp cover: La. Bel Vormgeving en opmaak: Provo Cartoons: Danny Maes. WKB nv, Wolters Plantyn, Mechelen NUR 117

Transcriptie

1

2 Ontwerp cover: La. Bel Vormgeving en opmaak: Provo Cartoons: Danny Maes WKB nv, Wolters Plantyn, Mechelen NUR 117 Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijke bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgevers. ISBN D2004/0032/561

3 Woord vooraf Hallo! Voor je ligt ToTaal 3, je handboek Nederlands voor het derde jaar. Sla het maar eens open, dan zal je merken dat - er heel veel verschillende werkvormen gebruikt worden. Je zal niet alleen oefeningen moeten maken, maar ook gezelschapsspelletjes spelen, met de computer werken, je woordenboek gebruiken, gedichten schrijven, muziek beluisteren, je klasgenoten toespreken en zelfs vliegertjes vouwen... - er per pakket twee leesfragmenten in het boek zijn opgenomen. Die hebben niet noodzakelijk iets met de voorafgaande leerstof te maken. Ze staan er gewoon in omdat taal nu eenmaal bedoeld is om je uit te drukken en wie kan zich beter uitdrukken dan een schrijver? - er achteraan verschillende stappenplannen zijn opgenomen. Daarmee heb je de vorige jaren leren werken en ook in de tweede graad blijven ze de basis voor elke geslaagde oefening. Zo bouwen we samen met jullie stap voor stap aan een Totaalpakket Nederlands! de auteurs 3

4 INHOUD Inhoud pakket 1 7 Lezen en kijken Stap voor stap 8 Luisteren en spreken Hallo, met mij! 18 Taalbeschouwing Het juiste (werk)woord 23 Lezen en kijken Redeloos rijmen 27 Leesplezier Roodkapje en de wolf, Roald Dahl 29 Woordenschat Eendracht maakt macht 30 Schrijven Van brief tot 33 Luisteren en spreken Wij verstaan mekaar Leesplezier Zacht als de wind, Jaqueline Woodson 44 Inhoud pakket 2 47 Taalbeschouwing Woorden van overal 48 Lezen en kijken Tekst in zicht 51 Lezen en kijken Hoed je voor een hoax! 54 Lezen en kijken Mijn gedacht! 57 Leesplezier Kruistocht in spijkerbroek, Thea Beckman 64 Schrijven Breek de ketting! 66 Lezen en schrijven Kranten met koppen 69 Lezen en kijken Zonder woorden 75 Luisteren en spreken Zo helpt poëzie 81 Leesplezier De drie biggetjes, Roald Dahl 89 Inhoud pakket 3 91 Lezen en kijken Gegronde kritiek 92 Woordenschat Speciale sporten 97 Lezen en schrijven Broodje Aap 109 Luisteren en spreken Een voor allen 116 Leesplezier Manolito, Elvira Lindo 120 Luisteren en spreken Zeg eens euh ren 4

5 en spreken Wie heb ik aan de lijn? 125 Lezen en kijken Tekst te lijf 130 Leesplezier Op de vlucht, Haye van der Heyden 136 Inhoud pakket Woordenschat Samen uit, samen thuis 140 Lezen en kijken Wijze woorden 149 Lezen en kijken Waarom? Daarom! 156 Woordenschat Zoals het klokje thuis tikt 158 Leesplezier De chipseter, Gil vander Heyden 162 Lezen en kijken De negende kunst 164 Taalbeschouwing Spreekmoorden en Verzegden 171 Schrijven De kat de bel aanbinden 175 Woordenschat Ik geloof dat ik geloof Leesplezier De hut, Roald Dahl 185 Inhoud pakket Lezen en kijken Over boeken en beeldschermen 188 Luisteren en spreken Bouwen aan groepswerk 193 Schrijven Aan tafel! 196 Taalbeschouwing Spelen met taal 200 Leesplezier Kartouchke, Luc Versteylen 202 Woordenschat Dokterslatijn 203 Luisteren en spreken Luister nu toch eens! 208 Luisteren en spreken Een goed gesprek 211 Leesplezier Socrates en de stenen, Linda Van Mieghem 215 Stappenplan spreken 217 Stappenplan luisteren 218 Stappenplan schrijven 219 Stappenplan lezen 220 5

6 6

7

8 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN Stap voor stap In een handleiding of bijsluiter wordt gebruikgemaakt van instructietaal. Men probeert de uitleg met zo weinig mogelijk woorden zo duidelijk mogelijk te maken. Dikwijls wordt in stapjes gewerkt. Enkele vraagjes: - Heb je de afstandsbediening nodig als je je favoriete zenders wil programmeren? PAKKET 1-8

9 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN - Kan je evenveel AM- als FM-zenders programmeren? - Kan je de automatische afstemming uitschakelen? Aangewezen bij MINO-50 is aangewezen voor de behandeling van matige tot ernstige inflammatoire vormen van acne vulgaris. Hoe gebruiken en hoeveel De aanbevolen dosis MINO-50 voor de behandeling van acne in de inflammatoire fase bedraagt eenmaal 2 tabletten per dag of eenmaal 1 tablet MINOTAB -100 per dag. De behandeling moet niet worden voortgezet als in de loop van de eerste weken geen voldoende respons wordt vastgesteld. Als de ontstekingsfase verminderd is, kan worden overgegaan op een onderhoudsbehandeling met 1 tablet MINO-50 per dag of 1 tablet MINO-100 om de twee dagen. De onderhoudsbehandeling moet ten minste 4 tot 6 weken worden verder gezet. De tabletten moeten met voldoende water en niet in liggende houding worden genomen. MINO-50 mag tijdens de maaltijd en/of met melkproducten ingenomen worden. Je kampt met een vervelend en heel hardnekkig probleem, waarvoor je huisarts bovenstaand medicijn voorschreef. Over welk probleem gaat het? In de apotheek blijkt het voorgeschreven MINO-50 niet meer voorradig. De apotheker overhandigt je daarom een doos MINOTAB-100. Hij noteert op de verpakking hoeveel tabletten je moet nemen. Dit verschilt van wat je huisarts heeft voorgeschreven. Hoe komt dat? Mag je dit medicijn 's avonds voor het slapengaan innemen? En bij een kopje cappuccino? PAKKET 1-9

10 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN Wie laatst lacht... Knip het gezelschapsspelletje in bijlage uit volgens de instructies en speel het met je buurman. De spelregels vind je hieronder: Leg het spelbord zo, dat de rijen stippen links en rechts voor je liggen. Schik de fiches op de linkerstippen van het spelbord: een fiche op de eerste stip, 5 fiches op de middelste en 7 fiches op de achterste stip. Beslis wie begint en wissel dit bij elke ronde af. De speler die begint neemt een willekeurig aantal fiches van een stapeltje en verplaatst ze naar de overkant. De volgende speler doet hetzelfde. Zo wisselen de spelers elkaar af, waarbij ze telkens een en hoogstens alle fiches van een stapel verplaatsen. Degene die de laatste fiche moet verplaatsen, verliest de ronde. Wie als eerste vijf rondes wint, is eindwinnaar. PAKKET 1-10

11 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN PAKKET 1-11

12 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN Vouw eens een dubbeldekker! PAKKET 1-12

13 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN PAKKET 1-13

14 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN PAKKET 1-14

15 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN Zoek bij elke instructie de juiste tekening. Hoe draag je zorg voor je ogen? Zorg voor voldoende licht. Lees en schrijf op een afstand van 30 cm. A B Blijf bij het televisiekijken op een behoorlijke afstand van het toestel. Zorg dat het licht van links komt als je schrijft. Zet een lampje achter het televisietoestel. Staar niet pal in de zon. Wrijf niet met vuile handen in je ogen. C D E F Neem een potlood, kijk naar het raster hieronder en volg de instructies van je leerkracht A B C D E F G H I J K L M N O PAKKET 1-15

16 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN Om met je buur uit te proberen: Teken in het rooster een eenvoudige figuur. Schrijf instructies voor je buur om de tekening na te maken. Sla geen stappen over en formuleer alles als bevel. Laat de tekening niet aan je buur zien, maar geef duidelijke instructies zodat hij dezelfde figuur kan tekenen; praat duidelijk. Wissel nu van rol en volg de instructies van je buur op A B C D E F G H I J K L M N O A B C D E F G H I J K L M N O PAKKET 1-16

17 luisteren lezen en kijken spreken INSTRUCTIETAAL TELEFONEREN Hieronder staan tien zinnen. Zes ervan vormen een instructie. Schrijf de zes stappen van de instructie in de juiste volgorde. 1 Daar zie je een zebrapad. 2 Daar neem je de eerste straat links. 3 Je neemt de eerste straat links, vlak na dat kruispunt. 4 Het postkantoor is op de hoek. 5 Aan de kerk staan stoplichten. 6 Halfweg deze straat neem je het kleine paadje links. 7 Je loopt hier eerst rechtdoor tot voorbij de kerk. 8 En je loopt tot het einde ervan. 9 Pas op, niet de tweede, want die loopt dood. 10 Dan neem je de eerste straat links. Maak instructies van de volgende zinnen. 1 Er moeten huistaken opgehaald worden. 2 Wil je naar de bakker gaan? 3 Al die rommel moeten we opruimen! 4 Ze openen de flessen met een kurkentrekker. 5 Ze moeten de ladder halen en op het dak klimmen. Een instructie wordt geformuleerd als een bevel. Instructies kunnen mondeling of schriftelijk meegedeeld worden. Een instructie moet kort, helder en duidelijk zijn. PAKKET 1-17

18 luisteren en spreken TELEFONEREN Hallo, met mij! De telefoon wordt misschien stilaan een beetje verdrongen door sms en mail, maar in veel gevallen blijft het de beste en snelste manier van communicatie. Lees het telefoongesprek. Receptionist: Goedemorgen, Coca Cola, met Sabine Op de Beeck. Waarmee kan ik u van dienst zijn? Dhr. De Laet: Goedemorgen, u spreekt met mijnheer De Laet van brouwerij De Laet & zonen. Kan ik met mijnheer Verstraeten spreken? Receptionist: Mijnheer Verstraeten is naar een congres in Amerika en komt pas aanstaande donderdag terug. Dhr. De Laet: Kan ik dan een boodschap achterlaten? Receptionist: Jazeker, zegt u het maar. Dhr. De Laet: Kunt u hem laten weten dat de afgesproken vergadering van 15 november niet om drie uur, maar om vijf uur plaatsvindt. Als dit niet uitkomt voor mijnheer Verstraeten kan hij mij nog altijd contacteren op nummer Receptionist: Goed, dus ik zal hem laten weten dat de vergadering van 15 november verplaatst is van drie uur naar vijf uur en dat hij u altijd kan bereiken op nummer Dhr. De Laet: Nee, nee, het nummer is Receptionist Oh ja, sorry Dat is genoteerd. Dhr. De Laet: Oké, dank u wel en tot ziens. Receptionist: Tot ziens mijnheer De Laet. Speel het telefoongesprek na. Let eens extra op je uitspraak! Wat liep even mis in dit gesprek? Hoe voorkom je deze fout? PAKKET 1-18

19 luisteren en spreken TELEFONEREN Onderstreep of markeer de belangrijkste informatie in dit gesprek. Beantwoord nu bondig de onderstaande vraagjes. WIE telefoneerde? VOOR WIE is de boodschap? WANNEER vond het gesprek plaats? WAT houdt de boodschap in? Vul de memo in. terwijl U even weg was, heeft Dhr. - Mw. firma tel nr. opgebeld Mededeling zich gemeld wil U spreken zal terugbellen zal terugkomen vraagt om op te bellen DRINGEND datum uur PAKKET 1-19

20 luisteren en spreken TELEFONEREN Kaartjes reserveren! Lees het telefoongesprek. KNS: Mevr. Boekx: KNS: Mevr. Boekx: KNS: Mevr. Boekx: KNS: Mevr. Boekx: Goedenavond, KNS, met Filip Stevens. Goedenavond, u spreekt met mevrouw Boekx, de secretaresse van Dr. Avonts. Ik had graag plaatsen gereserveerd voor de dokter en zijn familie voor de voorstelling Les Misérables. Ja, voor wanneer had u nog graag kaartjes gehad, want er zijn nog maar een paar data vrij. Misschien is het dan handiger als u mij zegt welke data nog vrij zijn. Ik zal u dan later terugbellen. Er zijn nog enkele plaatsen vrij op vrijdag 20 oktober en nog enkele op zaterdag 28 oktober. Iedere keer om acht uur. Voor vrijdag heb ik nog plaatsen van 12,50 en 25 euro en voor zaterdag de 28ste nog van 25 en 37 euro. Bedankt voor de informatie. De dokter zal u zelf zo snel mogelijk iets laten weten. Graag gedaan en tot ziens. Dag! Onderstreep of markeer de belangrijkste informatie in dit gesprek. Beantwoord kort de onderstaande vraagjes. VOOR WIE is de informatie bedoeld? WAT is de boodschap? WANNEER zijn er nog plaatsen vrij? PRIJS? WELKE informatie heeft de dokter zeker nog nodig om zijn plaatsen te reserveren? PAKKET 1-20

21 luisteren en spreken TELEFONEREN Schrijf de memo. Voor: Van: Betreft: Datum: De baas van je vader laat weten dat hij zo snel mogelijk contact met hem moet opnemen. Je moeder heeft een prijsofferte gevraagd voor de herstelling van de vaatwasser. De technicus belt op om te zeggen dat het ongeveer 150 euro zal kosten (verplaatsingskosten niet inbegrepen). Hij vraagt haar akkoord. De trainer van je broers voetbalploeg laat weten dat de match van volgende zondag 2 uur eerder begint. De afspraak aan het lokaal wordt vervroegd! De tandarts belt op om een afspraak die je zus maakte, te verplaatsen. De beste vriendin van je zus belt op om een ruzie bij te leggen. Je zus is niet thuis, maar je wil haar zeker laten weten dat haar vriendin zich wou verontschuldigen. Een tante belt om te vragen of er iemand morgenavond kan komen babysitten. De klastitularis wil zo snel mogelijk weten of je broer meegaat op schoolreis. PAKKET 1-21

22 luisteren en spreken TELEFONEREN Hallo met mij! Speel de volgende situaties. Je leerkracht speelt de tegenpartij! Vraag een Joepie-abonnement aan. - Vraag de prijs. - Zeg duidelijk je naam en adres. - Vraag wanneer je het eerste nummer mag verwachten. Informeer bij de firma Philips wanneer je cdspeler, die voor herstelling bij hen is, afgehaald kan worden. - Je wil nu al weten hoeveel de reparatie zal kosten. - Je kent de openingsuren van de winkel niet en vraagt ze dus. Bereid een telefoongesprek goed voor: - Wat wil je meedelen/vragen? - Spreek duidelijk en beleefd. - Ga na of je de boodschap goed begrepen hebt. - Stel vragen indien nodig. - Herhaal telefoonnummers en namen, zodat je zeker bent dat de gegevens kloppen. - Stel een memo op indien nodig. H PAKKET 1-22

23 luisteren taalbeschouwing en spreken LOPERWERKWOORDEN TELEFONEREN Het juiste (werk)woord Frank, als je die oude jas aandoet, doe dan tenminste alle knopen dicht! Als je wijn in de glazen wil doen moet je het licht boven de tafel aandoen. Mijn papa doet zijn kleren in zijn koffer, want hij gaat een reis doen. Er wordt nogal veel gedaan in deze zinnen. Maar wat precies? Gebruik een nauwkeuriger werkwoord om deze activiteiten uit te drukken. De auto rijdt over de autoweg bolt snort stuift racet Geef de betekenis van de verschillende werkwoorden uit het voorbeeld. Beschrijf zelf op vijf manieren een rijdende auto. PAKKET 1-23

24 luisteren taalbeschouwing en spreken LOPERWERKWOORDEN TELEFONEREN Vervang de nietszeggende werkwoorden (loperwerkwoorden) Gutenberg maakte in 1457 het eerste boek. De telefoon gaat. Op het persbureau werkt de fax dag en nacht. Op een drukke marktdag stappen veel mensen voorbij de kraampjes. De journalist maakt een artikel. Na de voorstelling gaan de mensen naar de uitgang. Ik doe het boek open op pagina 36. De sergeant zegt tegen zijn manschappen: Links, rechts, links, rechts,...! De eerste krant kwam in Duitsland rond De Egyptenaren maakten tekens in steen. De dronken gast zit half slapend op de bank. Morse maakte een alfabet van strepen en punten. PAKKET 1-24

25 luisteren taalbeschouwing en spreken LOPERWERKWOORDEN TELEFONEREN Onderstreep in volgend gedicht alle werkwoorden. En heel toevallig En heel toevallig, op een ochtend een ochtend van niets vergat ik nog lang en gelukkig te leven. Ik dacht: wat ben ik nù toch vergeten? Ik ging alles na wat ik bezat, klampte me aan vermoedens vast, wees onwaarschijnlijkheden slechts met moeite af, trok rimpels, beet op nagels, draaide seconden om en om, zei: desnoods... of: wat er ook gebeurt... of: ik zal... had overal alles voor over, maar ik vond niet wat het was wat ik toen, die ochtend, toevallig vergat. Uit: Er ligt een appel op een schaal van Toon Tellegen, Querido, 1999 PAKKET 1-25

26 luisteren taalbeschouwing en spreken LOPERWERKWOORDEN TELEFONEREN Maak eens een fanfareervers! Haal tien woorden uit een krant of boek. Maak er (bijna) allemaal werkwoorden van, zo krijg je een origineel gedicht. b.v. boek, thuis, appel, vake, clown, atlas, ooggetuigen, jaartallen, stijl, bureaulamp Boeken en atlassen jaartallen ooggetuigen van vroeger Een clowntje appelt onder de bureaulamp Vake thuist in stijl Een zin zonder werkwoord is geen zin. Hoe preciezer het werkwoord, hoe duidelijker de zin. Vermijd loperwerkwoorden. PAKKET 1-26

27 luisteren lezen en kijken spreken TELEFONEREN POËZIE Redeloos rijmen Het is tijd om heen te gaan Tijd, ondanks de klokken, Tijd, ofschoon de kunstenaars nog naar Arti sjokken. Alles gaat voorbij, mijn lief, Niets blijft bij het oude. Zelfs de liedjes die ik zing zijn je reinste claude. Fram is boos en schrijft niet meer, Abri koos een ander En die hebben liefgehad schreien om elkander. Schreien, schoon de zomerbries Door de blaren ritselt Want de Duitse bief is stuk En de Weense schnitzelt. (Uit: Redeloze Rijmen van Daan Zonderland, Prisma, 1960) Is dit poëzie? Waarom wel/niet? Hoe noemt de dichter zijn schrijfsels zelf? Verklaar de titel van de dichtbundel waar dit gedicht uitgehaald werd. PAKKET 1-27

28 luisteren lezen en kijken spreken TELEFONEREN POËZIE Daan Zonderland is een Nederlander. Kan je dat afleiden uit dit gedicht? In de titel van de dichtbundel wordt twee keer dezelfde beginletter gebruikt. Deze stijlfiguur heet: Ook andere auteurs maken gretig gebruik van deze stijlfiguur. Geef vijf titels van Suske en Wiskealbums waarin ze voorkomt. Waarom schrijf ik Ik schrijf omdat ik wil schrijven dat ik gelukkig ben. Op een dag zal het zover zijn en zal ik schrijven met mijn tong tussen het puntje van mijn tanden, en met rode oren en rode wangen: ik ben gelukkig. Als ik daarna ooit nog twijfel en meen dat ik verdrietig ben of de wanhoop nabij of zelfs reddeloos verloren, kan ik altijd opzoeken wat ik werkelijk ben: gelukkig. (Uit: Er ligt een appel op een schaal van Toon Tellegen, Querido, 1999) Wat is in jouw ogen het grootste verschil tussen dit gedicht en het vorige? Ken je nog andere vormen van poëzie? Er bestaan ontelbare vormen van poëzie. Het onderscheid tussen een versje, rijmpje, gedicht of poëtische literatuur is niet altijd makkelijk te maken. PAKKET 1-28

29 luisteren leesplezier en spreken TELEFONEREN Roodkapje en de wolf uit Gruwelijke rijmen van Roald Dahl, Fontein, 1999 Op een der eerste lentedagen voelde Wolf de honger knagen, dus klopte hij bij grootmoe aan. Zij deed open, zag hem staan met scherpe tanden, valse lach. Hij gromde grijnzend: 'Goedendag.' De arme grootmoe schrok zich naar: Straks eet hij me op met huid en haar. Ze sloeg de spijker op zijn kop, want hij vrat haar in één hap op. Maar grootmoeder was taai en schriel, hetgeen de wolf maar slecht beviel. Ze is te weinig, klaagde hij, dat is toch geen heel maal voor mij. Na zo'n schriel scharminkel moet je als wolf minstens nog een toetje. Terwijl hij heel boosaardig lachte, zei hij: Ik denk, dat ik zal wachten tot Roodkapje, t mals, jong ding, terugkomt van haar wandeling. Grootmoe s kleren, moet je weten, die hij natuurlijk niet op had gegeten, heeft hij opgeraapt en aangetrokken; haar jas, haar muts en ook haar sokken. Hij kamde en krulde zelfs zijn haar. In grootmoe s stoel zat Wolf toen klaar. Het kleine meisje kwam al gauw en vroeg aan Wolf traditiegetrouw,: O grootmoe, wat heb je n grote oren. Dan kan ik je beter horen. Wat n grote ogen! zei ze zoet. Dan kan ik beter zien wat je doet, zei Wolf, terwijl hij naar haar staarde, en watertandde en likkebaardde. Na dat karkas, vol bot en haar, dacht hij, smaakt zij als kaviaar. Maar Roodkapje knipoogde en zei: O, wat een mooie bontjas heb jij! Fout! riep Wolf haar nijdig toe. Wat heb je grote tanden, grootmoe, dàt moet je zeggen, ezelskop. Nou ja, dan eet ik je zo maar op. t Kind lacht en trekt in een wipje een revolver uit haar slipje. Ze richt hem op het grote beest en beng, beng die is er geweest! Een week of wat later, ik weet t nog goed, heb ik in het bos Roodkapje ontmoet. Ik herkende haar bijna niet, dat snap je, zo zonder cape en zonder rood kapje. Hallo! riep ze vrolijk. Zie je wel mijn prachtige bontjas van WOLVENVEL! PAKKET 1-29

30 luisteren woordenschat spreken TELEFONEREN POLITIEK Eendracht maakt macht In nieuwsuitzendingen, documentaires of praatprogramma's worden veel politieke begrippen gebruikt. Als je wil kunnen volgen, moet je van de belangrijkste de betekenis kennen. EEN RECHTS- EN VERZORGINGSSTAAT België is een rechtsstaat. De regering (alle ministers samen) beschikt niet over een onbeperkte macht. Niet alleen de burgers zijn verplicht volgens bepaalde regels te leven, ook de overheid. Wetten komen op een democratische manier tot stand. België is een verzorgingsstaat. Wie zonder werk valt, krijgt een uitkering. Wie ziek wordt, krijgt de kosten grotendeels terugbetaald. Wie te oud is om te werken, ontvangt een pensioen. Het parlement (de Kamer en Senaat) maakt wetten, controleert de regering en verandert indien nodig de grondwet. In de Kamer worden de politieke besluiten genomen. In de Senaat wordt er vooral veel nagedacht en gepraat over de goede en slechte gevolgen van een bepaalde wet. Zoek in de tekst een ander woord voor: de leiding van het land onbegrensd geldelijke steun bij werkloosheid geldelijke steun na het beëindigen van je loopbaan de basiswetten van de samenleving In onderstaande lijst staan verschillende begrippen. Tien daarvan zijn op hun plaats in een democratische samenleving. Zet een kruisje voor deze woorden. Tip: gebruik je woordenboek indien nodig! verkiezingen ambtenaar persvrijheid fraude advocaat executie verkeersboete leerplicht dictator Kamer belastingen racisme president meningsvrijheid corruptie gezondheidszorg PAKKET 1-30

31 luisteren woordenschat spreken TELEFONEREN POLITIEK DE KLEUREN MAKEN DE MAN Tot welke politieke kleur behoren deze Vlaamse partijen? Deze partijen behoren tot de meerderheid: Deze zitten in de oppositie: WIE HELPT DE BURGEMEESTER? De staat aan het hoofd van de en is als dusdanig de spilfiguur. Hij zit het en de gemeenteraad voor. Hij wordt benoemd door de nadat hij werd voorgedragen door de. Hij is de vertegenwoordiger van de regering en de. De burgemeester zorgt ervoor dat de en de van die overheden worden uitgevoerd. PAKKET 1-31

32 luisteren woordenschat spreken TELEFONEREN POLITIEK De burgemeester is ook hoofd van de en waakt over naleven van de wetten en verordeningen. De burgemeester ondertekent ook alle gemeentelijke, samen met de. De burgemeester heeft recht op een ten laste van de gemeente. Het van burgemeester en schepenen kan je beschouwen als de regering van de gemeente. Het neemt het waar en voert de besluiten van de uit. Als je het schepencollege beschouwt als de regering van de gemeente, is de gemeenteraad het. Kies uit en vul in: wetten - koning - parlement - burgemeester - wedde - gemeenteraad - besluiten - gemeenteraad - lokale politie - gemeente - dagelijks bestuur - provincie - politie - gemeentesecretaris - schepencollege - briefwisseling - college Wij leven in een democratie. België is een rechts- en verzorgingsstaat. In een democratie bestaan verschillende politieke partijen. Het land wordt geregeerd door de premier en zijn ministers, de gemeente door de burgemeester en zijn schepenen. PAKKET 1-32

33 luisteren schrijven en spreken BRIEF TELEFONEREN EN MAIL Van brief tot In veel gevallen is het sturen van een tje een snelle en comfortabele manier van communicatie. Maar in andere gevallen is een klassieke brief toch meer aangewezen. Bedenk zelf enkele situaties waarbij het schrijven van een brief nodig is. Schoten, 7 januari 2004 Lieve oma en opa Met dit briefje wil ik jullie eerst en vooral het allerbeste toewensen voor het nieuwe jaar. Hopelijk gaat het met de gezondheid van opa dit jaar een stuk beter! Ten tweede wil ik jullie natuurlijk ook bedanken voor de mooie som geld die jullie op mijn rekening gestort hebben. Zoals jullie weten, ben ik aan het sparen voor een motorfiets en nu komt die droom weer een stukje dichterbij! Voor de rest gaat alles hier zijn gewone gangetje: mama en papa hebben het druk in de zaak, Lies heeft het druk met haar vriendje en poes Boris heeft het druk met absoluut nietsdoen... Ik blijf mijn best doen op school (nou ja, meestal toch!) en kijk er reeds naar uit om in de krokusvakantie bij jullie te komen logeren! Heel veel groeten Jorgen PAKKET 1-33

34 luisteren schrijven en spreken BRIEF TELEFONEREN EN MAIL Schrijf ook eens een brief naar je oma die in Engeland woont en nog niet beschikt over een computer met internetverbinding. Ze heeft net een operatie ondergaan en je wenst haar een snelle genezing toe. PAKKET 1-34

35 luisteren schrijven en spreken BRIEF TELEFONEREN EN MAIL Hoe ziet de envelop eruit? Schoten, 7 januari 2004 Beste Inge, Tom, Lisa en Lorin, Eerst en vooral: onze beste wensen voor het nieuwe jaar!!! Om het jaar alvast swingend in te zetten, misschien vooral voor Tom en Lorin ;-), deze uitnodiging: Op 8 februari wordt er van 13.00u tot 17.00u een workshop afro-braziliaanse percussie georganiseerd in café De Bierbuik. De leraar is Antonio de Pollo Junior uit Ciskebab (Brazilië). Kostprijs: 25 Euro. Bij inschrijving vooraf wordt er een instrument voorzien. Als jullie zin hebben, laat mij dan iets weten. Dan stuur ik meer details. mvg Marc PAKKET 1-35

36 luisteren schrijven en spreken BRIEF TELEFONEREN EN MAIL De smiley die je in deze mail terugvindt, is waarschijnlijk de meest gebruikte. Wat drukt dit tekentje uit? Wat betekent de afkorting onderaan? Verbind onderstaande "smileys" met hun betekenis: 1 :-)) A Oh wat mooi... Snif, snif... 2 :,-) B Knipoog! 3 >:( C Ja ja, dat zal wel. Ik geloof er niks van! 4 :-*} D Mijn lippen zijn verzegeld. 5 :-0 E Waauw!!! Geweldig!!! 6 ;-) F Wablieft... Daar kijk ik van op! 7 :-[ G Hips! Dat laatste pintje was er één teveel... 8 :-# H Nu ben ik echt woest! PAKKET 1-36

37 luisteren schrijven en spreken BRIEF TELEFONEREN EN MAIL Zoek via een zoekmachine uit of je favoriete auteur een eigen website en/of adres heeft en stel een mail op met 5 vragen die je hem/haar zou willen stellen. Om een brief te schrijven volgen we het stappenplan schrijven (zie achteraan). Begin je brief niet met Ik.... Leg in de eerste alinea kort de reden van je schrijven uit. Gebruik geen te moeilijke woorden. Een sturen is een snelle en handige manier om met iemand te communiceren. De regels voor een zijn minder strikt, maar een correcte aanspreking en beleefde taal blijven geboden! PAKKET 1-37

38 luisteren en spreken STREEKTAAL TELEFONEREN EN DIALECT Wij verstaan mekaar... VLAANDEREN BOVEN Kwatongen beweerden dat ik bij de test aardrijkskunde afgekeken had, maar ik heb volgehouden dat het niet waar was. Zelfs toen de meester me apart nam op de speelplaats en me stevig op de rooster legde, heb ik niet toegegeven. Ook al is mijn vader dan maar een facteur, ik laat me niet doen door die bakkers- en beenhouwerszoontjes! Integendeel, ik heb beweerd dat ik heel hard gestudeerd had voor de toets. Hij hoeft nu ook weer niet te weten dat ik de les maar even tussen de soep en de patatten doorgenomen heb. Amai, hij trapte er helemaal in en keerde gerustgesteld terug naar zijn tasje koffie in de leraarskamer. Gelukkig maar, anders mocht ik mijn weekendje met de scouts wel vergeten. En dat zou jammer zijn, want ik heb net een nieuwe luchtmatras gekregen. Dit lijkt je een perfect verstaanbare Nederlandse tekst? Nochtans zouden Nederlanders er weinig van begrijpen. De vetgedrukte woorden zijn typisch Vlaamse uitdrukkingen. Vervang ze door standaardtaal. PAKKET 1-38

39 luisteren en spreken STREEKTAAL TELEFONEREN EN DIALECT Luister naar het lied Een heel verschil van Margriet Hermans (Vlaamse) en Robert Long (Nederlander). Kan je de ontbrekende woorden invullen? Wij zeggen De Belg noemt dat Wij zeggen En zij zeggen Da's toch een heel verschil. Holland zegt Bij ons heet dat Wij zeggen En zij zeggen Da's toch een heel verschil. En toch spreken we al eeuwenlang dezelfde taal. En och, eigenlijk is het verschil alleen Dus, hoor jij liever dan zeg ik wel En ik zeg wel Nee, zeg maar Het verschil is eigenlijk nihil, 't gaat erom dat ik je versta. PAKKET 1-39

40 luisteren en spreken STREEKTAAL TELEFONEREN EN DIALECT Als dat geen is, nee dat is een En dit is Oh, bij ons heet dat of, of, da's toch een heel verschil. Jij noemt iets terwijl jij dan weer zegt. Jij spreekt van waar jij dan weer zegt. of en of da's toch een heel verschil. Hoewel, 't verschil is als je't goed bekijkt maar minimaal. Hoewel, we winnen toch erg vaak bij Tien voor taal. Wil jij een Ik lust wel een Ik weet wel een Een Margrietje. En ik betaal, da's niet normaal. 't Gaat erom dat ik je versta. Als ik je maar versta. PAKKET 1-40

41 luisteren en spreken STREEKTAAL TELEFONEREN EN DIALECT AAN DE ANDERE KANT VAN DE OCEAAN Wist je dat er helemaal in het Zuiden, aan het einde van de wereld ook Nederlands gesproken wordt? Een mopje in het Zuid-Afrikaans kan je mits wat inspanning best begrijpen: Een aand op 'n bus Een man wat hoog in die takke was, klim een dag op die bus. Hy steier in die gangetje op en val neer langs 'n bejaarde dame. Sy kyk en sê: Ek het nuus vir jou. Jy is reguit op pad hel toe! Die man spring op en roep: Stop! Stop! Ek is op die verkeerde bus! Die kreuner In 'n teater sit 'n man vreeslik en kreun, soveel dat die bestuurder geroep word om hom te komen stilmaak. Ooh, aah,... kreun die man. Meneer, vraag die bestuurder beleefd. U steur die ander klante in my teater al u so lawaai. Kan dit miskien iets stiller? Ooh, euh,... Ek sal probeer... kreun die man terug. Maar die kreunery gaan voort, en 'n polisieman word gebel om hom te kom verwyder. Wat is u naam vra die polisieman. Ooh... Van der Merwe... ah, antwoord die kreuner. En waar kom u vandaan? Ooh, van die balkon... aah... PAKKET 1-41

42 luisteren en spreken STREEKTAAL TELEFONEREN EN DIALECT Warm groete 'n Egpaar van Gauten het een winter besluit om vir 'n langnaweek na Durban te gaan om 'n bietje te ontdooi. Omdat hulle albei werk, kon hulle nie saam vlieg nie. Die man het dus reeds die donderdag vertrek en sy vrou sou hom die volgende dag volg. By sy aankoms het hy by die hotel ingeboek en toe 'n e-possie aan sy vrou gestuur. Ongelukkig het hy een letter in haar adres verkeerd getik, sodat die boodskap by iemand anders uitgekom het. In Bloemfontein het 'n weduwe pas van haar man se begrafnis af teruggekom. Die weduwee het gou gaan e-pos aftap, in die verwagting om troosboodskappe van familie en vriende te kry. Toe sy die eerste boodskap lees, val sy flou neer. Die volgende boodskap was op die scherm: to: my geliefde vrou from: jou liefhebbende man subject: Ek het aangekom! Ek het sopas aangekom en is ingeboek. Ek sal sorg dat alles gereed is vir jou koms môreoggend. Ek sien naarna uit op jou weer te sien! Hoop jou reis is net so voorspoedig soos myne. Liefde! PS Dit is regtig baie warm hier onder! Chinese Een in elke vijf mense in die wêreld is chinees. Ons is vijf mense in my familie, dus moet een van my familielede ook Chinees wees. Miskien is dit my ma of my pa. Of my ouer broer Frikkie. Of my jonger broer Lee Wong. Maar ek dink dis Frikkie. PAKKET 1-42

43 luisteren en spreken STREEKTAAL TELEFONEREN EN DIALECT Algemeen beschaafd Antwerps Zoek een alternatief voor volgende woorden en uitdrukkingen in je eigen dialect. Vraag raad aan oudere familieleden of kennissen. Zij kennen misschien nog de typische uitdrukkingen. ambras: ribedebie: bekaanst: verniet: geire: semmelen: ne spannentrap: een blaffetuur: een klotteke: een efforke: een seuze: een masjoefel: een saflet: een zjakos: tarara zeg: zjattenentalore: kraag er de weubbe van: kzentzoemuugaskaapap: PAKKET 1-43

44 luisteren leesplezier en spreken TELEFONEREN Zacht als de wind van Jaqueline Woodson, Facet, 2002 Jeremiah keek de gymzaal rond. Groter dan die van Tech. Nieuwer. Met wanden van glasfiber, met gecapitonneerde palen en zo'n vloer waarop je je voelde opveren. In het midden sprong een kastanjebruine en grijze panter over het Percy embleem. Hij keek naar de bewegingen van Rayshon en Kennedy. Kennedy soepel, zoals hij ook door de school liep. Hij was al zijn hele schoolleven op Percy. Kennedy was vriendelijk en populair. Rayshon was een tweedejaars. Op zichzelf, een eindje van de anderen vandaan tijdens de time-outs en na de training onmiddellijk verdwenen. Zijn spel was een beetje slap, maar op de vloer lachte hij veel en sloeg met Miah altijd de vijf als een van hen een mooie beweging had gemaakt. De eerste trainingsdag boog Rayshon zich naar hem toe en fluisterde: 'Wij zijn de drie zwarte musketiers.' Jeremiah had gelachen en geknikt. Het was een grap, maar er school ook iets waars in. Iets wat hij en Rayshon en Kennedy begrepen. 'Beweeg je kont of je krijgt vanavond gefrituurde cactus te eten, Joe!' brulde coach Avery tegen een nieuweling. Jeremiah dacht aan zijn eerste training, toen een knaap genaamd Braun aan hem vroeg: 'Zeg, ben jij familie van Norman Roseling, die filmer?' 'Wij zijn één grote familie!' had Kennedy voor hem geantwoord. Braun keek verstoord. In afwachting van de coach zaten ze op de tribune. Jeremiah pakte de bal van Kennedy af en begon te dribbelen, speelde de bal tussen zijn benen door, heen en terug. 'Man, denk je nu echt dat ik op dit schooltje zou zitten als mijn vader een beroemde regisseur was?' Lachen. Braun sloeg de vijf met hem en lachte ook. Jeremiah mocht Braun wel. En er zaten nog een paar toffe gasten in het team. Maar hij miste Tech en Carlton en de jongens met wie hij sinds zijn jeugd had gespeeld. Hij kneep zijn ogen dicht. Op zijn kamer stond een foto van Carlton en hem, acht jaar, de armen om elkaars schouders en tussen hen in, op de grond, een basketbal. Acht jaar. Lang geleden. Ze speelden altijd samen. Hij deed zijn ogen weer open en keek het team langs. Die jongens waren nu zijn teamgenoten. En als hij wilde dat het team zou werken, moesten ze zijn maten worden. Hij moest ze aardig vinden, respecteren, of hun spel nu sterk of zwak was. PAKKET 1-44

45 luisteren leesplezier en spreken TELEFONEREN 'Trui uit, Roselind,' zei de coach, wijzend naar de vloer. 'Joe, ga zitten.' Jeremiah trok zijn trui over zijn hoofd en stapte op de vloer, klapte de hand met Joe toen ze elkaar passeerden. Hij was niet de langste van het team, maar in de voorbije week had hij ontdekt dat hij verreweg de snelste was en het beste schot had. Kennedy stuiterde hem de bal toe. Hij misleidde de blokker, schoot. De bal viel zonder mankeren door de basket. 'Je hebt het loopje, superster,' fluisterde Peter, ook een tweedejaars. 'Begrijp je wel?' Jeremiah gaf hem een knipoog, hield zijn mond. Peter stak zijn hand op voor de vijf. 'Op mijn naamplaatje staat Peter Hayle, weet je nog? We hingen de eerste dagen tegen elkaar.' 'Weet ik nog,' zei Jeremiah, de opgestoken hand beantwoordend. Hij had er een hekel aan als blanke jongens het zwarte taaltje probeerden na te apen. 'Moet mijn schot ook zo zien te krijgen. Net zo bewegen als jij? Begrijp je wel?' 'Dat is het spel,' zei Jeremiah. Samen sjokten ze terug. Rayshon keek hen hoofschuddend na. 'Moet jouw spel in de benen krijgen ' zei Hayle. En miste een bal. 'Hou jij je hoofd maar bij het spel, Hayle!' riep de coach. 'Kop erbij!' Jeremiah stal de bal, stak het veld over en scoorde. 'Wat is dit!' brulde de coach. Zijn gezicht zag rood van woede. 'Een eenmansteam. Douchen! Ik heb het gehad met jullie voor vandaag!'. Hij pakte zijn klembord en stevende de zaal uit. 'Zie je,' zei Rayshon tegen Jeremiah. 'Zag er goed uit, man.' Jeremiah lachte. Ze sloegen de vijf. Rayshon hield zijn hand op voor Peter. 'Zie je, blanke.' Peter kreeg een kleur, sloeg de uitgestoken hand. Rayshon grinnikte, pakte zijn tas, zwaaide nog een keer en liep de zaal uit. 'Die jongen moet de trein halen,' merkte Peter op. En terwijl hij samen met Jeremiah opliep naar de kleedkamer: 'Heeft twee baantjes. Verleden jaar sloeg Percy hem aan de haak met een beetje cash, maar niet het volle pond.' Jeremiah trok zijn T-shirt uit, veegde het zweet ermee uit zijn nek, trok zijn kluis open. 'Moeten dan goed betaalde baantjes zijn.' 'Mijn vader sloeg hem verleden jaar aan de haak,' zei Peter. Hij stak zijn hoofd onder de douche. 'Public relations gedoe, begrijp je wel? Proefje. Maar Rayshon ging erop in en mijn ouwe was van "Man, ik pak deze swinger". Begrijp je wel?' 'En jij?' 'Ik? Werken, bedoel je?' Peter trok zijn wenkbrauwen op. 'Ik werk niet, man.' Jeremiah sloeg zijn kluis dicht. Het stak hem dat Rayshon moest werken om naar school te kunnen en dat Peter hier zijn junktaaltje kon uitslaan. Zelfs Peters vader sloeg Rayshon aan de haak met een baantje. Het was niet eerlijk. 'Kom een keer bij mij langs,' zei Peter. 'We hebben een tennisbaan.' Jeremiah draaide zich om. 'En als jij nu 's bij mij langskomt?' Peter keek hem verbaasd aan, grijnsde toen. 'Waar jij rondhangt? Oké man.' 'Fort Greene. Brooklyn.' Peter kreeg een bedachtzame uitdrukking. 'Nou, nee, man. Brooklyn doe ik niet. Hou 't bij East Side.' PAKKET 1-45

46 luisteren leesplezier en spreken TELEFONEREN Nu was het Jeremiahs beurt om te grijnzen. 'Misschien dat je daarom zo slap speelt.' En voordat Peter iets kon antwoorden, stapte hij in een douche en trok de deur achter zich dicht. Hij liet het warme water over zijn gezicht lopen, over zijn rug. In de douchecabine naast de zijne begon iemand luid en vals te zingen. Jeremiah klemde zijn lippen op elkaar. Wat deed hij hier? Verandering is goed, zei oma altijd. Kijk maar naar de seizoenen. Je wilt toch niet je hele leven op één plek blijven staan tot het mos tussen je tenen door groeit? Toen hij onder de douche vandaan stapte was Peter vertrokken. Jeremiah slaakte een zucht van opluchting, staarde naar zichzelf in de spiegel. Zwart. Hij was zwart en lang en had wilde haren. Aan de andere kant in de kleedkamer waren zijn teamgenoten aan het dollen. Hij had ze meteen de eerste dag moeten vertellen wie zijn vader was. Ze op hun plek zetten. Nu dachten ze dat hij gewoon zo'n zwarte van Brooklyn was. Maar hij was niet zo'n zwarte. Hij was de zoon van Norman Roselind. De zoon van Nelia Roselind. Hij had de wereld rondgereisd. Hij was op plekken geweest die deze blanken niet eens konden spellen. Kennedy ving zijn blik en zwaaide gedag. Jeremiah keek hem na. Nog één zwarte musketier over. Wat moest hij hier bij al die blanken? Hij staarde weer in de spiegel. Zij. 'Zij is ook blank,' fluisterde hij tegen zijn spiegelbeeld. Achter zich hoorde hij lachen. Het voelde alsof ze allemaal naar hem wezen en lachten. PAKKET 1-46