Vroegtijdige inzet partusassistentie

Transcriptie

1 1. Doel - De verloskundige en kraamverzorgende zijn bekend met de werkafspraken omtrent de vroegtijdige inzet van de kraamverzorgende bij partusassistentie. Dit draagt bij aan het bewerkstelligen van een positieve bevallingservaring in de thuissituatie; - De kraamverzorgende kent de cliëntenfolders over : Jouw bevalling Hoe bereid je je voor? En Hoe ga je om met pijn? o o ereid%20je%20je%20voor.pdf _pijn%20(1)%20nl.pdf - De kraamverzorgende beschikt over de kennis en vaardigheden om op een goede manier ondersteuning te kunnen geven tijdens de latente en/of actieve fase van de baring. 2. Toepassing Deze werkinstructie is van toepassing voor verloskundigen en kraamverzorgenden bij een vroegtijdige inzet partusassistentie. Het College Perinatale Zorg (CPZ)meldt in haar plan van aanpak (februari 2012) dat ze het advies van de stuurgroep zwangerschap en geboorte Vanaf het begin van de bevalling wordt de zwangere niet meer alleen gelaten. Zij wordt begeleid door een kraamverzorgende of O&G-verpleegkundige en bewaakt door een medisch professional. De KNOV heeft hiervoor het Kwaliteitskader ontwikkeld met als titel: goed getrainde kraamverzorgende vroegtijdig in te zetten bij een bevalling. Naviva heeft een groot aandeel gehad in het tot stand komen van dit Kwaliteitskader, mede door de start van een pilot samen met de KNOV in juli Inmiddels hebben enkele kraamorganisatie de training van Naviva overgenomen. Op initiatief van het CPZ is de website gestart met informatie voor ouders en professionals. Het is een informatief, kritische site met links naar andere websites o.a. naar; In de werkinstructie staan de werkafspraken omtrent vroegtijdige inzet beschreven. Bij deze werkinstructie hoort de bijlage informatie Vroegt gebaseerd op de KNOV standaard. Hierin staat de kennis en de ondersteuningsmogelijkheden beschreven die een kraamverzorgende bij een vroegtijdige inzet aan de barende en haar partner kan bieden. 3. Toelichting Er is sprake van een VIP inzet als de inzet van de medewerker langer dan drie uur duurt. Zorgverzekeraars vergoeden deze uren. Blz. 1 van

2 4.Werkwijze Inhoud Onderwerp Bijzonderheden Blz Waarborging deskundigheid -Jaarlijks een verplichte training & thema aanbod Werkafspraken & 6.1 Voorbereiding op bevalling -Van VIP aanbod door verloskundigen tot uitvoering De oproep, Rol k.v. bij ontsluiting Bijlage 1 Punt 1. Info Fasen en processen Wee bewust opvangen - Voorbereidende, latente en actieve fase - Observatie en eerste tips 6 7 -Verloop tijdsduur partus &Partogram - Gemiddelden & KNOV promoot het partogram Gedragobservaties en Fysieke kenmerken - Invloed hormonen en processen op kracht v.d. wee - Effect van angst & Behoefte aanwezige vader - o.a. van open naar gesloten houding, persdrang - Warmte, aanraking, stress. - Afname weeën en ontsluiting & Beleving/ betrokkenheid 9 e.v e.v. 17 e.v e.v. Bijlage 1 Punt 2 Start begeleiding - Contact opnemen met de verloskundige & acties - Technieken en houdingen voor krachtige weeën - Rust houdingen - Houdingen bij rugpijn - Comfort houdingen en technieken Beenweeën Bijlage 2 Info 1. Partogram & 2.Taal van de handen - Opbeurende en fysiologische maatregelen - Toelichting. Echter altijd bellen als je het niet vertrouwd - 5 tips. O.a. voeding & buik op tillen - 5 tips. O.a. zijligging om medische redenen - 12 tips. O.a. over de geboortebal - 17 tips. O.a. de weeën dans, de geboortebal - Schrap zetten, water, massage en schudden - Uitleg termen. & Verlichting door je handen 22 e.v. 3. Ademhaling & 4. Zwangerschapsgym - Langzaam/licht /hyperventilatie & soorten gym 24 e.v. 5. Angstige vrouw & 6. Speciale doelgroepen - 5. Waarborging deskundigheid kraamverzorgenden Jaarlijks wordt elke medewerker die partusassistentie verleent in de gelegenheid gesteld deel te nemen aan een bijscholing om kennis op te frissen in het kader van VIP. Elke medewerker heeft een VIP klapper ontvangen met druk- en massage technieken. E 6. Werkafspraken vroegtijdige inzet De werkafspraken tussen verloskundigen en Naviva omtrent de vroegtijdige inzet van kraamverzorgende bij partusassistentie zijn als volgt door de projectgroep VIP vastgesteld: 1. De verloskundige bespreekt al tijdens de zwangerschap met alle cliënten zonder medische indicatie en partner de mogelijke manieren tot ondersteuning bij de baring, waaronder de mogelijkheid tot vroegtijdige inzet van een kraamverzorgende (ook voor een poliklinische bevalling die thuis start); Er zijn flyers beschikbaar waarop beknopt informatie staat over deze vroegtijdige inzet bij partusassistentie. Voor uitgebreide informatie worden cliënten verwezen naar de website van Naviva: 2. Wanneer de vroegtijdige inzet van de kraamverzorgende gewenst is, schakelt de verloskundige de kraamverzorgende in door de bevallingslijn van Naviva Kraamzorg te bellen. Hierbij geeft de verloskundige aan dat het om een vroegtijdige inzet gaat; Blz. 2 van

3 3. Kraamverzorgende en verloskundige treffen elkaar in het gezin. Indien de verloskundige vertrekt, dan spreekt de verloskundige een belinstructie af met de kraamverzorgende. In het gezin kan een geboorteplan met specifieke wensen aanwezig zijn. Indien de verloskundige niet aanwezig is wanneer de kraamverzorgende arriveert, dan belt de kraamverzorgende naar de verloskundige voor een toelichting op de vroegtijdige inzet, eventuele instructies en om een belinstructie af te spreken; 4. Verloskundige houdt het partogram (zie bijlage) bij gedurende de baring; 5. Indien er een wisseling is van verloskundige dan wordt de betreffende kraamverzorgende hierover geïnformeerd. Indien er een wisseling is van kraamverzorgende dan wordt de verloskundige hierover geïnformeerd; 6. Na de geboorte wordt zoals gebruikelijk het bevallingsverslag ingevuld en eventueel mondeling overgedragen aan de kraamverzorgende. 6. Toelichting op werkafspraken 6.1 Voorbereiding op de bevalling De verloskundige kan tijdens de zwangerschap de mogelijkheid tot vroegtijdige ondersteuning van een kraamverzorgende bespreken met zwangeren en hun partner die thuis gaan bevallen. Eveneens wordt deze mogelijkheid geboden aan cliënten die poliklinisch gaan bevallen. De kraamverzorgende kan dan ingezet worden wanneer de baring begonnen is en zolang de cliënt nog thuis is. Het perspectief op de baring kan door de mogelijkheid van vroegtijdige ondersteuning positief beïnvloedt worden. Voor veel zwangeren en hun partner en met name de nulliparae kan het vooruitzicht om grote delen van de baring alleen te moeten doen, beangstigend werken. Dit sluit aan bij bijlage 3 van d wetenschappelijke onderbouwing. H5;23 en H9; 60 en 61 en H 11. Hieruit blijkt dat steun bij de baring het perspectief van de barende vrouw positief beïnvloed. De uren die de kraamverzorgende voor partusassistentie wordt ingezet worden door de zorgverzekeraars vanuit het eigen bijdrage die aan de cliënt wordt doorberekend. Deze eigen bijdrage kan eveneens vergoed worden door de zorgverzekeraar. Dit is afhankelijk van de verzekeringspolis die de cliënt heeft afgesloten. De zwangere en haar partner worden ook door de verloskundige verder voorbereid op de bevalling. Verwachtingen, angst, pijn en pijnstilling worden bespreekbaar gemaakt. De cliënt wordt betrokken bij het te volgen beleid en eventueel gestimuleerd een geboorteplan te maken. Een matige voorbereiding kan leiden tot verkeerde verwachtingen, onnodige angst, onvoldoende voorbereiding op het omgaan op het omgaan met de baringspijn. Blz. 3 van

4 De zwangere en haar partner kan zich op meerdere manieren voorbereiden op de partus. Vele zwangeren maken hiervoor gebruik van zwangerschapseducatie. Dit wordt waardevol gevonden maar heeft geen bewezen effect op bijvoorbeeld verminderde vraag naar pijnstilling. De voordelen van zwangerschapseducatie zijn dat ze technieken leren om met baringspijn om te gaan en informatie over het verloop van de bevalling. 6.2 Wanneer laat de verloskundige de kraamverzorgende oproepen? Bij het eerste bezoek aan de barende verricht de verloskundige onderzoek, observeert en registreert. Zij bespreekt haar bevindingen en overlegt met de barende en haar partner. De verloskundige krijgt een eerste indruk van de mate van de nodige en aanwezige ondersteuning en de aanwezige draagkracht van de zwangere en heeft al tijdens de zwangerschap de wensen van de zwangere omtrent ondersteuning door een kraamverzorgende doorgesproken. Als de verloskundige inschat dat vroegtijdige ondersteuning door een kraamverzorgende vanaf dat moment wenselijk is, dan belt ze naar Naviva om een kraamverzorgende in te zetten. Deze beslissing kan ook tijdens een later bezoek plaatsvinden. De ondersteuning door de kraamverzorgende kan geboden worden in de latente en/of actieve fase. Uit onderzoek blijkt dat vroegtijdige continue ondersteuning meer effect heeft dan dat het later wordt ingezet (Hodnett Indien intensieve ondersteuning nodig is, wacht de verloskundige in principe bij de cliënt tot de kraamverzorgende gearriveerd is. Zij bespreken dan de situatie en mogelijke manieren ondersteuning. Het kan in geval van nood of bijzondere drukte zijn dat de verloskundige al vertrokken is als de kraamverzorgende arriveert. De verloskundige draagt dan veelal telefonisch over. Het is de verantwoordelijkheid van de verloskundige of zij gebruik maakt van een partogram of een ander registratieformulier. De kraamverzorgende zal haar registraties apart noteren. 6.3 Welke rol heeft de kraamverzorgende bij het bevorderen van de ontsluiting? In de bijlage staan de kennis en vormen van ondersteuning beschreven die de kraamverzorgende aan de barende en haar partner kan bieden. (bijlage: Inhoudelijke achtergrond informatie werkinstructie Protocol Vroegtijdige Inzet Partusassistentie). Hierin staat ook het gebruik van het partogram beschreven. Blz. 4 van

5 BIJLAGE 1 Inhoudelijke achtergrond informatie Bron: Beter bevallen P. Simkin, R. Ancheta. Redactie: T. van Tuyl en M. Zwart (De uitgever heeft toestemming verleend voor overname van illustraties) Doel bijlage Als een kraamverzorgende ingezet wordt ter ondersteuning van de ontsluitingsfase, dient zij kennis te hebben van het geboorteproces en te weten welke praktische vaardigheden uitgevoerd kunnen worden tijdens deze periode. Om een professionele ondersteuning te kunnen geven is het volgende van belang: - De kraamverzorgende kent het verschil tussen de latente en actieve fase. - De kraamverzorgende weet hoe ze de vrouw in partu en partner in de ontsluitingsfase naar behoefte veiligheid en ontspanning kan bieden. - De kraamverzorgende weet hoe ze de barende kan ondersteunen tijdens pijnbeleving, angst en onzekerheid. - De kraamverzorgende weet wanneer zij de verloskundige buiten de gemaakte afspraken moet inschakelen. Inleiding De hersenwerking en het geboorteproces Michel Odent beschrijft dat het geboorteproces voort komt uit het primitieve gedeelte van de hersenen, net als bij zoogdieren. Een mens heeft primitieve (uit de oertijd) en nieuwe hersenen. Hij pleit er voor dat vrouwen tijdens de bevalling het nieuwe gedeelte van de hersenen uitschakelen. Andere zoogdieren zoeken privacy, een gezellige, comfortabele en ru werking van de nieuwe hersenen en laten de middenhersenen en hersenstam het geboorteproces in gang zetten. 1. Achtergrondinformatie over de verschillende fasen en processen Voor kraamverzorgenden is het van belang om diverse fasen en processen te herkennen om bepaald gedrag en uitingen tijdens de baring te kunnen verklaren. Het is bepalend voor haar vorm van begeleiden. Kenmerken van de verschillende fasen Zwangerschap Baring Actieve fase Voorbereidings- of transformatiefase Latente fase Verstrijking Start proces cervicale verweking en verstrijking In toenemende mate verstrijkende cervix Dunne, verstreken cervix Ontsluiting Cervix kan zich 1-2 cm. openen, bij multiparae soms verder Cervix opent zich geleidelijk tot 3 5 cm. Tenminste 3 cm. ontsluiting, ontsluitingssnelheid neemt toe Contracties Toename Braxton-Hickscontracties in frequentie en coördinatie. Meestal worden deze contracties ervaren als Tenminste 2 contracties per 10 min. Grote individuele variatie in weeënpatroon. Geleidelijke toename in duur, kracht, frequentie en Krachtige, pijnlijke weeën, duur gem sec., frequentie elke 2-3 min. Actief opvangen van de weeën is meestal nodig. regelmaat. Meestal wordt de zwangere zich in deze fase bewust van (matig pijnlijke) weeën Indaling v. h. caput Start geleidelijke indaling in het bekken, met name bij nulliprae Geen verdere indaling van betekenis Verdere indaling in het bekken Blz. 5 van

6 Wanneer begint de vrouw bewust haar weeën op te vangen Als een wee niet langer te negeren is, als ze niet kan blijven doorlopen of doorpraten tijdens de weeën. Dan pas en niet eerder gaat de vrouw bewust haar weeën opvangen. Ontspanning, langzame diepe ademhalingen, zuchten en de aandacht ergens oprichten zijn heel bruikbaar in deze periode. Voor die tijd kan ze zoveel mogelijk doorgaan met d bij haar zijn als ze dat prettig vindt. De vrouw kan direct bij de start van een wee in welke fase dan ook de buik vasthouden en optillen. Dit is effectief bij rugpijn in combinatie met slappe buikspieren, een kort bovenlijf of een vroegere rugblessure. Weeën werken dan efficiënter. Gemiddelde duur van een partus: Het verloop en de duur van de ontsluitingsfase is zeer individueel bepaald. Het ontsluitingsproces verloopt niet altijd lineair. Nulliparae Multiparae Gemiddeld Spreiding Gemiddeld Spreiding Latente fase 7,5 uur uur 5 uur 16 uur Actieve fase 7 uur uur 5 uur 12 uur Totale duur vanaf regelmatige contracties uur 2-47 uur 8-10 uur 1-36 uur Het verloop van de partus Het partogram 1. De verloskundige registreert het verloop van de bevalling. Het verloop van de bevalling kan in kaart gebracht worden in een partogram. In de praktijk zien we verschillende methodieken. Een partogram geeft in één oogopslag het hele verloop weer van de baring in tijd. De KNOV beveelt een partogram aan. Een partogram geeft inzicht in het verloop van de latente en de actieve fase d.m.v. verschillende grafieken. De onderbroken lijn/de waarschuwingslijn weerspiegelt de ontsluiting van 1cm/uur. De verloskundige vult het partogram in. In de grafiek is een NVO direct zichtbaar door de registratie van de gesignaleerde ontsluiting in het gebied rechts naast de zwart doorlopende actielijn. De kraamverzorgende vult haar observaties in op het formulier. Blz. 6 van

7 2. Gedragsobservaties tijdens de voortgang van de baring van latent naar actief Mogelijke gedragsobservaties - Van extravert naar introvert Ogen dicht; loom bewegen; niet meer lachen of praten; geen besef van tijd; anderstaligen meer moeite met Nederlands - Dwanghandelingen Ritmische bewegingen, moet hand of object vasthouden, voorkeurshouding; - Controle Laat alles los en geeft zich over aan het baringsproces. Ze geeft zich volledig over aan de verloskundige. In het begin zoekt de vrouw bevestiging dat ze het goed doet, later volgt ze haar eigen ritme; - Decorum verlies Beleefdheidsvormen vervallen omgevingsfactoren gaan storen; vertrouwde mensen moeten het ontgelden, zonder Blz. 7 van

8 gene ontbloot liggen; - Onrust aan einde Bewegingsdrang, paniek, wanhoop, wil ermee ophouden, eist pijnstilling of sectio; ontsluitingsfase - Reactie partner Verontschuldigen voor gedrag van barende; kan het niet langer aanzien; - Hulpvraag Aan het begin belt vrouw zelf met verloskundige- later belt partner; oproep om te komen wordt steeds dwingendermet name bij m Mogelijke fysieke kenmerken zijn - Tekening gezicht Rode blossen, heftig transpireren, zweetdruppels bovenlip. Wit masker rond mond - Bloed- en slijmverlies; - Toename weeën frequentie en intensiteit; - Drukgevoel; Voorafgaand aan reflectoire persdrang - Buik welft als een golf bij persdrang; - Vliezen breken spontaan - Braken (hier is geen voorspellende waarde aan te geven qua ontsluiting Hormonen en processen die meespelen bij de aanmaak van krachtige weeën: Het hormoon prostaglandine helpt het bevallingsproces in gang te zetten Een vrouw die zich niet veilig voelt roept de productie van stresshormonen op deze vertragen het proces. Oxytocine is het hormoon dat zorgt voor goede en effectieve weeën. Voor een goede en doorgaande baring moet er voldoende oxytocine worden aangemaakt. De oxytocine aanmaak wordt bevorderd doordat de vrouw zich veilig en gesteund voelt. Warmte en aanraking zijn ook bevorderende factoren. Oxytocine wordt geremd door adrenaline, het hormoon wat aangemaakt wordt bij stress en bijvoorbeeld kou. Een vrouw die zich niet veilig voelt, of angstig is maakt adrenaline aan. Veel oxytocine verhoogt de pijngrens en kalmeert de moeder. Effecten op de moeder bij angst of ongerustheid tijdens de bevalling Grote hoeveelheden catecholamine (stresshormonen) tijdens de ontsluitingsfase zorgen ervoor dat: - De bloedstroom naar de baarmoeder afneemt - De weeën afnemen - De ontsluitingsfase langer duurt - De bloedstroom naar de placenta afneemt - Er minder zuurstof beschikbaar is voor de baby - De baby zelf catecholaminen gaat produceren, waardoor de baby minder zuurstof verbruikt en de hartslag van de baby wordt vertraagd Blz. 8 van

9 - De vrouw in toenemende mate gebeurtenissen negatief en pessimistisch beoordeelt - Grote hoeveelheden catecholamine (stresshormonen) tijdens de uitdrijvingsfase veroorzaken: - Dezelfde effecten op de baby als hierboven genoemd - heden) - Veel vrouwen vertonen vlak voor de geboorte van hun kind angst, woede of zelf euforische gevoelens, typische reacties op stresshormonen. 3. De behoefte van de vader tijdens de bevalling Er zijn vaders die erg nerveus zijn en niet goed weten wat hun rol nu precies is op het moment dat de bevalling begonnen is. Regelmatig horen we dat een bevalling het zwaarste en meest uitputtende is wat ze in hun leven hebben meegemaakt. Stressvol zijn de geuren, beelden en geluiden, de pijn het bloed, de veranderingen in het uiterlijk van hun partner en de wisselende emoties en het gevoel van verantwoordelijkheid daarvoor. Wat te doen, waar te gaan staan, van de verloskundige terwijl ze zelf ook zo betrokken zijn en begeleiding nodig kunnen hebben. Een vader hoort erbij. Zijn aanwezigheid is belangrijk voor de relatie tussen het paar en hun baby. Het betrekken van de partner bij de bevalling is dan ook een logische stap De start van de begeleiding Opbeurende maatregelen - Stel je voor op een geschikt moment en noem de vrouw duidelijk bij haar naam om contact te krijgen - Creëer een sfeer die bemoedigend werkt op de vrouw vraag naar haar wensen: ontspanningstechnieken/ritmische bewegingen, rustig stemgebruik (steunen en zuchten), ademhalingstechnieken, - Ga na hoe de vrouw zich voelt. Laat haar vooral spontaan reageren, zich niet hoeven inhouden. - Mogelijk heeft de vrouw een belastend heden of verleden wat nu opspeelt. - - Is er niet iemand aanwezig die haar onrustig maakt. Ga na of je daar op in kunt spelen. Als ze alleen wil zijn in de badkamer geef daar dan ruimte voor. - Als er kinderen bij mogen zijn blijft het van belang dat de vrouw en haar partner zich alleen richten op de partus. Goede verzorging door anderen is dus een must. - Geef de partner suggesties die hij kan gebruiken net zo lang als de vrouw dat wil: massage, tijd opnemen van weeën en ademhalingen, betten van het gezicht, prijzen en bemoedigen, haar toespreken met een laag ritmisch stemgeluid - Moedig de vrouw of het paar aan beschikbare hulpmiddelen te gebruiken zoals: warme/koude kompressen, douche, geboortebal, ijsjes en drankjes, ligstoel, cd- Blz. 9 van

10 kleding. Het is goed als het paar daar al tijdens de zwangerschap over nadenkt. - Bij uitputting e.d. kun je haar opfleuren door veranderingen voor te stellen, zoals haar gezicht te wassen, haren kammen, tanden poetsen, een stukje lopen, luisteren naar aangename muziek. Zeker na een lange nacht met Fysiologische maatregelen 5. - Neem de hieronder genoemde fysiologische maatregelen. 1. Laat de vrouw ieder uur haar blaas legen, een volle blaas doet de pijn toenemen en kan de indaling bemoeilijken. Ze voelt de aandrang minder goed door de weeën. 2. Zorg ervoor dat de vrouw niet uitdroogt of honger krijgt. Tenzij er mogelijk een operatie staat te verwachten. Geef voldoende vocht en licht verteerbaar eten (niet te vet of te gekruid) om een daling in de bloedsuiker spiegel te eetlust minder, er is wel dorst. Sommige vrouwen geven over tijdens de ontsluitingsfase, dit geeft kans op uitdroging. Het vermijden van drinken vermindert de kans op overgeven niet. Biedt de vrouw daarom kleine slokjes water en vruchtendrank aan. Tegen zuurbranden kan een lepel vla worden aangeboden. 3. Help de vrouw een prettige houding te zoeken. Soms beweegt ze liever. Een prettige houding of beweging versnelt het geboorteproces 4. Het regelmatig aannemen van een andere houding heeft positieve effecten op aanpassing van het bekken, de frequentie, duur en effectiviteit van de weeën, de zwaartekracht, een betere zuurstofvoorziening van de baby. 5. Moedig de vrouw aan al haar spieren te ontspannen vooral de billen, bekkenbodem, dijen, buik en lage onderrug 6. Bij welke signalen neemt de kraamverzorgende contact op met de verloskundige - Handelen volgens de belinstructies - Als de positieve beleving van het bevallingsproces verstoort dreigt te raken (zoals bijv. bij paniek of onrust) - Bellen bij toenemend drukgevoel. (De druk tegen de achterwand van de vagina ( en dus de endeldarm) of op de bekkenbodem geven signalen af aan de hypofyse om meer oxytocine uit te scheiden, wat resulteert in krachtigere weeën, een sterkere persdrang en nog meer druk op de bekkenbodem. Het is een niet meer tegen te houden drang om te persen). Geeft iemand aan druk gevoel te hebben vraag dan door en observeer goed - Bij vruchtwaterverlies - Bij helder bloedverlies; meer als menstruatiebloedverlies in een korte periode. (Als een maandverband binnen een half uur doorweekt is met vers helder bloed) - Bij signalen die de kraamverzorgende niet vertrouwd 7. Blz. 10 van

11 KRACHTIGE WEEEN Technieken om krachtigere weeën te krijgen tenzij anders geadviseerd door de verloskundige Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 1. Voldoende vocht inname energie drank, sapjes, bouillon,looizuur vrije thee, Voorkomen van uitdrogen Betrek de partner hierbij Bij overgeven kleine hoeveelheden vocht aanbieden 2. Bewegen en aannemen van verschillende houdingen Laat de vrouw af en toe lopen Verander regelmatig van houding De aanpassing van het bekken ten aanzien van vorm en ruimte Vermijd rugligging. 3. Zachte aanrakingen Strelende rug/beenmassage, een hand vasthouden Verhoogt de oxytocine productie; verlicht de pijn, ontspant 4. Warme kompressen of een Leg een warme vochtige handdoek, een warm Het doet de weeën toenemen. Warmte warmwaterkruik n doet de plaatselijke temperatuur van de warmwaterkruik of een -zak onder tegen de buik huid toenemen. Het verbetert de circulatie Wikkel de warmte bron in, in 1 of 2 lagen en het metabolisme van de weefsels Door de partner of de begeleider. Kompressen moeten niet onaangenaam heet zijn. Barenden hebben soms een andere warmtebeleving en bemerken het te hete niet -ping van de spieren en het verhoogt de pijndrempel, Mogelijk staat de vrouw na de toediening van warmte meer open voor de zachte aanraking. Vooraf kan die aanraking als 5. Het optillen van de buik De vrouw staat rechtop. Tijdens een wee plaatst ze haar vingers van beide handen onder haar buik en tilt de buik omhoog en naar binnen toe gedurende de gehele wee. Ondertussen buigt ze haar knieën, waardoor het bekken licht achterover kantelt Dit kan helpen de lange as van de baby op 1 lijn te brengen met de as van de bekkeningang Het verbetert ook de ligging van de baby Kan tijdens elke fase. Is wel vermoeiend Een partner met de juiste lengte van lijf en armen kan assisteren met het optillen van de buik Blz. 11 van

12 RUST Als rust van belang is kan er gekozen worden voor de volgende houdingen. Tenzij andere instructies gegeven worden door de verloskundige. Houding Hoe Waarom Opmerkingen 1. Normale zijligging Beide heupen en knieën gebogen Kussen tussen haar knieën Een uitgeputte vrouw kan zo haar energie sparen Het ontziet de druk op de aambeien Na een half uur de houding gaan afwisselen Het liggen van de linker zijde verlaagt de bloeddruk Vraag aan de verloskundige aanwijzingen op welke zij de vrouw het beste kan gaan liggen Dit hangt af van hoe het achterhoofdje van de baby ligt 2. Stabiele zijligging Vrouw ligt op haar zij Onderste arm achter of voor haar romp Haar onderste been meer dan 90% gebogen en ondersteund door 1 of 2 kussens Zie hierboven De verloskundige kan om meerdere medische redenen een zijligging Zie hierboven Liggen verergert rugpijn Op dezelfde zij als dat het babyachterhoofdje en ruggetje ligt Ze rolt gedeeltelijk naar voren adviseren 3. Halfzittende houding De vrouw zit met haar romp in een hoek van 45 graden op het bed Het biedt ook nog voordelen voor de zwaartekracht, de bekkeningang De druk op de bekkenbeenderen worden wat afgezwakt De partner kan haar ondersteunen Als de vrouw de houding prettig vindt er zijn meerdere medische redenen voor het aannemen van deze houding 4. Rechtop zitten Op bed, met of zonder ondersteuning van de partner Een schommelstoel of bal bieden de gelegenheid te wiebelen Als de knieën lager worden gehouden dan de heupen dan biedt dat voor het geboorteproces voordelen Warme en koude kompressen kunnen gebruikt worden voor lage onderrug, schouders, onderbuik Tevens positief voor de zwaartekracht 5. Zittend voorover leunend met ondersteuning De vrouw zit stevig met de voeten op de grond en leunt voorover, met haar armen gesteund op iets stevigs voorhaar of op een stapel kussens Zie de plaatjes Bij een goede ondersteuning met kussens bieden zij rust Tevens bevordert de houding het geboorte proces Rugmassage kan zo goed gegeven worden Blz. 12 van

13 RUGPIJN Als er sprake is van rugpijn dan kan voor de volgende houdingen of technieken gekozen worden (afwisselend). De houdingen met een ** hebben ook een positief effect op de vordering van het geboorteproces. Voorwaarde is wel dat de vrouw de houding prettig vindt of vol kan houden Houding/Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 1. Rechtop zitten ** Op bed, met of zonder ondersteuning van de partner Warme en koude kompressen kunnen gebruikt worden voor lage Tevens positief voor de zwaartekracht Een schommelstoel of bal bieden de gelegenheid te wiebelen Als de knieën lager worden gehouden dan de heupen dan biedt dat voor het geboorteproces voordelen onderrug, schouders, onderbuik 2. Zittend voorover leunend met De vrouw zit stevig met de voeten op de grond en leunt voorover, met haar Bij een goede ondersteuning met kussens bieden zij rust Rugmassage kan zo goed gegeven worden ondersteuning ** armen gesteund op iets stevigs voorhaar of op een stapel kussens Zie de plaatjes Tevens bevordert de houding het geboorte proces 3. Voorover leunend ** De vrouw staat en leunt op de partner, een verhoogd bed, geboortebal of op een tafel Vermindering van de druk van het voorliggende deel van de baby tegen het heiligbeen van de moeder Omarming door de partner kan het stresshormoon doen verminderen De weeën voelen minder pijnlijk maar werken beter Het bevordert het geboorteproces op vele punten 4. Staand en duwend in een hoek De vrouw staat en duwt tegen de Het ontspant de onderrug van 60 graden deurpost 5. Knielend voorover leunend met ondersteuning De vrouw knielt op bed of de vloer en leunt voorover Dit biedt ruimte voor rugmassage of tegendruk in de rug De houding zelf vermindert de rugpijn maar is een prettige houding als afwisselende houding bij rugpijn Deze houding biedt veel voordelen voor het geboorteproces maar is vermoeiend en pijnlijk voor de knieën Blz. 13 van

14 VERVOLG RUGPIJN Als er sprake is van rugpijn dan kan voor de volgende houdingen of technieken gekozen worden (afwisselend). De houdingen met een ** hebben ook een positief effect op de vordering van het geboorteproces. Voorwaarde is wel dat de vrouw de houding prettig vindt of vol kan houden Houding/Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 6. Op handen en knieën Op zachte ondergrond knielen en ondersteunen met de palmen van haar handen of vuisten (denk aan kniebeschermers) Biedt tevens ruimte voor tegendruk op de rug of knijpen in de heupen Het bevordert daarnaast het geboorteproces Biedt ondersteuning aan het bovenlijf door kussens of een geboortebal Vermindert de druk op aambeien 7. Open knie-borst houding Gesloten knie -borst houding Zie plaatje De heupen zijn bij de gesloten houding minder gebogen, minder dan in een hoek van 90º Biedt ook voordelen bij andere medische problemen Ontziet de aambeien Gesloten is minder vermoeiend dan een open houding of een handen en knieën 8. Asymmetrisch staan, knielen of zitten** De vrouw zit, staat of knielt met een knie en heup gebogen en de voet aan die kan t boven de andere geplaatst Laat de vrouw uitproberen welk been het prettigste buigt. Veel voordelen voor het geboorteproces De plezierigste houding is de juiste houding 9. Hurken Vanuit staan naar hurken. Voeten plat op de grond of bed gebruikmakend van steun Als de vrouw dit uit zichzelf doet Deze houding is meer voor tijdens de uitdrijvingsfase Blz. 14 van

15 Houding/Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 10. Hangend en wiegend in een doek ** Uit het boek: Veilig bevallen van B. Smulders Het vermindert de druk op het bekken en het bevordert de spildraai. Bevestig aan het plafond een schommelhaak. En hang hier een stevige doek aan om in te hangen 11.. Wiegen van het bekken Andere bekkenbewegingen Dit kan op verschillende manieren Zie de plaatjes. Op handen en knieën. Buikspieren aanspannen, hoge rug maken, rug in neutrale positie brengen. Gedurende de weeën Of rollen over de geboorte bal naar voren en naar achteren of van de ene zijkant naar de andere zijkant of in cirkels 12. Druk op het heiligbeen Gedurende de gehele wee In combinatie met bovenstaande constante druk uitoefenen op houdingen het heiligbeen met de hand of met de vuist. De vrouw geeft op welke plek aan en hoe hard hij moet drukken Om de vrouw in evenwicht te houden kan de andere hand op de voorzijde op het schaambeen gehouden worden De druk van het babyhoofdje op de SI gewrichten van de vrouw wordt vermindert Waarschijnlijk omdat het de vorm van het bekken iets verandert en het de druk van het achterhoofdje tegen het heiligbeen en de SI gewrichten vermindert Voor veel vrouwen is dit de enige houding waarin ze het uithouden bij ernstige rugpijn Bescherming van de knieën is van belang Door de partner Het is een populaire techniek Het kan ook met tennisballen of massage ballen De ideale plek kan worden gemarkeerd met viltstift omdat praten tijdens de wee niet altijd lukt Blz. 15 van

16 VERVOLG RUGPIJN Als er sprake is van rugpijn dan kan voor de volgende houdingen of technieken gekozen worden (afwisselend). De houdingen met een ** hebben ook een positief effect op de vordering van het geboorteproces. Voorwaarde is wel dat de vrouw de houding prettig vindt of vol kan houden Houding/Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 13. Dubbele heupdruk Plaats de handen op de zijkanten van de heup, over de bilspieren (wel onder de bekkenrand, maar over het vlezigste deel van de billen) en drukt naar binnen naar het midden van haar bekken met de hele palm van zijn handen (niet alleen de zijkanten van de handen) Constante druk tijdens de wee De vrouw bepaalt waar en hoe hard de druk moet zijn Het kan mogelijk de rek in de SI gewrichten iets doen afnemen Door de partner 14. Kniedruk Als de vrouw zit. Voeten plat op de grond en spreidt licht haar knieën (evt. voetensteun) De partner knielt voor haar en omvat met zijn handen haar knieën Tijdens iedere wee brengt hij zijn ellebogen strak naar zijn romp en tilt hij zijn heupen op, hij leunt voorover naar de vrouw toe. Hiermee oefent het gewicht van zijn bovenlichaam druk uit op haar knieën De druk gaat naar haar heupgewrichten Dit geeft een lichte verruiming in haar onderrug Ligt de vrouw op haar zij ondersteunt met kussens. Dan komt er alleen druk op haar bovenste knie. Ze buigt haar knie en heupgewricht in een hoek van 90º. De ene persoon drukt op het heiligbeen en houdt haar in balans. De andere duwt de knie rechtstreeks naar het heupgewricht Niet bij ontstekingen, gewrichtspijn of knieletsel 15. Rebozo techniek: De Reboz 2,5 meter lang en 70 cm breed. Het is een draagdoek die tevens gebruikt kan worden voor massage, bewegingen en wiegen van de zwangere vrouw. Deze massage-techniek is eveneens te gebruiken tijdens en na de bevalling. Voor een zwangere vrouw is deze massage extra prettig omdat de baby in de buik wordt op een zachte manier meebewogen. De babies vinden de lichte schommellende bewegingen in de baarmoeder erg prettig. Soms voelen de vrouwen dat de baby te hard tegen de urineblaas of lever drukt. De Rebozo massage helpt de baby een positie in de baarmoeder te nemen die comfortabel voor de vrouw is. Door het zachte wiegen en schudden laat de vrouw de spanning in het lichaam los, de baby krijgt meer ruimte waardoor hij ook kan ontspannen en de comfortabele positie nemen. Tijdens de Rebozo zwangerschapsmassage wordt het hele lichaam van de vrouw gemasseerd met de rebozo van hoofd tot voeten. De zwangere buik wordt apart gemasseerd met de Rebozo. Blz. 16 van

17 COMFORT Houdingen en technieken die het moreel en het comfort tijdens de baring verhogen Houding/Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 1. Wandelen of traplopen. Verbetert het moreel van de vrouw. Het vergemakkelijkt ook het draaien Kan vermoeiend zijn. Even uit de gekozen omgeving weg. van de baby. De trap kan niet handig blijken. 2. De weeëndans. De vrouw staat en leunt op de partner, en waait zachtjes van de ene kant naar de andere kant. Met de gezichten naar elkaar toe. De partner omarmt de vrouw en geeft haar druk laag in de rug. Ze leunt op hem, met haar armen ontspannen langs haar lichaam of met haar duimen gehaakt in de achterzakken van de broek /riem of tailleband. Ze legt haar hoofd op zijn borst of schouder. Ze kunnen bewegen op favoriete muziek Zij kan ademen in het ritme van de dans. 3. Ritmische bewegingen. Instinctief bewegen of wiebelen werkt rustgevend Het doet de emotionele stress verminderen. Dit is de meest ontspannen en minst vermoeiende manier om een staande houding aan te nemen. Door de gedeeltelijke ondersteuning van de vrouw. Het bewegen laat het boven-lichaam en de spieren rond het bekken ontspannen. Druk op de lage rug vermindert rugpijn. Het is een goede vervanger voor lopen. Veranderingen in de bekken gewrichten bevorderen het draaien en indalen van de baby. Lengteverschillen kunnen deze techniek onmogelijk maken. Een vrouw die zich zo beweegt uit zich zelf voelt zich goed Blz. 17 van

18 COMFORT Houdingen en technieken die het moreel en het comfort tijdens de baring verhogen Houding/Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 4. De geboorte bal Afgedekt met een celstofmatje, handdoek of laken (Reinigen met desinfectans) Het wiegen is bijna zonder inspanning mogelijk. Eerst vasthouden aan bed of partner om te wennen. De bal tijdens het zitten vast laten houden tegen wegrollen Handig als hand knie stand. Biedt hulp bij bewegen en ontspannen Soms worden ze verhuurd door fysiotherapeuten. Ze dragen het gewicht tot 136 kg (altijd navragen!) ze zijn 65 cm of 75cm in doorsnee voor vrouwen langer dan 1.78m Ze kunnen van zacht tot hard worden opgeblazen Wat de vrouw prettig vindt. Zie site Warmte toedienen Leg een warme vochtige handdoek, een hittepit, een warmwaterkruik of een zak onder tegen de buik, de lies, de dijen de onderrug, de schouders of het perineum van de vrouw. Wikkel haar hele lichaam in een warme deken Richt met een warme douchestraal op haar schouders, buik,onderrug. Stel haar voor in bad te gaan. Het doet de weeën toenemen. Werkt ontspannen bij angst, bij plaatselijke pijn, bij een gevoel van kou. Warmte doet de plaatselijke temperatuur van de huid toenemen. Het verbetert de circulatie en het metabolisme van de weefsels verkramping van de spieren en het verhoogt de pijndrempel, Wikkel de warmte bron in, in 1 of 2 lagen De vrouw reageert namelijk minder bewust op te hete warmte bronnen. Test de warmte door het kompres tegen de binnenkant van de onderarm te houden. Mogelijk staat de vrouw na de toediening van warmte meer open voor de zachte aanraking. Vooraf kan die aanraking als. Ook een angstige vrouw reageert goed op warmte. Blz. 18 van

19 COMFORT Houdingen en technieken die het moreel en het comfort tijdens de baring verhogen Houding/Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 6. Koude: een natte washand Een koud,vochtig washandje voor gezicht handen en armen. Bij pijnlijke aambeien. Verkoelt de huid en vermindert zwelling. In de Chinese cultuur vindt men kou een bedreiging voor het welzijn van de vrouw. 7. Hydrotherapie Staan of zitten op een krukje of op een stoel onder de douche. Of in een bad waar beiden in kunnen (zijn te huur). De temperatuur niet hoger dan 37-37,5 graden laten worden. Hier kan de baby op gaan reageren. Water vermindert de pijn, angst en spierspanning drastisch De cervix verandert sneller Het bad vermindert de zwaartekracht op de vrouw Het versnelt het actieve geboorteproces Het wordt aanbevolen om de vrouw wat rust te gunnen Erg populair. In het begin van de ontsluitingsfase kan onderdompeling in bad tot een weeën vertraging of stop leiden. Laat (na 5 cm ontsluiting) in bad gaan versnelt wel het proces. 8. De langzame ademhaling Zucht door de wee heen met volle gemakkelijke en hoorbare ademhalingen eventueel met kreunen. Als dit niet langer goed helpt, ondanks begeleiding, wordt erover gegaan naar de lichte ademhaling. 9. De lichte ademhaling Een lichte snelle ademhaling in een persoonlijk gekozen prettig tempo Eventueel hoorbaar en met kreunen Ondersteun het gekozen ritme door ritmische bewegingen met je hand of hoofd Praat zacht en ritmisch op het gekozen De weeën moeten echt opgevangen worden Lopen en praten gaan niet meer. Deze bewuste vorm van ademhaling ontspant en geeft een gevoel van controle. Zie hierboven Het brengt de grote hersenen tot rust De oerinstincten komen meer naar boven. Sluit aan bij een al aangeleerde ademhalingstechniek. Werkt dit niet maak dan een keus. Sommige vrouwen visualiseren een wee( de wee is een tocht naar de berg je komt hoger, bij de top en je daalt weer af) Ga daar dan in mee. Laat de ademhalingen tellen zodat je weet hoever een regelmatige wee is gevorderd. Hyperventilatie voorkom je door de inademingen relatief rustig en korter te houden dan haar uitademingen. Blz. 19 van

20 10. Beenweeën : Aanspannen van de benen Hydrotherapie Massage van de benen Bij beenweeën vinden vrouwen het vaak prettig om hun benen aan te spannen/ schrap te zetten. Dit kan tegen een muur/de achterkant v.h. bed of tegen de voeten van hun partner. Verder kan het helpen om de benen onder de douche af te spoelen (evt. afwisselend met warm en koud water). Beenmassage: zit tegenover de vrouw en pak een van de benen vlak boven de knie in beide handen. Ga nu met de volle hand aan de buitenkant van het bovenbeen in één streek naar boven tot aan de heup terwijl de andere hand stevig boven de knie blijft liggen. Kom langzaam terug met de hand van de heup naar de knie en strijk nogmaals omhoog naar de heup. Doe dit een aantal keren voordat je dit doet bij het andere been. Je kunt beide benen vastpakken bij de enkels (aan de achterkant) en vragen of ze de benen aan jou wil over geven. Dan maak je een heel zacht schuddende beweging met beide benen. BIJLAGE 2 Inhoudelijke achtergrond informatie Bron: Beter bevallen P. Simkin, R. Ancheta. Redactie: T. van Tuyl en M. Zwart (De uitgever heeft toestemming verleent voor overname van de illustraties) Doel bijlage Als een kraamverzorgende ingezet wordt ter ondersteuning van de ontsluitingsfase, dient zij kennis te hebben van het geboorteproces en te weten welke praktische vaardigheden uitgevoerd kunnen worden tijdens deze periode. Om een professionele ondersteuning te kunnen geven is het volgende van belang: 1. Kent de strekking en de terminologie van het partogram. 2. Is zich bewust van de verschillende manieren van begroeten en bemoedigen. Hanteert deze zowel verbaal als non-verbaal met behulp van de taal van de handen. 3. Kent de verschillende vormen van ademhaling en weet deze doelmatig in te zetten. 4. Kan aansluiten bij de verschillende vormen van prenatale begeleiding De termen van het partogram 9. Bladzijde 1: Rh: Dit is rhesusfactor. Rhesus positief: RhesusD factor is in het bloed aanwezig. Rhesus negatief: RhesusD factor is niet in het bloed aanwezig. 10. Blz. 20 van

21 Bladzijde 2: Indaling H1, H2, H3 en H4: H staat voor Hodge vlakken. Dit is de mate van indaling in het bekken: tot welk vlak is het voorliggend deel ingedaald. H1 is het minst ingedaald. H4 is het meest ingedaald (dan staat het hoofd op de bekkenbodem). Portio: = baarmoedermond. Deze staat aanvankelijk meestal naar achteren (dorsaal) en komt tijdens de ontsluiting meer naar het midden (centraal). In het begin voelt hij vaak wat stug aan, tijdens de ontsluiting verweekt hij steeds meer en wordt dunner. Caput succ: = caput succedaneum voor ligt. Moulage: Tijdens de bevalling schuiven de schedelbeenderen iets over elkaar zodat de hoofdmaat zich aanpast aan de bekkenmaat. Dit gebeurt bij het ene kindje meer dan bij het andere. Bladzijde 3: Wijze van geboorte: Spontaan: geen handelingen van buitenaf nodig. Expressie: er is met de handen druk uitgeoefend van bovenaf op de buik richting baringskanaal. FE: forcipale extractie: er is een (uitgangs)tang gebruikt bij de geboorte. VE: vacuum extractie: er is een zuignap gebruikt bij de geboorte. SC: sectio caesaria: de baby is per buikoperatie geboren. Primaire sectio = van te voren gepland, secundaire sectio = tijdens de bevalling besloten. Ligging kind: Aav = Achterhoofdsligging, achterhoofd voor Aaa = Achterhoofdsligging, achterhoofd achter Kaa = kruinligging (Kruinligging achterhoofd achter) = de grote fontanel in de bekkenas (= midden in het baringskanaal) Aangezichtsligging: kijkt naar voren bij de geboorte (mond en neus het eerst in beeld) Voorhoofdsligging: het voorhoofd ligt in de bekkenas (kan niet spontaan geboren worden) Stuitligging: Volkomen = de beentjes komen eerst. Onvolkomen = de billen komen eerst. SROM = spontaan gebroken vliezen Blz. 21 van

22 AROM = kunstmatig gebroken vliezen 2. De taal van je handen Handen op schouders Wanneer:De barende trekt haar schouders op als in een kramp. Ook bij borstvoeding. De kv legt haar handen op de schouders en geeft lichte druk naar beneden totdat de schouders ontspannen zijn. Hand op de bovenrug De barende zit en de kv staat. De kv legt een hand midden op de bovenrug tussen de schouderbladen. Ze legt alleen haar hand neer en laat de warmte haar werk doen. Doel: ontspanning troost bemoediging. Wanneer: tijdens of tussen de weeën, maar ook in de kraamtijd bruikbaar. Het is ook te gebruiken als een vrouw in bed ligt (dan wordt mogelijk sneller een hand op één schouder gelegd, maar juist die hand midden op de rug geeft een veilig en beschermend gevoel Troost of bemoediging bieden met handen en handen masseren ter ontspanning Pijn verminderen door HOKU punt op hand Het HOKU punt LI 4 kun je langere tijd ingedrukt houden, dit zou de pijn doen verminderen. Gelegen tussen duim en wijsvinger. 3. De vormen van ademhalen De langzame ademhaling Zucht door de wee heen met volle gemakkelijke en hoorbare ademhalingen eventueel met kreunen. Als dit niet langer goed helpt, ondanks begeleiding, wordt erover gegaan naar de lichte ademhaling De weeën moeten echt opgevangen worden. Tegelijkertijd lopen en praten gaan niet meer. Deze bewuste vorm van ademhaling ontspant en geeft een gevoel van controle. Sluit aan bij een al aangeleerde ademhalingstechniek. Werkt dit niet maak dan een keus. Sommige vrouwen visualiseren een wee( de wee is een tocht naar de berg je komt hoger, bij de top en je daalt weer af) Ga daar dan in mee. Laat de ademhalingen tellen zodat je weet hoever een regelmatige wee is gevorderd De lichte ademhaling Een lichte snelle ademhaling in een persoonlijk gekozen prettig tempo. Eventueel hoorbaar en met kreunen. Ondersteun het gekozen ritme door ritmische bewegingen met je hand of hoofd. Praat zacht en ritmisch op het naar boven. Hyperventilatie voorkom je door de inademingen relatief rustig en korter te houden dan haar uitademingen. Blz. 22 van

23 Hyperventilatie: Bron: Sommige vrouwen krijgen tijdens hun zwangerschap of bevalling last van hyperventilatie. Dit betekent dat de verhouding van koolzuurgas en zuurstof in hun lichaam verstoord is geraakt, waardoor ze het gevoel hebben dat ze niet genoeg lucht meer krijgen. Dit komt voor bij angst en onzekerheid, bij sommige vrouwen (ontregelde emoties) Het komt eveneens voor als er bewust op de ademhaling wordt gelet en men op een andere dan natuurlijke wijze gaat ademen, zoals bijvoorbeeld bij snel in- en uitademen, bijvoorbeeld tijdens het opvangen van de weeën, of bij heftige emoties zoals hijgen van schrik. Hoe voelt een vrouw zich als haar dit overkomt? Aanvullende informatie Je observeert dat de vrouw het benauwd heeft, onrustig/ paniekerig wordt en steeds vaker gaat in ademen. Er wordt geklaagd over duizeligheid, misselijkheid, tintelingen of een verdoofd gevoel in vingers en tenen. Daarnaast is er een licht gevoel in het hoofd en wordt er soms minder scherp gezien. Wat zie je? De vrouw wordt onrustig en zweterig. Ze begint in haar gezicht / bij mond en neus / te wrijven omdat dat gebied begint te tintelen. Ze beweegt haar vingers onrustig omdat deze gevoelloos worden. Ze is bleek en paniekerig en geeft tekenen van benauwdheid. Hoe reageren jullie daarop? Aanvullende info Het inademen van uitgeademde lucht zorgt ervoor dat dit evenwicht zich weer herstelt. De verschijnselen zijn te bestrijden door; - De vrouw in- en uit te laten ademen in een papieren/plastic zakje of in de kom van haar handen. - Door koolzuurhoudende drank te drinken geven. - Het zenuwstelsel te kalmeren door haar af te leiden van de ademhaling door samen met haar hardop te tellen. Dit leidt af van de ademhaling. Ze kan ook in gedachten meetellen. 1,2,3,4,5,6,7 achter elkaar in één toonhoogte. Bij 8 de stem omhoog brengen, een korte pauze nemen en eindigen met 9 in een lage toon Verschillende vormen van zwangerschapsgym Zwangerschapsgym Richt zich op het oefenen om de spieren die nu extra belast worden soepel te houden. Deze cursus wordt gegeven door een fysiotherapeut of een docente zwangerschapsgym. Het accent ligt op 1.het aanleren van ademhalingstechnieken die bij de bevalling belangrijk kunnen zijn, zoals puffen* en hijgen. 2. Ontspanningsoefeningen, die zorgen voor een goede nachtrust en het opvangen van de weeën. 3.Informatie over zwangerschap, bevalling en kraambed. 4.Ervaringen uitwisselen met andere aanstaande moeders. Vaak 10 lessen van anderhalf uur, Blz. 23 van

24 5. Zwangerschapsyoga waarvan 1 of 2 keer een speciale 'vaderavond'. De cursus begint rond de vijfentwintigste week. * 5. Puffen wordt op verschillende manieren aangeleerd: locomotiefje, Altijd is Kortjakje ziek, kaarsjes uitblazen etc. Vindt het belangrijk om stil te staan bij de lichamelijke en geestelijke gevolgen van de zwangerschap. Het accent ligt op 1.rekening te houden met de eigen behoeften. 2. Contact maken met de baby. Dit gevoel leren uitbouwen, zodat het contact met de ongeborene steeds sterker wordt. 3. Het luisteren naar en vertrouwen hebben in de natuurlijke werking van je lichaam. De lessen van 1 uur in groepsverband, starten rond de derde maand. 4.De partner kan mee, om zodoende een band op te bouwen met het kind. Tijdens de yogalessen wordt geleerd hoe de aanstaande moeder ondersteuning kan worden tijdens de zwangerschap en de geboorte.5. Yoga leert de roosademhaling. Samen bevallen Richt zich op de ontspannings- en ademhalingstechnieken, zodat de partner kan ondersteunen en begeleiden. Het accent ligt op. 1. Het gezamenlijk volgen van de cursus met de partner Hoe ze voor, tijdens en na de bevalling goed kunnen samenwerken. 2. De beleving en vragen van zowel de zwangere als de partner. Vaak kijken partners anders tegen dingen aan dan de zwangere vrouw zelf. 3.De voorbereiden op de bevalling en de periode daarna. De zwangere en de partner vormen een beeld over het verloop van de bevalling en het (aanstaande) ouderschap. 4.Streven naar een positieve bevallingservaring, zonder overbodige angst, spanning of pijn. 5.Samen Bevallen leert een buikpompademhaling Haptonomische zwangerschapsbegeleiding Onderscheidt zich doordat het een individuele begeleiding op gevoelsniveau is, die je samen met je partner doet. Het accent ligt op: 1. Contact met de baby. 2.Een gezamenlijke voorbereiding op de bevalling.3.het goed luisteren naar het lichaam. 4. De zwangere met een partner zetten samen het kind op de wereld. 5.De verzorging van het kind begint tijdens de zwangerschap met liefdevolle aanrakingen van het kind via de buik om zich te hechten aan hun ouders. 6. Haptonomie leidt vaak tot een diepe ademhaling. Soms is snel ademhalen nodig bij een inspanning Oefentherapie Cesar of Mensendieck Leert door middel van oefeningen een verantwoord individueel houdings- en bewegingspatroon aan. Het accent ligt op: 1. De voorbereiding op de bevalling en de herstelperiode daarna. 2. De cursus is compact, praktisch en informatief. 3. De kleine groep van10 personen maakt individuele aandacht mogelijk. 4.Hierdoor kunnen bijv. ook vrouwen met bekkenklachten meedoen met de oefeningen. 5. Hypnotherapie Zie: Blz. 24 van