Gebruikersgroep Perslucht NRK 2003

Transcriptie

1 Gebruikersgroep Perslucht NRK 2003 Eindrapportage Van Beek Ingenieurs projectnummer 470 Versie en status concept Datum Contactpersoon Van Beek Ingenieurs E. Deliège Adres Sonsbeekweg 8, 6801 BA, Arnhem Telefoon (026) Fax (026) Opdrachtgever Federatie NRK Contactpersoon opdrachtgever Dhr. E. de Ruijter

2 Samenvatting Om bedrijven binnen de MJA van de Federatie NRK te ondersteunen bij het verminderen van het energiegebruik zijn een aantal gebruikersgroepen opgericht. De gebruikersgroep Perslucht heeft zich in de periode januari november 2003 gericht op de mogelijkheden om bij het gebruik, de distributie en de opwekking van perslucht energie en kosten te besparen. De groep is begonnen met negen bedrijven, waarvan er zeven actief betrokken zijn gebleven bij de groep. Een bedrijf is na drie bijeenkomsten gestopt vanwege een reorganisatie. Tijdens de vijf bijeenkomsten hebben diverse externe experts presentaties gehouden en hebben de bedrijven onderling kennis en ervaring uitgewisseld. Hierbij is de begeleider van de groep, Van Beek Ingenieurs, actief geweest als procesbegeleider en door het opzetten van monitoring en benchmarking. Alle actieve bedrijven hebben de deelname aan de groep als productief ervaren. De bedrijven hebben projecten op het gebied van persluchtbesparing uitgevoerd, die in het algemeen daadwerkelijk tot energie- en kostenbesparing hebben geleid. Het totale energie-effect van de gebruikersgroep is naar schatting 3 tot 6 TJ primair per jaar. Van Beek Ingenieurs Pagina 2 uit 20

3 Samenvatting 2 1 Inleiding 4 2 Doelstelling van de gebruikersgroep 5 3 Activiteiten Workshopmethode Rol van de adviseur Rol van de deelnemers Bijeenkomsten Algemeen Agendapunten Lezingen Monitoring en benchmark Projecten Energie effect Kennisuitwisseling 9 4 Evaluatie Intakegesprekken Conclusies / aanbevelingen Bijeenkomsten gebruikersgroep Kennisuitwisseling Lezingen externe experts Conclusies / aanbevelingen Projectplannen Conclusies / aanbevelingen Benchmark Conclusies / aanbevelingen Rol van de adviseur Conclusies / aanbevelingen 12 Bijlagen 13 Bijlage 1. Besparingsmaatregelen 16 Bijlage 2. Evaluatie gebruikersgroep 19 Bijlage 3. Literatuur 20 Van Beek Ingenieurs Pagina 3 uit 20

4 1 Inleiding De Nederlandse Federatie voor Rubber- en Kunststofverwerkende industrie (de federatie NRK) heeft de meerjarenafspraak energie (MJA 2) ondertekend. In deze MJA wordt een efficiency verbetering ten opzichte van het referentiejaar1998 nagestreefd. Om de bedrijven te ondersteunen in het identificeren en uitvoeren van energiebesparende maatregelen zijn er diverse werkgroepen opgezet. In deze groepen komen een aantal bedrijven bijeen rond een thema. Perslucht is een veel gebruikte energiedrager binnen de rubber en kunststofindustrie. Eén van de groepen is hierom rondom dit thema gehouden. De gebruikersgroep perslucht is in de periode januari november 2003 begeleid door Van Beek Ingenieurs en had de volgende actieve deelnemers: Bedrijf plaats 1 BPI Indupac HARDENBERG 2 Deen Polyester Constructies BV EMMELOORD 3 Depron WEERT 4 Helvoet B.V. HELLEVOETSLUIS 5 Sekisui-Jushi B.V. ROERMOND 6 Sylvaphane Plastics B.V. TOLBERT 7 Synprodo Productie WYCHEN 8 Trelleborg B.V. HOOGEZAND Tabel 1: Deelnemers Gebruikersgroep Perslucht NRK Trelleborg heeft niet deelgenomen aan de laatste twee bijeenkomsten. Dit vanwege een reorganisatie waarbij de deelnemer aan de gebruikersgroep Trelleborg verlaten heeft. Kornelis heeft alleen aan de startbijeenkomst deelgenomen, en is daarom niet als actieve deelnemer vermeld. In dit verslag worden gehanteerde workshopmethodiek en de gehouden bijeenkomsten toegelicht (par. 3.1 en 3.2). Verder treft u aan welke activiteiten ondernomen zijn in het kader van de gebruikersgroep (par.3.4) en welke resultaten hiermee behaald zijn (par. 3.5). In hoofdstuk 4 vindt u een evaluatie van de diverse activiteiten van de gebruikersgroep. Het verslag van de startbijeenkomst is als bijlage 1 bijgevoegd, omdat hierin de persluchtsituatie per deelnemer wordt toegelicht. Verder bijlagen bevatten een overzicht van besparingsmaatregelen, resultaten van de evaluatie en bruikbare literatuur. Tegelijkertijd met de gebruikersgroep perslucht hebben de deelnemers hun persluchtverbruik gemonitord. Deze monitoring is door Van Beek Ingenieurs opgezet. De resultaten zijn te vinden Benchmark Perslucht NRK 2003, eindrapportage, dd Van Beek Ingenieurs Pagina 4 uit 20

5 2 Doelstelling van de gebruikersgroep De formele doelstelling, zoals beschreven in de BSE aanvraag voor het project luidt: Verbetering van de energie-efficiëntie bij de opwekking en het gebruik van perslucht bij de bedrijven die aan de MJA van de NRK deelnemen in het algemeen en de bedrijven die deelnemen aan de gebruikersgroepen perslucht in het bijzonder door middel van uitwisseling van kennis en ervaring, uitvoeren van experimenten en het opzetten van onderlinge benchmarks. Tijdens de eerste bijeenkomst van de gebruikersgroep is samen met de deelnemers tot de volgende formulering van de doelstelling gekomen: Komen tot een reductie van de persluchtkosten van de deelnemers door: opzetten en uitvoeren van perslucht monitoring opdoen van kennis over besparingsopties en nieuwe technieken inventarisatie van besparingsopties bij de deelnemers uitvoering van geselecteerde besparingsopties (door deelnemers zelf) Van Beek Ingenieurs Pagina 5 uit 20

6 3 Activiteiten 3.1 Workshopmethode Bij de gebruikersgroep perslucht is gebruik gemaakt van de 'workshopmethode'. Hierbij wordt door de adviseur een aantal bijeenkomsten georganiseerd. Op deze bijeenkomsten houden externe deskundigen lezingen en wisselen de deelnemers onderling ervaringen uit Rol van de adviseur De adviseur neemt bij de workshopmethode vooral een begeleidende rol in. De bijeenkomsten worden georganiseerd en voorgezeten door de adviseur, die ook de locatie en de sprekers regelt. De adviseur draagt zorg voor een open sfeer tijdens de bijeenkomsten om hiermee de kennisuitwisseling tussen de deelnemers optimaal te laten verlopen. De adviseur neemt slechts beperkt de rol van inhoudelijk deskundige op zich. Wel zorgt de adviseur voor technische ondersteuning van de deelnemers als daar behoefte aan is. Ook heeft in dit project de adviseur de benchmark georganiseerd Rol van de deelnemers Tijdens de bijeenkomsten staan de deelnemers centraal. Het doel is dat zij gemotiveerd worden om actief met het onderwerp bezig te zijn. Hierbij dienen de lezingen van deskundigen als bron van nieuwe informatie, maar is de kennis en ervaring die de deelnemers zelf inbrengen onmisbaar. Naast de bijeenkomsten hebben de deelnemers in hun eigen bedrijf één of meer projecten voor persluchtbesparing opgezet. De voortgang en resultaten van deze projecten werden in de groep besproken. Om dit verder te kunnen kwantificeren is er een benchmark opgezet waarin de behaalde besparingen vergeleken werden. 3.2 Bijeenkomsten Algemeen Er zijn voor de gebruikersgroep Perslucht vijf bijeenkomsten georganiseerd, met een tussenpoos van circa twee tot drie maanden. Van deze bijeenkomsten is er één bij een deelnemend bedrijf gehouden (BPI Indupac) en één bij een leverancier van persluchtapparatuur (Berko). De overige drie bijeenkomsten zijn in een conferentieoord gehouden. De bijeenkomsten duurden een dagdeel Agendapunten Op een doorsneebijeenkomst kwamen de volgende agendapunten aan de orde: 1. Opening, mededelingen, verslag vorige bijeenkomst 2. Lezing door een extern deskundige 3. Monitoring en benchmark 4. Doorspreken van projecten 5. Uitwisselen van ervaringen en vragen 6. Lunch 7. Afsluiting, vervolgafspraak Van Beek Ingenieurs Pagina 6 uit 20

7 3.2.3 Lezingen Een belangrijk element van de bijeenkomsten waren de lezingen door externe deskundigen. Het onderwerp van de lezing werd in overleg met de deelnemers vastgesteld, waarna Van Beek Ingenieurs een deskundige uitnodigde. Dit waren over het algemeen adviseurs of vertegenwoordigers van leveranciers van persluchtsystemen of toebehoren. De volgende onderwerpen zijn aan de orde gekomen: Workshop Onderwerp Bedrijf Plaats 2 Perslucht opwekking & Berko Wijchen behandeling 3 Analyse persluchtverbruik Geveke Energy Services Amsterdam Keuze compressoren & intelligente besturing 4 Monitoring Gelissen Technische Zorg Linne 5 Case optimalisatie Alup Leeuwarden installatie: Sylvaphane Geveke Energy Services Amsterdam Tabel 2: Presentaties door externe deskundigen 3.3 Monitoring en benchmark Met de deelnemers aan de gebruikersgroep is een systeem van monitoring en benchmarking opgezet. Dit systeem had tot doel om een vergelijking tussen opwekkingsrendementen mogelijk te maken en de resultaten van de besparingsacties te kunnen vergelijken. In dit rapport worden resultaten van de monitoring vermeld. Voor meer details over monitoring zie rapport 3.4 Projecten Om de bedrijven aan te zetten om concreet aan de slag te gaan met het besparen van perslucht is aan de deelnemers gevraagd om een actieplan op te zetten en projecten te starten. In de onderstaande tabel vindt u een overzicht van de diverse projecten die de bedrijven hebben uitgevoerd. Van de belangrijkste maatregelen treft u in bijlage 2een overzicht aan. Van Beek Ingenieurs Pagina 7 uit 20

8 Bedrijf Project Status BPI Indupac zuinige blaasmondjes uitgevoerd lekken verhelpen (ieder kwartaal) uitgevoerd, doorlopend optimalisatie (deel) persluchtnet: uitgevoerd > diameter en ringleiding frequentieregeling op 1 compressor uitgevoerd aanzuiglucht compressoren van buiten uitgevoerd aangevoerd monitoring kwh compressoren uitgevoerd veegzuigmachine i.p.v. blaaspistolen uitgevoerd Deen Polyester lekken verhelpen (iedere week) uitgevoerd, doorlopend zuinige blaaspistolen uitgevoerd drukverlaging van 8 naar 6,5 bar uitgevoerd Depron lekken verhelpen (continue aandacht) uitgevoerd onderzoek naar alternatief voor koelen deels uitgevoerd, bij extrusie met perslucht resultaat (nog) negatief meten persluchtverbruik bij extruders nog uit te voeren Helvoet lekken verhelpen (continue aandacht) uitgevoerd, doorlopend opzet monitoring nog uit te voeren Sekisui-Jushi zuinige blaaspistolen uitgevoerd analyse relatie perslucht - uitgevoerd productiehoeveelheden onderzoek naar alternatief voor droogblazen met perslucht uitgevoerd, negatief resultaat drukverlaging naar 5 bar uitgevoerd Sylvaphane Plastics zuinige blaasmondjes proef lekken verhelpen (continue aandacht) uitgevoerd monitoring met datalogger en uitgevoerd amperetang air audit (monitoring + analyse) door uitgevoerd externe deskundige elektrische afsluiters in leidingnet uitgevoerd aanpassing regeling compressoren inventarisatie m.b.t. aanschaf nieuwe compressor & besturing voor nieuwe hal uitgevoerd uitgevoerd Synprodo Productie aanzuiglucht compressoren van buiten uitgevoerd aangevoerd lekken zoeken & verhelpen (continue uitgevoerd aandacht) inventarisatie m.b.t. aanschaf nieuwe nog uit te voeren compressoren & besturing Trelleborg monitoring perslucht grootverbruikers nog uit te voeren onderzoek naar roettransport met blower i.p.v. perslucht nog uit te voeren Tabel 3: Verbeteropties per deelnemer Van Beek Ingenieurs Pagina 8 uit 20

9 3.5 Energie effect Het totale jaarlijkse energiegebruik voor perslucht van de bedrijven bedroeg bij het begin van de gebruikersgroep circa MWh (60 TJ primair). Naar schatting hebben de bedrijven in % tot 10% bespaard op het energieverbruik voor perslucht. Deze schatting is gebaseerd op de genomen maatregelen (zie tabel 3) en de gemiddelde besparing per maatregel (zie bijlage 2). Het bleek niet mogelijk om uit de monitoringsgegevens een betrouwbare schatting van de gerealiseerde besparing af te leiden, zie rapportage... De geschatte besparing komt overeen met 330 tot 660 MWh per jaar. Naar verwachting zal de besparing in de komende jaren jaarlijks ca. 660 MWh (10 % ofwel 6 TJ primair) bedragen. Een onzekere factor hierbij is de mate waarin good housekeeping blijvend wordt uitgevoerd. De belangrijkste maatregel op het gebied van good housekeeping is het opsporen en verhelpen van lekken. De projectkosten bedroegen Dit komt neer op een geschatte besparing van 110 tot 220 GJprimair per tijdens de projectperiode. De geschatte vermeden CO 2 emissie voor het project is 190 tot 375 ton in het eerste jaar en 375 ton in de daaropvolgende jaren. 3.6 Kennisuitwisseling Eén van de doelstellingen van de groep was het uitwisselen van kennis, zowel binnen de groep als erbuiten. De kennisuitwisseling binnen de groep is redelijk tot goed verlopen: vrijwel alle deelnemers hebben aangegeven een stuk meer te weten over perslucht. Hierbij bleken vooral de onderlinge kennisuitwisseling, maar ook de lezingen door experts zinvol. Benchmarking middels internet gaf volgens de deelnemers niet veel extra inzicht. Dit kwam door beperkte mogelijkheden tot monitoring bij veel deelnemers en grote verschillen in omvang en wijze van persluchtopwekking en verbruik. De kennis die is opgedaan in de gebruikersgroep Perslucht wordt als volgt verder verspreid over de bedrijven die aangesloten zijn bij de MJA 2: Van Beek Ingenieurs begeleidt een Gebruikersgroep Perslucht met deelnemers uit de Overige Industrie en Tapijtindustrie. In deze groep wordt de kennis ervaring die is opgedaan met de NRK groep zo veel mogelijk ingebracht. Ook worden er factsheets perslucht gemaakt. Zo mogelijk wordt door middel van een publicatie in de nieuwsbrief van de NRK en/of op de NRK website aandacht besteed aan de resultaten van het project. Van Beek Ingenieurs Pagina 9 uit 20

10 4 Evaluatie De activiteiten van de gebruikersgroep perslucht zijn op te delen in een aantal deelactiviteiten. Deze deelactiviteiten zijn te zien als afzonderlijke instrumenten die ingezet kunnen worden bij de werkvorm 'gebruikersgroep'. In dit hoofdstuk is per deelactiviteit aangegeven in welke mate deze heeft bijgedragen aan de gebruikersgroep. Tevens zijn aanbevelingen gegeven om de instrumenten efficiënter in te kunnen zetten. Bijlage 2 bevat een samenvatting van de resultaten van door de deelnemers ingevulde evaluatieformulieren. 4.1 Intakegesprekken Op één na zijn alle bedrijven voorafgaand aan de startbijeenkomst bezocht voor een intakegesprek. Doel van dit gesprek was enerzijds het toelichten van het doel en werkwijze van de gebruikersgroep en anderzijds het verkrijgen van inzicht in de bedrijfssituatie: persluchtverbruik, kennis over perslucht en motivatie om te verbeteren. Voorafgaand aan het gesprek kreeg het bedrijf een checklist toegestuurd waarop men relevante data over perslucht kon invullen. Conclusies / aanbevelingen Het houden van een intakegesprek is zinvol en geeft samen met de checklist perslucht - nuttige input voor de startbijeenkomst. 4.2 Bijeenkomsten gebruikersgroep De ruggengraat van de werkvorm 'gebruikersgroep' zijn de bijeenkomsten. De gebruikersgroep Perslucht heeft 5 bijeenkomsten gehad, met een onderlinge tussenpoos van circa twee maanden (mede afhankelijk van vakanties e.d.). Het aantal en de frequentie van de bijeenkomsten werd door zowel de adviseur als de deelnemers als goed ervaren. Op de bijeenkomsten waren over het algemeen 6 à 8 bedrijven aanwezig, met 6 tot 10 vertegenwoordigers. Van de 9 bedrijven die zich aangemeld hebben voor het project zijn er helaas 2 afgevallen. Een bedrijf, Kornelis, heeft na de 1 e bijeenkomst de deelname gestopt vanwege tijdgebrek. Het andere bedrijf, Trelleborg, is vanwege een reorganisatie na de 3 e bijeenkomst gestopt. De medewerker die aan het project deelnam is toen bij Trelleborg weggegaan. Hiermee komt het aantal actieve deelnemers aan de groep op 7 tot 8, waarmee de groep in de praktijk iets aan de kleine kant bleek. In de groep was 1 rubberbedrijf naast de overige kunststofbedrijven aanwezig. Dit was in de praktijk geen enkel bezwaar, omdat perslucht als medium in alle bedrijven op vergelijkbare wijze gebruikt wordt. Een aantal deelnemers gaf aan dat de gemengde samenstelling juist bijgedragen heeft aan de open atmosfeer binnen de groep. Deze openheid is door iedereen als prettig en belangrijk voor de samenwerking ervaren. Van Beek Ingenieurs Pagina 10 uit 20

11 Kennisuitwisseling Binnen de groep bleek al de nodige kennis over perslucht aanwezig. Op de eerste bijeenkomst zijn de deelnemers uitdrukkelijk betrokken en is een inventarisatie van de uitgevoerde projecten gedaan. Tevens is op elke bijeenkomst gelegenheid gegeven tot het delen van ervaringen en kennis. Op het gebied van monitoring en good housekeeping zijn er door de deelnemers een aantal goede suggesties ingebracht. Lezingen externe experts Op elke bijeenkomst is door een externe expert een lezing gehouden over een onderwerp dat direct bij perslucht betrokken was. De keuze van de sprekers is over het algemeen in overleg met de leden van de gebruikersgroep gemaakt. Hierbij gaf de groep het onderwerp op, waarna Van Beek Ingenieurs de spreker zocht. Deze methode is zowel de deelnemers als de adviseur goed bevallen. De sprekers waren allen afkomstig uit de industrie. De kwaliteit van de sprekers was wisselend, en niet elke spreker wist een even goede link te leggen tussen zijn vakkennis en de energievragen uit de groep. Ondanks dit gaven de deelnemers te kennen dat zij de lezingen van de sprekers als leerzaam ervaren hebben en deze lezingen zien als een goede methode om meer te weten te komen over een onderwerp. Een deelnemer vond het een nadeel dat meerdere sprekers werkzaam zijn bij leveranciers van persluchtapparatuur. In het algemeen vonden de deelnemers echter dat de sprekers niet teveel verkoopverhalen hielden, maar nuttige informatie presenteerden. Conclusies / aanbevelingen m.b.t. de bijeenkomsten Een groepsgrootte van 9 actieve deelnemers is voldoende groot om een gevarieerde inbreng te krijgen en klein genoeg om nog als één groep te overzien te zijn. Bij het onderwerp perslucht is het geen probleem om bedrijven uit diverse bedrijfstakken bij elkaar in één groep te plaatsen. De kennisuitwisseling tussen de leden is een belangrijke bron van informatie en tips. Het is aan de adviseur om de uitwisseling van deze kennis zo veel mogelijk te stimuleren. Lezingen van externe experts worden door de deelnemers goed gewaardeerd. Hierbij is het wel belangrijk dat de deelnemers invloed uit kunnen oefenen op de onderwerpen en/of de sprekers. 4.3 Projectplannen De deelnemers is gevraagd om aan het begin van het project een projectplan op te stellen voor verbeteracties met betrekking tot perslucht. Van Beek Ingenieurs heeft een eenvoudig format voor het maken van een projectplan aan de deelnemers g d. De omvang en detaillering van de opgestelde plannen varieerde sterk tussen de deelnemers.. Elke bijeenkomst vertelden de deelnemers kort de stand van zaken, waarna er ruimte was om hierop te reageren of met tips te komen. De meeste projectplannen zijn ook daadwerkelijk tijdens de looptijd van de groep door de deelnemers uitgevoerd. Van Beek Ingenieurs Pagina 11 uit 20

12 Tijdens de bijeenkomsten bleek dat deze projectaanpak een bruikbare techniek is om de bedrijven actief bij de groep te betrekken. Conclusies / aanbevelingen Door de deelnemers projectplannen op te laten stellen worden ze actief betrokken bij het onderwerp van de gebruikersgroep. De meeste uitgevoerde projecten zijn kleinschalig. Voordeel daarvan is dat ze vaak binnen de looptijd van de gebruikersgroep af te ronden zijn. Er moet wel een projectmatige aanpak gevolgd worden, maar de aanpak is in deze situatie ondergeschikt aan het te bereiken doel: een uitgevoerd persluchtbesparingsproject. 4.4 Benchmark Veel deelnemers beschikten niet over kwh meters en/of flowmeters, zodat accurate monitoring moeilijk was. De benchmark heeft dan ook vooral gediend om de deelnemers aan te zetten tot het actief bijhouden en analyseren van de omvang en efficiency van het persluchtgebruik. Vanwege de grote verschillen in de installaties bleek het lastig een absolute vergelijking in opwekkingsrendementen tussen de bedrijven te maken. Opvallende punten bij de monitoring waren het hoge aantal nullasturen van de compressoren bij veel deelnemers. Veel nullasturen leidt tot een slecht opwekkingsrendement voor perslucht. Het relateren van persluchtverbruik aan productiehoeveelheden was bij alle deelnemers lastig. Dit, omdat perslucht meestal voor diverse doeleinden wordt gebruikt en omdat het verbruik ook afhangt van productieparameters als bv. dikte van folie (bij folieblazen) of gebruikte kunststof (bij droogblazen geproduceerd kunststof band). Zie verder rapportage... Conclusies / aanbevelingen Bij deze groep heeft de benchmark niet goed gewerkt, vanwege de beperkte monitoringsmogelijkheden bij veel deelnemers. Het relateren van persluchtverbruik aan productiehoeveelheid blijkt in de praktijk moeilijk. Aanbevolen wordt om bij toekomstige, vergelijkbare gebruikersgroepen alleen benchmarking via internet te gebruiken als alle deelnemers minimaal het elektriciteitsverbruik van hun compressoren continu (5 min. of kwartierwaarden) kunnen meten. 4.5 Rol van de adviseur Bij de opzet van het project is uitgegaan van een procesbegeleidersrol voor de adviseur van Van Beek Ingenieurs. Dit is bij de start van het project ook met de deelnemers besproken. In de praktijk heeft de adviseur naast procesbegeleiding ook enige inhoudelijke kennis ingebracht. Voor diepgaande technische kennis werd echter gebruik gemaakt van de externe sprekers Conclusies / aanbevelingen Een voornamelijk procesbegeleidende rol is bij gebruikersgroepen een goede keuze. Het is belangrijk om de rolverdeling goed met de deelnemers te communiceren en deze ook te blijven benadrukken. Van Beek Ingenieurs Pagina 12 uit 20

13 Bijlagen Bijlage 1. Verslag startbijeenkomst Inleiding De startbijeenkomst van de Gebruikersgroep Perslucht NRK vond plaats op 29 januari 2003 te Papendal. Daarbij waren de volgende personen aanwezig: Bedrijf Deelnemer Aanwezig BPI Indupac R. Botter nee Deen Polyester Constructies BV G. de Jong ja Depron H. Joppen ja Helvoet B.V. J.A. Stolk / A. Boutkam ja Kornelis Caps & Closures F.Ruiter/J.van Reken ja Sekisui-Jushi B.V. H. Joosten ja Sylvaphane Plastics B.V. P. Kieneker ja Synprodo Productie P. de Bie / T. Sanders ja Trelleborg B.V. H. Holsappel ja Adviseurs Van Beek Ingenieurs Erik Deliège ja Kiem van Gendt ja De agenda van de bijeenkomst was als volgt: Ontvangst en kennismaking Introductie & formulering doelstelling Inventarisatie opties & onderwerpen Pauze Monitoring & benchmark Evaluatie en vervolgafspraken Afsluiting In dit verslag zijn de resultaten van de discussies en afspraken vermeld. De inhoud van de presentaties is terug te vinden op de uitgereikte kopieën van de sheets. Verwachting van de deelnemers Hierover is in 3 groepjes gediscussieerd. De volgende punten zijn genoemd: mogelijke besparingen op perslucht in kaart brengen; inzicht in nieuwe technieken die leiden tot vermindering van het persluchtverbruik voor processen (bv. alternatief voor koelen of drogen met perslucht); tips en ideeën voor goede uitvoering van algemene besparingsopties, zoals drukvermindering en verminderen lekverliezen; opdoen van kennis voor juiste keuze van compressor, leidingnet, decentraal centraal systeem bij nieuwbouw of uitbreiding fabriek; monitoring perslucht: hoe kan dit efficient en tegen lage kosten uitgevoerd worden. Van Beek Ingenieurs Pagina 13 uit 20

14 Status bedrijven t.a.v. perslucht Deen Produceert polyester constructies, zoals kappen voor windmolens. Twee maal twee compressoren. Per duo draait één van de twee compressoren. De compressoren zijn niet bemeterd. Perslucht wordt alleen voor handgereedschap gebruikt (i.v.m. glasvezels in product). Circa 80% van het totale elektriciteitsverbruik komt voor rekening van perslucht. Veel lekkages, hier wordt wel aan gewerkt. Depron Productie (extrusie en dieptrekken) van geschuimde folie voor (vlees)verpakkingen. Perslucht wordt betrokken van facilitair bedrijf op site. Gebruik voor koeling bij extrusie, pneumatische aandrijving/aansturing en voor blaaspistolen. Good housekeeping heeft aandacht, maar kan nog beter (verminderen lekverliezen, minder gebruik blaaspistolen). Alternatieven voor koelen met perslucht zouden veel kunnen besparen. Te denken valt aan lage druk blower of inzet stikstof. Helvoet Productie (spuitgieten, extrusie, persen) van rubber- en kunststof onderdelen, met name automotive. Perslucht wordt ingezet voor pneumatische beweging en besturing en af- en uitblazen van producten. De compressor voor de afdeling kunststof is frequentiegeregeld en bemeterd (kwh en flow). De compressoren van de afd. rubber zijn aan/uit geregeld en niet bemeterd. Men heeft drukverlaging toegepast en het afblazen van producten deels vervangen door robots. Verder worden de compressoren preventief onderhouden (eerst iedere 2000 uur, nu per 8000 uur door toepassing nieuw type olie). Binnen 3 jaar gaat men over naar complete nieuwbouw, met nieuwe compressoren. Kornelis Spuitgieten van deksels en sluitingen voor verpakkingen. Voor pneumatiek bij assemblage en voor afblazen producten wordt perslucht gebruikt. Men beschikt over een frequentiegeregelde compressor met kwh meter. Sekisui Jushi Productie van PP banden. Persluchtgebruik voor afblazen water en schoonspuiten van product, luchtcilinder wikkelautomaat en voorraadhoppers. In de loop der tijd zijn alle compressoren voorzien van een kwh meter. Druk wordt op 1 punt gemeten (geen flowmeting, is niet terug te verdienen). Good housekeeping wordt toegepast, met name lekkages verminderen en monitoring. Sylvaphane Productie van blaasfolie voor verpakking. Perslucht wordt o.a. gebruikt voor transport van zakken op sealmachine (i.v.m. gewenste snelheid en koeling) en voor afblazen. Bij de ontladingsstaven wordt nu i.p.v. persluchtgordijn gewerkt met blowers. Good housekeeping is belangrijk: verminderen van afblazen en van lekkages. Men is bezig met de bouw van een nieuwe hal. Daarbij moeten ook t.a.v. perslucht keuzes gemaakt worden. Van Beek Ingenieurs Pagina 14 uit 20

15 Synprodo Productie van EPS verpakkingen. Perslucht voor lossen producten, transport korrels, afblazen producten en luchtcilinders. Men heeft een centraal persluchtsysteem met een grote buffer en optimaal leidingsysteem. Monitoring en efficiënt omgaan met perslucht zijn verbeterpunten. Op termijn zijn 2 compressoren aan vervanging toe (35 jr. oud). Trelleborg Productie van rubber mengsels en artikelen. Perslucht gebruikt voor luchtcilinders en transport roet door leiding. Heeft meegedaan aan 1 e Gebruikersgroep Perslucht. Daarbij is monitoring opgezet (kwh meter per compressor, flowmeter voor totaal). Tevens heeft men aantal besturingskasten vanwege hoge lekverliezen vervangen. Vanwege vervallen levering perslucht aan buurbedrijf is er overcapaciteit. Tevens gaat men na of pieken in persluchtverbruik verlaagd kunnen worden, bv. door inzet hydrauliek i.p.v. pneumatiek. Interessante onderwerpen Er is in kaart gebracht welke onderwerpen de deelnemers in de volgende workshops willen behandelen. De volgende onderwerpen zijn gekozen: dimensionering persluchtsysteem (compressoren, leidingnet, centraal decentraal,...) regelingen compressoren behandeling perslucht alternatieven voor gebruik perslucht in productieproces (bv. anders koelen of drogen product); monitoring subsidiemogelijkheden De volgende bijeenkomst zal dimensionering van persluchtsystemen besproken worden. Hiervoor zal Van Beek een externe spreker uitnodigen. Zo mogelijk zal dit onderwerp aan de hand van een case toegelicht worden. Hierbij kan de geplande nieuwbouw bij 2 deelnemers als voorbeeld dienen. Afspraken De volgende bijeenkomst is op woensdag 26 maart, u. De locatie en agenda zal t.z.t. bekend worden gemaakt. Van Beek regelt externe spreker. 5 februari aanleveren meterstanden, kosten en invloedsfactoren door deelnemers. 16 februari wachtwoord (per mail) en Site actief. Terugkoppeling monitoring op elke volgende workshop. Van Beek Ingenieurs Pagina 15 uit 20

16 Bijlage 2. Besparingsmaatregelen Hieronder staan van een aantal besparingsmaatregelen die in de groep uitgevoerd zijn de belangrijkste gegevens. Zie voor meer besparingsmaatregelen en meer gegevens de diverse literatuur over dit onderwerp (0). Aanpak lekverliezen In een bedrijf waar de afgelopen jaren geen structurele aanpak van lekverliezen is geweest gaat tot 30% van de opgewekte perslucht verloren aan lekkages. Dit is met een functionerend onderhoudssysteem terug te brengen tot 5 à 10%. Verminder lekverliezen door: het gehele netwerk op orde te brengen (niet gebruikte aftakkingen en aansluitpunten afdoppen, losse slangen vervangen door haspels, ) aanbrengen van elektrische afsluiters op delen van het leidingnet die bv. s nachts of in het weekend niet onder druk hoeven te blijven. eens per week alle lekken op te sporen (op gehoor of met een ultrasoon meetinstrument), deze labellen en de onderhoudsmonteurs de lekken gedurende de week laten repareren. Randvoorwaarden Aanpak van lekverliezen blijft inspanning vragen. Het is verstandig lekreductie uit te voeren vóór andere maatregelen, omdat de persluchtvraag er aanzienlijk door verlaagd kan worden. Besparingspotentieel Oplopend tot 20 à 25% Kosten / terugverdientijd Een ultrasone lekdetector kost ca Bij een middelgroot persluchtnet is de terugverdientijd minder dan 2 jaar. Hiernaast kosten inspectie en onderhoud extra mankracht en materiaal. Drukverlaging De druk in het persluchtnet is vaak ooit 'hoog genoeg' ingesteld en is daarom nu te hoog. Door de druk in kleine stappen te verlagen totdat er klachten komen (de 'knijp-piep' methode) wordt een minimale werkdruk bereikt. Ook is hiermee meteen duidelijk welk apparaat verdere drukverlaging in de weg staat. Door drukverlaging verbruikt de compressor minder energie, hiernaast nemen ook de lekverliezen af. Randvoorwaarden Zoek voor het toepassen van de 'knijp-piep' methode uit of er belangrijke apparatuur uit kan vallen. Overleg met direct betrokkenen zoals hoofd productie. Besparingspotentieel Bij een drukverlaging van 7 naar 6 bar kan de energiebesparing oplopen tot 10% Kosten / Geen kosten. terugverdientijd Van Beek Ingenieurs Pagina 16 uit 20

17 Toerengeregelde compressor Een 'normale' compressor kan óf wel, óf geen perslucht leveren. Bij een persluchtvraag die kleiner is dan de capaciteit zal relatief veel energie verloren gaan door nullastdraaiuren. Een toerengeregelde compressor kan wel goed in deellast perslucht opwekken en is daarmee (in deellast) efficiënter dan een vollast/nullast compressor. Het is in het algemeen niet renderend om een bestaande compressor om te bouwen naar toerengeregeld. Randvoorwaarden De meerwaarde van een toerengeregelde compressor (frequentieregeling of met borstelloze gelijkstroommotor) is sterk afhankelijk van het perslucht belastingspatroon. Uw leverancier kan dit met behulp van een meting zichtbaar maken. Bij een opstelling met meer compressoren geeft de combinatie van toerengeregelde compressor en elektronische voorkeuzeregeling een maximale besparing. Besparingspotentieel Leveranciers claimen besparingen van 35% of meer op energie. Het werkelijke potentieel is sterk afhankelijk van het belastingspatroon en de overige compressoren. Kosten / terugverdientijd Over het algemeen loont aanschaf van een toerengeregelde compressor alleen als de bestaande compressor vervangen moet worden. In dat geval verdienen de meerkosten zich meestal binnen enkele jaren terug. Elektronische voorkeuzeregeling Een elektronische voorkeuzeregeling zorgt voor een optimale inzet van de diverse compressoren, afhankelijk van de persluchtvraag. Hierbij kan ook gezorgd worden voor een gelijkmatige verdeling van de draaiuren. Verder is de drukband veel smaller in te stellen dan bij een regeling met pressostaten. Energiebesparing wordt gerealiseerd door de lagere gemiddelde druk (minder variatie) een minder nullasturen van de compressoren. Randvoorwaarden Evenals bij de toerengeregelde compressor is het effect afhankelijk van het belastingspatroon. Een elektronische voorkeuzeregeling geeft vooral resultaat als er compressoren van verschillende capaciteit zijn opgesteld. De combinatie met een toerengeregelde compressor geeft maximaal besparingseffect. Besparingspotentieel Volgens opgave van leveranciers circa 10%. Kosten / terugverdientijd Kosten tot Terugverdientijd sterk afhankelijk van specifieke situatie. Aanzuigen koude lucht Het comprimeren van warme lucht kost meer energie dan het comprimeren van koude lucht. Door de compressorruimte goed te ventileren of buitenlucht aan te zuigen wordt energie bespaard. Van Beek Ingenieurs Pagina 17 uit 20

18 Randvoorwaarden De compressor moet in principe vorstvrij staan. Besparingspotentieel Circa 0,35% per o C temperatuursverlaging. Kosten / terugverdientijd Sterk afhankelijk van de situatie. Warmteterugwinning Een compressor produceert veel warmte - circa 90% van het vermogen van de compressor is bruikbaar voor warmteterugwinning. De eenvoudigste methode is om de koellucht via kanalen naar een ruimte te leidden waar deze nuttig gebruikt kan worden voor ruimteverwarming. Met een handmatig te bedienen klep kan de lucht s zomers naar buiten en s winters naar binnen geleid worden. Het is ook mogelijk om een warmtewisselaar in het koelcircuit van een compressor te plaatsten. Hiermee kan warm water (ca. 50 ºC) gemaakt worden. Randvoorwaarden Mogelijkheid om de warmte zinvol te gebruiken. Besparingspotentieel Afhankelijk van de inzet van de warmte. Kosten / terugverdientijd Afhankelijk van situatie (leidinglengtes, opstelling). Vervanging blaaspistolen Een conventioneel blaaspistool gebruikt ca. 120 liter/min. Bij vervanging door een modern blaaspistool met speciale nozzel kan tot 80% lucht bespaard worden. Een andere optie is vervanging van blaaspistolen door een stofzuiger of veegzuigmachine. Randvoorwaarden Vervanging door stofzuiger of veeg-zuigmachine kan alleen bij bepaalde toepassingen van een blaaspistool. Besparingspotentieel Per conventioneel blaaspistool is ca. 700 W compressorvermogen nodig. Hierop kan tot 80% bespaard worden bij vervanging door zuinige blaaspistolen. Kosten / terugverdientijd Een blaaspistool kost ca. 20, een industriële stofzuiger ca Van Beek Ingenieurs Pagina 18 uit 20

19 Bijlage 3. Evaluatie gebruikersgroep De deelnemers hebben aan het eind van de gebruikersgroep een evaluatieformulier ingevuld. Onderstaand wordt de gemiddelde score (op basis van 6 geretourneerde formulieren) per vraag weergegeven. Onderwerp Workshops Materiaal Monitoring NRK, Novem Totaal Totaal score (6 deelnemers) Accommodatie 7,7 Planning tijdstip 7,7 duur 7,8 volgorde onderwerpen 7,0 Presentatie 7,2 Uitwisseling tussen deelnemers 6,8 Externe sprekers 7,3 Van Beek sheets 7,1 Novem brochures 7,3 bruikbaarheid benchmark 5,2 uitvoering benchmark 5,0 Novem ondersteuning 7,0 NRK ondersteuning 6,5 voldaan aan verwachting 7,0 nu in staat zelf perslucht te optimaliseren 7,7 Van Beek Ingenieurs Pagina 19 uit 20

20 Bijlage 4. Literatuur Meer over perslucht en besparingsopties leest u in de volgende publicaties. Efficiënte persluchtsystemen in de industrie (DV ) Novem ( ) Kosteneffectieve Persluchtsystemen Nuon Industrie ( ) Persluchtvademecum Berko compressoren ( ) Compressed Air Compendium (in engels of duits) Boge compressoren ( ) Ledenboek Vereniging Leveranciers Perslucht- en Vacuümtechniek VIP ( ) Van Beek Ingenieurs Pagina 20 uit 20