LANBOKAS C.V.B.A. Sylvain Dupuislaan 251, 1070 Brussel, België BTW BE RPR Brussel

Transcriptie

1 LANBOKAS C.V.B.A. Sylvain Dupuislaan 251, 1070 Brussel, België BTW BE RPR Brussel PROSPECTUS voor het openbaar aanbod van MAATSCHAPPELIJKE AANDELEN (27/06/2014) WAARSCHUWING MET BETREKKING TOT DE RISICO'S De belegging in aandelen zoals maatschappelijke aandelen van LANBOKAS heeft een risicogehalte. De belegger loopt het risico om een deel of het geheel van zijn belegging te verliezen. Gelet op het feit dat LANBOKAS deel uitmaakt van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan (zie prospectus punt 4.1. en ), investeert de houder van maatschappelijke aandelen onrechtstreeks in de activiteiten van deze Federatie en draagt aldus de risico s die verbonden zijn aan deze activiteiten. Alvorens in te schrijven op de aandelen dienen potentiële beleggers aandachtig het hele prospectus, die een beschrijving van het aanbod en de risicofactoren bevat, te lezen, met bijzondere aandacht voor de risicofactoren (zie Deel 1 (Samenvatting), p. 16, en Deel 2 (Risicofactoren), p. 19 tot 55). Dit prospectus werd op 27/06/2014 door de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) goedgekeurd overeenkomstig artikel 23 van de Wet van 16 juni 2006 betreffende de openbare aanbieding van beleggingsinstrumenten en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt. Deze goedkeuring door de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) houdt geen beoordeling in van de opportuniteit en de kwaliteit van de verrichting, noch van de toestand van de persoon die ze verwezenlijkt. Dit prospectus is beschikbaar in de agentschappen van de bank CRELAN, alsmede op de website Het bestaat enkel in het Nederlands. Page 1 of 263

2 INHOUDSOPGAVE 1. SAMENVATTING 5 Afdeling A Inleiding en waarschuwingen 5 Afdeling B Uitgevende instelling en eventuele garant 5 Afdeling C Effecten 14 Afdeling D Risico s 16 Afdeling E Aanbieding RISICOFACTOREN Algemeenheden in verband met de risicofactoren Risicofactoren eigen aan de maatschappelijke aandelen Risico s verbonden aan de belegging in het kapitaal van de onderneming Geen waarborg van het Beschermingsfonds voor deposito's Waarde van de maatschappelijke aandelen Verhandelbaarheid Ontslag en vermindering van het aantal aandelen Risicofactoren eigen aan de uitgever Algemene organisatie binnen de groep De risicocomités Van Basel II naar Basel III Kredietrisico Het beheersen van het kredietrisico Maximaal kredietrisico Risicoconcentratie Marktrisico ALM Marktrisico in de handelsportefeuille Marktrisico in de niet-handelsportefeuille Valutarisico Liquiditeitsrisico Operationeel risico Cartografie Incidenten Risicobeheer van de verzekeringsactiviteiten Liquiditeitsrisico Gevoeligheid voor verzekeringsrisico's Kredietrisico Verzekeringstechnishrisico Capital management Overname participatie in de NV Crelan GEGEVENS BETREFFENDE DE MAATSCHAPPELIJKE AANDELEN Verantwoordelijke personen Risicofactoren Basisinformatie Verklaringen - Eigen vermogen Belang van de natuurlijke- en rechtspersonen die aan de uitgifte / het aanbod deelnemen Redenen van het aanbod en aanwending van de opbrengst Informatie over de aangeboden maatschappelijke aandelen Aard en categorie van effecten 57 Page 2 of 263

3 Toepasselijke wetgeving Vorm van de uitgifte Munt van uitgifte Rechten verbonden aan de maatschappelijke aandelen Besluiten, machtigingen en goedkeuringen Datum van uitgifte Verhandelbaarheid Verplicht openbare aanbiedingen tot aankoop Belastingsstelsel Voorwaarden van het aanbod Algemene intekeningsvoorwaarden Personen die kunnen intekenen en aandeelhouder worden Uitgifteprijs en kosten Tussenpersonen belast met de financiële dienst GEGEVENS BETREFFENDE LANBOKAS Voorafgaandelijke opmerking Verantwoordelijke personen Commissarissen Geselecteerde financiële informatie Risicofactoren Benaming, historiek en evolutie van de uitgever Benaming en statuut Historiek Belangrijkste investeringen Andere recente gebeurtenissen met betrekking tot de solvabiliteit Overzicht van de activiteiten Organogram Huidig organogram Toekomstig organogram Onroerende goederen, technische installaties en uitrusting Financiële situatie, bedrijfsresultaten, thesaurie en middelen Informatie over de tendensen Bestuurs-, leidinggevende en toezichthoudende organen Raad van Bestuur van de C.V.B.A. LANBOKAS Directiecomité van de N.V. Crelan, belast met het bestuur van LANBOKAS Verklaringen met betrekking tot de leden van het Directiecomité van de N.V. Crelan, belast met het bestuur van LANBOKAS Bezoldigingen en voordelen Werking van de bestuurs- en directieorganen Mandaat van de Bestuurders-Directeurs Dienstencontracten Comités Corporate Governance Werknemers Belangrijkste aandeelhouders Transacties met verbonden partijen Aanvullende informatie Maatschappelijk kapitaal Oprichtingsakte en statuten Maatschappelijk doel Bestuurs- en controleorganen 74 Page 3 of 263

4 Wijziging van de rechten van de aandeelhouders Algemene Vergadering Bepalingen die een controlewijziging kunnen vertragen, uitstellen of verhinderen Dividendbeleid Verklaringen Belangrijke contracten Vermelde documenten en voor het publiek beschikbare documenten Informatie over deelnemingen Financiële gegevens Jaarrekening Geconsolideerde balans Geconsolideerd overzicht van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Geconsolideerd overzicht van de eigenvermogenswijzigingen Kasstroomoverzicht Algemene commentaar bij de evolutie van de balans en de resultatenrekening Commentaar bij de evolutie van de balans Algemene commentaar bij de evolutie van de resultatenrekening Boekhoudkundige methode en gehanteerde waarderings- en andere grondslagen Toelichting bij de balans Jaarrekening Jaarrekening Jaarrekening Toelichting bij de resultatenrekening Jaarrekening Jaarrekening Jaarrekening Toelichting bij de buiten balans Jaarrekening Jaarrekening Jaarrekening Geconsolideerde bestuurverslagen Geconsolideerd bestuurverslag van het boekjaar Geconsolideerd bestuurverslag van het boekjaar Geconsolideerd bestuurverslag van het boekjaar Controle van de jaarrekening en verklaringen Verklaring van de commissarissen voor het boekjaar Verklaring van de commissarissen voor het boekjaar Verklaring van de commissarissen voor het boekjaar Bijkomende financiële informatie Gerealiseerde verliezen op de financiële activa die niet tegen de reële waarden worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening Kasstroomoverzicht Cash Flow Statement Cash Flow Statement Toelichting bij de balans Stijging monetaire reserve deposito's Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden Goodwill Toegezegde pensioenregeling Waardering van financiële activa en verplichtingen opgenomen aan reële waarde Dividend per type aandeel Toelichting bij de resultatenrekening Overige financiële diensten Gerealiseerde winsten op voor verkoop beschikbare financiële activa Andere exploitatiebaten en -lasten Algemene en administratieve uitgaven Winstbelastingen Verbonden partijen Toelichting bij de buiten balans 263 Page 4 of 263

5 1. SAMENVATTING Afdeling A Inleiding en waarschuwingen Element A.1 Inleiding en waarschuwingen - deze samenvatting moet gelezen worden als een inleiding op het prospectus; - iedere beslissing om te beleggen in de effecten moet gebaseerd zijn op de bestudering van het volledige prospectus; - wanneer een vordering met betrekking tot de informatie in het prospectus bij een rechterlijke instantie aanhangig wordt gemaakt, moet de belegger die als eiser optreedt volgens de nationale wetgeving van de lidstaten de kosten voor de vertaling van het prospectus eventueel dragen voordat de rechtsvordering wordt ingesteld; - alleen de personen die de samenvatting, met inbegrip van een vertaling ervan, hebben ingediend, kunnen wettelijk aansprakelijk worden gesteld indien de samenvatting, wanneer zij samen met de andere delen van het prospectus wordt gelezen, misleidend, onjuist of inconsistent is, of indien zij, wanneer zij samen met de andere delen van het prospectus wordt gelezen, niet de kerngegevens bevat om beleggers te helpen wanneer zij overwegen in die effecten te investeren. Afdeling B Uitgevende instelling en eventuele garant Element B.1 Officiële en handelsnaam van de uitgevende instelling Coöperatieve Deposito- en Kredietkas voor de Landbouw, in het kort "LANBOKAS". B.2 Vestigingsplaats en rechtsvorm van de uitgevende instelling, wetgeving waaronder de uitgevende instelling werkt en land van oprichting Coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (CVBA) naar Belgisch recht, met zetel Sylvain Dupuislaan, 251, 1070 Brussel, ondernemingsnummer BTW BE RPR Brussel. Page 5 of 263

6 B.3 Beschrijving van, en kerngegevens die verband houden met, de aard van de huidige werkzaamheden en belangrijkste activiteiten van de uitgevende instelling De activiteiten van LANBOKAS zijn gebonden aan de Federatie van kredietinstelling van Crelan. Deze Federatie, als operationele eenheid samengesteld uit de drie banken CVBA Lanbokas, CVBA Agricaisse en de NV Crelan, is een retailbank die een volledige bankdienst aanbiedt aan particulieren, zelfstandigen en ondernemingen. Deze dienstverlening omvat het toekennen van kredieten (kredieten aan de land- en tuinbouw, investeringskredieten, hypothecaire kredieten en consumentenkredieten), het openen van bankrekeningen (zichtrekeningen, depositorekeningen, effectenrekeningen), het ter beschikking stellen van betaalmiddelen, traditioneel of elektronisch, zoals kaarten, het aanbieden van beleggingsinstrumenten (kasbons, achtergestelde certificaten, euroobligaties, euro medium term notes, beleggingsfondsen, ) en het aanbieden van diensten van vermogensbeheer. De Federatie van kredietinstelling van Crelan is hoofdzakelijk actief op de Belgische markt. B.4a Beschrijving van de belangrijkste tendensen die zich voordoen voor de uitgevende instelling en de sectoren waarin zij werkzaam is Toestand Crelan in de Belgische Banksector In een nog steeds onzekere economische en financiële omgeving is de Belgische bankensector in 2013 toch een nieuwe bank rijker geworden: Crelan. Crelan, de bank ontstaan uit de fusie van Landbouwkrediet en Centea, werd op 1 april boven de doopvont gehouden. Hierdoor werd België eensklaps twee kleinere banken armer maar één middelgrote bank rijker. Door de samensmelting blijven enerzijds de sterke troeven van het verleden behouden, maar krijgt de nieuwe bank anderzijds ook een dimensie waardoor we de toekomst met veel vertrouwen tegemoet kunnen zien. Crelan is en blijft een coöperatieve bank die dichtbij de klanten staat, een bank voor particulieren, de land- en tuinbouwsector in de brede zin en voor de ondernemers en zelfstandigen. Crelan werkt met een net van zelfstandige agenten, en dit is een plus, én voor de bank én voor de klanten. Want wie beter dan de zelfstandige agent kent de verzuchtingen van de klanten en kan er een passend antwoord op geven? De bank heeft de fusieopdracht uitstekend volbracht. We hebben onze grootste integratie- en migratieoefening ooit in minder dan 24 maanden voltooid. Zowel op IT- als op organisatorisch vlak werd enorm veel werk verricht en de ongemakken voor de klanten werden aldus tot een minimum beperkt. Klantentevredenheid komt bij Crelan immers op de eerste plaats. Daarnaast bleef de commerciële activiteit in 2013 performant : zowel op het vlak van de kredietactiviteit als op het vlak van het sparen en beleggen werden mooie resultaten geboekt, en dat in een steeds concurrentiëler omgeving. De traditionele grote spelers in België plooien zich immers steeds meer terug op de binnenlandse markt. Dit leidde tot een blijvende prijzen- en margeslag die de rendabiliteit van de sector op langere termijn verder verzwakt. Daarnaast is er ook een druk op de rendabiliteit vanuit de overheid. Door steeds hogere taksen en heffingen in te voeren, vooral op de basisactiviteit van de spaarbanken, nl. het spaarboekje, en door ook het inzamelen van het spaargeld te bemoeilijken (afschaffen van de aangroeipremie, beperking van het aantal soorten boekjes, enz), wordt een steeds groter deel van het noodzakelijke resultaat van de banken afgeroomd. Ook bij Crelan. Het geconsolideerd resultaat lag in 2013, mede hierdoor, een stuk lager dan in Page 6 of 263

7 Geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Noot 31/12/ /12/2012 (in EUR) GEWONE BEDRIJFSACTIVITEITEN Financiële en exploitatiebaten en lasten , ,37 Rentebaten , ,85 Rentelasten , ,56 Dividenden , ,49 Baten uit provisies en vergoedingen , ,30 Lasten uit provisies en vergoedingen , ,98 Gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening , ,11 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden (netto) , ,43 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening (netto) , ,44 Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties , ,22 Herwaarderingen van valutakoersverschillen , ,82 Winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa , ,44 Andere netto-exploitatiebaten , ,57 Administratiekosten , ,56 Personeelsuitgaven , ,30 Algemene en administratieve uitgaven , ,26 Afschrijvingen , ,05 Materiële vaste activa , ,18 Immateriële activa (andere dan goodwill) , ,87 Voorzieningen , ,58 Bijzondere waardeverminderingen , ,76 Bijzondere waardeverminderingsverliezen op financiële activa die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening , ,76 Financiële activa gewaardeerd tegen kostprijs 0,00 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,09 Leningen en vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs , ,67 Negatieve goodwill die onmiddellijk wordt opgenomen in de winst-en verliesrekening 0,00 0,00 TOTALE WINST OF VERLIES UIT VOORTGEZETTE BEDRIJFSACTIVITEITEN VÓÓR AFTREK VAN BELASTINGEN EN MINDERHEIDSBELANG , ,42 Belastinglasten (winstbelasting) verbonden met de winst of het verlies uit voortgezette bedrijfsactiviteiten , ,84 NETTOWINST OF -VERLIES , ,58 Overzicht van de niet-gerealiseerde resultaten Niet-gerealiseerde resultaten die in de toekomst mogelijk in de gerealiseerde resultaten kunnen worden opgenomen Herwaardering van voor verkoop beschikbare financiële activa , ,56 Niet-gerealiseerde resultaten die nooit in de gerealiseerde resultaten zullen worden opgenomen Actuariële (verliezen)/winsten op toegezegd pensioenregelingen , ,68 Totaal van de niet-gerealiseerde resultaten (netto) , ,23 Totaal van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van het boekjaar , ,81 De vaststelling dat sommige taksverhogingen bovendien de kleinere en traditionele retailbanken disproportioneel meer treffen dan de grote banken die de financiële crisis hebben veroorzaakt, heeft ertoe geleid dat zeven banken, waaronder Crelan, bezwaar hebben aangetekend bij het Grondwettelijk Hof. Er werd meer bepaald door de verzoekende partijen een verzoek tot nietigverklaring ingediend van de artikelen 70, 71, 73 en 74 van de wet van 30 juli 2013 houdende diverse bepalingen en dit wegens schending van de grondwettelijke beginselen van gelijkheid en niet discriminatie. De verzoekende partijen zijn van mening dat de verhoging van de jaarlijkse heffing op de kredietinstellingen (Abonnementstax ) discrimenerende gevolgen heeft ten opzichte van bepaalde banken. Als het verzoek ontvankelijk en gegrond wordt verklaard, zal de overheid de genomen maatregelen moeten bijsturen. Toestand financiële markten (volgens eigen inschattingen van de uitgever) De financiële markten werden tijdens de eerste maanden van 2014 gekenmerkt door lagere lange termijnrentes en door stijgende beurzen. De aandelenmarkten werden ondersteund door de omgeving van lage rentes en door de verwachting dat de ECB wel actie zal moeten ondernemen om deflatiegevaar af te wenden. De opties voor de ECB blijven dezelfde als de voorbije maanden, nl. het neutraliseren van het SMP-programma en een verdere verlaging van de referentierente, die eventueel ook een (licht) negatieve depositorente zou kunnen impliceren. Page 7 of 263

8 Zelfs de introductie van Quantitative Easing door de ECB is niet uitgesloten, nadat de Duitse Bundesbank zijn veto daartegen ophief. De centrale banken van de V.S., de U.K. en Japan versoepelen al jaren hun monetair beleid middels geldcreatie, welke dan wordt geïnvesteerd in de aankoop van obligaties. De aankoop door de ECB van Asset Backed Securities of van overheidsobligaties als bijkomende versoepeling van het monetaire beleid is niet langer taboe. De in de V.S. gepubliceerde macro-economische indicatoren waren uitstekend (o.a een sterk werkgelegenheidsrapport voor de maand april), wat andermaal een bevestiging is dat de zwakke economische data tijdens het eerste trimester weersgerelateerd waren en dat voor het 2e kwartaal een stevig groeicijfer kan worden verwacht. Een zwak punt blijft echter de vastgoedsector (relatief zwakke existing home sales ). In de eurozone verstevigt Duitsland zijn statuut van economische groeimotor. Uit de macroeconomische publicaties in Frankrijk en in België bleek de voorbije weken een lichte verslechtering van de economische activiteit en van de vertrouwenbarometers. De landen van de Europese periferie (Spanje, Italië, Portugal, ) zetten hoopvolle groeicijfers neer. B.4b Beschrijving van enige bekende tendensen die zich voordoen voor de uitgevende instelling en de sectoren waarin zij werkzaam is Zie hierboven punt B.4a B.5 Beschrijving van de groep waarvan de uitgevende instelling deel uitmaakt en plaats die zij daarin inneemt De CVBA LANBOKAS is een lid van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan, die ook de CVBA Agricaisse en de NV Crelan omvat. De NV Crelan is de Centrale instelling van deze Federatie die geregeld is door de artikelen 239 tot 241 van de wet van 25 april 2014 op het statuut en het toezicht op de kredietinstellingen en door de Regels voor de aansluiting bij de Federatie van kredietinstellingen van Crelan en de werking van de Groep Crelan. De NV Crelan vormt samen met haar 100% dochtermaatschappijen Europabank, Keytrade Bank en de N.V. Crelan Insurance, de Groep Crelan. De NV Crelan is verbonden met het Franse Crédit Agricole via het aandeelhouderschap dat als volgt verdeeld is : - de erkende kassen CVBA Lanbokas, de CVBA Agricaisse en de Federatie van de Kassen van Crelan hebben samen 50% van het kapitaal in handen; - sinds 2003, hebben de S.A. Crédit Agricole (Frankrijk) en de regionale kassen Les Caisses Régionales Crédit Agricole Nord de France en Crédit Agricole Nord-Est samen via de SAS Belgium CA 50% van het kapitaal. Page 8 of 263

9 Op 22/04/2014 hebben de Franse en de Belgische aandeelhouders een akkoord gesloten waarbij is overeengekomen dat de Franse aandeelhouder zijn participatie in de NV Crelan, zijnde 50% van het totale aantal aandelen zal overdragen aan de Belgische aandeelhouders. Deze overdracht zal binnen een termijn van 14 maanden gebeuren. Normaliter wordt de overdracht afgerond op uiterlijk 22 juni 2015 (zie hierna punt B.12). B.6 Belangrijkste aandeelhouders en zeggenschap Er is geen belangrijkste of meerderheidsaandeelhouder van LANBOKAS. Het maatschappelijk kapitaal is over aandeelhouders gespreid (op ). Artikel 16 van de statuten van LANBOKAS bepaalt dat zolang de vennootschap aangesloten is bij de NV Crelan in de schoot van een federatie van kredietinstellingen, het bestuur van de C.V.B.A. LANBOKAS waargenomen wordt door het Directiecomité van de NV Crelan. B.7 Belangrijke historische financiële informatie De kerncijfers die de financiële situatie op geconsolideerde basis samenvatten van de Groep Crelan, waarvan LANBOKAS een lid is, zijn de volgende : 31/12/ /12/ /12/2011 (in EUR) Totaal activa , , ,45 Totaal verplichtingen , , ,66 Totaal eigen vermogen , , ,79 Netto winst of -verlies , , ,27 N.B. - In de cijfers van 31/12/2011 werd het resultaat van Centea slechts voor een half jaar opgenomen, nl. vanaf de overname op 1/07/ De bedragen van 31/12/2012 werden gewijzigd ten gevolge van een netting van de uitgestelde belastingsvorderingen en -verplichtingen per juridische entiteit. Page 9 of 263

10 B.8 Belangrijke pro forma financiële informatie Niet van toepassing. B.9 Winstprognose Er wordt geen winstprognose gemaakt. B.10 Beschrijving van de aard van enig voorbehoud in de afgifte van verklaring betreffende de historische financiële informatie Alle goedkeurende verklaringen waren zonder enig voorbehoud. B.11 Werkkapitaal Het werkkapitaal is toereikend om aan de huidige behoeften van uitgevende instelling te voldoen. B.12 Belangrijke historische financiële informatie betreffende de uitgevende instelling Zie ook hierboven punt B.7. Geen negatieve wijziging van betekenis heeft zich voorgedaan in de vooruitzichten van de uitgevende instelling sinds de datum van bekendmaking van de laatst gepubliceerde gecontroleerde financiële overzichten. Daarnaast kan nog het volgende worden vermeld. De CVBA Lanbokas en de CVBA Agricaisse bezitten samen met de Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet - een coöperatieve vennootschap die toeziet op de coördinatie van de activiteiten van de erkende coöperatieve Kassen en op hun vertegenwoordiging in de NV Crelan - 50% van het totale aantal aandelen (Lanbokas : 22,5%, Agricaisse : 22,5% en de Federatie van de kassen van het Landbouwkrediet : 5%) van de NV Crelan. Zij bezitten op basis van een aandeelhoudersovereenkomst, 50% van de stemrechten in de NV Crelan. De overige 50% van de aandelen van de NV Crelan zijn in handen van de SAS Belgium CA, een vennootschap naar Frans recht. Op basis van de aandeelhoudersovereenkomst bezit Belgium CA 50% van de stemrechten in de NV Crelan. Het aandeelhouderschap van Belgium CA is samengesteld als volgt: 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole Nord de France, 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole du Nord Est en 10% is in handen van Crédit Agricole SA. Dit alles wordt geformaliseerd in een aandeelhoudersovereenkomst van 2003 die de Franse aandeelhouder verbindt voor een termijn die verliep per einde De recente evolutie van de Europese reglementering en meer bepaald CRD IV brengt heel wat extra verplichtingen mee inzake reporting en controle in hoofde van de referentieaandeelhouder, zijnde Belgium CA. Aangezien de Franse aandeelhouder enerzijds geen meerderheidsaandeelhouder is en dus zijn zeggingschap in de dochtervennootschap Crelan NV gelimiteerd is en anderzijds toch heel wat extra verplichtingen en verantwoordelijkheid kreeg opgelegd met betrekking tot deze entiteit, werd door de Franse aandeelhouder aangestuurd op een meerderheidsparticipatie in Crelan NV. De Belgische Page 10 of 263

11 Kassen kunnen hiermee niet instemmen. Bijgevolg wordt door de Franse aandeelhouder het behoud van de bestaande participatie niet langer als strategisch beschouwd. De Belgische en de Franse aandeelhouders hebben dan ook in onderling overleg beslist om deze aandeelhoudersovereenkomst niet te verlengen en er werden tussen de Belgische en de Franse aandeelhouders besprekingen opgestart. Op 22/04/2014 hebben de Franse en de Belgische aandeelhouders een akkoord gesloten waarbij is overeengekomen dat de Franse aandeelhouder zijn participatie in de NV Crelan, zijnde 50% van het totale aantal aandelen zal overdragen aan de Belgische aandeelhouders. De Nationale Bank van België heeft op 8 april 2014 zijn goedkeuring gegeven voor dit akkoord. Deze overdracht zal binnen een termijn van 14 maanden gebeuren. Normaliter wordt de overdracht afgerond op uiterlijk 22 juni De termijn kan worden gereduceerd indien de Belgische aandeelhouders sneller over de nodige middelen beschikken. De termijn kan ook in onderling akkoord tussen de aandeelhouders worden verlengd indien er meer tijd nodig is om de transactie te finaliseren. Indien deze termijn wordt verkort of verlengd dan zal de belegger hierover via een Aanvulling aan het prospectus worden geïnformeerd. Deze overdracht zal gebeuren zonder de toekomst van de groep Crelan in gevaar te brengen. Hiervoor werden de nodige zekerheden ingebouwd. Crelan voldoet momenteel reeds aan de strengste vereisten inzake solvabiliteit, liquiditeit en eigen vermogen zoals opgelegd door de prudentiële toezichthouders, en dat zal ook zo blijven tijdens de transactie met de Franse aandeelhouders. Voorafgaand aan de finalisering van deze overeenkomst die is voorzien op 22 juni 2015 en waarbij de overdracht van de aandelen zal plaats vinden, is een akkoord nodig van de Nationale Bank van België die uitdrukkelijk toeziet op de solvabiliteit van de groep Crelan. Onder punt wordt het organogram van de basisstructuur zoals die er zal uitzien na de transactie toegevoegd. Indien na de transactie, de finale situatie niet zou overeenkomen met het organogram dat wordt opgenomen in de huidige aanvulling dan zal een aangepast organogram worden gepubliceerd in een aanvulling aan het prospectus. Bij finalisatie van deze overdracht zal de verdeling van de aandelen met evenredig stemrecht alsook de dividendverdeling als volgt zijn : Lanbokas 45%, Agricaisse 45 % en de Federatie van de kassen van het Landbouwkrediet 10%. Deze transactie zal door de overnemende kassen worden gefinancierd met eigen middelen. Om te blijven voldoen aan de prudentiële vereisten inzake eigen vermogen en solvabiliteit op groepsniveau zal Crelan dan, ingevolge deze operatie, het eigen vermogen dienen te verhogen met +/- 200 miljoen EURO. Dit zal worden gerealiseerd door het ophalen van bijkomend maatschappelijk kapitaal en door winstreservering. Tevens wordt onderzocht om in de kapitaalstructuur van de NV Crelan de mogelijkheid te creëren om in de toekomst ook institutionele aandeelhouders toe te laten, dit met voldoende garanties om de rechten van de Coöperatieve Kassen en hun coöperatoren te vrijwaren. Met het ophalen van 200 mio coöperatief kapitaal en de reservatie van een groepsresultaat vóór dividenduitkering in lijn met dit van het boekjaar 2013, moet het voor de Belgische aandeelhouders mogelijk zijn om de operatie te realiseren. Er is dan ook geen materiële impact op de liquiditeit of de solvabiliteit van Groep Crelan ten gevolge van de verkoop van de aandelen van Crelan NV door de Franse aandeelhouder. De Nationale Bank die toeziet op de prudentiële regels inzake eigen vermogen en solvabiliteit dient, voorafgaandelijk aan de transactie, haar fiat hierover te geven. Op boekhoudkundig vlak zijn er ook geen aanpassingen ter gelegenheid van de uitstap van Crédit Agricole France : de consolidatieperimeter wijzigt niet en de aandelen op naam van de Crédit Agricole France worden overgenomen door de Agricaisse en Lanbokas ondermeer dankzij de voorziene verhoging van het coöperatief kapitaal en de reservatie van een groepsresultaat vóór dividenduitkering in lijn met dit van het boekjaar Page 11 of 263

12 Het eventuele verschil tussen de prijs betaald voor de overname van de aandelen van de NV Crelan en het overeenstemmende aandeel in het eigen vermogen van NV Crelan op het ogenblik van de overname zal worden aangerekend op een andere rubriek (namelijk onder de reserves) van het eigen vermogen. Rekening houdend met de overeengekomen prijs, de verhoging van het coöperatieve kapitaal van 200 mio Eur en een voorzichtige inschatting van de verwachte evolutie van het eigen vermogen van de groep tussen de toestand per 31/12/13 en de voorziene datum van de effectieve overname, verwacht de groep dat er geen materiële impact op het geconsolideerd eigen vermogen van de groep zal zijn. De overdracht werd toegelicht op de laatste Algemene vergadering van april De komende maanden zal er aldus een bedrag aan coöperatief kapitaal van +/- 200 miljoen worden opgehaald. Dit cijfer is realistisch wetende dat er momenteel meer dan coöperatoren zijn die elk voor minimaal euro extra coöperatief kapitaal zullen kunnen inschrijven. Bovendien werd in de vorige kapitaaloperatie in voor 250 miljoen euro coöperatief kapitaal opgehaald en daarmee hebben de coöperatieve Kassen circa 20% van de ex-centeaklanten kunnen verwelkomen. Dit betekent echter ook dat nog steeds circa 80% ex-centeaklanten nu ook kunnen toetreden. Indien 10% of klanten coöperator worden, wordt het beoogde doel zonder problemen bereikt. Kort samengevat dient het kapitaal dat wordt opgehaald om het eigen vermogen te versterken en om te blijven voldoen aan de kapitaalvereisten na de transactie. Indien het eigen vermogen onvoldoende zou zijn (lees indien er niet voldoende coöperatief kapitaal zou zijn opgehaald) dan zal de Nationale Bank van België geen goedkeuring geven voor de transactie. Andere opties zullen dan dienen te worden uitgewerkt. Begin juni 2014 was er voor Lanbokas en Agricaisse samen reeds ongeveer 115 miljoen euro extra coöperatief kapitaal opgehaald. Dit bedrag moet in mindering worden gebracht van het hierboven vermelde bedrag van +/- 200 miljoen euro. Er kan hier ook vermeld worden dat de prudentiële toezichthouder een Tier I ratio van 9,5% opgelegd heeft voor de Groep Crelan. Op 31 december 2013 bedraagt de geconsolideerde Tier I ratio 10,06%. De prudentiële minimum vereiste solvency-ratio bedraagt 8%. Per 31 december 2013 bedraagt de solvency-ratio voor de Groep Crelan 13,49%. De liquiditeitsratio die door de prudentiële toezichthouder is opgelegd, bedraagt maximum 100%. Deze liquiditeitsratio wordt berekend als de verhouding tussen de netto-stroom van uitgaande versus inkomende liquiditeiten binnen een bepaald tijdsperiode en de beschikbare voorraad van liquide middelen. De liquiditeitsratio voor de Groep Crelan per 31 december 2013 bedraagt 20,83% voor 1 week en 73,68% voor 1 maand. Page 12 of 263

13 B.13. Beschrijving van recente gebeurtenissen die van bijzonder belang zijn voor de uitgevende instelling en die van grote betekenis zijn voor de beoordeling van haar solvabiliteit De belangrijkste investering in de loop van de laatste drie jaren is de aankoop door de NV Landbouwkrediet, op 1 juli 2011, van 99,58% van de aandelen van de Belgische spaarbank NV Centea voor een bedrag van 524,78 miljoen EUR van de KBC groep. In de loop van 2012 werden de overige aandelen in handen van individuele aandeelhouders overgenomen via een openbaar bod tot uitkoop en op 1 april 2013 werd de NV Centea door de NV Landbouwkrediet overgenomen in het kader van een fusie door overname. De nieuwe entiteit heet nu NV Crelan. Op 22/04/2014 hebben de Franse en de Belgische aandeelhouders een akkoord gesloten waarbij is overeengekomen dat de Franse aandeelhouder zijn participatie in de NV Crelan, zijnde 50% van het totale aantal aandelen zal overdragen aan de Belgische aandeelhouders. Deze overdracht zal binnen een termijn van 14 maanden gebeuren. Normaliter wordt de overdracht afgerond op uiterlijk 22 juni 2015 (zie hierboven punt B.12). B.14 Indien de uitgevende instelling afhangt van andere entiteiten in de groep, moet dit duidelijk worden vermeld Binnen de Groep Crelan heeft de CVBA Lanbokas de plaats beschreven hierboven onder punt B.5. B.15 Belangrijkste activiteiten van de uitgevende instelling Samen met de andere entiteiten van de Federatie van kredietinstellingen van het Crelan (NV Crelan en CVBA Agricaisse), is LANBOKAS een retailbank die een volledige bankdienst aanbiedt aan particulieren, zelfstandigen en ondernemingen. Deze dienstverlening omvat het toekennen van kredieten (kredieten aan de land- en tuinbouw, investeringskredieten, hypothecaire kredieten en consumentenkredieten), het openen van bankrekeningen (zichtrekeningen, depositorekeningen, effectenrekeningen), het ter beschikking stellen van betaalmiddelen, traditioneel of elektronisch, zoals kaarten, het aanbieden van beleggingsinstrumenten (kasbons, achtergestelde certificaten, euroobligaties, euro medium term notes, beleggingsfondsen, ) en het aanbieden van diensten van vermogensbeheer. B.16 Eigendom van de uitgevende instelling Het aandeelhouderschap van LANBOKAS, alsmede haar plaats in de Groep Crelan worden hierboven onder punt B.5 en B.6 beschreven. B.17 Niet van toepassing. B.18 tot en met B.50 Niet van toepassing. Page 13 of 263

14 Afdeling C Effecten Element C.1 Beschrijving van het type en de categorie effecten die worden aangeboden De maatschappelijke aandelen zijn beleggingsinstrumenten van het type "aandeel" die een eigendomsrecht op een deel van het kapitaal van de onderneming vertegenwoordigen. Dit betekent dat de houder van een maatschappelijk aandeel een vennoot wordt van LANBOKAS. Ze hebben geen ISIN-code (internationaal nummer tot identificatie van de effecten) noch een andere gelijkaardige code. Ze worden niet toegelaten tot de handel. C.2 Munteenheid waarin de effecten worden uitgegeven De uitgifte gebeurt in euro. C.3 Aantal uitgegeven, volgestorte aandelen en aantal uitgegeven, niet-volgestorte aandelen Nominale waarde per aandeel Op 31/03/2014 waren er ,00 uitgegeven aandelen van Lanbokas. Ze zijn allemaal volgestort. Het maximum bedrag van het aanbod is niet bepaald. Een aandeel is 12,40 EUR waard. C.4 Aan de effecten verbonden rechten De maatschappelijke aandelen geven recht op een jaarlijks dividend op de eventuele winst, mits beslissing in die zin van de Algemene Vergadering van LANBOKAS, op voorstel van de Raad van Bestuur. De maatschappelijke aandelen geven eveneens het recht om deel te nemen aan de Algemene Vergadering van de vennoten en om een stemrecht uit te oefenen. De aandeelhouders die het minimun aantal aandelen bepaald door de Raad van Bestuur bezitten en die in orde zijn met de jaarlijkse bijdrage kunnen ook genieten van de voordelen die hen toegekend worden in het kader van het programma FIDELIO. C.5 Beschrijving van eventuele beperkingen op de vrije overdraagbaarheid van de effecten Er is en er zal geen aanvraag ingediend worden tot toelating tot de handel van de maatschappelijke aandelen met het oog op de verspreiding ervan op een gereglementeerde markt of een gelijkwaardige markt. Deze aandelen zullen aldus niet op dergelijke markten verkocht worden. Daarnaast is de verhandelbaarheid van de maatschappelijke aandelen ook aan de volgende beperkingen onderworpen. De persoon die het geïnvesteerde bedrag wenst terug te krijgen moet hetzij zijn ontslag aanbieden, hetzij zijn aandelen afstaan, rekening houdend met het feit dat de maatschappelijke aandelen alleen aan vennoten mogen afgestaan worden of aan derden die voldoen aan de voorwaarden om vennoot te zijn, voorzien in artikel 7 van de statuten. van LANBOKAS. Page 14 of 263

15 C.6 Toelating tot de handel Er is en er zal geen aanvraag ingediend worden tot toelating tot de handel van de maatschappelijke aandelen met het oog op de verspreiding ervan op een gereglementeerde markt of een gelijkwaardige markt. C.7 Dividendenbeleid De werkingsregels van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan bepalen dat de winst ervan gelocaliseerd is in de NV Crelan. De brutomarge van de aangesloten instellingen en van de regionale coöperatieven moet niettemin het bedrag bereiken, zonder het te overschrijden, dat nodig is voor hun werking en om een winst te boeken welke voldoende is voor de verplichte aanlegging van de wettelijke reserve en voor de uitkering van een dividend aan de coöperatoren, beperkt tot het maximumbedrag vastgesteld door het koninklijk besluit dat de erkenningsvoorwaarden van de nationale groeperingen van coöperatieve vennootschappen en van de coöperatieve vennootschappen bepaalt. De toekenning van een dividend aan de coöperatoren mag echter in geen geval tot gevolg hebben dat het bij de NV Crelan gelocaliseerde resultaat negatief zou zijn. In dit geval zal het aan de coöperatoren uit te keren dividend tot het passende beloop verminderd worden, tenzij de Algemene Vergaderingen er anders over beslissen. Daarnaast, bepaalt artikel 26 van de statuten van LANBOKAS dat de nettowinst als volgt zal worden aangewend : 1. vijf procent minimum zal gestort worden in de wettelijke reserve; de verplichting tot deze afneming houdt op wanneer het reservefonds het wettelijke minimum heeft bereikt; 2. een interest, waarvan de rentevoet deze niet mag overschrijden die toegelaten is door de maatregelen genomen krachtens het koninklijk besluit van 8 januari 1962 betreffende de erkenning door de Nationale Raad voor de Coöperatie, berekend pro-rata temporis op het volgestorte bedrag van de aandelen, zal aan de vennoten mogen toegekend worden; 3. het eventueel overschot zal gestort worden in een beschikbaar reservefonds of in elk ander voorzorgsfonds dat de Algemene Vergadering zal nodig achten op te richten teneinde de belangen van de vennootschap te vrijwaren. Op voorstel van de Raad van Bestuur, zal de Algemene Vergadering de uitkering van dividenden opschorten of verbieden indien de belangen van de Groep Crelan in gevaar zouden zijn. Het eventueel debetsaldo zal overgedragen worden op het volgend boekjaar en gedelgd worden vóór elke andere opneming of ristorno, behalve indien de Algemene Vergadering beslist het geheel of gedeeltelijk aan te zuiveren met behulp van de reserves. Ingevolge de aandelentransactie vermeld onder punt B.12 hierboven (zie ook punt hieronder) en om te voldoen aan de prudentiële vereisten inzake solvabiliteit en eigen vermogen zal er bijkomend maatschappelijk kapitaal worden opgehaald. Dit gebeurt door uitgifte van coöperatieve aandelen. De dividenden die aan de bestaande en de nieuwe coöperatieve aandeelhouders zullen worden uitbetaald zijn en blijven afhankelijk van het resultaat van de Groep Crelan. De wijzigingen in de kapitaalstructuur zouden indirect een invloed kunnen hebben op het coöperatief dividend dat aan de coöperanten wordt uitgekeerd. De Belgische aandeelhouders en dus ook de coöperatoren worden nu de enige aandeelhouders daar waar tot nog toe de Franse aandeelhouder ook voor 50% was van Crelan NV. Dit impliceert dat de houders van de maatschappelijke aandelen samen dus indirect voor 100% aandeelhouder zullen zijn van Crelan NV en dus onderhevig zijn aan de risico's eigen aan Crelan NV. Individueel zal dit risico niettemin beperkt zijn tot de nominale Page 15 of 263

16 waarde of het bedrag waarvoor zij hebben geïnvesteerd in Lanbokas(max 4005,20 EUR). Door de uitstap van de Franse aandeelhouders wijzigt de kapitaalstructuur van de bank (omvang, meer coöperatief kapitaal,...). De Franse aandeelhouder zal niet langer fungeren als lender of the last resort. Dit betekent dat indien er door onverwachte gebeurtenissen of stress in de markt bijkomend kapitaal zou zijn vereist, dit enerzijds kan gerealiseerd worden door bijkomend coöperatief kapitaal te werven, maar anderzijds kan de bank genoodzaakt worden meer winst te moeten reserveren om de kapitaalsbasis aan te dikken. Dit impliceert dat er mogelijks minder winst overblijft om uit te keren als coöperatief dividend. Een andere mogelijkheid die wordt voorzien is dat er op zoek wordt gegaan naar een partner om te participeren in het kapitaal. De dividenden die in het verleden werden betaald zijn geen garantie naar dividenden die in de toekomst kunnen worden betaald. C.8 Tot en met C.22 Niet van toepassing Afdeling D Risico s Element D.1 Kerngegevens over de voornaamste risico s die specifiek zijn voor de uitgevende instelling of de sector De CVBA LANBOKAS is van oordeel dat de volgende elementen de belangrijkste risico's zijn die voor haar specifiek zijn : het kredietrisico, d.i. het risico dat de uitgever door zijn eigen schuldenaars niet wordt terugbetaald; het marktrisico, d.i. het risico dat de uitgever verliezen lijdt ten gevolge van een ongunstige evolutie van de markten; het liquiditeitsrisico, d.i. het risico van een slechte inschatting door de uitgever van zijn liquiditeitsbehoeften om zijn verplichtingen te kunnen naleven of het feit dat hij moeilijk liquiditeiten op de markten kan vinden omwille van een economische crisis of een uitzonderlijke situatie; het operationele risico, d.i. het risico dat verband houdt met de goede interne werking van de uitgever en haar bekwaamheid om aan externe gebeurtenissen het hoofd te kunnen bieden; de overname van aandelen van de NV Crelan door de uitgever met eigen middelen kan ook als een mogelijke bijkomende risicofactor eigen aan de uitgever gezien worden (zie ook punt B.12 hierboven en sectie hierna). D.2 Kerngegevens over de voornaamste risico s die specifiek zijn voor de uitgevende instelling Zie hierboven punt D.1. D.3 Kerngegevens over de voornaamste risico s die specifiek zijn voor de effecten De CVBA LANBOKAS is van oordeel dat de volgende elementen de belangrijkste risico's zijn die voor maatschappelijke aandelen specifiek zijn : Page 16 of 263

17 het gaat om eigen vermogen van de uitgever zodat in geval van ontbinding of vereffening van LANBOKAS, de maatschappelijke aandelen slechts kunnen terugbetaald worden na aanzuivering van het passief en in de mate dat er een beschikbaar saldo overblijft; de maatschappelijke aandelen genieten geen waarborg van het Beschermingsfonds voor deposito's en financiële instrumenten; de maatschappelijke aandelen worden niet op een beurs genoteerd zodat hun nominale waarde constant blijft; de maatschappelijke aandelen zijn niet vrij verhandelbaar : de aandeelhouder die zijn investering wenst terug te krijgen mag zijn aandelen slechts aan bepaalde personen verkopen of moet zijn ontslag aanbieden aan de uitgever; het ontslag wordt onderworpen aan bepaalde voorwaarden en kan in sommige gevallen geweigerd worden. D.4. tot en met D.6 Niet van toepassing Afdeling E Aanbieding Element E.1 Totale netto-opbrengsten en geraamde totale kosten van de uitgifte/aanbieding, met inbegrip van de geraamde kosten die door de uitgevende instelling of de aanbieder aan de belegger worden aangerekend Het aanbod is onbeperkt. Er zijn geen uitgiftekosten aangerekend aan de belegger. LANBOKAS moet ongeveer ,00 EUR aan de FSMA betalen voor de controle en de goedkeuring van huidige prospectus. E.2a Redenen voor de aanbieding, bestemming van de opbrengsten, geraamde nettoopbrengsten Op 22/04/2014 hebben de Franse en de Belgische aandeelhouders een akkoord gesloten waarbij is overeengekomen dat de Franse aandeelhouder zijn participatie in de NV Crelan, zijnde 50% van het totale aantal aandelen zal overdragen aan de Belgische aandeelhouders. De Nationale Bank van België heeft op 8 april 2014 zijn goedkeuring gegeven voor dit akkoord. Deze overdracht zal binnen een termijn van 14 maanden gebeuren. Normaliter wordt de overdracht afgerond op uiterlijk 22 juni De termijn kan worden gereduceerd indien de Belgische aandeelhouders sneller over de nodige middelen beschikken. De termijn kan ook in onderling akkoord tussen de aandeelhouders worden verlengd indien er meer tijd nodig is om de transactie te finaliseren. Deze transactie zal door de overnemende kassen worden gefinancierd met eigen middelen. Om te blijven voldoen aan de prudentiële vereisten inzake eigen vermogen en solvabiliteit op groepsniveau zal Crelan dan, ingevolge deze operatie, het eigen vermogen dienen te verhogen met +/- 200 miljoen EURO. Dit zal worden gerealiseerd door het ophalen van bijkomend maatschappelijk kapitaal en door winstreservering. Tevens wordt onderzocht om in de kapitaalstructuur van de NV Crelan de mogelijkheid te creëren om in de toekomst ook institutionele aandeelhouders toe te laten, dit met voldoende garanties om de rechten van de Coöperatieve Kassen en hun coöperatoren te vrijwaren. Page 17 of 263

18 De komende maanden zal er aldus een bedrag aan coöperatief kapitaal van +/- 200 miljoen worden opgehaald. Dit cijfer is realistisch wetende dat er momenteel meer dan coöperatoren zijn die elk voor minimaal euro extra coöperatief kapitaal zullen kunnen inschrijven. Bovendien werd in de vorige kapitaaloperatie in voor 250 miljoen euro coöperatief kapitaal opgehaald en daarmee hebben de coöperatieve Kassen circa 20% van de ex-centeaklanten kunnen verwelkomen. Dit betekent echter ook dat nog steeds circa 80% ex-centeaklanten nu ook kunnen toetreden. Indien 10% of klanten coöperator worden, wordt het beoogde doel zonder problemen bereikt. Kort samengevat dient het kapitaal dat wordt opgehaald om het eigen vermogen te versterken en om te blijven voldoen aan de kapitaalvereisten na de transactie. Indien het eigen vermogen onvoldoende zou zijn (lees indien er niet voldoende coöperatief kapitaal zou zijn opgehaald) dan zal de Nationale Bank van België geen goedkeuring geven voor de transactie. Andere opties zullen dan dienen te worden uitgewerkt. Begin juni 2014 was er voor Lanbokas en Agricaisse samen reeds ongeveer 115 miljoen euro extra coöperatief kapitaal opgehaald. Dit bedrag moet in mindering worden gebracht van het hierboven vermelde bedrag van +/- 200 miljoen euro. E.2b Niet van toepassing. E.3 Beschrijving van de voorwaarden van de aanbieding Onverminderd van wat onder punt wordt uitgelegd, kunnen enkel de natuurlijke personen die minstens 12 jaar oud zijn op maatschappelijke aandelen intekenen. Eén aandeel is 12,40 EUR waard. De belegger kan op maximaal 323 aandelen intekenen, hetzij voor een maximumbedrag van 4.005,20 EUR. Er zijn geen instap- of uitstapkosten voorzien. Een jaarlijkse bijdrage van 30,00 EUR is verschuldigd per vennoot voor de beheerskosten van de aan de vennoten toegekende voordelen in het kader van het Fidelio-programma. De maatschappelijke aandelen worden in de agentschappen van Crelan onderschreven. Ze kunnen ook onderschreven worden via Crelan-online.be, het systeem van internetbankieren van Crelan. E.4 Belangen, met inbegrip van tegenstrijdige belangen, die van betekenis zijn voor de uitgifte/aanbieding Er bestaan geen belangen, met inbegrip van tegenstrijdige belangen, die van betekenis zijn voor de uitgifte. Page 18 of 263

19 E.5 Naam van de persoon of entiteit die aanbiedt de effecten te verkopen Lock-up-overeenkomsten: betrokken partijen; en duur van de lock-up De entiteit die aanbiedt is de CVBA LANBOKAS (zie hierboven punt B.1 en B.2). Er is geen lock-up-overeenkomst. E.6 Bedrag en percentage van de onmiddellijke verwatering die het gevolg is van de aanbieding Ingeval het een aanbieding aan bestaande effectenhouders betreft, bedrag en percentage van de onmiddellijke verwatering indien zij niet op de nieuwe aanbieding inschrijven Elk aandeel behoudt haar nominale waarde ongeacht het aantal aandelen in omloop. Alle beleggers, met inbegrip van de bestaande effectenhouders kunnen op gelijke manier tot maximaal 4.005,20 EUR (323 aandelen) onderschrijven. E.7 Geraamde kosten die door de uitgevende instelling of de aanbieder aan de belegger worden aangerekend. Zie hierboven punt E RISICOFACTOREN 2.1. Algemeenheden in verband met de risicofactoren LANBOKAS is van mening dat de hieronder beschreven elementen de voornaamste risicofactoren zijn die een invloed kunnen hebben op de maatschappelijke aandelen of op de mogelijkheid van LANBOKAS om een dividend te storten of om het kapitaal terug te betalen. Ten eerste gaat het om risico's verbonden aan de maatschappelijke aandelen, met name : het gaat om eigen vermogen van de uitgever zodat in geval van ontbinding of vereffening van LANBOKAS, de maatschappelijke aandelen slechts kunnen terugbetaald worden na aanzuivering van het passief en in de mate dat er een beschikbaar saldo overblijft; de maatschappelijke aandelen genieten geen waarborg van het Beschermingsfonds voor deposito's en financiële instrumenten; de maatschappelijke aandelen worden niet op een beurs genoteerd zodat hun nominale waarde constant blijft; de maatschappelijke aandelen zijn niet vrij verhandelbaar : de aandeelhouder die zijn investering wenst terug te krijgen mag zijn aandelen slechts aan bepaalde personen verkopen of moet zijn ontslag aanbieden aan de uitgever; het ontslag wordt onderworpen aan bepaalde voorwaarden en kan in sommige gevallen geweigerd worden. Ten tweede gaat het om risico's verbonden aan de uitgever, met name : het kredietrisico, d.i. het risico dat de uitgever door zijn eigen schuldenaars niet wordt terugbetaald; het marktrisico, d.i. het risico dat de uitgever verliezen lijdt ten gevolge van een ongunstige evolutie van de markten; het liquiditeitsrisico, d.i. het risico van een slechte inschatting door de uitgever van zijn liquiditeitsbehoeften om zijn verplichtingen te kunnen naleven of het feit dat hij moeilijk liquiditeiten op de markten kan vinden omwille van een economische crisis of een uitzonderlijke situatie; het operationele risico, d.i. het risico dat verband houdt met de goede interne werking van Crelan en haar bekwaamheid om aan externe gebeurtenissen het hoofd te kunnen bieden. Page 19 of 263

20 Crelan publiceert elk jaar een bestuursverslag dat de belangrijkste punten van zijn risicobeleid vermeldt. Dit verslag is geïntegreerd in het Jaarverslag dat beschikbaar is op de website van de bank ( Risicofactoren eigen aan de maatschappelijke aandelen Risico s verbonden aan de belegging in het kapitaal van de onderneming De persoon die maatschappelijke aandelen aankoopt krijgt de hoedanigheid van vennoot van LANBOKAS en het geïnvesteerde bedrag wordt toegevoegd aan het eigen vermogen van de onderneming. Gelet op het feit dat LANBOKAS deel uitmaakt van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan (zie hierna punt 4.1. en ), investeert de houder van maatschappelijke aandelen onrechtstreeks in de activiteiten van deze Federatie en draagt aldus de risico s die verbonden zijn aan deze activiteiten. In geval van ontbinding of vereffening van de vennootschap zal het eigen vermogen eerst gebruikt worden voor de aanzuivering van het passief. Na betaling van het passief zal het kapitaal aan de vennoten terugbetaald worden ten belope van het bedrag dat ze werkelijk gestort hebben of van een proportioneel gedeelte van dit bedrag, ingeval het beschikbaar saldo ontoereikend is. Indien de ontbinding of vereffening het gevolg is van een faillissement of een gelijkaardige gebeurtenis, is het mogelijk dat de aandeelhouder het geïnvesteerd kapitaal slechts gedeeltelijk of helemaal niet terugkrijgt. Krachtens artikel 27 van de statuten van LANBOKAS zal het eventueel overschot na vereffening op een zichtrekening geplaatst worden bij de NV Crelan. Indien binnen de vijf jaar na het deponeren, de activiteit van de ontbonden vennootschap overgenomen wordt door een andere Kas, erkend door de NV Crelan, dan zullen de sommen die op de rekening staan in het reservefonds van deze Kas gestort worden. Indien binnen dezelfde termijn het werkgebied van de ontbonden vennootschap verdeeld wordt onder meerdere Kassen erkend door de NV Crelan, dan zullen de sommen die op de rekening staan gestort worden in de reservefondsen van de verschillende Kassen. De sommen die eventueel op de rekening overblijven na het verstrijken van de vijf jaar, zullen verdeeld worden onder de vennoten van de ontbonden vennootschap in evenredigheid met de ingeschreven aandelen. Naast het feit dat Lanbokas deel uitmaakt van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan is Lanbokas tevens aandeelhouder van de NV Crelan. Tot op heden was dit aandeelhouderschap beperkt tot 22,5% van de totaliteit van de aandelen. Door de aandelentransactie vermeld onder punt hierna, zal Lanbokas tot 45 % aandeelhouder worden van de NV Crelan. Door de aandelenoverdracht zullen de Belgische Kassen samen dus voor 100% aandeelhouder zijn van Crelan NV. Dit impliceert dat de houders van de maatschappelijke aandelen samen dus indirect voor 100% aandeelhouder zijn van Crelan NV en dus onderhevig zijn aan de risico's eigen aan Crelan NV. Individueel is dit risico beperkt tot de nominale waarde of het bedrag waarvoor zij hebben geïnvesteerd in Lanbokas (max ,20 EUR). De resultaten en de solvabiliteit van de Groep Crelan, waarvan de NV Crelan de centrale instelling is zullen bepalend zijn voor het dividend van de coöperatieve aandeelhouders alsook voor een eventuele terugbetaling van de aandelen door Lanbokas op verzoek van de coöperatieve aandeelhouder. Aangezien de Belgische aandeelhouders waaronder Lanbokas deze overname zullen financieren met eigen middelen zal deze transactie dan ook enerzijds als een mogelijke bijkomende risicofactor eigen aan de uitgever van de maatschappelijke aandelen dienen te worden gezien, maar zal anderzijds de toekomstige strategie van de bank ook beter aansluiten bij deze van een coöperatieve bank en zullen de belangen van de coöperatoren nog beter kunnen behartigd worden. Wat betreft het risicoprofiel van de groep zal er dan met het oog op de transactie en rekening houdende met de groei van de groep uitdrukkelijk dienen te worden op toegezien dat er zowel vóór, tijdens als na de operatie voldoende kapitaal zal aanwezig zijn om het hoofd te bieden aan onverwachte risico's en stress in de markt. Dit overeenkomstig de reglementaire bepalingen dienaangaande. Page 20 of 263

21 Geen waarborg van het Beschermingsfonds voor deposito's De maatschappelijke aandelen zijn effecten die een deel van het kapitaal van de uitgever vertegenwoordigen en komen niet in aanmerking voor de waarborg van het Beschermingsfonds voor deposito's en financiële instrumenten voorzien door de wet van 17 december 1998 tot oprichting van een beschermingsfonds voor deposito's en financiële instrumenten en tot reorganisatie van de beschermingsregelingen voor deposito's en financiële instrumenten. Aandeelhouders zouden aldus geen beroep op dit Fonds kunnen doen in geval van insolvabiliteit van LANBOKAS Waarde van de maatschappelijke aandelen De maatschappelijke aandelen worden niet op een beurs genoteerd en zijn ook niet gebonden aan een referte-index. De nominale waarde blijft dus constant zolang men aandeelhouder is en kan niet stijgen ten gevolge van een beurswaardering. De maatschappelijke aandelen bieden ook geen bescherming tegen inflatie of monetaire erosie. De "return on investment" gebeurt door middel van de storting van een dividend. Daarentegen kan de nominale waarde van een aandeel ook niet dalen ten gevolge van een negatieve notering op een markt Verhandelbaarheid Ten gevolge van de bepalingen van het Wetboek van vennootschappen over de coöperatieve vennootschappen, zijn maatschappelijke aandelen niet vrij verhandelbaar. De aandeelhouder die zijn belegging wenst terug te krijgen moet zich tot een agentschap van Crelan richten (of tot de centrale zetel van de bank indien de aandelen rechtstreeks via deze centrale zetel werden aangeschaft) om zijn ontslag aan te bieden in overeenstemming met de voorziene procedure (zie punt hierna) of om zijn aandelen over te dragen mits naleving van de volgende regels. De maatschappelijke aandelen mogen alleen aan vennoten afgestaan worden of aan derden die voldoen aan de voorwaarden om vennoot te zijn, zoals voorzien in artikel 7 van de statuten en dit mits akkoord van de Raad van Bestuur, die niet verplicht is een eventuele weigering te rechtvaardigen. Artikel 7 van de statuten bepaalt dat : " Als leden van de vennootschap komen in aanmerking : 1. de landbouwers, tuinbouwers, viskwekers en, in het algemeen, alle natuurlijke personen die hun hoofdbezigheid hebben in de landbouw, in de ruimste zin van het woord; 2. alle andere natuurlijke personen die activiteiten uitoefenen ten gunste van de landbouw of die belang stellen in de ontwikkeling van deze laatste en in het welzijn van de landbouwbevolking; 3. en, over het algemeen, alle natuurlijke personen die belang stellen in het maatschappelijk doel van de vennootschap. Rechtspersonen kunnen in geen geval vennoot zijn. Bij wijze van uitzondering op de vorige alinea's, kunnen VZW's, door de Raad van Bestuur erkende landbouwberoepsverenigingen, welk ook hun juridische vorm is, de door de N.V. Crelan erkende Kassen en de door hen opgerichte vennootschappen, vennoot zijn." Iedere overdracht van aandelen die buiten deze regels zou gebeuren, zou zonder gevolg zijn Ontslag en vermindering van het aantal aandelen Krachtens artikel 9 van de statuten, mogen de vennoten hun ontslag slechts aanbieden tijdens de eerste zes maanden van het maatschappelijk jaar en de terugbetalingen volgend op het ontslag zullen slechts mogen plaatsvinden na goedkeuring door de Algemene Vergadering van de balans van het jaar waarin het ontslag werd aangevraagd. Dit brengt mee dat een ontslag ingediend in de tweede helft van het jaar slechts in het begin van het volgende jaar zal aangerekend worden. In dergelijke situatie zal dus de terugbetaling van de aandelen slechts kunnen gebeuren na de Algemene Vergadering (eind van de maand april) van het tweede jaar volgend op de indiening van de aanvraag tot ontslag. Bovendien mag de Raad van Bestuur het ontslag en de vermindering van het aantal aandelen onvoorwaardelijk weigeren. Zo zal de Raad van Bestuur het ontslag en de vermindering van het aantal aandelen weigeren, onder andere, Page 21 of 263

22 1. aan de vennoten die verplichtingen hebben tegenover de vennootschap of die ten opzichte van deze laatste door bepaalde overeenkomsten gebonden zijn; 2. indien door het ontslag of de vermindering, het vaste gedeelte van het maatschappelijk kapitaal bepaald in artikel 4 van de statuten zou aangetast worden; 3. indien door dit feit het aantal vennoten dat op het einde van het vorige boekjaar bestond, of het bedrag van het ingeschreven kapitaal dat in de laatste balans voorkomt, met meer dan een tiende zou verminderen; 4. over het algemeen, indien door dit feit de financiële toestand van de vennootschap schade zou lijden, of indien door de terugbetaling van aandelen, de Federatie van Crelan, op basis van haar gezamenlijke situatie, de eigenvermogenscoëfficiënten niet meer zou halen zoals vastgesteld in toepassing van artikel 239 van de wet 25 avril Risicofactoren eigen aan de uitgever In dit hoofstuk volgt een bespreking van de risicobeheerorganisatie en de diverse soorten risico s waaraan de groep Crelan onderhevig is. Aangezien LANBOKAS deel uitmaakt van een groter geheel, met name de Federatie van kredietinstellingen van Crelan, dat op een solidariteitsprincipe steunt waarbij de nakoming van de verplichtingen van ieder van de deelnemende instellingen wordt gewaarborgd door de andere leden (zie ook punt 4.1. hierna), en aangezien het beheer van de risico's op het niveau van de groep Crelan georganiseerd is, zijn de risico s waaraan de Federatie en de groep Crelan blootgesteld zijn, de relevante risico s die op LANBOKAS rusten Algemene organisatie binnen de groep Het risicomanagement is, zowel bij de moedermaatschappij als bij de verschillende dochters, de gedeelde verantwoordelijkheid van de directie risicobeheer en de verschillende businesslines. De businesslines beheren hun eigen risico s, terwijl de afdeling risicobeheer de werkzaamheden van de businesslines valideert en rapporteert aan de bevoegde comités binnen de desbetreffende entiteit, alsook aan de hoogste beslissingsorganen van de groep. Het departement risicobeheer functioneert op een onafhankelijke manier van de verschillende businesslines en rapporteert aan de CRO die deel uitmaakt van het directiecomité. Sedert 2008 werden in het kader van het International Capital Adequacy Assessment (ICAAP) proces de nodige analyses uitgevoerd om op termijn te evolueren naar een volledige integratie van risicometing, opvolging en management. Sedert 2010 worden de ICAAP dossiers van de dochtermaatschappijen formeel geevalueerd door het departement Risk Management van Crelan. Het ICAAP dossier wordt voorgelegd aan de Raad van Bestuur van Crelan. Bijkomend is de groep Crelan onderhevig geweest aan regelmatige inspecties van het Franse Crédit Agricole SA (N.B. Ingevolge het akkoord tot overdracht van de participatie van Belgium CA aan de Belgische Kassen en de wijziging van de aandeelhoudersstructuur zullen deze inspecties worden afgebouwd). Aangezien het Franse Credit Agricole referentie-aandeelhouder was, was de Groep Crelan eveneens gebonden aan het kader gecreëerd door de Franse Regulator. Deze berust voor zijn inspecties in belangrijke mate op de interne inspecties van de Franse groep Crédit Agricole. De groep Crelan blijft zoals elke kredietinstelling die in België actief is eveneens rapporteren aan de Nationale Bank van België (NBB). In september 2009 werd een uitgebreide inspectie georganiseerd door de Inspection Générale (IGL) van Crédit Agricole SA in het kader van de prevalidatie voor IRB-approach (= Internal Ratings-based, methode waarbij Crelan de kredietrisico's via intern toegekende creditratings evaluteert - zie ook punt hierna). De prevalidatie werd succesvol afgerond. In 2010 werd dan ook formeel de vraag gesteld door de Franse Regulator aan de Belgische om ook het advies van het CBFA te krijgen in verband met de IRB-implementatie. Eind 2011 werd formeel de goedkeuring gegeven door de Franse regulator en werd het toenmalige Landbouwkrediet IRB compliant voor de volledige retail perimeter van de kredietportefeuille (zie ook punt hierna) De risicocomités Verschillende risicocomités werden geïnstalleerd ter opvolging en rapportering van de risico s. Hun doel is de omkadering te concretiseren met betrekking tot het meten, beheren en rapporteren van alle risico s binnen de groep. Het betreft het Global Risk Comité, het CredRisk Comité, het FinRisk Comité, het OpRisk Comité en één risicocomité per filiaal: FilRisk Comité Europabank, FilRisk Comité Keytrade Bank en Risicobeheercomité Verzekeringen. Deze comités worden telkens voorgezeten door de verantwoordelijke directeur van de verschillende directies. Page 22 of 263

23 CredRisk FinRisk OpRisk FilRisk Global Risk Directiecomité CASA Revisoren NBB... De comités vergaderen zeswekelijks en indien nodig op ad hoc basis. Het CredRisk Comité is verantwoordelijk voor de kredietrisico-opvolging. In het kader van de implementatie van de Bazel II richtlijnen is dit comité vooral actief rond het opstellen van policies, modellering en validatie van modellen en implementatie van limieten. Het FinRisk Comité is verantwoordelijk voor de opvolging van de financiele risico s waaraan de bank onderhevig is, met name het renterisico, het handelsrisico, het valutarisico en het liquiditeitsrisico. Het OpRisk comité legt zich in deze context toe op de operationele risico s. De risico s verbonden aan de operationele processen worden duidelijk in kaart gebracht en opgevolgd. Systematisch worden alle incidenten binnen de bank geanalyseerd en geregistreerd gebruik makende van diverse informaticatools. Het OpRisk comité volgt deze operationele incidenten op en beheert en definieert de risicopolitiek voor wat betreft operationele risico s. De filialen worden eveneens via een risicocomité opgevolgd. Binnen het FilRisk Comité rapporteren de filialen op systematische manier over de gelopen risico s (kredietrisico s, financiele risico s en operationele risico s). Het Risicobeheercomité Verzekeringen komt één maal per kwartaal samen en behandelt alle risico s waaraan de verzekeringsmaatschappij onderhevig is. Elk comité functioneert op basis van geschreven documenten en een agenda. Van elk comité wordt een verslag gemaakt dat wordt gerapporteerd aan het Global Risk Comité. Deze laatste heeft de verantwoordelijkheid om een globaal overzicht en controle te behouden van de gelopen risico s binnen de groep. Het is de taak van de risicomanager om over de activiteiten van alle comités heen te rapporteren aan het Global Risk Comite. Het Global Risk Comité wordt voorgezeten door de CRO van de bank, lid van het directiecomité, waarnaast onder meer twee leden van het directiecomité deel uitmaken van deze vergadering. De afdeling risicobeheer heeft in deze comités een dubbele rol. Als organisator van de comités beheert deze afdeling de agenda en verzorgt het verslag: de secretarisrol. Daarnaast heeft de afdeling risicobeheer een overkoepelende functie: de risicomanager neemt actief deel aan de verschillende vergaderingen als toezichthouder en medebeslisser met betrekking tot de genomen risico s. Vanuit deze overkoepelende functie coördineert de afdeling risicobeheer de opmaak van een globale formele risicopolitiek. Het auditcomité wordt op de hoogte gehouden van de risico s waaraan de groep onderhevig is via de verslagen van de risicocomités die systematisch ter beschikking worden gesteld van het interne audit departement. Eveneens wordt er op initiatief van de interne audit bijkomend informatie uitgewisseld indien nodig Van Basel II naar Basel III De bank heeft een reeks maatregelen omtrent risicobeheer ontwikkeld en geïmplementeerd die conform zijn aan de IRB regelgeving m.b.t. het eigen vermogen. Hierbij wordt een rating toegewezen aan elke schuldenaar en aan elke transactie. Deze parameters worden gebruikt om de ICAAP-eisen te meten in functie van de risico's aan welke de bank is onderworpen, dit zowel onder normale omstandigheden als in economische ongunstige periodes (stress). Page 23 of 263

24 Dit rating-systeem wordt eveneens gebruikt voor het beheren van het operationeel risico van kredieten en voor het implementeren van de huidige politiek m.b.t. het kredietrisico. De resultaten van het rating-systeem worden regelmatig gecontroleerd en één keer per jaar gevalideerd. Eind 2011 heeft de bank de toelating gekregen van de Franse regulator (ACPR) om zijn ratingsysteem te gebruiken voor het berekenen van de kapitaalvereisten op de "retail banking" perimeter. Dit gebeurde na een inspectie van de Belgische regulator die een reeks aanbevelingen heeft gegeven («terms and conditions»). Deze stelden een minimale kapitaalvereiste van 80% ten opzichte van dezelfde berekening volgens de standaard methode. In de loop van 2013 heeft de Nationale Bank van België een inspectie uitgevoerd op de gerealiseerde aanpassingen. De conclusies van dit onderzoek worden in 2014 verwacht. Conform de interne richtlijnen van het risk-management, werden in 2013 'back-testing' werken gerealiseerd op het rating-systeem en op de Bazel-parameters (PD/LGD). Deze werden gecontroleerd door de audit en gevalideerd door Crédit Agricole SA in Parijs. De resultaten van deze 'back-testing' tonen goede prestaties aan van het systeem doorheen de tijd. De bank blijft het systeem echter steeds verbeteren om het nog performanter te maken. De bank is reeds begonnen met de nodige aanpassingen uit te voeren om conform te zijn met de nieuwe regelgevingen omtrent de kapitaalvereisten (Bazel III / CRD IV). Dit gaat vooral over de berekening van de risicogewogen activa m.b.t. het kredietrisico die in werking treedt vanaf 1 januari De "Bazel III-normen" zijn een geheel van nieuwe maatregelen opgesteld door het Bazel-comité in het kader van de Bank for International Settlements (zie om de controle en het beheer van de risico's in de banksector te versterken, ten einde onder meer de capaciteit van de banken te verhogen om economische en financiële schokken te kunnen doorstaan. De gewogen risico s onder Basel III nemen ondermeer toe als gevolg van de invoering van een Credit Value Adjustment (CVA) op de portefeuille OTC-derivaten van Crelan. Crelan heeft een belangrijk deel van haar OTC-derivaten portefeuille sinds december 2013 overgeheveld bij een centrale clearing tegenpartij, waardoor de CVA vereiste op dat deel van de portefeuille niet van toepassing is. Hierdoor zal het gewogen risico voor CVA eerder beperkt blijven. Anderzijds worden exposures op kleine en middelgrote ondernemingen onder bepaalde voorwaarden lager gewogen dan in Basel II door toepassing van de zogenaamde SME-supporting factor onder Basel III. De volgende tabel geeft een historisch overzicht van de rapporteringsmethode met betrekking tot de Basel-normen voor elke entiteit binnen de Groep Crelan: Roll-out Basel II pillar 1 benadering (3) IRB Advanced approach Landbouwkrediet (1) Landbouwkrediet Crelan (2) Crelan (2) Standardised approach Landbouwkrediet Centea Centea Centea Keytrade Keytrade Keytrade Keytrade Keytrade Europabank Europabank Europabank Europabank Europabank (1) Sedert 31/12/2011 (2) Kredietomloop ex-centea blijft in de Standaard Benadering (3) Rapportering volgens de CRD IV (Basel III normen) Kredietrisico Het kredietrisico is het risico dat de wederpartij bij een transactie in gebreke blijft vóór de definitieve afwikkeling van de met de transactie samenhangende kasstromen heeft plaatsgevonden. De groep is onderhevig aan kredietrisico ten gevolge van het toestaan van leningen en voorschotten en het aanhouden van een beleggingsportefeuille. De voornaamste oorzaak van dit type risico is het uitblijven van betaling door de tegenpartij. Het kredietrisico is veruit het voornaamste risico waaraan de groep is blootgesteld en wordt binnen elke entiteit nauw opgevolgd door het bevoegde comité (cfr De risicocomités). Bovendien Page 24 of 263

25 wordt het kredietrisico elk kwartaal in detail gerapporteerd aan het Global Risk Comité op groepsniveau. Via de CRO van Crelan worden de verslagen van deze laatste vervolgens voorgelegd en besproken op het Directiecomité Het beheersen van het kredietrisico Leningen en vorderingen Het kredietrisico ten gevolge van het toestaan van leningen en voorschotten, wordt door alle entiteiten van de groep actief beheerd gebruik makende van aan de entiteit aangepaste informatiesystemen en beoordelingsmethoden van tegenpartijen. Vooraleer een krediet wordt toegestaan, wordt de aanvraag onderworpen aan een diepgaand onderzoek van de tegenpartij, het te financieren project en de structuur van de opgezette transactie. De analyse gebeurt aan de hand van een formeel vastgelegd beslissingssysteem. De kredietbeslissing wordt ten slotte genomen door de bevoegde personen of het bevoegde niveau binnen de business lines. Er wordt jaarlijks geïnvesteerd in informatisering van real-time kwaliteitsgegevens vanwege interne en externe gegevensbronnen voor de opvolging van de kredieten. Deze informatie ligt aan de basis voor de opmaak van de boordtabellen ter opvolging van de kredietactiviteit, alsook ter voeding van de diverse risico-opvolgingssystemen. Het kredietrisico wordt binnen de groep op verschillende manieren beheerd. Elke operationele entiteit is verantwoordelijk voor het toekennen van ratings en de opvolging van het kredietrisico van haar eigen clienteel. De verschillende entiteiten van de groep opereren dan ook in volledig verschillende segmenten en niches van de markt. Belangrijke risico s worden echter via de bevoegde kredietrisicocomités gerapporteerd naar het Global Risk Comité. Desgewenst kan Risk Management van de groep bijkomende limieten opleggen en bestaande risico s bijsturen. Het is omwille van de specifieke aard van de risico s en de opvolging ervan dat de groep Crelan beslist heeft om haar dochterondernemingen Europabank en Keytrade in de STA-methode te laten op reglementair vlak. Enkel de retail-perimeter van Crelan zal in IRBA methode worden opgevolgd. De ratings worden berekend in het departement kredieten op het moment van de kredietaanvraag. Ze worden er eveneens up-to-date gehouden in functie van gebeurtenissen gedurende de looptijd van het krediet en in functie van de typologie van de risico's. Op 01/04/2013 fuseerden Landbouwkrediet en Centea tot Crelan. Er werd hierbij een uniforme kredietpolitiek opgesteld op basis van deze bij het ex-landbouwkrediet, die als de strengste werd beschouwd. Deze nieuwe politiek werd vervolgens over het hele netwerk gecommuniceerd. De Bazel II IRB methode die van toepassing was bij het ex-landbouwkrediet, is sinds de fusie ook van toepassing in het ex-centea netwerk. Zodoende wordt elk krediet aan retail klanten die werd aangegaan na 30/06/2013 beheerd conform de Bazel II IRB methode van Crelan. Om de volledigheid en kwaliteit van de kredietinformatie voor het rating-systeem te verzekeren, werden de interne en permanente controle gereorganiseerd. De kredieten van ex-centea werden in de loop van het tweede trimester 2013 gemigreerd van het KBC platform naar het Crelan platform en werden aan de Bazel II regelgeving onderworpen. Deze kredieten worden op reglementair niveau volgens de standaard methode behandeld, maar ze worden wel volgens het rating-systeem van Crelan beheerd voor alle operationele processen m.b.t. het kredietrisico. Deze historische portefeuille maakt deel uit van het IRB roll-out plan voor Daar de fusie het aandeel van de hypothecaire kredieten in de kredietportefeuille sterk heeft verhoogd, werd er meer geïnvesteerd in tools en systemen voor het beheersen van de risico's op dit type producten. De kredietprocessen m.b.t. waardeverminderingen werden eveneens geharmoniseerd. In de loop van 2013 heeft de Nationale Bank van België een inspectie uitgevoerd op de kwaliteit van de processen om het kredietrisico bij Crelan te beheersen. De aanbevelingen die hieruit voortkwamen werden in een actieplan opgenomen voor Momenteel kunnen we de kredietactiviteit van de Groep Crelan segmenteren in verschillende activa klasses : Page 25 of 263

26 - Keytrade Bank investeert voornamelijk in overheids- en corporate schuld - Europabank investeert voornamelijk in overheidsschuld, consumenten- en hypothecaire kredieten - Crelan investeert voornamelijk in kredieten aan particulieren, waaronder voornamelijk hypothecaire kredieten, maar ook in kredieten aan landbouwers en kleine ondernemingen. Elke entiteit beschikt over een specifieke operationele filières met hun eigen vakspecialisten en instrumenten voor risicobeheer. Binnen Crelan worden ratingsystemen gebruikt voor de markt van de land- en tuinbouwers en de markt voor kleine ondernemingen en zelfstandigen, alsook een credit scoring-systeem voor consumptiekredieten. De Bank doet eveneens een beroep op het systeem voor interne rating van de groep Crédit Agricole France voor de middelgrote en grote ondernemingen. De uitstaande kredieten worden voortdurend opgevolgd en gerangschikt volgens hun risicograad, rekening houdende met gebeurtenissen die de kredietkwaliteit beïnvloeden. Een standaard opvolging werd ingebouwd in het informatiesysteem van de kredieten dat zorgt voor het automatisch versturen van rappels ingeval van achterstallen. De kwalitatieve indicatoren worden eveneens opgevolgd aan de hand van leveranciers van commerciële inlichtingen. Bovendien worden door alle entiteiten van de groep risicoreducerende technieken toegepast, waarvan de meest voorkomende het nemen van waarborgen is. De voornaamste waarborgen bij het toestaan van leningen en voorschotten zijn onroerende goederen, roerende goederen en financiële activa. Voor de zekerheden werden duidelijke schattingsnormen bepaald, die zowel de juridische aspecten van de waarborg in aanmerking nemen als de economische kenmerken van de bezwaarde goederen. Er wordt eveneens rekening gehouden met de samenloop tussen de andere schuldeisers om de recuperatiewaarde te bepalen. Wanneer het waarschijnlijk is dat de tegenpartij niet aan haar verplichtingen zal kunnen voldoen, worden de kredieten beschouwd als individueel in waarde verminderd. Deze worden vervolgens individueel opgevolgd met als doel het risico op een aanvaardbaar niveau te houden en trachten de achterstallige sommen in der minne te recupereren. Indien dit niet mogelijk blijkt, worden de kredieten doorgegeven aan het department juridische zaken en geschillen voor uitwinning van de waarborgen. De waardeverminderingen op kredieten worden bepaald aan de hand van modellen gebaseerd op historische verliesgegevens, alsook op basis van het professioneel oordeel van de experten die zetelen in het comité waardeverminderingen. De volgende tabellen geven een overzicht van de EAD (Exposure at default), RWA (Risk Weighted Assets) en gemiddelde RW (Risk Weight) in procent voor 31 december 2013 en 31 december 2012 naargelang de rapportering in het kader van de Basel II normen: Page 26 of 263

27 Standaard benadering In miljoen EUR - 31 december 2013 Balans Buiten-Balans Derivaten Repo-style transacties Totaal Totaal EAD Totaal RWA Gemiddelde RW in % 37,9% 103,0% 37,4% 50,0% 38,9% In miljoen EUR - 31 december 2012 Balans Buiten-Balans Derivaten Repo-style transacties Totaal EAD Totaal RWA Gemiddelde RW in % 36,5% 80,8% 50,4% 50,0% 37,6% Totaal Internal Rating Based benadering In miljoen EUR - 31 december 2013 Balans Buiten-Balans Derivaten Repo-style transacties Totaal Totaal EAD Totaal RWA Gemiddelde RW in % 28,9% 31,1% NA NA 29,1% In miljoen EUR - 31 december 2012 Balans Buiten-Balans Derivaten Repo-style transacties Totaal Totaal EAD Totaal RWA Gemiddelde RW in % 31,8% 33,5% NA NA 31,9% Voor 31 december 2013 is het gemiddelde risico gewicht van de exposures die onder de standaard benadering worden gerapporteerd 38,9%. Dit is een stijging ten opzichte van het gemiddelde risico gewicht van 37,6% op 31 december Het gemiddelde risico gewicht van de exposures gerapporteerd onder de Internal Rating Based benadering daarentegen is gedaald van 31,9% op 31 december 2012 naar 29,1 % op 31 december In de onderstaande tabel wordt het aandeel van elk scoringsmodel in de evolutie van het risico gewicht aangegeven voor de periode 31 december 2012 tot 31 december 2013: Gewogen gemiddelde RW 31/12/ ,9% Landbouwers -0,4% Zelfstandigen 0,5% Particulieren 0,2% Kleine ondernemingen -1,7% Homogene groepen van risico's -1,4% Gewogen gemiddelde RW 31/12/ ,1% De daling in risico gewicht is merkbaar op niveau van de kredietscoringsmodellen voor landbouwers en kleine ondernemingen. Ook voor homonege groepen, dit zijn groepen waar voor de tegenpartij nog geen individuele rating bestaat, is er een daling van het aandeel in het totaal risicogewicht merkbaar. Voor zelfstandigen en particulieren is er een stijging merkbaar. Deze stijging is vooral te wijten aan het additionele risico gewicht van 5% die de Belgische regulator vanaf 31 december 2013 heeft opgelegd aan banken die de IRB benadering toepassen voor het scoren van het risico verbonden aan hypothecaire kredieten. Volgende tabellen geven een overzicht van de EAD, RWA en gemiddelde risico gewicht per type tegenpartij die gerapporteerd worden volgens de standaard benadering, respectievelijk voor 31 december 2013 en 31 december 2012: Page 27 of 263

28 Standaard Benadering In miljoen EUR - 31 december 2013 EAD RWA RW Total ,9% Instellingen ,3% Ondernemingen ,5% Korte termijnvorderingen op instellingen en ondernemingen ,0% Overheden en centrale banken ,2% Garanties op vastgoed ,1% Vorderingen op het clienteel ,0% Regionale overheden ,5% Administratieve en niet commerciële instellingen - - NA Multilaterale ontwikkelingsbanken ,5% Internationale organisaties ,1% Vervallen items ,7% Elementen die behoren tot de categorie van hoge risico's ,3% Covered bonds ,3% Vorderingen in collectieve investeringsvennootschappen - - NA Andere elementen ,2% Effectisering ,9% Standaard Benadering In miljoen EUR - 31 december 2012 EAD RWA RW Total ,6% Instellingen ,6% Ondernemingen ,5% Korte termijnvorderingen op instellingen en ondernemingen ,6% Overheden en centrale banken ,2% Garanties op vastgoed ,4% Vorderingen op het clienteel ,0% Regionale overheden ,6% Administratieve en niet commerciële instellingen - - NA Multilaterale ontwikkelingsbanken ,0% Internationale organisaties ,8% Vervallen items ,9% Elementen die behoren tot de categorie van hoge risico's ,0% Covered bonds ,8% Vorderingen in collectieve investeringsvennootschappen - - NA Andere elementen ,7% Effectisering ,2% De totale exposures en risico gewogen activa binnen de Groep Crelan onder de standaard benadering en de Internal Rating Based benadering worden in onderstaande tabel weergegeven. Het betreft hier niet geauditeerde cijfers. Page 28 of 263

29 Standaard & Internal Rating Based benadering In miljoen EUR - 31 december 2013 Balans Buiten-Balans Derivaten Repo-style transacties Totaal EAD Totaal RWA Gemiddelde RW in % 35,0% 54,9% NA NA 35,7% Totaal In miljoen EUR - 31 december 2012 Balans Buiten-Balans Derivaten Repo-style transacties Totaal Totaal EAD Totaal RWA Gemiddelde RW in % 35,1% 52,7% NA NA 35,9% Om de verschillende risicoklasses en de verschillende segmenten vergelijkbaar te maken, maakt de Groep Crelan gebruik van een Masterscale, die eveneens door alle entiteiten binnen de Franse Groupe Crédit Agricole SA wordt gehanteerd. Via deze masterscale kan de portefeuille vergeleken worden met internationale standaarden, zoals de S&P-rating. In onderstaande tabel wordt een ventilatie van de kredietportefeuille weergegeven in termen van EAD en risico gewogen activa gebruik makende van de diverse gehanteerde risicoklassen volgens de Masterscale. Het betreft hier uitsluitend het retail-segment van Crelan die volgens de IRB-methode worden gerapporteerd. Page 29 of 263

30 In miljoen EUR PD Masterscale Bruto Exposure (EAD) 31/dec/13 31/dec/12 RWA Gemiddelde RW in % Retail Retail A+ EAD som 289-0,001 RWA som 16 - Gewogen gemiddelde RW 6% NA A EAD som - - 0,010 RWA som - - Gewogen gemiddelde RW NA NA B+ EAD som [ 0,02-0,04 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 4% 4% B EAD som ] 0,04-0,08 ] RWA som 73 - Gewogen gemiddelde RW 7% NA C+ EAD som ] 0,08-0,16 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 9% 5% C EAD som ] 0,16-0,32 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 14% 20% C- EAD som ] 0,32-0,64 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 25% 19% D+ EAD som ] 0,64-0,85 ] RWA som - 66 Gewogen gemiddelde RW NA 14% D EAD som ] 0,85-1,28 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 43% 52% D- EAD som ] 1,28-2,56 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 32% 30% E+ EAD som ] 2,56-5,12 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 59% 55% E EAD som ] 5,12-15 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 73% 84% E- EAD som ] 15-99,999 ] RWA som Gewogen gemiddelde RW 87% 72% F/Z EAD som RWA som Gewogen gemiddelde RW 174% 170% Totaal Bruto exposure Totaal Risk-Weighted Assets Totaal gewogen gemiddelde RW(%) 29% 32% Uit bovenstaande tabel blijkt dat de EAD die onder de IRB benadering wordt gerapporteerd gestegen is van een niveau van 6,87 miljard EUR op 31 december 2012 naar een niveau van 7,4 miljard EUR op 31 december In termen van risico gewogen activa is dit een lichte daling van 2,19 miljard EUR op 31 december 2012 naar 2,17 miljard EUR op 31 december Aldus is het gewogen gemiddelde risico gewicht van de exposures gedaald van een niveau van 32% op 31 december 2012 naar een niveau van 29% op 31 december Wanneer de masterscale wordt vertaald in de externe rating die door Standard & Poor's (S&P) wordt gehanteerd, krijgen we volgende onderverdeling van de EAD volgens rating: Page 30 of 263

31 31/12/ /12/2012 External Rating S&P Rating Rating MASTER SCALE Reference PD % PD Range % Bruto exposure (EAD) (mio EUR) Bruto exposure (EAD) (mio EUR) Inv. Grade Speculative Grade AAA A+ 0,001 0, AA+ to AA A 0,01 0, AA- to A+ B+ 0,02 [ 0,02-0,04 ] A to A- B 0,06 ] 0,04-0,08 ] BBB+ C+ 0,16 ] 0,08-0,16 ] BBB C 0,30 ] 0,16-0,32 ] BBB- C- 0,60 ] 0,32-0,64 ] BB+ D+ 0,75 ] 0,64-0,85 ] BB D 1,25 ] 0,85-1,28 ] BB- D- 1,90 ] 1,28-2,56 ] B+ to B E+ 5,00 ] 2,56-5,12 ] B- E 12,00 ] 5,12-15 ] CCC to C E- 20,00 ] 15-99,999 ] Default D F/Z /12/ /12/2012 Investment Grade 70,7% 60,6% Speculative Grade 25,4% 34,9% Default 3,9% 4,4% Totaal IRB 100% 100% Van deze exposures die onder de IRB benadering worden gerapporteerd op 31 december 2013 is dus 70,7% van investment grade kwaliteit (ten opzichte van 60,6% op 31 december 2012), 25,4 % is speculative grade (ten opzichte van 34,9% op 31 december 2012) en 3,9% is in default (ten opzichte van 4,4% op 31 december 2012). De definitie van default is deze die gehanteerd wordt binnen Basel II, met name een achterstand in betaling van minimaal 90 dagen. De hierboven vermelde opsplitsing betreft niet geauditeerde gegevens. De rating wordt berekend bij elke nieuwe kredietaanvraag of bij periodieke herzieningen van de portefeuille zoals hierboven beschreven. Hij fungeert als beslissingondersteunend instrument, onder meer voor het vastleggen van de rente- en waarborgvoorwaarden. Stapsgewijs worden de procedures van het kredietbeslissingsproces aangepast zodanig dat de gevraagde waarborgen in overeenstemming zijn met de rating van de desbetreffende cliënt. Onderstaande grafiek geeft een overzicht van 31 december 2013 ten opzichte van 31 december 2012 van de distributie van de retail-portefeuille van Crelan per Masterscale rating : Page 31 of 263

32 ,4% 3,9% 70,7% Investment Grade Speculative Grade Default /12/ /12/ A+ A B+ B C+ C C- D+ D D- E+ E E- F/Z F/Z betreffen de kredieten respectievelijk in default (F) en de opgezegde kredieten (Z). We merken inderdaad vooral een toename in de investment grade en een afname in de speculative en default grades. De volgende tabel geeft per masterscale rating een overzicht van de EAD, het bedrag op de balans, het bedrag buiten balans, de gemiddelde credit conversion factor (CCF %) die wordt toegepast op het niet-getrokken gedeelte van een krediet en de EAD-gewogen Loss Given Default (LGD) percentage: In mio EUR 31 december 2013 Masterscale Rating A+ A B+ B C+ C C- D+ D D- E+ E E- F/Z Total EAD 288, Balans bedrag 279, Buiten balans bedrag 9, Gemiddelde CCF % 100,2% NA 103,2% 100,0% 100,2% 101,0% 103,3% NA 104,2% 103,3% 101,3% 102,1% 102,5% 102,6% 102,2% LGD% 13,0% 0,0% 18,0% 13,0% 13,0% 16,0% 20,0% 0,0% 25,0% 17,0% 22,0% 19,0% 20,0% 26,0% 18,0% In mio EUR 31 december 2012 Masterscale Rating A+ A B+ B C+ C C- D+ D D- E+ E E- F/Z Total EAD Balans bedrag Buiten balans bedrag Gemiddelde CCF % NA NA 103,6% NA 105,1% 105,6% 103,5% 100,0% 104,9% 103,7% 101,0% 103,5% 102,3% 101,4% 102,3% LGD% 0,0% 0,0% 18,0% 0,0% 13,0% 28,0% 17,0% 13,0% 30,0% 17,0% 19,0% 24,0% 19,0% 25,0% 18,3% De gemiddelde toegepaste CCF percentage op 31 december 2013 bedraagt 102,2% en is dus quasi gelijk aan de gemiddelde CCF toegepast op 31 december Het EAD-gewogen gemiddelde LGD percentage op 31 december 2013 bedraagt 18,0% en is eveneens iets lager dan het EAD-gewogen gemiddelde LGD percentage op 31 december EUROPABANK : De exposures van Europabank worden gerapporteerd in het kader van Basel II volgens de standaard benadering. Het gemiddelde risico gewicht (RW) geeft een indicatie van de kwaliteit van de onderliggende activa. Hoe hoger dit risico gewicht, hoe hoger het risico van de exposures. De volgende tabellen geven een overzicht van de EAD, RWA en risico gewichten per type tegenpartij: Page 32 of 263

33 Standaard Benadering In miljoen EUR - 31 december 2013 EAD RWA RW Total ,8% Instellingen ,2% Ondernemingen ,0% Korte termijnvorderingen op instellingen en ondernemingen ,0% Overheden en centrale banken 257-0,0% Garanties op vastgoed ,5% Vorderingen op het clienteel ,0% Regionale overheden ,0% Administratieve en niet commerciële instellingen - - NA Multilaterale ontwikkelingsbanken - - NA Internationale organisaties - - NA Vervallen items ,5% Elementen die behoren tot de categorie van hoge risico's - - NA Covered bonds - - NA Vorderingen in collectieve investeringsvennootschappen - - NA Andere elementen ,5% Effectisering - - NA Standaard Benadering In miljoen EUR - 31 december 2012 EAD RWA RW Total ,8% Instellingen ,3% Ondernemingen - - NA Korte termijnvorderingen op instellingen en ondernemingen ,0% Overheden en centrale banken 242-0,0% Garanties op vastgoed ,6% Vorderingen op het clienteel ,0% Regionale overheden ,0% Administratieve en niet commerciële instellingen - - NA Multilaterale ontwikkelingsbanken - - NA Internationale organisaties - - NA Vervallen items ,9% Elementen die behoren tot de categorie van hoge risico's - - NA Covered bonds - - NA Vorderingen in collectieve investeringsvennootschappen - - NA Andere elementen ,2% Effectisering - - NA Het gemiddelde risico gewicht op 31 december 2013 bedraagt 42,8% en is daarmee op een zelfde niveau gebleven als het risico gewicht op 31 december De kredietkwaliteit van de kredietportefeuille bij Europabank is dus identiek aan die van vorig jaar. KEYTRADE : De exposures van Keytrade worden gerapporteerd in het kader van Basel II volgens de standaard benadering. Keytrade heeft geen exposure in kredieten aan retail cliënteel. Het gemiddelde risico gewicht (RW) geeft een indicatie van de kwaliteit van de onderliggende activa. Hoe hoger dit risico gewicht, hoe hoger het risico van de exposures. De volgende tabellen geven een overzicht van de EAD, RWA en risico gewichten per type tegenpartij: Page 33 of 263

34 Standaard Benadering In miljoen EUR - 31 december 2013 EAD RWA RW Total ,9% Instellingen ,9% Ondernemingen ,8% Korte termijnvorderingen op instellingen en ondernemingen ,5% Overheden en centrale banken ,5% Garanties op vastgoed - - NA Vorderingen op het clienteel ,0% Regionale overheden ,7% Administratieve en niet commerciële instellingen - - NA Multilaterale ontwikkelingsbanken ,5% Internationale organisaties 11-0,0% Vervallen items - - NA Elementen die behoren tot de categorie van hoge risico's ,0% Covered bonds ,2% Vorderingen in collectieve investeringsvennootschappen - - NA Andere elementen - - NA Effectisering ,4% Standaard Benadering In miljoen EUR - 31 december 2012 EAD RWA RW Total ,0% Instellingen ,1% Ondernemingen ,1% Korte termijnvorderingen op instellingen en ondernemingen ,5% Overheden en centrale banken ,5% Garanties op vastgoed - - NA Vorderingen op het clienteel ,0% Regionale overheden ,5% Administratieve en niet commerciële instellingen - - NA Multilaterale ontwikkelingsbanken ,0% Internationale organisaties 3-0,0% Vervallen items - - NA Elementen die behoren tot de categorie van hoge risico's - - NA Covered bonds ,5% Vorderingen in collectieve investeringsvennootschappen - - NA Andere elementen - - NA Effectisering ,7% Het gemiddelde risico gewicht op 31 december 2013 bedraagt 14,9% en is daarmee iets lager dan het risico gewicht op 31 december 2012, die 15% bedroeg. De kwaliteit van de kredietportefeuille bij Keytrade blijft dus op een hoog niveau en is zelfs iets verbeterd ten opzichte van vorig jaar. Page 34 of 263

35 OVERZICHT LENINGEN & VORDERINGEN GROEP CRELAN Onderstaande tabellen geven de uitsplitsing op 31 december van de geconsolideerde portefeuille leningen en vorderingen met gezonde omloop, leningen en vorderingen die reeds vervallen zijn maar waarvoor (nog) geen bijzondere waardevermindering werd aangelegd en leningen en vorderingen waarvoor een bijzondere waardevermindering werd aangelegd. (in EUR) 31/12/ /12/2012 Gezonde omloop , ,30 Vervallen , ,41 Met bijzondere waardevermindering , ,77 Totaal , ,48 Aangelegde waardeverminderingen , ,63 Totaal leningen en vorderingen , ,85 De kredieten met gezonde omloop kunnen als volgt gedetailleerd worden: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Leningen en vorderingen - gezonde omloop - interbancaire leningen , ,80 - consumentenkredieten , ,18 - hypothecaire kredieten , ,64 - landbouwkredieten , ,41 - professionele kredieten , ,20 - kredieten korte termijn , ,58 - andere , ,49 Totaal gezonde omloop , ,30 Waardeverminderingen - IBNR , ,71 Waardeverminderingen - geherstructureerde kredieten ,67 0,00 Totaal gezonde leningen en vorderingen , ,59 De kredieten met betalingsachterstand waarvoor (nog) geen individuele waardevermindering werd aangelegd, kunnen per 31 december als volgt gedetailleerd worden: Page 35 of 263

36 (in EUR) 31/12/2013 > 30 dagen en <= 90 > 90 dagen en <= 180 Vervallen kredieten <= 30 dagen dagen dagen > 180 dagen - aan kredietinstellingen 0,00 0,00 0,00 0,00 - consumentenkredieten , ,58 0,00 0,00 - hypothecaire kredieten , ,86 0,00 0,00 - aan landbouwers , ,30 0,00 0,00 - aan niet-landbouwers , ,05 0,00 0,00 - op korte termijn , ,29 0,00 0,00 - andere , ,68 0, ,28 Totaal , ,76 0, ,28 Waardeverminderingen - IBNR , ,22 0,00 0,00 Waardeverminderingen - geherstructureerde kredieten , ,44 0,00 0,00 Totaal vervallen leningen en vorderingen , ,10 0, ,28 (in EUR) 31/12/2012 Vervallen kredieten <= 30 dagen > 30 dagen en <= 90 dagen > 90 dagen en <= 180 dagen > 180 dagen - aan kredietinstellingen 0,00 0,00 0,00 0,00 - consumentenkredieten , ,81 0,00 0,00 - hypothecaire kredieten , ,53 0,00 0,00 - aan landbouwers , ,68 0,00 0,00 - aan niet-landbouwers , ,18 0,00 0,00 - op korte termijn , ,04 0,00 0,00 - andere , ,29 51, ,64 Total , ,53 51, ,64 Waardeverminderingen - IBNR , ,30 0,00 0,00 Waardeverminderingen - geherstructureerde kredieten 0,00 0,00 0,00 0,00 Totaal vervallen leningen en vorderingen , ,23 51, ,64 Bestaande maar niet gerapporteerde («IBNR») waardeverminderingen worden aangelegd op de portefeuille gezonde kredieten en de portefeuille vervallen kredieten waarvoor nog geen bijzondere waardevermindering werd aangelegd. Bij de bepaling van de IBNR waardevermindering houdt men rekening met historische gegevens van verliezen en mogelijke betalingsmoeilijkheden bij vergelijkbare kredietrisico s, het huidige economische klimaat en diverse macro-economische factoren. Sinds 2013 legt Crelan ook een waardevermindering aan op kredieten die zich in de gezonde of vervallen omloop bevinden, maar geherstructureerd werden omwille van financiële moeilijkheden van de klant. Onderstaande tabel detailleert de leningen en vorderingen waarvoor een bijzondere waardevermindering werd aangelegd : Page 36 of 263

37 (in EUR) 31/12/2013 Leningen en vorderingen met bijzondere waardevermindering Bruto Individuele waardeverminderingen Collectieve waardeverminderingen - aan kredietinstellingen 0,00 0,00 0,00 - consumentenkredieten , ,81 0,00 - hypothecaire kredieten , ,45 0,00 - aan landbouwers , ,78 0,00 - aan niet-landbouwers , ,13 0,00 - op korte termijn , ,44 0,00 - andere , ,65 0,00 Totaal impaired , ,26 0,00 (in EUR) 31/12/2012 Leningen en vorderingen met bijzondere waardevermindering Bruto Individuele waardeverminderingen Collectieve waardeverminderingen - aan kredietinstellingen 0,00 0,00 0,00 - consumentenkredieten , , ,57 - hypothecaire kredieten , , ,68 - aan landbouwers , ,76 0,00 - aan niet-landbouwers , , ,40 - op korte termijn , , ,56 - andere , , ,94 Totaal impaired , , ,16 Bijzondere waardeverminderingen worden aangelegd wanneer er objectieve aanwijzingen zijn dat de cliënt niet (meer) aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen. Onder objectieve aanwijzingen wordt bijvoorbeeld verstaan: betalingsachterstand en inzet van de faillissementsprocedure. De bijzondere waardeverminderingen geven het verlies weer dat de Groep verwacht te zullen lijden. Dit bedrag wordt bepaald als zijnde het maximaal kredietrisico van de cliënt, verminderd met de reële waarde van de ontvangen zekerheidsstellingen en andere kredietverbeteringen. In 2012 maakte Centea nog gebruik van collectieve waardeverminderingen. Na de fusie met het Landbouwkrediet in 2013 werd de politiek m.b.t. de waardeverminderingen geharmoniseerd, waardoor de Groep in 2013 enkel nog individuele waardeverminderingen toepast. Indien een tegenpartij in gebreke blijft na herhaaldelijke pogingen van de groep om een minnelijke regeling te treffen, worden de ontvangen waarborgen en garanties uitgewonnen. Wanneer alle normale inspanningen ter recuperatie van de vordering werden benut, wordt het openstaand saldo afgeschreven Voor verkoop beschikbare financiële activa De kredietkwaliteit van de beleggingseffecten wordt opgevolgd aan de hand van een interne rating welke gebaseerd is op de externe rating van de gekende ratingbureau s. Een minimale interne rating van C+ (overeenstemmend met BBB+ en Baa1 van Fitch, S&P en Moody s) wordt opgelegd voor investeringen in de financiële portefeuille. Effecten met een lagere rating worden uitsluitend aangekocht op basis van een uitdrukkelijke en specifieke beslissing van het Directiecomité. Indien een effect ten gevolge van een downgrade onder het niveau C+ noteert, dan is een beslissing van het Directiecomité betreffende het behoud of de verkoop van het desbetreffende effect noodzakelijk. De effecten zonder rating betreffen voornamelijk fondsen en financiële vaste activa. Page 37 of 263

38 31/12/2013 AAA AA A Lager dan A Not rated TOTAL Effectisering ,57 0, , ,34 0, ,41 Financiële sector , , , ,83 0, ,92 Private sector , , , , , ,31 Overheidseffecten , , , ,27 0, ,82 Covered Bonds , , ,05 0,00 0, ,04 TOTAL , , , , , ,51 31/12/2012 AAA AA A Lager dan A Not rated TOTAAL Effectisering , , , , , ,29 Financiële sector , , , ,36 0, ,08 Private sector , , , , , ,11 Overheidseffecten , ,35 0, ,27 0, ,36 Covered Bonds , , , ,78 0, ,87 Totale portefeuille , , , , , ,71 In 2013 steeg de globale omloop van de portefeuille met EUR 428 miljoen tot EUR 3,4 miljard. De licht verbeterde macro-economische omgeving, de verwachting dat rentevoeten laag blijven voor een langere periode en de ruime liquiditeitspositie van de Groep Crelan droegen bij tot bijkomende investeringen in de financiële portefeuille in voornamelijk korte tot middellange looptijden. De kwaliteit van de beleggingsportefeuille blijft zeer hoog vermits het 87,7% effecten betreft met een rating van minimaal AA, stabiel tegenover 87,3% eind Het aandeel van overheidsobligaties in portefeuille stabiliseerde rond 70% van de totale portefeuille met nog steeds een duidelijke voorkeur voor de thuismarkt. Van de totale portefeuille overheidsobligaties werd een bedrag van EUR 1,74 miljard belegd in Belgische overheidsobligaties, EUR 132 miljoen in Belgische regionale overheden, EUR 109 miljoen in Oostenrijkse overheidsobligaties, EUR 228 miljoen in Franse overheidsobligaties en tenslotte EUR 14 miljoen in Italiaanse overheidsobligaties. Het resterend bedrag werd belegd in Canadese provincieleningen en supra-nationale instellingen. Emissies uitgegeven door financiële instellingen tonen een daling met EUR 53 miljoen. Immers, de Groep Crelan entte zijn investeringsbeleid op de activaklassen die in aanmerking komen als liquide activa in het kader van de Bazel III regelgeving. Behoudens obligaties uitgegeven door overheden en supranationale instellingen worden bijgevolg enkel de covered - en corporate bonds in aanmerking genomen. Het volume in covered en corporate bonds steeg dan ook van respectievelijk EUR 218 miljoen en 150 miljoen eind 2012 tot 308 miljoen en 241 miljoen eind De volumes in de geëffectiseerde obligaties (RMBS) doofde verder uit van EUR 81 miljoen in 2012 naar EUR 55 miljoen eind De emissies in portefeuille dateren van de jaren 2005 en ervoor. Het risico op verliezen blijft dan ook zeer klein. De geografische spreiding van de totale portefeuille wordt in de volgende tabel weergegeven: (in EUR) 31/12/ /12/2012 België , ,35 PIIGS , ,29 Portugal , ,50 Ierland , ,70 Italië , ,58 Griekenland 0, ,27 Spanje , ,24 Overige landen uit Eurozone , ,27 Overige landen uit EU , ,45 Rest van de wereld , ,26 Supra nationale instellingen , ,09 Totaal , ,71 Voor de beheersing van het kredietrisico uit beleggingsactiviteiten werden door de verschillende entiteiten van de Groep diverse specifieke limieten per productgroep en per tegenpartij opgesteld. De limieten op professionele tegenpartijen en banken worden in de back-office van de marktenzaal opgevolgd. De limieten en de ratings van tegenpartijen en de exposures worden permanent gecontroleerd door de back-office. Bij eventuele limietoverschrijdingen wordt een rapportering aan het management en aan de afdeling risicobeheer overgemaakt. Page 38 of 263

39 Het pre-settlement tegenpartij- en afwikkelingsrisico blijft beperkt aangezien al deze activiteiten afgewikkeld worden met andere financiële instellingen. Het toezicht op het post-settlement kredietrisico wordt dagelijks opgevolgd op basis van de bepalingen vervat in de investeringspolitiek van de Groep. Een waardevermindering moet worden opgemaakt wanneer er een objectieve aanwijzing van waardevermindering bestaat die het gevolg is van één of meerdere gebeurtenissen die tot stand kwamen na de aanschaffing van de betreffende effecten. Er worden geen waardeverminderingen aangelegd voor de effecten gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening. Voor eigen vermogeninstrumenten vormt een duurzame of significante waardedaling van de betreffende titel een objectieve aanwijzing. Voor schuldbewijzen vormt een significante verslechtering van het kredietrisico, die tot uiting komt via een risico op niet-inning, een objectieve aanwijzing. Voor de eigen vermogensinstrumenten hanteert de Group Crelan kwantitatieve factoren als indicator van mogelijke waardeverminderingen. Het gaat voornamelijk om een waardedaling van minstens 30% gedurende een periode van 6 opeenvolgende maanden. Ook factoren als financiële moeilijkheden van de emittent, perspectieven op korte termijn,... worden in rekening genomen. Bovenop voormelde criteria wordt een waardevermindering toegepast bij een waardedaling van meer dan 50% of gedurende een periode van minstens 3 jaar. Voor de schuldbewijzen worden de criteria toegepast die van toepassing zijn op leningen en vorderingen. Een waardevermindering wordt maar in rekening genomen voor het deel van het geïnvesteerde bedrag dat niet zal kunnen gerecupereerd worden: voor effecten gewaardeerd aan amortised cost wordt de waardevermindering geboekt via een aparte rekening in resultaat, met een mogelijke terugname in geval van objectieve aanwijzingen van later herstel; voor de voor verkoop beschikbare financiële activa wordt de waardevermindering geboekt via een transfer van het gecumuleerde verwachte verlies vanuit het eigen vermogen naar het resultaat. In geval van een later herstel kan de waardevermindering worden teruggenomen voor de schuldbewijzen. In de loop van 2013 werden voor EUR 5,5 miljoen waardeverminderingen teruggenomen. Immers, de naderende vervaldagen en de sterk verbeterde kredietkwaliteit leidden tot de geboekte terugnames. Op basis van vervallen effecten in portefeuille kon een in het verleden aangelegde waardevermindering voor een bedrag van EUR 1,1 miljoen worden aangewend. De verkoop van een vastgoedcertificaat in 2013 leidde tot een aanwending van een in 2012 aangelegde waardevermindering van EUR 2,87 miljoen. Aandelen en andere 31/12/2013 Obligaties en andere vastrentende effecten niet-vastrentende effecten Financiële vaste activa Totaal Openingsbalans , , , ,13 Toevoeging van waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Terugname van waardeverminderingen ,52 0,00 0, ,52 Aanwending van waardeverminderingen van definitief uit de balans verwijderde activa , ,09 0, ,52 Eindbalans ,09 0, , ,09 Aandelen en andere 31/12/2012 Obligaties en andere vastrentende effecten niet-vastrentende effecten Financiële vaste activa Totaal Openingsbalans ,04 0, , ,71 Toevoeging van waardeverminderingen , ,09 0, ,24 Terugname van waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Aanwending van waardeverminderingen van definitief uit de balans verwijderde activa ,15 0,00 0, ,15 Eindbalans , , , ,04 Page 39 of 263

40 Derivaten Om het risico bij het afsluiten van derivaten te beperken, wordt met iedere financiële tegenpartij een ISDA Master Agreement en een CSA (Credit Support Annex) afgesloten. Deze contracten bepalen immers dat bij faling een netting mag gebeuren van alle rechten en verplichtingen die voortvloeien uit de derivatenhandel met deze tegenpartij. Het risico wordt nog verder beperkt door de contractuele verplichting om cash collateral te plaatsen bij een negatieve netto marktwaarde van de portefeuille derivaten. De toepassing van IFRS 13 houdt in dat bij de waardebepaling van derivaten het risico dat de tegenpartij of Crelan zijn verplichtingen niet zou nakomen, mee moet worden opgenomen. Dit leidt tot de berekening van een CVA (Credit Valuation Adjustment) en een DVA (Debt Valuation Adjustment). Op basis van impactanalyse op de waardering van de derivaten worden deze parameters voor Crelan als immaterieel bestempeld. De Groep houdt namelijk het risico bij default van de tegenpartij zeer beperkt. De CVA-berekening op 31/12/2013 bedraagt slechts EUR ,62. De berekening baseert zich op de netto risicopositie per tegenpartij en houdt aldus rekening met cash collateral, minimaal transfereerbaar bedrag per tegenpartij en de verplichte toevoegingen (add-on's) voor derivaten. Tenslotte houdt de berekening van CVA alsook rekening met de waarschijnlijkheid van faling alsmede het ingeschat verlies bij faling van 45%. Vermits er voor elke tegenpartij een positieve netto risicopositie is, is de berekening van een DVA niet van toepassing. Wat betreft het afhandelingsrisico, zijn het aantal transacties beperkt tot 2 à 3 transacties per maand. Het risico wordt bijgevolg als verwaarloosbaar geacht. In 2013 besliste de Groep Crelan om de nieuwe regelgeving rond derivaten en zoals beschreven in de EMIR verordering aan te vatten. Deze verordering heeft tot doel het regelgevingskader van de Europese Unie voor derivatentransacties te versterken door de stabiliteit, de transparantie en de efficiëntie op de derivatenmarkten te verbeteren. Ze beoogt de krediet-, liquiditeits- en operationele risico's van de tegenpartijen bij de clearing van OTC derivatentransacties te reduceren. In dit kader sloot Crelan zich aan bij een centrale tegenpartij voor het clearen van derivaten en werd het backloaden (d.i. de transfert van bestaande derivaten naar de centrale tegenpartij) in december aangevat Maximaal kredietrisico Onderstaande tabel geeft voor elke categorie van financiële instrumenten het bedrag weer dat het best het maximaal kredietrisico weergeeft waaraan de entiteit op balansdatum is blootgesteld, zonder rekening te houden met eventuele zekerheidstellingen of andere kredietverbeteringen. Het maximaal kredietrisico is de bruto boekwaarde verminderd met de reeds opgenomen waardeverminderingsverliezen voor wat betreft de balansposten. Voor de niet-opgenomen kredietlijnen is het maximaal kredietrisico gelijk aan het niet-opgenomen bedrag en voor de bankwaarborgen het bedrag van de waarborg. Page 40 of 263

41 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken , ,35 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,73 Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening , ,02 Leningen en vorderingen - interbancaire leningen , ,29 - consumentenkredieten , ,87 - hypothecaire kredieten , ,08 - landbouwkredieten , ,01 - professionele kredieten , ,17 - kredieten korte termijn , ,23 - andere , ,20 Voor verkoop beschikbare financiële activa - eigen vermogensinstrumenten , ,47 - schuldbewijzen , ,24 - fondsen , ,00 - andere 0,00 0,00 Herverzekeringsactiva 0,00 0,00 Niet-opgenomen kredietlijnen , ,73 Bankwaarborgen , ,06 Maximaal kredietrisico , ,45 De andere leningen en vorderingen hebben in hoofdzaak betrekking op de voorschotten in rekening courant en de leasingvorderingen Risicoconcentratie In het kader van het beheer van de concentratierisico s, is het beleid van de verschillende entiteiten van de groep gericht op het optimaal vastleggen en opvolgen van individuele en sectoriële limieten teneinde te voldoen aan de betrokken regelgeving. Onderstaande tabel geeft een beeld van de risicoconcentraties waaraan de groep onderhevig is per 31 december: Het kredietrisico situeert zich hoofdzakelijk (90%) in België, aangezien de kredietverleningsactiviteit van de Groep zich hier concentreert. Ongeveer 8% van de omloop werd toegestaan in Europa en 2% in landen buiten Europa. Page 41 of 263

42 Marktrisico Het marktrisico is het risico dat de reële waarde of de toekomstige kasstromen van een financieel instrument zullen schommelen als gevolg van veranderingen in de marktprijzen. Het marktrisico situeert zich op 3 niveau s binnen de groep : 1. De structurele positie van de balans die beheerd wordt binnen het Asset en Liability Management (ALM renterisico) 2. Overige prijsrisico s in de portefeuille van de bank (Handelsrisico) 3. Het valutarisico op balansposities aangehouden in vreemde valuta ALM Het ALM renterisico wordt beheerd en opgevolgd door het Financieel Comité (FinCom) dat twee maal per maand vergadert. Het FinCom bestaat uit de leden van het Directiecomité en van het financiële-, het risico- en het commerciële departement. Dit comité geeft de nodige mandaten aan de financiële directie voor de uitvoering van de beheersing van het rente- en liquiditeitsrisico. De voorzitters van Europabank en Keytrade zijn eveneens lid van dit FinCom. Een FinCom Groep comité werd in 2009 opgericht. Trimestrieel verenigen de bestuurders van Crelan en haar dochterondernemingen zich met de bedoeling de financiële intragroepsrelaties te optimaliseren en een geconsolideerde visie op het financieel beheer te bepalen. Het financieel comité behandelt volgende onderwerpen: - Economische context - Rentevooruitzichten - Liquiditeitsrisico - Renterisico - Optierisico - Limieten Het financeel comité behandelt in eerste instantie de wijziging van de voornaamste financiële indicatoren (rente, beurzen, kredietspreads) sinds het vorige comité en de macro-economische gegevens uit Europa en de V.S. Hierop volgend wordt kort de rentevooruitzichten besproken. In het liquiditeisoverzicht wordt de dagpositie opgevolgd alsmede enkele interne liquiditeitsmodellen. Dit laat toe om op korte en lange termijn de liquiditeitsbehoeften van de Bank te meten. De door de Raad van Bestuur goedgekeurde limieten op de liquiditeitspositie worden hier strikt opgevolgd. Vervolgens worden de reglementair opgelegde liquiditeitsratio s (BNB 1 maand, BNB 1week, LCR, NSFR) besproken en opgevolgd. Het renterisico is het risico dat de reële waarde of de toekomstige kasstromen van een financieel instrument zullen schommelen als gevolg van veranderingen in de marktrente. Via de methode van de vastrentende gap worden alle rentedragende activa en passiva chronologisch gerangschikt volgens resterende looptijd tot de maand waarop de rente op vervaldag komt of tot de maand waarop een renteherziening zal plaats vinden. Per periode wordt met andere woorden het overschot aan activa of het tekort aan passiva bepaald, en worden op basis hiervan de nodige maatregelen getroffen om het renterisico bij te sturen. Als basisdocument voor de vastrentende gap gebruikt Crelan een reversed cumulative gap -rapport met de weergave van de respectievelijke gemiddelde gaps per tijdsinterval, gelijk aan het verschil tussen alle activa en alle passiva. Voor de beheersing van het renterisico worden limieten vastgelegd op basis van het eigen vermogen, het bankproduct en het brutoresultaat. Deze limieten worden jaarlijks bepaald en goedgekeurd door de Raad van Bestuur. Tevens worden op de vastrentende gap analyse de nodige stress-testen uitgevoerd. Voor de beheersing van het ALM risico wordt eveneens gebruik gemaakt van financiële derivaten, met name renteswapovereenkomsten. Wanneer een positie (actief of passief) wordt afgedekt met behulp van een renteswap wordt het effect van de verandering in de netto geactualiseerde waarde van de positie, als gevolg van veranderingen in de refererende swaprentecurve, verminderd door een tegenovergestelde verandering in de netto contante waarde van het afdekkingsinstrument. Page 42 of 263

43 Crelan heeft drie portefeuilles van balansactiva of passiva samengesteld als afgedekte positie waarop reële waarde-afdekking van het renterisico (portfolio fair value hedge accounting) met renteswapovereenkomsten wordt toegepast. Keytrade Bank past reële waarde afdekking van individuele activa en verplichtingen toe. Voor alle reële waarde-afdekkingen, worden op elke rapporteringsdatum de vereiste efficiëntietesten uitgevoerd. Ook de opties verbonden aan de hypothecaire leningen worden aan een grondige analyse onderworpen. Meer specifiek betreft het de reglementaire caps alsmede door Crelan gedefinieerde caps die de verhoging van de kostprijs van het krediet voor de cliënt beperken. Het risico wordt gemeten aan de hand van openstaande posities per looptijd en met inschaling van het delta- en vega risicoprofiel. Het openstaande risico wordt opgevolgd en indekkingen gebeuren via de aankoop van caps en swaptions. Ook hier wordt de portfolio fair value hedge accounting aangewend om de efficiëntie van de indekking op te volgen. Onderstaande tabel geeft per 31 december 2013 de rentegevoeligheid van het resultaat en het eigen vermogen na winstbelastingen van de Groep weer voor een verschuiving in de rentecurve met +/- 100bp. (in 000 EUR) 31/12/ /12/ bp -100bp +100bp -100bp Impact op het resultaat Impact op het eigen vermogen De rentesensitiviteit van het eigen vermogen is het gevolg van de impact van een rentewijziging op de niet-gerealiseerde winsten en verliezen op de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa. De stijging van ongeveer 15% op de omloop van de obligatieportefeuille tussen eind 2012 en eind 2013 verklaart de stijging van de impact van een rentewijziging op het eigen vermogen. Het feit dat deze gekochte effecten een gemiddelde resterende looptijd van 5 jaar hebben, zorgt wel voor een beperking van deze stijging. De voornaamste bron van rentesensitiviteit in de resultatenrekening is de impact van een rentewijziging op de deposito s. De stijging van de IRS rente op 4 en 5 jaar tot boven 1% op 31/12/2013 (t.o.v. 0,6% en 0,8% op 31/12/2012) zorgt voor een terugkeer van meer symmetrie tussen de verliezen in het geval van een rentestijging van 1% en de winsten in het geval van een 1% daling (simulaties gebeuren met een minimale rente van 0%). De ALM afdeling berekent de rentegevoeligheid van het resultaat en het eigen vermogen uitsluitend op het banking-book van de Groep. Het marktrisico op tradingposities wordt immers opgevolgd door een Value-at-Risk rapportering. Bij de opmaak van deze analyse wordt uitgegaan van een vervaldagenbalans van de rentedragende activa en passiva, analoog aan de methode van de vastrentende gap, met buckets van 1 maand over een tijdshorizon van 12 maanden. Men veronderstelt een verschuiving van de rente met +/- 100bp met onmiddellijke ingang die gedurende 12 maanden aanhoudt. Verder werd bij de berekening eveneens rekening gehouden met volgende elementen : - vervroegde kredietterugbetalingen - voorziene trekkingen van goedgekeurde kredieten op de reportingdatum, maar nog niet volledig opgenomen - opportuniteitskost gebonden aan de uitoefening, in geval van rentestijging, van rentecaps (plafonds) op kredieten met herzienbare rente - opties in effectenportefeuilles (call op step-upobligaties) - variatie van de IFRS-herwaarderingen van de IRS-no hedge De herwaardering van de renteswapovereenkomsten aangehouden in afdekkingsrelaties genereren geen impact op resultaat en eigen vermogen bij een verschuiving van de rente met +/- 100bp. Immers, de herwaardering van de afgedekte financiële instrumenten genereert een identieke maar tegengestelde impact. Page 43 of 263

44 In de berekening van de gevoeligheid van het resultaat en van het eigen vermogen aan de rentevoeten, worden de rentevoeten van spaarboekjes en half gevoelige zichtrekeningen aangepast vanaf de eerste dag in functie van de stresstest. Caps-indicator De verkochte caps aan het clienteel worden opgevolgd binnen het financieel comité. Het betreft een NAV-indicator die de kostprijs van indekking opvolgt om de positie geheel of gedeeltelijk in te dekken via een delta-hedging logica. Deze indicator wordt eveneens gevolgd onder stress. Zo worden systematisch renteshocks van 100/200/300 bp gesimuleerd om de impact op de kostprijs van indekking te evalueren Marktrisico in de handelsportefeuille Het marktrisico wordt gerapporteerd op basis van de Basel II gestandaardiseerde benadering. Midden december 2013 werd het enige effect in de handelsportefeuille volledig terugbetaald Marktrisico in de niet-handelsportefeuille Het marktrisico in de niet-handelsportefeuille (inclusief de retail portefeuille) wordt voor de Groep Crelan opgevolgd door een value-at-risk methodologie en omvat de volgende risicofactoren : Het renterisico, dat wil zeggen het risico dat de waarde van een financiëel instrument verandert als gevolg van veranderingen in de marktrentevoeten. De vastrentende gap vormt de basis voor het bepalen van het renterisico. Het 'credit spread'-risico op de portefeuille, dat voortkomt uit veranderingen in de kredietwaardigheid van een emittent. Het optie-risico afkomstig van de opties verbonden aan hypothecaire kredieten met variabele rentevoeten met cap en de indekking van deze door middel van aangekochte caps en swaptions. Overige risico's in de vorm van investeringen in fondsen. De value at risk van de verschillende risicofactoren worden berekend met een 99% betrouwbaarheid en een tijdshorizon van 1 maand. Het renterisico, 'credit spread'-risico en de overige risico's worden berekend op basis van een parametrische VaR. Het optie-risico daarentegen wordt opgevolgd op basis van een VaR-berekening die is gebaseerd op monte carlo simulaties van de risicofactoren. De VaRs van de verschillende risicofactoren worden bij elkaar opgeteld tot een globale VaR. Er wordt dus geen rekening gehouden met onderlinge diversificatie effecten tussen risicofactoren. Enerzijds wordt de impact berekend op het eigen vermogen van de bank van de verschillende risicofactoren op de globale portefeuille van de bank, dit is inclusief de retail portefeuille. Anderzijds wordt er ook een globale VaR berekend die de impact berekend op het lopende boekjaar van de verschillende risicofactoren op de globale portefeuille van de bank. Volgende grafieken geven de evolutie van de globale VaR's voor de Groep Crelan voor 31 december 2012 en 31 december 2013 : Page 44 of 263

45 mio Globale VaR - Impact op het Eigen Vermogen 93,4 82,1 76,1 59, /12/ /12/ ,8 9,9 7,7 7,2 0,2 0,0 Renterisico Spread risico Optie-risico Andere risico's Totaal De globale VaR die de impact op het eigen vermogen berekent bedraagt EUR 82,1 miljoen op 31 december Ten opzichte van 31 december 2012 is dit een daling met EUR 11,3 miljoen. Het grootste risico in de globale VaR is afkomstig van het spread risico. mio Globale VaR - Impact op het jaarresultaat 9,8 11, ,0 31/12/ /12/ ,9 1,6 1,4 1,1 0,0 0,2 0,0 Renterisico Spread risico Optie-risico Andere risico's Totaal De globale VaR die de impact berekent op het jaarresultaat bedraagt EUR 5,0 miljoen. Ten opzichte van 31 december 2012 is dit een daling met EUR 6,0 miljoen. Het grootste deel van deze globale VaR is afkomstig van het 'credit-spread' risico. Onderstaande grafieken geven eveneens een overzicht van respectievelijk de minimum, maximum en gemiddelde value-at-risk waarden voor de verschillende risicofactoren die werden vastgesteld in de loop van 2013: Page 45 of 263

46 mio 120 Globale VaR -Impact op het Eigen Vermogen ,1 92, ,0 68,9 59,5 59,5 82,1 82,1 Min Max Avg 40 31/12/ ,1 18,2 14,8 10,8 12,2 6,0 7,7 5,8 0,0 0,2 0,2 0,0 Renterisico Spread risico Optie-risico Andere risico's Totaal Maandelijks worden beide globale VaRs berekend en gerapporteerd aan het FinCom. In geval van overschrijding van de door het management vastgelegde limieten moet het FinCom de nodige acties ondernemen om dit risico te verminderen. Naast de globale VaR worden eveneens stress-scenarios berekend op de niet-handelsportefeuille, enerzijds met betrekking tot de impact op het eigen vermogen en anderzijds met betrekking tot de impact op het resultaat van het lopende boekjaar. Ook hiervoor werden limieten ingesteld door het management, waardoor het FinCom in geval van overschrijding de nodige acties moet ondernemen om dit risico in te perken. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de stress-scenarios die worden toegepast per type risicofactor : Type risicofactor Beschrijving stress scenario Stress scenario Renterisico Parallelle shift van de rentecurve +/- 200 bp shift Credit spread risico Parametrische Value-at-Risk 99,5% betrouwbaarheid met een tijdshorizon van 3 maanden Optie-risico Parallelle shift van de rentecurve bp shift Andere risico's Prijsschok Aandelen -50% Fondsen met kapitaalsgarantie -20% Fondsen zonder kapitaalsgarantie -30% Valutarisico Het valutarisico is het risico dat de reële waarde of toekomstige kasstromen van een financieel instrument zullen schommelen als gevolg van wisselkoerswijzigingen. Het valutarisico binnen de groep is uitermate beperkt. Balansposities in vreemde valuta worden meteen afgedekt met een financiering in overeenkomstige valuta. Bovendien worden de posities in vreemde valuta van de balans dagelijks door de back office opgevolgd en gerapporteerd, en mag de globale positie in vreemde valuta de door het management vastgelegde limiet niet overschrijden Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico is het risico dat een entiteit problemen zal hebben om te voldoen aan haar verplichtingen in verband met financiële instrumenten. Dit type risico wordt beheerd en opgevolgd binnen de Financiële Comités (cfr. De risicocomités). De liquiditeitsstrategie van de groep kent vier belangrijke componenten. Page 46 of 263

47 De eerste betreft het onderhouden van relaties met investeerders, met bijvoorbeeld een dagelijkse aanwezigheid op de monetaire markt. De tweede component betreft het aanhouden van een adequate mix van financieringsbronnen. De groep streeft naar een goed gediversifieerde fundingmix als het gaat om financiële producten of tegenpartijen. Crelan heeft een brede basis van particuliere funding, die voornamelijk bestaat uit rekeningen-courant, spaartegoeden en particuliere deposito s. Ondanks het feit dat deze rekeningen op korte termijn of direct opvraagbaar zijn, worden deze rekeningen, gezien de brede klantenbasis, als een stabiele bron van funding beschouwd. De derde component in de liquiditeitsstrategie van de groep is het handhaven van een brede portefeuille met goed verhandelbare en mobiliseerbare activa die kunnen worden ingezet om verstoringen in het kasstroomprofiel op te vangen. Crelan heeft relatief grote portefeuilles met onbezwaarde, verhandelbare activa, die voor liquiditeit kunnen zorgen door middel van repoovereenkomsten of door verkoop. Het merendeel van de verhandelbare activa van de Groep bestaat uit effekten die door de Europese Centrale Bank als waarborg aanvaard worden. Als vierde component ligt het accent van het meten van het liquiditeitsrisico op korte termijn (dagbasis) evenals op maandelijkse basis met een horizon tot 24 maanden via een dynamisch verwerking zodat ook de gebudgetteerde toekomstige evoluties inbegrepen worden. Daarenboven worden hierop eveneens stressscenario s toegepast. In 2013 is de liquiditeit van de Groep nog stuctureel verbeterd. De stijging van de deposito's van klanten (+4%) was namelijk veel hoger dan de kredietomloop (+1,3%) De liquiditeitspositie wordt aangetoond aan de hand van een resterende looptijdanalyse van de financiële verplichtingen in onderstaande tabel: 31/12/2013 (in 000 EUR) >1 maand en >3 maanden en >6 maanden >1 jaar en >2 jaar en >5 jaar en <= 1 maand <=3 maanden <=6 maanden en <=1 jaar <=2 jaar <=5 jaar <=10 jaar >10 jaar TOTAAL Zichtrekeningen Gereglementeerde spaardeposito's Termijnrekeningen (kapitaal + intresten) Interbancaire verplichtingen (kapitaal + intresten) In schuldbewijzen belichaamde schulden (kapitaal + intresten) Andere verplichtingen Contractuele vervaldagen van de verplichtingen, exclusief derivaten IRS (op basis van Euribor Forward) Contractuele vervaldagen van de derivaten /12/2012 (in 000 EUR) >1 maand en >3 maanden en >6 maanden >1 jaar en >2 jaar en >5 jaar en <= 1 maand <=3 maanden <=6 maanden en <=1 jaar <=2 jaar <=5 jaar <=10 jaar >10 jaar TOTAAL Zichtrekeningen Gereglementeerde spaardeposito's Termijnrekeningen (kapitaal + intresten) Interbancaire verplichtingen (kapitaal + intresten) In schuldbewijzen belichaamde schulden (kapitaal + intresten) Andere verplichtingen Contractuele vervaldagen van de verplichtingen, exclusief derivaten IRS (op basis van Euribor Forward) Contractuele vervaldagen van de derivaten Deze vervaldagkalender van onze verplichtingen bevat in de dichtstbijzijnde residuele contractuele duur ( 1 maand) de gereglementeerde zichtrekeningen en spaarboekjes. Deze vertegenwoordigen op 31/12/13 respectievelijk 13 % en 63 % van de totale verplichtingen (respectievelijk 11% en 60% in 2012). Ter vergelijking, Belgostat vermeldt dat de kredietinstellingen (in sociale basis indien instellingen naar Belgisch recht en in territoriale basis indien dochtermaatschappijen naar buitenlands recht) per 30/11/2013 onder hun verplichtingen 16% zichtdeposito s van cliënten en 27% gereglementeerde spaarboekjes vertonen (respectievelijk 14% en 26% per einde 2012). Het management schat echter in dat de geobserveerde terugbetalingen van de saldi van zichtrekeningen en gereglementeerde spaardeposito s zullen afwijken van de theoretische terugbetalingsdata zoals die in bovenstaande tabel worden gepresenteerd. In de praktijk merken we dat het uitstaande bedrag van deposito s zonder vervaldag in de loop der jaren voortdurend gegroeid Page 47 of 263

48 is. Tussen 31/12/12 en 31/12/13 is het uitstaande bedrag van de deposito s zonder vervaldag (namelijk zichtrekeningen en spaarboekjes) voor de Groep met 5,6% toegenomen, terwijl de evolutie in de Belgische bancaire sector + 7,8% is (cijfers Belgostat op 30/11/2012 en 30/11/2013). De liquiditeitsstructuur van de activa wordt gedetailleerd in de vervaldagenbalans hieronder: 31/12/2013 (in 000 EUR) <= 1 maand >1 maand en <=3 maanden >3 maanden en <=6 maanden >6 maanden en <=1 jaar >1 jaar en <=2 jaar >2 jaar en <=5 jaar >5 jaar en <=10 jaar >10 jaar TOTAAL Interbancaire vorderingen Hypothecaire kredieten Andere kredieten toegestaan aan het clienteel Effecten in aanmerking komend bij de ECB - niet gemobiliseerd Effecten in aanmerking komend bij de ECB - gemobiliseerd Effecten niet in aanmerking komend bij de ECB - niet gemob Effecten niet in aanmerking komend bij de ECB - gemobiliseerd Andere activa Contractuele vervaldagen van de activa /12/2012 (in 000 EUR) <= 1 maand >1 maand en <=3 maanden >3 maanden en <=6 maanden >6 maanden en <=1 jaar >1 jaar en <=2 jaar >2 jaar en <=5 jaar >5 jaar en <=10 jaar >10 jaar TOTAAL Interbancaire vorderingen Hypothecaire kredieten Andere kredieten toegestaan aan het clienteel Effecten in aanmerking komend bij de ECB - niet gemobiliseerd Effecten in aanmerking komend bij de ECB - gemobiliseerd Effecten niet in aanmerking komend bij de ECB - niet gemob Effecten niet in aanmerking komend bij de ECB - gemobiliseerd Andere activa Contractuele vervaldagen van de activa De aanwezigheid van een grote portefeuille (± EUR 3 miljard) in aanmerking komende bij de ECB en op elk ogenblik mobiliseerbare effecten, alsook EUR 1,3 miljard interbancaire vorderingen op zeer korte termijn (voornamelijk daggeldleningen met de NBB) zorgen voor een liquiditeitsbuffer om tegemoet te komen aan eventuele opnames van deposito's. Bovenop deze voorraad mobiliseerbare effecten binnen de Groep, kan Crelan NV eveneens, dankzij de effectisering in april 2009 van hypothecaire kredieten voor een bedrag van EUR 700 miljoen, de restwaarde van de effecten uitgegeven door het effectiseringsvehikel Hypolan mobiliseren (ongeveer 300 mio EUR). Aangezien 95% van de effecten uitgegeven door Hypolan niet buiten de Groep werden verkocht na de effectisering, zijn deze, hoewel mobiliseerbaar bij de ECB, niet in de geconsolideerde staten aanwezig op de balans. Immers, in navolging van SIC-12 worden in de geconsolideerde staten de onderliggende geëffectiseerde hypothecaire kredieten opgenomen. Bovendien hebben de ontwikkelingen op vlak van een nieuwe Belgische wet betreffende de uitgifte van covered bonds (bancaire schulden gegarandeerd door kredieten) een bijkomende positieve impact op de liquiditeitspositie van de Groep. Immers, sinds de acquisitie van Centea bestaat 45% van de activa van de Groep uit hypothecaire kredieten, zijnde het type kredieten dat het vaakst gebruikt wordt als garantie bij de uitgifte van covered bonds. Conform deze Belgische wet, zou tot 8% van het balanstotaal (± 1,6 miljard EUR) in de toekomst kunnen worden uitgegeven in de vorm van coverbonds, indien de Groep liquiditeiten zou nodig hebben Operationeel risico Het operationeel risico betreft het risico van verlies of kost als gevolg van het falen of tekortschieten van interne processen, mensen en systemen of externe gebeurtenissen. Het operationeel risico wordt beheerd en opgevolgd door de dienst Permanente Controle & Operationele Risico's en het OpRisk Comité. Het beheer van de operationele risico's is gebaseerd op: 1. Het in kaart brengen en analyseren van de operationele risico's binnen de organisatie op basis van een Cartografie Page 48 of 263

49 2. registratie, analyse, opvolging, actieplannen van de operationele incidenten, beslissingen en communicatie. 3. Actieplannen en rapporteren aan de bevoegde instanties (comité's). Elke entiteit en proces van de bank maakt deel uit van het beheer van de operationele risico's en is dus een onderdeel van de cartografie en het rapporteren van incidenten Cartografie Voor elke entiteit van de bank worden de processen en de eigenschappen gedefiniëerd in de assessments. Voor elk proces wordt vervolgens de operationele risico's en de mogelijke verliezen (verwachte verliezen per jaar en mogelijke onverwachte verliezen per incident) en gevolgen bepaald. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het totaal aantal risico's en het minimum en maximum verwacht verlies per Bazel II-categorie: Bazel II-categorie # risico's min EL max EL interne fraude externe Fraude tewerkstellingspraktijken en veiligheid op de werkplaats cliënten, producten en bedrijfspraktijken schade aan fysieke activa verstoring van bedrijfsactiviteiten en systeemfalen uitvoering, levering en procesbeheer Totaal Binnen deze cartografie worden gevoelige en kritieke processen voor operationele risico's geanalyseerd. Kritieke processen zijn processen waarvoor het jaarlijks verwacht verlies hoger is dan EUR en/of er een onverwacht verlies mogelijk is hoger dan EUR en er geen voldoende beheersing is (of mogelijk is) om deze risico's te kunnen inperken. Deze processen en risico's zijn onderdeel van bijkomende analyses voor risicobeperkende maatregelen, verzekeringen en controles. Onderstaande tabel geef het aantal kritieke processen per domein en het totaal maximaal verwacht verlies binnen elk domein voor de kritieke risico's: Domein # Processen max EL Verzekeringen Kredieten Facilitaire diensten Informatica Inspectie Management en bestuur Marketing Commercieel agentennet Totaal Slecht één domein (facilitaire diensten) heeft een proces met een max verwacht verlies hoger dan EUR Het betreft hier het risico van overvallen, hold-ups, Incidenten Incidenten worden gerapporteerd via een net van correspondenten. De kostprijs van een incident kan zowel een financiëel verlies als het aantal gepresteerde FTE zijn voor het behandelen van het incident. In 2013 werden incidenten gerapporteerd voor een totale kost van waarvan 46% een interne kost betekende (FTE). Page 49 of 263

50 Risicobeheer van de verzekeringsactiviteiten Liquiditeitsrisico Omwille van de eigenschappen van de gevoerde verzekeringsproducten, is het voornaamste liquiditeitsrisico de uitbetaling van de schadegevallen. Voornamelijk bij realisatie van een verzekerd risico dienen soms aanzienlijke bedragen uitgekeerd te worden in vergelijking met de aanwezige technische voorzieningen van de verzekeringsovereenkomst. De risicokapitalen overlijden per 31/12/2013 bedragen EUR Mio (2012: EUR Mio) en de technische voorzieningen bedragen EUR 23,6 Mio (2012: EUR 18,7 Mio). De overige verzekerde risico s (arbeidsongeschiktheid, overlijden door ongeval) zijn beperkt in omvang. Crelan Insurance heeft de risico s van volgende productgroepen apart herverzekerd: de financieringssaldoverzekeringen worden volledig herverzekerd; de schuldsaldoverzekeringen en tijdelijke verzekeringen overlijden met constant kapitaal worden met een eigenbehoud van EUR herverzekerd. De herverzekeringsovereenkomsten zijn afgesloten tot einde 2014, nadien geldt een stilzwijgende hernieuwing. Het liquiditeitsrisico blijft ook na deze herziening op dit vlak vrij beperkt temeer daar de 2 productgroepen vanaf 2012 bij verschillende herverzekeraars werden herverzekerd. De huidige herverzekeringsovereenkomst Schuldsaldoverzekering en Tijdelijke verzekering overlijden met constant kapitaal voorziet dat voor belangrijke schadegevallen de herverzekeraar tot een contante betaling overgaat. Voor minder belangrijke schadegevallen en i.h.b. voor alle schadegevallen van de financieringssaldoverzekering wordt periodiek een afrekening gemaakt waardoor een timing verschil van maximaal enkele maanden ontstaat. De technische voorzieningen worden momenteel belegd in een aantal beleggingscategorieën (overheidsobligaties, bedrijfsobligaties, covered bonds, termijn- en zichtrekeningen). Een mogelijk liquiditeitsprobleem zou kunnen ontstaan wanneer een groot deel van de verzekeringnemers de afkoopwaarde van hun contract zouden opvragen op een moment dat door een (tijdelijke) lage marktwaarde van de beleggingsinstrumenten deze liquiditeitsbehoefte niet of moeilijk kan voldaan worden. Het lijkt aannemelijk dat dit risico eerder beperkt is omwille van het gevoerde productengamma (risicoverzekeringen) aangezien de verzekeringen niet onderschreven zijn vanuit een beleggingsperspectief waardoor het afkoopgedrag minder gecorreleerd is met de evolutie op de financiële markten Gevoeligheid voor verzekeringsrisico's Het technisch resultaat en het eigen vermogen worden voornamelijk beïnvloed door de verhouding van de marges in het verzekeringstarief ten opzichte van de werkelijke opbrengsten en kosten. Het voorvalsresultaat wordt gevormd door de marge tussen de gebruikte voorvalswetten (overlijden, arbeidsongeschiktheid) in het tarief en de voorgevallen schadegevallen; Het beheersresultaat wordt gevormd door de kosten vervat in de premies en de diverse werkingskosten (administratie & commissielonen); Het beleggingsresultaat wordt gevormd door de technische intrestvoet vervat in het tarief versus de beleggingsopbrengsten. De sensitiviteit voor ongunstige evoluties wordt door een aantal maatregelen in de hand gehouden, met name: Door een herverzekeringspolitiek die gericht is op een (quasi) volledige herverzekering van de verzekerde risico s waardoor het voorvalsresultaat op korte termijn in beperkte mate gevoelig is voor een negatieve evolutie. Door de mogelijkheid voor de schuldsaldoverzekeringen tot een tariefherziening voor bestaande en nieuwe verzekeringsovereenkomsten om de eventuele negatieve impact van verslechterde omstandigheden op te vangen. De technische voorzieningen en het eigen vermogen worden momenteel belegd in een aantal beleggingscategorieën (overheidsobligaties, bedrijfsobligaties, covered bonds, termijn- en zichtrekeningen). Omwille van het huidige productengamma (risicoverzekeringen) en omwille van het feit dat de maatschappij einde 2007 haar activiteit gestart heeft, is momenteel het totale bedrag van de beleggingen eerder beperkt. Hoewel het beleggingsresultaat op zich niet de belangrijkste component is voor het technisch resultaat, kan een sterke daling in het beleggingsresultaat wel een Page 50 of 263

51 impact hebben op de solvabiliteitspositie (de risicokapitalen overlijden per 31/12/2013 bedragen EUR Mio (2012: EUR Mio) en de technische voorzieningen bedragen EUR 23,6 Mio (2012: EUR 18,7 Mio) aangezien de marge tussen de beleggingen enerzijds en de technische voorzieningen en vereiste solvabiliteitsmarge anderzijds nog beperkt is. De beleggingsstrategie is omwille van die reden een aandachtspunt dat zeer nauw opgevolgd wordt Kredietrisico Het kredietrisico situeert zich in hoofdzaak op vlak van de kredietwaardigheid van de emittenten van de schuldbewijzen die deel uitmaken van de beleggingsportefeuille, alsook op vlak van de kredietwaardigheid van de herverzekeraar. Voor het beheer van het kredietrisico van de beleggingsportefeuille van Crelan Insurance werd een afzonderlijke investeringspolitiek uitgewerkt, rekening houdende met de wettelijke richtlijnen ter zake. Hierin werden onder andere de toegestane effecten, de beperkingen per effect, de beperkingen per emittent en de minimale rating bij uitgifte vastgelegd. Elke afwijking op de investeringspolitiek wordt zonder uitstel voorgelegd aan het Directiecomité aan de hand van een gedocumenteerde nota. Maandelijks wordt een overzicht van de beleggingsportefeuille voorgelegd aan het Financieel Comité van Crelan Insurance. Van zodra een effect een in de investeringspolitiek vastgelegd percentage van zijn waarde verliest, wordt dit gemeld aan het Directiecomité. De te volgen strategie wordt vervolgens besproken in het Financieel Comité. Het kredietrisico van de herverzekeraar wordt opgevolgd aan de hand van de kredietrating toegekend door de rating agencies. Indien er objectieve aanwijzingen zouden zijn dat de kredietwaardigheid van de herverzekeraar achteruit gaat, zal dienovereenkomstig een bijzondere waardevermindering worden aangelegd voor de herverzekeringsactiva. Dit is tot op heden niet het geval. Het maximaal kredietrisico van de herverzekeringsactiva bedroeg per 31 december EUR (2012: EUR ) Verzekeringstechnishrisico Het verzekeringstechnisch risico bestaat enerzijds uit de onzekerheid met betrekking tot de frequentie van het zich voordoen van schadegevallen en anderzijds uit de grootte van het schadegeval. Dit risico wordt onder controle gehouden met behulp van een aan Crelan Insurance aangepaste onderschrijvingspolitiek, herverzekeringspolitiek, reserveringspoltiek en tariferingspolitiek Onderschrijvingspolitiek NV Crelan Insurance verkoopt via haar agentennet schuldsaldoverzekeringen, tijdelijke verzekeringen overlijden en financieringssaldoverzekeringen, voornamelijk voor het cliënteel van de bank. In 2009 werd voor de financieringssaldoverzekeringen een bijkomende distributie via Europabank opgestart. In samenwerking met de herverzekeraar werd een uitgebreide cliëntenacceptatieprocedure opgezet Herverzekeringspolitiek Via herverzekering beschermt de verzekeringsmaatschappij zich tegen het risico van vele en/of grote schadegevallen. In deze opstartfase werd ervoor geopteerd de volledige verzekeringsportefeuille schuldsaldoverzekeringen, tijdelijke verzekeringen overlijden en financierringssaldoverzekeringen te herverzekeren. Vanaf 2011 wordt voor de schuldsaldoverzekeringen een beperkt eigenbehoud genomen (op korte termijn bedraagt het eigenbehoud minder dan 10% van het verzekerd risicokapitaal) Reserveringspolitiek De technische reserves worden berekend aan de hand van geldende actuariële principes en beoordeeld door een erkend actuaris Tariferingspolitiek De tarieven worden bepaald in functie van enerzijds het verzekerde risico en anderzijds het profiel van de cliënt dat blijkt uit de acceptatieprocedure. Bovendien kunnen de tarieven (waaronder deze voor de riscopremies, de diverse tariefkosten en de technische intrestvoeten) aangepast worden door de Page 51 of 263

52 verzekeraar in het kader van een algemene tariefherziening voor de categorie verzekeringen waartoe de overeenkomst behoort of indien de wettelijke of reglementaire verplichtingen dit opleggen. In boekjaar 2013 werd omwille van commerciële redenenen het tarief voor schuldsaldoverzekeringen op 2 hoofden aangepast door meer recente ervaringstafels te gebruiken. De technische intrestvoet en sterftetafels voor bestaande schuldsaldoverzekeringen en financieringsaldoverzekering werden niet gewijzigd Capital management De opvolging van de risico s en het hieraan gealloceerd kapitaal wordt door de afdeling risicobeheer verzorgd. Elk kwartaal wordt aan het global Risk Comité een rapportering opgemaakt die het verband legt tussen de gelopen risico s en het eigen vermogen. Het kapitaalbeheer gebeurt in eerste instantie binnen het reglementair kader. Het management legde een interne CAD-ratio limiet op van 10%, zijnde 2% hoger dan het reglementaire minimum van 8 %. Het kapitaalmanagement van de bank valt in belangrijke mate samen met het reglementair kapitaalsbeheer. Op geconsolideerd niveau op 31/12/2013 was de samenstelling en allocatie van het eigen vermogen aan de diverse risico s als volgt: Het Kapitaal Page 52 of 263

53 Beschikbaar eigen vermogen > 8% (=482,0) Solvency Ratio (= 13,49) Allocatie van het eigen vermogen (= 702,8) Beschikbaar eigen vermogen > 8% Solvency ratio Allocatie van het eigen vermogen Op 31 december 2013 was de CAD-ratio geconsolideerd 13,49%, ten opzichte van een CAD-ratio van 14,71% op 31 december Het eigen vermogen dat nog beschikbaar blijft na toepassing van de reglementaire 8% regel op de risico gewogen activa bedraagt EUR 482 miljoen op 31 december De allocatie van het eigen vermogen voor het dekken van de pijler I risico's bedraagt EUR 703 miljoen op 31 december 2013, ten opzichte van 31 december 2012 is dit een stijging met EUR 9 miljoen. Na overleg met en toelating van de Nationale Bank van België werd in de loop van 2013 de resterende EUR 125 miljoen van de EUR 250 miljoen ingebrachte kapitaal voor de financiering van de overname van Centea, terugbetaald aan de Franse aandeelhouder. Het beschikbaar eigen vermogen in het kader van Basel II op 31 december 2013 bedraagt EUR miljoen. Dit is een daling met EUR 91 miljoen ten opzichte van 31 december Het beschikbaar eigen vermogen bedroeg per 31 december 2013 EUR miljoen en is als volgt samengesteld: Page 53 of 263

54 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Kapitaal , ,60 Reserves , ,60 Resultaat van het boekjaar 0,00 0,00 Fonds voor algemene bankrisico's , ,00 Aanpassingen aan reserves uit de herwaardering in het eigen vermogen 0, ,40 Overschot bij IRB provisie , ,51 Goodwill en andere immateriële vaste activa , ,64 Achtergestelde certificaten , ,59 Beschikbaar eigen vermogen , ,06 De TIER I ratio bedraagt 10,06% op 31 december 2013 ten opzichte van een TIER 1 ratio van 11,14% op 31 december Overname participatie in de NV Crelan Naast het feit dat Lanbokas deel uitmaakt van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan is Lanbokas tevens aandeelhouder van de NV Crelan. Tot op heden was dit aandeelhouderschap beperkt tot 22,5% van de totaliteit van de aandelen. Door de aandelentransactie vermeld onder punt hierna, zal Lanbokas tot 45 % aandeelhouder worden van de NV Crelan. Door de aandelenoverdracht zullen de Belgische Kassen samen dus voor 100% aandeelhouder zijn van Crelan NV. Dit impliceert dat de houders van de maatschappelijke aandelen samen dus indirect voor 100% aandeelhouder zijn van Crelan NV en dus onderhevig zijn aan de risico's eigen aan Crelan NV. Individueel is dit risico beperkt tot de nominale waarde of het bedrag waarvoor zij hebben geïnvesteerd in Lanbokas (max ,20 EUR). De resultaten en de solvabiliteit van de Groep Crelan, waarvan de NV Crelan de centrale instelling is zullen bepalend zijn voor het dividend van de coöperatieve aandeelhouders alsook voor een eventuele terugbetaling van de aandelen door Lanbokas op verzoek van de coöperatieve aandeelhouder. Aangezien de Belgische aandeelhouders waaronder Lanbokas deze overname zullen financieren met eigen middelen zal deze transactie dan ook enerzijds als een mogelijke bijkomende risicofactor eigen aan de uitgever van de maatschappelijke aandelen dienen te worden gezien, maar zal anderzijds de toekomstige strategie van de bank ook beter aansluiten bij deze van een coöperatieve bank en zullen de belangen van de coöperatoren nog beter kunnen behartigd worden. Wat betreft het risicoprofiel van de groep zal er dan met het oog op de transactie en rekening houdende met de groei van de groep uitdrukkelijk dienen te worden op toegezien dat er zowel vóór, tijdens als na de operatie voldoende kapitaal zal aanwezig zijn om het hoofd te bieden aan onverwachte risico's en stress in de markt. Dit overeenkomstig de reglementaire bepalingen dienaangaande. Page 54 of 263

55 Door de uitstap van de Franse aandeelhouders wijzigt de kapitaalstructuur van de bank (omvang, meer coöperatief kapitaal,...). De Franse aandeelhouder zal niet langer fungeren als lender of the last resort. Dit betekent dat indien er door onverwachte gebeurtenissen of stress in de markt bijkomend kapitaal zou zijn vereist, dit enerzijds kan gerealiseerd worden door bijkomend coöperatief kapitaal te werven, maar anderzijds kan de bank genoodzaakt worden meer winst te moeten reserveren om de kapitaalsbasis aan te dikken. Dit impliceert dat er mogelijks minder winst overblijft om uit te keren als coöperatief dividend. Een andere mogelijkheid die wordt voorzien is dat er op zoek wordt gegaan naar een partner om te participeren in het kapitaal. Er kan tevens vermeld worden dat aangezien de commerciële synergieen met de Groep Credit Agricole France steeds gebaseerd zijn op contracten "at arms length", dus overeenkomstig de normale marktvoorwaarden, de overdracht van de aandelen hier geen bijzonder impact op zal hebben. Wat betreft operationele synergieën met de Franse aandeelhouder van de NV Crelan, deze zijn steeds zeer beperkt geweest en kunnen na de overdracht van de aandelen intern door de Groep Crelan worden opgevangen. 3. GEGEVENS BETREFFENDE DE MAATSCHAPPELIJKE AANDELEN 3.1. Verantwoordelijke personen De C.V.B.A. LANBOKAS is lid van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan. Artikel 16 van haar statuten bepaalt dat zolang de vennootschap aangesloten is bij de N.V. Crelan in de schoot van een federatie van kredietinstellingen, het bestuur van de C.V.B.A. LANBOKAS waargenomen wordt door het Directiecomité van de N.V. Crelan. Er dient opgemerkt te worden dat de N.V. Landbouwkrediet haar naam in N.V. Crelan gewijzigd heeft ter gelegenheid van de overname van de bank Centea N.V. in het kader van een fusie door overname met uitwerking op 1 april De C.V.B.A. LANBOKAS, met maatschappelijke zetel aan de Sylvain Dupuislaan, 251, 1070 Brussel, vertegenwoordigd door de heer Luc VERSELE, Voorzitter van het Directiecomité van Crelan, en de heer Tom OLINGER, lid van het Directiecomité van Crelan, is verantwoordelijk voor het prospectus. Na hiertoe alle redelijke maatregelen te hebben getroffen, verklaart de C.V.B.A. LANBOKAS dat, voorzover haar bekend, de gegevens in het prospectus in overeenstemming zijn met de werkelijkheid en geen gegevens zijn weggelaten waarvan de vermelding de strekking van het prospectus wijzigt Risicofactoren De risicofactoren gebonden aan de maatschappelijke aandelen zijn voornamelijk : het gaat om eigen vermogen van de uitgever zodat in geval van ontbinding of vereffening van LANBOKAS, de maatschappelijke aandelen slechts kunnen terugbetaald worden na aanzuivering van het passief en slechts in de mate dat er een beschikbaar saldo overblijft; er is geen waarborg door het Beschermingsfonds voor deposito's en financiële instrumenten; de maatschappelijke aandelen worden niet op een beurs genoteerd en hun nominale waarde blijft constant; deze waarde kan dus niet stijgen ten gevolge van de evolutie van de markten van financiële instrumenten; de maatschappelijke aandelen zijn niet vrij verhandelbaar : de aandeelhouder die zijn investering wenst terug te krijgen mag zijn aandelen slechts aan bepaalde personen verkopen of moet zijn ontslag aanbieden aan de uitgever; het ontslag wordt onderworpen aan bepaalde voorwaarden en kan in bepaalde gevallen door de Raad van Bestuur geweigerd worden. Deze risicofactoren werden hierboven onder punt 2.2. nader onderzocht. Page 55 of 263

56 3.3. Basisinformatie Verklaringen - Eigen vermogen De uitgever verklaart dat hij, naar zijn oordeel, over toereikende middelen beschikt om aan zijn huidige verbintenissen te voldoen. Op 31 maart 2014 bedroeg het eigen vermogen op geconsolideerde basis van de Groep Crelan (met inbegrip van het coöperatief kapitaal), ,06 EUR. Op dezelfde datum bedroeg het actief van de geconsolideerde balans ,25 EUR en het totaal van de verplichtingen (buiten eigen vermogen) ,19 EUR. Er wordt hier eveneens verwezen naar punt dat de laatste goedgekeurde jaarrekening bevat alsmede historische gegevens met betrekking tot de boekjaren 2011, 2012 en Belang van de natuurlijke- en rechtspersonen die aan de uitgifte / het aanbod deelnemen De uitgever heeft geen kennis van enige belang dat het aanbod op betekenisvolle manier zou kunnen beïnvloeden in hoofde van de natuurlijke- of rechtspersonen die deelnemen aan het aanbod Redenen van het aanbod en aanwending van de opbrengst LANBOKAS biedt het publiek de mogelijkheid aan maatschappelijke aandelen te verwerven ten einde zijn eigen vermogen en zijn financiële draagkracht te versterken in overeenstemming met de reglementering op het eigen vermogen van de kredietinstellingen. Deze versterking maakt het haar mogelijk haar kredietactiviteiten aan de cliënteel uit te breiden. Daarnaast kadert het aanbod van maatschappelijke aandelen in de wil van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan om haar aandeelhouderschap te stabiliseren en haar coöperatieve verankering te versterken. Daarnaast moet de uitgifte LANBOKAS het mogelijk maken om haar participatie in de NV Crelan te verhogen. Op 22/04/2014 hebben de Franse en de Belgische aandeelhouders een akkoord gesloten waarbij is overeengekomen dat de Franse aandeelhouder zijn participatie in de NV Crelan, zijnde 50% van het totale aantal aandelen zal overdragen aan de Belgische aandeelhouders. Deze transactie zal door de overnemende kassen worden gefinancierd met eigen middelen. Om te blijven voldoen aan de prudentiële vereisten inzake eigen vermogen en solvabiliteit op groepsniveau zal Crelan dan, ingevolge deze operatie, het eigen vermogen dienen te verhogen met +/- 200 miljoen EURO. Dit zal worden gerealiseerd door het ophalen van bijkomend maatschappelijk kapitaal en door winstreservering. Tevens wordt onderzocht om in de kapitaalstructuur van de NV Crelan de mogelijkheid te creëren om in de toekomst ook institutionele aandeelhouders toe te laten, dit met voldoende garanties om de rechten van de Coöperatieve Kassen en hun coöperatoren te vrijwaren. De komende maanden zal er aldus een bedrag aan coöperatief kapitaal van +/- 200 miljoen worden opgehaald. Dit cijfer is realistisch wetende dat er momenteel meer dan coöperatoren zijn die elk voor minimaal euro extra coöperatief kapitaal zullen kunnen inschrijven. Bovendien werd in de vorige kapitaaloperatie in voor 250 miljoen euro coöperatief kapitaal opgehaald en daarmee hebben de coöperatieve Kassen circa 20% van de ex-centeaklanten kunnen verwelkomen. Dit betekent echter ook dat nog steeds circa 80% ex-centeaklanten nu ook kunnen toetreden. Indien 10% of klanten coöperator worden, wordt het beoogde doel zonder problemen bereikt. Kort samengevat dient het kapitaal dat wordt opgehaald om het eigen vermogen te versterken en om te blijven voldoen aan de kapitaalvereisten na de transactie. Indien het eigen vermogen onvoldoende zou zijn (lees indien er niet voldoende coöperatief kapitaal zou zijn opgehaald) dan zal de BNB geen goedkeuring geven voor de transactie. Andere opties zullen dan dienen te worden uitgewerkt. Page 56 of 263

57 Begin juni 2014 was er voor Lanbokas en Agricaisse samen reeds ongeveer 115 miljoen euro extra coöperatief kapitaal opgehaald. Dit bedrag moet in mindering worden gebracht van het hierboven vermelde bedrag van +/- 200 miljoen euro Informatie over de aangeboden maatschappelijke aandelen Aard en categorie van effecten De maatschappelijke aandelen zijn financiële instrumenten van het type "aandeel" die een eigendomsrecht op een deel van het kapitaal van de onderneming vertegenwoordigen. Dit betekent dat de houder van een maatschappelijk aandeel een vennoot wordt van LANBOKAS. De maatschappelijke aandelen hebben geen ISIN-code (internationaal nummer tot identificatie van de effecten) noch een andere gelijkaardige code Toepasselijke wetgeving De maatschappelijke aandelen waarvan sprake in huidig prospectus worden onder het Belgisch recht uitgegeven. Enkel de Belgische rechtbanken zijn bevoegd om eventuele geschillen te behandelen Vorm van de uitgifte De maatschappelijke aandelen worden uitgegeven onder de vorm van effecten op naam door inschrijving in het aandelenregister. Aan elke inschrijving in dit register wordt een nummer (in de vorm van een rekeningnummer) toegekend. De vennoten ontvangen rekeninguittreksels die de inschrijvingen en de terugbetalingen vaststellen. Deze rekeninguittreksels gelden als certificaat van inschrijving. Ingeval van betwisting hebben enkel de inschrijvingen in het aandelenregister bewijskracht. Een kopie van de vermeldingen die voorkomen in het aandelenregister en die op hen betrekking hebben, kan worden afgeleverd aan de vennoten die dit vragen, in een brief gericht aan de zetel van de vennootschap Munt van uitgifte De uitgifte gebeurt in euro Rechten verbonden aan de maatschappelijke aandelen De maatschappelijke aandelen geven recht op een jaarlijks dividend op de eventuele winst, mits beslissing in die zin van de Algemene Vergadering van LANBOKAS, op voorstel van de Raad van Bestuur. De uitkering van dividenden moet gebeuren met naleving van de statutaire regels aangaande de winstverdeling (zie ook punt hierna inzake het Dividendbeleid) en van de maximum rentevoet bepaald door de Nationale Raad voor de Coöperatie. Wanneer de belegger slechts gedurende een deel van het jaar aandeelhouder is geweest (aanschaf of overdracht in de loop van het jaar), zijn de dividenden slechts pro rata temporis verschuldigd. In geval van ontslag in overeenstemming met de statuten (zie punt hierboven) loopt het recht op dividenden tot 31 december van het jaar voorafgaand aan de Algemene Vergadering die zich over de resultaten van het voorbije jaar zal buigen. Deze Algemene Vergadering vindt plaats eind april. In toepassing van artikel 11bis van de statuten van Lanbokas worden de dividenden (alsmede de terugbetalingen van aandelen) gestort op een bankrekening geopend bij Crelan en aangeduid door de vennoot (= een "gemandateerde rekening"). N.B. een rekening die oorspronkelijk bij de bank Centea geopend werd is op heden ook een Crelanrekening. Indien de vennoot geen bankrekening heeft aangeduid, zal het bedrag geplaatst worden op een wachtrekening van de bank in afwachting van een schriftelijke aanvraag tot storting vanwege de vennoot of zijn rechthebbenden. De bedragen zullen gedurende 3 jaar door de bank op de wachtrekening aangehouden worden. Eens de termijn van 3 jaar verstreken is, vervalt de schuldvordering ten aanzien van Lanbokas. Page 57 of 263

58 De maatschappelijke aandelen geven eveneens het recht om deel te nemen aan de Algemene Vergadering van de vennoten en om een stemrecht uit te oefenen. Elke vennoot beschikt over één stem. Hij heeft recht op een aanvullende stem per reeks van vijftig ingeschreven aandelen. Nochtans mag een vennoot niet over meer dan vijf stemmen beschikken. Bovendien mag niemand aan de stemming deelnemen, voor zichzelf en als mandataris, voor het aantal stemmen dat het tiende van de stemmen verbonden aan de aanwezige en vertegenwoordigde aandelen overschrijdt. De aandeelhouders die het minimun aantal aandelen bepaald door de Raad van Bestuur bezitten en die in orde zijn met de jaarlijkse bijdrage kunnen ook genieten van de voordelen die hen toegekend worden in het kader van het programma FIDELIO. De lijst en toekenningsvoorwaarden van deze voordelen zijn beschikbaar in elk agentschap van Crelan, alsmede op de website Besluiten, machtigingen en goedkeuringen Krachtens haar statuten is Lanbokas een coöperatieve vennootschap met een onbeperkt kapitaal. Dit heeft tot gevolg dat, onder toezicht van de Raad van bestuur, haar kapitaal doorlopend geopend is voor potentiële beleggers die aan de voorwaarden van de statuten voldoen (zie in het bijzonder punt hierna) Datum van uitgifte De uitgifte in het kader van dit prospectus begint op de datum van dit prospectus zoals goedgekeurd door de FSMA en is onbeperkt in de tijd. Deze uitgifte kan niettemin op elk moment geschorst of gestopt worden bij beslissing van de directie- en bestuursorganen van de uitgever. Aangezien dit prospectus slechts één jaar geldig is, zal de uitgifte niettemin slechts na één jaar kunnen voortgezet worden mits het opstellen van een nieuw door de FSMA goedgekeurd prospectus of het vervullen van de wettelijke voorwaarden waarbij het opstellen van een prospectus niet verplicht zou zijn voor een verdere uitgifte Verhandelbaarheid Er dient vooreerst opgemerkt te worden dat er voor de maatschappelijke aandelen geen aanvraag is ingediend of zal ingediend worden tot toelating tot de handel met het oog op de verspreiding ervan op een gereglementeerde markt of een gelijkwaardige markt. Deze aandelen zullen aldus niet op dergelijke markten verkocht worden. Daarnaast is de verhandelbaarheid van de maatschappelijke aandelen ook aan de volgende beperkingen onderworpen. De persoon die het geïnvesteerde bedrag wenst terug te krijgen moet hetzij zijn ontslag aanbieden (zie punt hierboven), hetzij zijn aandelen afstaan, rekening houdend met het feit dat de maatschappelijke aandelen alleen aan vennoten mogen afgestaan worden of aan derden die voldoen aan de voorwaarden om vennoot te zijn, voorzien in artikel 7 van de statuten, en zulks mits akkoord van de Raad van Bestuur, die niet verplicht is een eventuele weigering te rechtvaardigen (zie punt hierboven). De aandeelhouder die zijn ontslag wenst aan te bieden of die zijn aandelen wenst af te staan, dient zich tot een agentschap van Crelan te richten of tot de hoofdzetel indien de intekening daar werd verricht. Bijzondere aandacht moet eveneens geschonken worden aan de situatie van de aandeelhouders die minderjarig zijn. Gelet op de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het ouderlijk gezag en de voogdij, kan de verkoop van een aandeel of het ontslag als een daad van vervreemding van een goed worden beschouwd waarvoor de machtiging van de vrederechter nodig is, die zal nazien of de verrichting in het belang van de minderjarige is. Tot slot dient nog opgemerkt te worden dat bij overlijden het lidmaatschap niet overgaat op de erfgenamen. Deze hebben enkel de rechten die bepaald zijn ten gunste van de ontslagnemende vennoten, met name het recht op terugbetaling van de aandelen. Page 58 of 263

59 Verplicht openbare aanbiedingen tot aankoop In België worden de openbare aanbiedingen onderworpen aan de wet van 1 april 2007 op de openbare overnamebiedingen, aan het koninklijk besluit van 27 april 2007 op de openbare overnamebiedingen en aan het koninklijk besluit van 27 april 2007 op de openbare uitkoopbiedingen. De uitgever verklaart dat hij in de loop van het laatste en het lopende boekjaar niet het voorwerp is geweest van een openbaar overnamebod. Er dient in ieder geval opgemerkt te worden dat de maatschappelijke aandelen niet genoteerd zijn op een gereglementeerde of gelijkwaardige markt en dat er beperkingen zijn inzake verhandelbaarheid (zie hierboven punt ). Dit vormt een belemmering voor openbare aanbiedingen tot aankoop Belastingsstelsel LANBOKAS is een coöperatieve vennootschap erkend door de Minister van Economie en is lid van de Nationale Raad voor de Coöperatie. Gelet op artikel 21, 6 van het wetboek op de inkomstenbelastingen vloeit daaruit voort dat een eerste schijf van dividenden vrijgesteld is van belasting voor natuurlijke personen. Voor inkomstenjaar 2014 bedraagt deze vrijstelling 190 EUR per belastingplichtige. De dividenden die dit bedrag overschrijden zijn belastbaar aan een tarief van 25%. Indien een vennoot meer dan 190 EUR (inkomsten 2014) aan dividend van Lanbokas ontvangt, dan wordt aan de bron roerende voorheffing ingehouden op het bedrag dat de vrijstelling overschrijdt. Indien een vennoot dividenden van coöperatieve vennootschappen ontvangt die het bedrag van de vrijstelling overschrijden waarop geen roerende voorheffing werd ingehouden, dan moet dit excedent opgenomen worden in de aangifte personenbelasting. Dit kan bv. het geval zijn wanneer hij aandeelhouder is van verschillende coöperatieve vennootschappen of wanneer zijn minderjarige kinderen dergelijke dividenden ontvangen (toevoeging door de ouders, elk voor de helft, bij dividend door hen ontvangen ) Voorwaarden van het aanbod Algemene intekeningsvoorwaarden Behoudens wat onder punt hierna wordt uitgelegd, wordt het aanbod enkel naar natuurlijke personen gericht die de leeftijd van 12 jaar bereikt hebben. De maatschappelijke aandelen zijn op naam en worden vrijgegeven bij de intekening en storting van het met de verworven aandelen overeenstemmende bedrag. De inschrijvingen in het aandelenregister gebeuren op basis van de gedagtekende en ondertekende inschrijvingsborderellen, of op basis van gelijkwaardige documenten. Een kopie van de vermeldingen die voorkomen in het aandelenregister en die op hen betrekking hebben, kan worden afgeleverd aan de vennoten die dit vragen, in een brief gericht aan de zetel van de vennootschap. Het maximum bedrag van het aanbod is niet bepaald. Het aanbod heeft een onbeperkte duur en blijft doorlopend van kracht vanaf de datum van dit prospectus. Ze mag niettemin op elk moment worden opgeschort of gestopt bij beslissing van de directie- en bestuursorganen van de uitgever. Dergelijke beslissing zal enkel gevolgen hebben voor de toekomst en zal de rechten van de personen die reeds aandeelhouder zijn geenszins aantasten. Een maatschappelijk aandeel is 12,40 EUR waard. In het kader van de uitgifte onderworpen aan dit prospectus en ten gevolge van een beslissing van de Raad van Bestuur, kan de belegger maximaal 323 aandelen onderschrijven, hetzij een maximumbedrag van 4.005,20 EUR. Elke intekening is vast en kan niet worden herroepen door de partijen. De Raad van Bestuur van LANBOKAS heeft niettemin de bevoegdheid om op elk moment de persoon te weigeren of uit te sluiten die de voorwaarden gebonden aan de hoedanigheid van aandeelhouder niet vervult. Page 59 of 263

60 Personen die kunnen intekenen en aandeelhouder worden Mogen als leden van de vennootschap worden aanvaard, de natuurlijke personen vanaf 12 jaar die tot één van de volgende categorieën behoren : 1. landbouwers, tuinbouwers, viskwekers en, in het algemeen, alle natuurlijke personen die hun hoofdbezigheid hebben in de landbouw, in de ruimste zin van het woord; 2. alle andere natuurlijke personen die activiteiten uitoefenen ten gunste van de landbouw of die belang stellen in de ontwikkeling van deze laatste en in het welzijn van de landbouwbevolking; 3. en, in het algemeen, alle natuurlijke personen die belangstellen in het maatschappelijk doel van de vennootschap. Rechtspersonen kunnen in geen geval vennoot zijn. Bij wijze van uitzondering op de vorige alinea's, kunnen vennoot zijn : VZW's, door de Raad van Bestuur erkende landbouwberoepsverenigingen, welk ook hun juridische vorm is, de door de N.V. Crelan erkende Kassen en de door hen opgerichte vennootschappen. Personen die de Amerikaanse nationaliteit hebben of verblijven in de Verenigde Staten en die hun portefeuille beheren vanop Amerikaans grondgebied mogen geen aandeelhouder worden, tenzij ze een correspondentie-adres hebben buiten de Verenigde Staten en volmacht verlenen aan een persoon die niet in de Verenigde Staten verblijft. Er dient eveneens opgemerkt te worden dat er binnen de Federatie van kredietinstellingen van het Crelan twee coöperatieve kassen zijn die een openbaar aanbod doen op de wijze beschreven in dit prospectus. Het gaat enerzijds om de C.V.B.A. LANBOKAS en anderzijds om de S.C.R.L. AGRICAISSE. De belegger die tot de coöperatieve verankering van Crelan wenst toe te treden kan dit enkel doen bij één van die kassen. De personen die contact opnemen met een in Vlaanderen gevestigd agentschap zullen vennoten worden van LANBOKAS en de personen die contact opnemen met een in Wallonië gevestigd agentschap zullen vennoten worden van AGRICAISSE. Voor Brussel of elke andere bijzondere situatie is de taalkeuze doorslaggevend Uitgifteprijs en kosten De prijs van een maatschappelijk aandeel is op 12,40 EUR vastgesteld. Er zijn geen instap- of uitstapkosten voorzien. Een jaarlijkse bijdrage van 30,00 EUR is verschuldigd per vennoot voor de beheerskosten van de aan de vennoten toegekende voordelen in het kader van het Fidelio-programma. In het eerste jaar is deze slechts gedeeltelijk verschuldigd vanaf de maand volgend op de intekening. Voor jongeren moet de bijdrage pas betaald worden vanaf het jaar waarin ze 24 worden Tussenpersonen belast met de financiële dienst De maatschappelijke aandelen worden in de agentschappen van Crelan onderschreven aan de hand van een borderel, of op de hoofdzetel van de bank (Sylvain Dupuislaan, 251, 1070 Bruxelles) volgens de overeengekomen vormen. Ze kunnen ook onderschreven worden via Crelan-online.be, het systeem van internetbankieren van Crelan. De overdracht van de aandelen of het ontslag van de vennoot moet via de agentschappen gebeuren. Page 60 of 263

61 4. GEGEVENS BETREFFENDE LANBOKAS 4.1. Voorafgaandelijke opmerking De uitgever, de C.V.B.A. Lanbokas, evenals haar Franstalige tegenhanger de S.CR.L. Agricaisse, is een kredietkas erkend door de N.V. Crelan (voorheen Landbouwkrediet). Deze is de Centrale instelling van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan zoals bekrachtigd door artikel 240 van de wet van 25 april 2014 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen. Er dient opgemerkt te worden dat de N.V. Landbouwkrediet haar naam in N.V. Crelan gewijzigd heeft ter gelegenheid van de overname van de bank Centea N.V. in het kader van een fusie door overname met uitwerking op 1 april De Federatie van kredietinstellingen van Crelan is geregeld door de artikelen 239 tot 241 van de wet van 25 april 2014 op het statuut en het toezicht op de kredietinstellingen en door de Regels voor de aansluiting bij de Federatie van kredietinstellingen van Crelan en de werking van de Groep Crelan. Een belangrijke werkingsregel van de Federatie is deze van de hoofdelijkheid tussen haar leden. In toepassing van de voornoemde wet van 25 april 2014 vormen de verplichtingen van de aangesloten instellingen en van de centrale instelling hoofdelijke verplichtingen. Dit principe wordt opgenomen in artikel 2 van de statuten van Lanbokas dat onder meer bepaalt dat : "De vennootschap staat niet alleen in voor haar eigen verbintenissen. Zij waarborgt ook de goede afloop van de verbintenissen van de N.V. Crelan alsmede de verbintenissen van de door de N.V. Crelan erkende Kredietkassen en de verbintenissen van de door de erkende Kredietkassen erkende regionale vennootschappen". Een andere belangrijke regel van de wet is dat de centrale instelling van de Federatie, met name de N.V. Crelan, rechtstreeks toezicht moet uitoefenen op de aangesloten instellingen en bevoegd is om hen instructies te geven voor hun beleid, hun verrichtingen en hun organisatie. Zo wordt het beheer van de erkende kassen overgedragen aan het Directiecomité van de N.V. Crelan. Bovendien kunnen sommige belangrijke beslissingen (wijziging van de statuten, voortijdige ontbinding, fusie met andere vennootschappen) slechts genomen worden mits voorafgaandelijke toelating van de Raad van Bestuur van de N.V. Crelan. Op boekhoudkundig vlak, in toepassing van een beslissing van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen (waarvan de bevoegdheden nu door de Nationale Bank van België worden uitgeoefend) van 29 maart 1994, worden de rekeningen van de groep Crelan geglobaliseerd en bevat de perimeter de N.V. Crelan, de S.C.R.L. Agricaisse, de C.V.B.A. Lanbokas evenals 8 regionale kassen (cvba Divilan, cvba Interlan, cvba Invelan, cvba Rentalan, scrl Agricas, scrl Divicas, scrl Ecupa, scrl Rentacas). In dit kader slaan de opdrachten en plichten van de bij de N.V. Crelan werkzame erkende commissarissen-revisoren op de Federatie in haar geheel. Het kapitaal van de toegetreden en regionale coöperatieve kassen wordt gehouden door de coöperatoren maar maakt deel uit van het eigen vermogen van de Groep. Een onvoorwaardelijk recht voor de Raden van Bestuur van deze 10 vennootschappen om de aanvragen tot terugbetaling van de maatschappelijke aandelen te weigeren aan de aandeelhouders werd toegevoegd in artikel 9 van hun respectieve statuten, wat toelaat om in toepassing van de IAS-norm 32 het coöperatief kapitaal van de toegetreden regionale kassen op te nemen in de geconsolideerde balans van de Groep als eigen vermogen (Equity) en niet langer als verplichtingen (Liability). De werkingsregels van de Federatie bepalen eveneens dat de winst ervan gelocaliseerd is in de N.V. Crelan. De brutomarge van de aangesloten instellingen en van de regionale coöperatieven moet niettemin het bedrag bereiken, zonder het te overschrijden, dat nodig is voor hun werking en om een winst te boeken welke voldoende is voor de verplichte aanlegging van de wettelijke reserve en voor de uitkering van een dividend aan de coöperatoren, beperkt tot het maximumbedrag vastgesteld door het koninklijk besluit dat de erkenningsvoorwaarden van de nationale groeperingen van coöperatieve vennootschappen en van de coöperatieve vennootschappen bepaalt. De toekenning van een dividend aan de coöperatoren mag echter in geen geval tot gevolg hebben dat het bij de N.V. Crelan gelocaliseerde resultaat negatief zou zijn. In dit geval zal het aan de coöperatoren uit te keren dividend tot het passende beloop verminderd worden, tenzij de Algemene Vergaderingen er anders over beslissen (zie eveneens hierna punt inzake het Dividendbeleid). Page 61 of 263

62 Op het vlak van de activiteiten (zie eveneens hierna punt 4.7.), worden de zichtrekeningen en spaarrekeningen traditioneel bij de kassen geherbergd, terwijl beleggingsproducten (termijnrekeningen, kasbons, achtergestelde certificaten) en de interbancaire verrichtingen bij de N.V. Crelan geherbergd worden. Inzake kredieten worden de hypothecaire kredieten en de kredieten aan de landbouwsector sinds een aantal jaren normaal bij de N.V. Crelan geherbergd, terwijl de leningen op afbetalingen en de beroepskredieten (anders dan deze voor de landbouw) bij de kassen geherbergd. Het bestaan van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan en haar organisatie volgens de voorwaarden vastgesteld in de wet en in de aansluitingsregels, hebben tot gevolg dat de instellingen van de Federatie een werkelijke operationele en economische eenheid uitmaken die onder het merk "Crelan" handelt. Artikel 2 van de statuten van Lanbokas vermeldt trouwens dat "Samen met de N.V. Crelan, haar erkende Kassen, en met de door deze laatste erkende regionale vennootschappen, vormt de vennootschap een collectiviteit die als geheel naar buiten treedt onder de benaming Groep Crelan of onder het merk Crelan. Tot slot dient ook opgemerkt te worden dat door de verwerving van de banken Europabank, Keytradebank en Centea, alsmede door de oprichting van de verzekeringsmaatschappij N.V. Crelan Insurance, de balans van de Groep Crelan uitgebreid en geconsolideerd werd met deze vennootschappen. Daarnaast, en met uitwerking op 1 april 2013, heeft de N.V. Landbouwkrediet de N.V. Centea overgenomen in het kader van een fusie door overname. De N.V. Centea is sindsdien geen dochtervennootschap meer en is haar volledig vermogen overgedragen aan de N.V. Landbouwkrediet die terzelfdertijd haar naam in N.V. Crelan gewijzigd heeft. Deze N.V. Crelan is dus nu de Centrale instelling van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan. De dochtermaatschappijen Europabank, Keytrade Bank en Crelan Insurance maken geen deel uit van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan en zijn niet gehouden tot het principe van solidariteit tussen de leden van de Federatie. In dit kader moet de investeerder die maatschappelijke aandelen verwerft er zich bewust van zijn dat door aandeelhouder van de C.V.B.A. Lanbokas te worden zijn echte partner, in het bijzonder in termen van risico, veel groter is dan enkel de uitgever. De werkelijk pertinente informatiegegevens voor hem zijn deze die de Federatie van Kredietinstellingen van Crelan betreffen evenals deze van de Groep Crelan zoals voorgesteld in de geconsolideerde jaarrekening. Dit is de reden waarom het hoofdstuk gewijd aan de gegevens betreffende Lanbokas veel ruimer is dan de C.V.B.A. Lanbokas alleen en op het geheel van de groep slaat Verantwoordelijke personen De C.V.B.A. LANBOKAS is lid van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan. Artikel 16 van haar statuten bepaalt dat zolang de vennootschap aangesloten is bij de N.V. Crelan in de schoot van een federatie van kredietinstellingen, het bestuur van de C.V.B.A. LANBOKAS waargenomen wordt door het Directiecomité van de N.V. Crelan. De C.V.B.A. LANBOKAS, met zetel aan de Sylvain Dupuislaan, 251, 1070 Brussel, vertegenwoordigd door de heer Luc VERSELE, Voorzitter van het Directiecomité van Crelan, en de heer Tom OLINGER, lid van het Directiecomité van Crelan, is verantwoordelijk voor het prospectus. Na alle redelijke maatregelen hiertoe te hebben getroffen, verklaart de C.V.B.A. LANBOKAS dat, voorzover haar bekend, de gegevens in het prospectus in overeenstemming zijn met de werkelijkheid en geen gegevens zijn weggelaten waarvan de vermelding de strekking van het prospectus wijzigt Commissarissen De jaarrekeningen van de Groep Crelan van de boekjaren 2011, 2012 en 2013 werden gecontroleerd en goedgekeurd door het college van commissarissen samengesteld uit : Page 62 of 263

63 - KPMG bedrijfsrevisoren CVBA, Spoorweglaan, 3, 2610 Wilrijk, vertegenwoordigd door de heer Pierre Berger (voor boekjaar 2011) en door de heer Erik Clinck (voor boekjaren 2012 en 2013), leden van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren. - Deloitte bedrijfsrevisoren CVBA, Lange Lozanastraat, 270, 2018 Antwerpen, vertegenwoordigd door de heer Bernard De Meulemeester (voor boekjaar 2011) en de heer Philippe Maeyaert (voor boekjaren 2012 en 2013), leden van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren Geselecteerde financiële informatie De kerncijfers die de financiële situatie op geconsolideerde basis samenvatten van de Groep Crelan, waarvan LANBOKAS een lid is, zijn de volgende : 31/12/ /12/ /12/2011 (in EUR) Totaal activa , , ,45 Totaal verplichtingen , , ,66 Totaal eigen vermogen , , ,79 Netto winst of -verlies , , ,27 N.B. - In de cijfers van 31/12/2011 werd het resultaat van Centea slechts voor een half jaar opgenomen, nl. vanaf de overname op 1/07/ De bedragen van 31/12/2012 werden gewijzigd ten gevolge van een netting van de uitgestelde belastingsvorderingen en - verplichtingen per juridische entiteit. Voor meer toelichting m.b.t. deze wijziging verwijzen wij naar noot 8 (Actuele en uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen) van de Toelichting bij de balans 2013 (punt ). Punt hierna bevat historische financiële gegevens, met een commentaar, over de Groep Crelan Risicofactoren De risicofactoren verbonden aan de uitgever zijn voornamelijk : - het kredietrisico; - het marktrisico; - het liquiditeitsrisico; - het operationeel risico. Deze risico's werden op meer uitvoerige wijze onder punt 2.3. besproken Benaming, historiek en evolutie van de uitgever Benaming en statuut De uitgevende instelling is de coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Coöperatieve Deposito- en Kredietkas voor de Landbouw, in het kort Lanbokas, vennootschap naar Belgisch recht, met maatschappelijke zetel in de Sylvain Dupuislaan, 251, te 1070 Brussel (België), en met ondernemingsnummer BTW BE RPR Brussel (Tel. : 02/ ). LANBOKAS is een kredietinstelling die valt onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen. Met haar Franstalige tegenhanger, de coöperatieve kas AGRICAISSE, maakt LANBOKAS deel uit van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan. Deze Federatie steunt op een solidariteitsprincipe waarbij de nakoming van de verplichtingen van ieder van de deelnemende instellingen wordt gewaarborgd door de andere leden. Ze wordt ook erkend door artikel 240 van de wet van 25 avril 2014 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen. LANBOKAS is sinds haar oprichting een erkende coöperatieve vennootschap die lid is van de Nationale Raad voor de Coöperatie. Haar erkenning werd voor een termijn van 4 jaar hernieuwd bij het ministerieel besluit van 1 juli 2011 tot erkenning van nationale groeperingen van coöperatieve Page 63 of 263

64 vennootschappen en van coöperatieve vennootschappen, verschenen in het Belgisch Staatsblad van 8 juli 2011 (Ed. 2, p ). De erkende coöperatieve vennootschap is een manier om anders te ondernemen. Essentieel zijn de vrije toetreding van nieuwe aandeelhouders, het ontbreken van dominerende aandeelhouders en het niet nastreven van een speculatief oogmerk. Voor de belegger betekent dit concreet een beperking van het jaarlijkse dividend tot maximum 6%, maar eveneens een vrijstelling van de onroerende voorheffing op een eerste dividendbedrag (dit bedrag wordt regelmatig door de fiscale wetgeving aangepast). Dankzij deze erkenning kan Lanbokas eveneens deelnemen aan de werkzaamheden van de Nationale Raad voor de Coöperatie die twee belangrijke opdrachten heeft : - passende maatregelen tot verspreiding van de beginselen en het ideaal van de coöperatie bestuderen en bevorderen; - adviezen of voorstellen in verband met de coöperatieve activiteiten formuleren voor de Minister en voor de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven Historiek De geschiedenis van LANBOKAS is onlosmakelijk verbonden met die van de N.V. Landbouwkrediet/Crelan waarvan het één van de aandeelhouders is. Het Landbouwkrediet werd in 1937 door de overheid opgericht als openbare kredietinstelling met de bedoeling kredieten te verstrekken aan de land- en tuinbouwers. Nu is het Landbouwkrediet/Crelan uitgegroeid tot een volwaardige, autonome privé-bank die een volledige service verstrekt aan particulieren, zelfstandigen, ondernemingen en uiteraard ook aan de historische doelgroep de land- en tuinbouwers. Mijlpalen in de geschiedenis : 1937 : oprichting van het Nationaal Instituut voor Landbouwkrediet (NILK), een kredietinstelling voor de land- en tuinbouw. Jaren '60 : oprichting van LANBOKAS op 20 december 1966 en partnerschap tussen het NILK en de coöperatieve Kassen, gevormd door landbouwverenigingen en landbouwers : omvorming van de parastatale NILK tot een publiekrechtelijke naamloze vennootschap : de NV Landbouwkrediet : oprichting door de NV Landbouwkrediet en de Coöperatieve Kassen van een federatie van kredietinstellingen, begin van de privatisering van de bank : eigenlijke privatisering van de bank met de komst van Swiss Life Belgium en Bacob als aandeelhouders : wijziging van de structuur van het aandeelhouderschap, het Franse Crédit Agricole en de Coöperatieve Kassen nemen elk een participatie van 50 % : verwerving van Europabank, een bank die gespecialiseerd is in het consumentenkrediet : overname van 63,1% van de aandelen van Keytrade Bank, Belgische marktleider in online brokerage : het Landbouwkrediet richt een verzekeringsonderneming op, de N.V. Landbouwkrediet Verzekeringen (die haar naam in april 2013 in Crelan Insurance heeft gewijzigd), en wordt voor 100 % aandeelhouder van Keytrade Bank : opstarten van de activiteiten Personal & Private Banking : overname van de private-bankingklanten van KAUPTHING Bank Belgium; dit geeft een nieuwe boost aan de activiteit vermogensbankieren : opstart van Landbouwkrediet Direct, de nieuwe onlineverkoopkanaal. Page 64 of 263

65 2011 : aankoop van de bank Centea door de N.V. Landbouwkrediet : fusie door overname van de N.V. Centea door de N.V. Landbouwkrediet. De N.V. Landbouwkrediet wijzigt haar naam in N.V. Crelan : Akkoord tussen de coöperatieve Kassen en de Franse aandeelhouders die hun 50%- participatie in de NV Crelan zullen verkopen aan de Belgische coöperatieve Kassen Belangrijkste investeringen De belangrijkste investering in de loop van de laatste drie jaren is is de aankoop door de N.V. Landbouwkrediet, op 1 juli 2011, van 99,58% van de aandelen van de Belgische spaarbank N.V. Centea voor een bedrag van 524,78 miljoen EUR van de KBC groep. In de loop van 2012 werden de overige aandelen in handen van individuele aandeelhouders overgenomen via een openbaar bod tot uitkoop en op 1 april 2013 werd de N.V. Centea door de N.V. Landbouwkrediet overgenomen in het kader van een fusie door overname. De nieuwe entiteit heet nu N.V. Crelan. De opname van Centea in de Groep Landbouwkrediet betekent een grote stap in het groei- en diversificatiebeleid dat de bank al jaren voert. Landbouwkrediet en Centea samen zijn een nieuwe belangrijke speler geworden in het Belgische bankspectrum, met behoud van de coöperatieve waarden van Landbouwkrediet, en met één van de grootste netten van zelfstandige agenten ten dienste van meer dan klanten. In de toekomst zal ook de overname door de Belgische aandeelhouders (met inbegrip van Lanbokas) van de aandelen gehouden de Franse aandeelhouders in de NV Crelan ook een belangrijke investering zijn. Meer informatie over deze transactie wordt onder meer gegeven onder sectie hierna Andere recente gebeurtenissen met betrekking tot de solvabiliteit Er is geen recente gebeurtenis die belangrijke gevolgen kan hebben voor de solvabiliteit van de uitgever behalve de overdracht van de participatie van de Franse aandeelhouders in de NV Crelan aan de Belgische aandeelhouders (zie in het bijzonder punt hierna ivm Belangrijke contracten) Overzicht van de activiteiten De Federatie van kredietinstellingen van Crelan, als operationele eenheid samengesteld uit de drie banken CVBA Lanbokas, CVBA Agricaisse en de NV Crelan, is een retailbank die een volledige bankdienst aanbiedt aan particulieren, zelfstandigen en ondernemingen. Deze dienstverlening omvat het toekennen van kredieten (kredieten aan de land- en tuinbouw, investeringskredieten, hypothecaire kredieten en consumentenkredieten), het openen van bankrekeningen (zichtrekeningen, depositorekeningen, effectenrekeningen), het ter beschikking stellen van betaalmiddelen, traditioneel of elektronisch, zoals kaarten, het aanbieden van beleggingsinstrumenten (kasbons, achtergestelde certificaten, euro-obligaties, euro medium term notes, beleggingsfondsen, ) en het aanbieden van diensten van vermogensbeheer. Op het vlak van de de spreiding van de taken, worden de zichtrekeningen en spaarrekeningen traditioneel bij Lanbokas en Agricaisse geherbergd, terwijl beleggingsproducten (termijnrekeningen, kasbons, achtergestelde certificaten) en de interbancaire verrichtingen bij de N.V. Crelan geherbergd worden. Inzake kredieten worden de hypothecaire kredieten en de kredieten aan de landbouwsector sinds een aantal jaren normaal bij de N.V. Crelan geherbergd, terwijl de leningen op afbetalingen en de beroepskredieten (anders dan deze voor de landbouw) bij de kassen geherbergd zijn. In dit kader komt LANBOKAS voornamelijk tussen voor het toekennen van leningen op afbetaling en de opening van rekeningen voor de Nederlandstalige cliënten van Crelan. Op bedroeg de kredietomloop van de Groep Crelan ongeveer 15,445 miljard euro, verdeeld over 70,9 % voor particulieren, 15,3 % voor ondernemingen, en 13,8 % voor land- en tuinbouwers. De cliëntendeposito's bedroegen 20,064 miljard euro. Page 65 of 263

66 4.8. Organogram Huidig organogram Met zijn Franstalige tegenhanger AGRICAISSE, maakt LANBOKAS deel uit van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan en verder van de Groep Crelan, die ook de dochtermaatschappijen Europabank, Keytrade Bank en Crelan Insurance omvat, die voor 100 % tot de N.V. Crelan toebehoren. Het aandeelhouderschap van de N.V. Crelan is verdeeld als volgt : - de erkende kassen CVBA Lanbokas, SCRL Agricaisse en de CVBA Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet hebben samen 50% van het kapitaal in handen; - sinds 2003, hebben de S.A. Crédit Agricole (Frankrijk) en zijn regionale kassen Crédit Agricole Nord de France en Crédit Agricole Nord-Est samen 50% van het kapitaal. Het volgende organogram geeft een schets van de basisstructuur van de Groep Crelan sinds de fusie op 1 april 2013 tussen de N.V. Landbouwkrediet en de N.V. Centea Toekomstig organogram De recente evolutie van de Europese reglementering en meer bepaald CRD IV brengt heel wat extra verplichtingen mee inzake reporting en controle in hoofde van de referentieaandeelhouder, zijnde Belgium CA. Aangezien de Franse aandeelhouder enerzijds geen meerderheidsaandeelhouder is en dus zijn zeggingschap in de dochtervennootschap Crelan NV gelimiteerd is en anderzijds toch heel wat extra verplichtingen en verantwoordelijkheid kreeg opgelegd met betrekking tot deze entiteit, werd door de Franse aandeelhouder aangestuurd op een meerderheidsparticipatie in Crelan NV. De Belgische Kassen kunnen hiermee niet instemmen. Bijgevolg wordt door de Franse aandeelhouder het behoud van de bestaande participatie niet langer als strategisch beschouwd. Page 66 of 263

67 De Belgische en de Franse aandeelhouders hebben dan ook in onderling overleg beslist om deze aandeelhoudersovereenkomst niet te verlengen en er werden tussen de Belgische en de Franse aandeelhouders besprekingen opgestart. Op 22/04/2014 hebben de Franse en de Belgische aandeelhouders een akkoord gesloten waarbij is overeengekomen dat de Franse aandeelhouder zijn participatie in de NV Crelan, zijnde 50% van het totale aantal aandelen zal overdragen aan de Belgische aandeelhouders. De Nationale Bank van België heeft op 8 april 2014 zijn goedkeuring gegeven voor dit akkoord. Deze overdracht zal binnen een termijn van 14 maanden gebeuren. Normaliter wordt de overdracht afgerond op uiterlijk 22 juni De termijn kan worden gereduceerd indien de Belgische aandeelhouders sneller over de nodige middelen beschikken. De termijn kan ook in onderling akkoord tussen de aandeelhouders worden verlengd indien er meer tijd nodig is om de transactie te finaliseren. Indien deze termijn wordt verkort of verlengd dan zal de belegger hierover via een aanvulling aan het prospectus worden geïnformeerd. Deze overdracht zal gebeuren zonder de toekomst van de groep Crelan in gevaar te brengen. Hiervoor werden de nodige zekerheden ingebouwd. Crelan voldoet momenteel reeds aan de strengste vereisten inzake solvabiliteit, liquiditeit en eigen vermogen zoals opgelegd door de prudentiële toezichthouders, en dat zal ook zo blijven tijdens de transactie met de Franse aandeelhouders. Voorafgaand aan de finalisering van deze overeenkomst die is voorzien op 22 juni 2015 en waarbij de overdracht van de aandelen zal plaats vinden, is een akkoord nodig van de Nationale Bank van België die uitdrukkelijk toeziet op de solvabiliteit van de groep Crelan. Hieronder wordt het organogram van de basisstructuur zoals die er zal uitzien na de transactie toegevoegd. Indien na de transactie, de finale situatie niet zou overeenkomen met het organogram dat wordt opgenomen in de huidige aanvulling dan zal een aangepast organogram worden gepubliceerd in een aanvulling aan het prospectus. Bij finalisatie van deze overdracht zal de verdeling van de aandelen met evenredig stemrecht alsook de dividendverdeling als volgt zijn : Lanbokas 45%, Agricaisse 45 % en de Federatie van de kassen van het Landbouwkrediet 10%. Organogram na transactie Met zijn Franstalige tegenhanger AGRICAISSE, maakt LANBOKAS deel uit van de Federatie van kredietinstellingen van Crelan en verder van de Groep Crelan, die ook de dochtermaatschappijen Europabank, Keytrade Bank en Crelan Insurance omvat, die voor 100 % tot de N.V. Crelan toebehoren. Het aandeelhouderschap van de N.V. Crelan zal er na de transactie als volgt uitzien : - de erkende kassen CVBA Lanbokas, SCRL Agricaisse en de Federatie van de Kassen van Crelan hebben samen 100% van het kapitaal in handen: CVBA Lanbokas: 45%, SCRL Agricaisse 45% en de federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet 10% Het volgende organogram geeft een schets van de nieuwe structuur van de Groep Crelan zoals die er zal uitzien na de laatste fase van de transactie. Page 67 of 263

68 4.9. Onroerende goederen, technische installaties en uitrusting De N.V. Crelan, de S.C.R.L. AGRICAISSE et de CVBA LANBOKAS, zijn samen eigenaar van het gebouw van de hoofdzetel aan de Sylvain Dupuislaan, 251, te 1070 Brussel, en van het gebouw van de regionale zetel Zuid te 5030 Gembloux, Chaussée de Tirlemont, Financiële situatie, bedrijfsresultaten, thesaurie en middelen Punt bevat de financiële gegevens voor de boekjaren 2011, 2012 en 2013, met in het bijzonder : de balans : punt de resultatenrekening : punt het eigen vermogen : punt de thesaurie : punt Daarnaast geven de punten en een toelichting bij deze rubrieken. Er kan hier nog vermeld worden dat de transactie waarbij de Belgische aandeelhouders (met inbegrip van Lanbokas) de aandelen van de Franse aandeelhouder in de NV Crelan zullen overnemen (zie hierover sectie 4.19.), door de overnemende zal kassen worden gefinancierd met eigen middelen. Om te blijven voldoen aan de prudentiële vereisten inzake eigen vermogen en solvabiliteit op groepsniveau zal Crelan dan, ingevolge deze operatie, het eigen vermogen dienen te verhogen met +/- 200 miljoen EURO. Dit zal worden gerealiseerd door het ophalen van bijkomend maatschappelijk kapitaal en door winstreservering. Tevens wordt onderzocht om in de kapitaalstructuur van de NV Crelan de mogelijkheid te creëren om in de toekomst ook institutionele aandeelhouders toe te laten, dit met voldoende garanties om de rechten van de Coöperatieve Kassen en hun coöperatoren te vrijwaren. Met het ophalen van 200 mio coöperatief kapitaal en de reservatie van een groepsresultaat vóór dividenduitkering in lijn met dit van het boekjaar 2013, moet het voor de Belgische aandeelhouders mogelijk zijn om de operatie te realiseren. Er is dan ook geen materiële impact op de liquiditeit of de solvabiliteit van Groep Crelan ten gevolge van de verkoop van de aandelen van Crelan NV door de Franse aandeelhouder. De Nationale Bank die toeziet op de prudentiële regels inzake eigen vermogen en solvabiliteit dient, voorafgaandelijk aan de transactie, haar fiat hierover te geven. Op boekhoudkundig vlak zijn er ook geen aanpassingen ter gelegenheid van de uitstap van Crédit Agricole France : de consolidatieperimeter wijzigt niet en de aandelen op naam van de Crédit Agricole France worden overgenomen door de Agricaisse en Lanbokas ondermeer dankzij de voorziene verhoging van het coöperatief kapitaal en de reservatie van een groepsresultaat vóór dividenduitkering in lijn met dit van het boekjaar Page 68 of 263

69 Het eventuele verschil tussen de prijs betaald voor de overname van de aandelen van de NV Crelan en het overeenstemmende aandeel in het eigen vermogen van NV Crelan op het ogenblik van de overname zal worden aangerekend op een andere rubriek (namelijk onder de reserves) van het eigen vermogen. Rekening houdend met de overeengekomen prijs, de verhoging van het coöperatieve kapitaal van 200 mio Eur en een voorzichtige inschatting van de verwachte evolutie van het eigen vermogen van de groep tussen de toestand per 31/12/13 en de voorziene datum van de effectieve overname, verwacht de groep dat er geen materiële impact op het geconsolideerd eigen vermogen van de groep zal zijn. De komende maanden zal er aldus een bedrag aan coöperatief kapitaal van +/- 200 miljoen worden opgehaald. Dit cijfer is realistisch wetende dat er momenteel meer dan coöperatoren zijn die elk voor minimaal euro extra coöperatief kapitaal zullen kunnen inschrijven. Bovendien werd in de vorige kapitaaloperatie in voor 250 miljoen euro coöperatief kapitaal opgehaald en daarmee hebben de coöperatieve Kassen circa 20% van de ex-centeaklanten kunnen verwelkomen. Dit betekent echter ook dat nog steeds circa 80% ex-centeaklanten nu ook kunnen toetreden. Indien 10% of klanten coöperator worden, wordt het beoogde doel zonder problemen bereikt. Kort samengevat dient het kapitaal dat wordt opgehaald om het eigen vermogen te versterken en om te blijven voldoen aan de kapitaalvereisten na de transactie. Indien het eigen vermogen onvoldoende zou zijn (lees indien er niet voldoende coöperatief kapitaal zou zijn opgehaald) dan zal de BNB geen goedkeuring geven voor de transactie. Andere opties zullen dan dienen te worden uitgewerkt. Begin juni 2014 was er voor Lanbokas en Agricaisse samen reeds ongeveer 115 miljoen euro extra coöperatief kapitaal opgehaald. Dit bedrag moet in mindering worden gebracht van het hierboven vermelde bedrag van +/- 200 miljoen euro Informatie over de tendensen Sinds de datum van bekendmaking van de laatst gepubliceerde gecontroleerde financiële overzichten heeft zich geen negatieve wijziging van betekenis voorgedaan in de vooruitzichten van de uitgevende instelling of van de Federatie van Crelan. Wel kan de aandacht getrokken worden op een wijziging in de aandeelhouderschapstructuur van de NV Crelan. Dit wordt in het bijzonder beschreven onder punt hierna Bestuurs-, leidinggevende en toezichthoudende organen Raad van Bestuur van de C.V.B.A. LANBOKAS Naam en adres Functie Betekenisvolle externe functies De heer Fernand GEORGE Zuidstraat VEURNE De heer Hendrik VAN DAMME, Kruishofstraat, OOSTENDE Mevrouw Yolande BIELAER Hogerheistraat KAPELLE o/d BOS De heer Eric BOUSSERY Mandestraat KEMMEL De heer Paul CARPENTIER Honzebrouckstraat HOOGLEDE Voorzitter Ondervoorzitter Bestuurder Bestuurder Bestuurder - Ondervoorzitter N.V. Crelan - Bestuurder van Crelan Insurance - Bestuurder van Europabank - Bestuurder van Keytrade Bank - Bestuurder N.V. Crelan Page 69 of 263

70 Mevrouw Annie FRISON Lierbaan PUTTE De heer Prof. dr. Xavier GELLYNCK Beekstraat LOVENDEGEM De heer Yves J. PANNEELS Tuitenbergstraat EIZERINGEN (LENNIK) Els Robeyns De Rijten WELLEN De heer Luc Van DOMMELEN Steenweg op Zondereigen, TURNHOUT De heer Ivo VAN VAERENBERGH Zoerselhofdreef ZOERSEL De heer Clair YSEBAERT Moregemplein WORTEGEM-PETEGEM Bestuurder Bestuurder Bestuurder Bestuurder Bestuurder Bestuurder Bestuurder Bestuurder N.V. Crelan Directiecomité van de N.V. Crelan, belast met het bestuur van LANBOKAS Naam en adres Functie Betekenisvolle externe functies De heer Luc VERSELE NV Crelan Sylvain Dupuislaan BRUSSEL De heer Patrick LEWAHERT NV Crelan Sylvain Dupuislaan BRUSSEL De heer Tom OLINGER NV Crelan Sylvain Dupuislaan BRUSSEL Monsieur Paul PHILLIPS NV Crelan Sylvain Dupuislaan BRUSSEL De heer Philippe Voisin NV Crelan Sylvain Dupuislaan BRUSSEL Voorzitter Bestuurder- Directeur Bestuurder- Directeur Bestuurder- Directeur Bestuurder- Directeur - Voorzitter van de Raad van Bestuur van Europabank - Voorzitter van de Raad van Bestuur van Keytrade bank - Voorzitter van de Raad van Bestuur van Crelan Insurance - Bestuurder BEVEK Crelan Fund - Bestuurder van Keytrade Bank - Voorzitter Directiecomité en Bestuurder van van Crelan Insurance Page 70 of 263

71 De heer Peter Venneman NV Crelan Sylvain Dupuislaan BRUSSEL Bestuurder- Directeur Bestuurder Crelan Insurance Bestuurder Europabank Verklaringen met betrekking tot de leden van het Directiecomité van de N.V. Crelan, belast met het bestuur van LANBOKAS In de voorgaande 5 jaar hebben de heren VERSELE, LEWAHERT, OLINGER en VENNEMAN geen bestuursmaandaat uitgeoefend in een vennootschap of een commanditaire vennootschap buiten Crelan. De heer PHILLIPS is afgevaardigde bestuurder van Centea geweest tot haar aankoop door het Landbouwkrediet. De heer PHILLIPS is bestuurder Voorzitter geweest van Immo-Llan NV (Mechelsesteenweg 180, Antwerpen) die vereffend is sinds maart Tot 1 juli 2011 is hij ook bestuurder geweest van verschillende BEVEK's naar Luxemburgs recht, met name KBC Bonds, KBC Districlick, KBC Money en KBC Renta, allemaal met zetel te 1118 Luxembourg, rue Aldringen, 11. In de voorgaande 5 jaar werd geen lid van het Directiecomité van Crelan - veroordeeld voor fraudemisdrijven, - betrokken in een faillissement, surséance of liquidatie, - openbaar beschuldigd of gesanctionneerd, of door een rechtbank onbekwaam verklaard om een bestuursfunctie uit te oefenen. Er zijn geen potentiële belangenconflicten tussen de plichten van de personen van de bestuursorganen van de bank jegens deze als uitgever en hun privé-belangen of andere plichten die op hen zouden rusten Bezoldigingen en voordelen Voor het jaar 2013 heeft de Federatie van kredietinstellingen van Crelan een beloning van EUR toegekend aan de leden van het Directiecomité en de Raden van Bestuur van de Federatie. De commissarissen hebben voor 2013 een totale vergoeding gekregen van ,29 EUR Werking van de bestuurs- en directieorganen Mandaat van de Bestuurders-Directeurs Op 19 maart 2009 werden de mandaten van de heer Luc VERSELE (Voorzitter van het Directiecomité) en de heer Patrick verlengd tot de Algemene Vergadering van het jaar 2015 van de N.V. Crelan. Het mandaat van de heer Tom OLINGER werd op verlengd voor 6 jaar. De heer Paul Philips werd tot Bestuurder-Directeur benoemd door de Algemene Vergadering van de N.V. Crelan van 26 april 2012 tot 30 juni De heer Philippe Voisin werd tot Bestuurder-Directeur benoemd door de Buitengewone Algemene Vergadering van 20 september 2012 van de N.V. Crelan op voorstel van de Raad van Bestuur voor een mandaat met een looptijd van 5 jaar, dat op de Algemene Vergadering in 2017 vervalt. De Buitengewone Algemene Vergadering van Crelan van 2 september 2013 heeft op voorstel van de Raad van Bestuur beslist om in opvolging van de heer Rik Duyck, de heer Peter Venneman te benoemen tot bestuurder-lid van het Directiecomité, en dit voor een mandaat met een looptijd van 6 jaar, dat vervalt op de Algemene Vergadering in Dienstencontracten Er zijn geen dienstencontracten die de leden van bestuur-, directie- en toezichtorganen met de uitgever verbinden. Page 71 of 263

72 Comités Binnen de Raad van Bestuur van de N.V. Crelan, centrale instelling van de Federatie van Crelan, werden verscheidene comités opgericht. Er is een Auditcomité met als opdracht het toezicht, in de brede zin van het woord, op de integriteit en doeltreffendheid van de interne controle, en het risicobeleid, met inbegrip van de interne controle inzake financiële reporting. Dit comité wordt voorgezeten door de heer Freddy Willockx en heeft als leden de heren Fernand George, Thierry Aubertin en Jean-Pierre Dubois. De Voorzitter van de Raad van Bestuur van de N.V. Crelan, de heer François Macé, en de Voorzitter van het Directiecomité, M. Luc Versele, worden op de vergaderingen uitgenodigd, alsmede de Directeur van Audit die de rol van secretaris van de vergaderingen waarneemt. Er is een Remuneratiecomité belast met het overmaken van aanbevelingen inzake de vaststelling, de toepassing en de eventuele wijziging van het bezoldigingsbeleid, en inzake het geldelijk statuut van de bestuurders, onverminderd de bevoegdheden van de Algemene Vergadering van de aandeelhouders. Dit comité wordt voorgezeten door de heer François Macé en heeft als leden de heren Jean-Pierre Dubois, Fernand Georges en Thierry Aubertin, alsmede de heer Freddy Willockx. Er is ook een Strategisch Comité, dat de strategische krijtlijnen voor de Raad voorbereidt Corporate Governance LANBOKAS verklaart dat binnen de Groep Crelan een Memorandum van Deugdelijk Bestuur opgesteld werd, in overeenstemming met circulaire PPB CPB-CPA van de CBFA over de prudentiële verwachtingen van de CBFA inzake het deugdelijk bestuur van financiële instellingen, en in overeenstemming met de artikelen 20 en 20bis van de wet van 22 maart 1993 op het statuut en het toezicht op de kredietinstellingen Werknemers Op 31/12/2013 makten personeelsleden deel uit van de Groep Crelan waaronder er voor Crelan, 11 voor Crelan Insurance, 136 voor Keytrade Bank en 317 voor Europabank. Als bij het bezoldigd personeel in de verschillende entiteiten van de Groep de medewerkers gevoegd worden die onder het statuut van gedelegeerd agent of als bezoldigde van een agent in een kantoor over een procuratie beschikken om voor de Bank op te treden, bedroeg het totaal aantal medewerkers van de Groep Crelan personen op eind Voor wat betreft de pensioenverplichtingen beschikt de groep over één toegezegde pensioenregeling en diverse toegezegde bijdragenregelingen. Er is geen beleid van stock options. De medewerkers van de bank mogen maatschappelijke aandelen van LANBOKAS aankopen onder dezelfde voorwaarden als wie dan ook Belangrijkste aandeelhouders Er is geen belangrijkste of meerderheidsaandeelhouder van LANBOKAS. Het maatschappelijk kapitaal is over aandeelhouders gespreid (op ). Krachtens de statuten van LANBOKAS beschikt elke vennoot over één stem en heeft hij recht op een aanvullende stem per reeks van vijftig ingeschreven aandelen. Nochtans mag een vennoot niet over meer dan vijf stemmen beschikken Transacties met verbonden partijen Crelan NV beschikt over een ruim overschot aan liquiditeiten om eventuele onevenwichten op de balans op te vangen. Alle financiële instellingen dienen echter ook te voldoen aan een reglementair opgelegde liquiditeitsratio. Deze liquiditeitsnorm tracht weer te geven in welke mate de liquiditeitspositie van iedere financiële instelling bestand is tegen de impact van welbepaalde uitzonderlijke omstandigheden gedefinieerd in een stressenario. Voor Crelan is dit stress-scenario bijzonder streng vermits de commerciële passiva zonder vervaldag (zicht- en spaarrekeningen) dienen te worden onderworpen aan 20% outflow binnen een periode van 1 maand (dit is ongeveer 2,5 miljard Page 72 of 263

73 ). Vermits de groep Crelan onder stress over ruime overschotten beschikt worden deze overschotten via ontleningen of potentiële ontleningen gemutualiseerd binnen de ganse groep. In het kader van het gemeenschappelijk beheersbeleid van de liquiditeiten van de Groep Crelan, werden de volgende transacties aangegaan. Op , heeft de N.V. Crelan effecten ontleend bij Europabank voor een waarde van 83,5 miljoen euro. De ontleende effecten kunnen in pand gegeven worden om liquiditeiten te bekomen, inzonderheid bij de Nationale Bank van België. Bovendien plaatste Europabank liquiditeiten bij Crelan op korte termijn ten belope van 23 miljoen. Met Keytrade Bank sloot N.V Crelan een contract af waarbij potentieel tot 1,3 miljard ontleningen of ontleningen op effecten kunnen worden afgesloten. Voor het bedrag dat N.V. Crelan ontleent boven 260 miljoen dienen garanties te worden verstrekt onder de vorm van niet-liquide kredieten. Op datum van ontleende Crelan liquiditeiten bij Keytrade op middellange termijn ten belope van 215 miljoen. Anderzijds leende Crelan NV via een achtergestelde lening 12,5 miljoen aan Keytrade. Op had N.V. Crelan een totaal bedrag aan plaatsingen en obligaties op de groep Crédit Agricole Frankrijk voor een bedrag van 848 miljoen waarvan 357 miljoen op Crédit Agricole Nord de France en 357 miljoen op Crédit Agricole Nord-Est. Er dient hierbij opgemerkt te worden dat dergelijke intra-groepsverrichtingen belangenconflicten kunnen meebrengen. Op algemene wijze kunnen belangenconflicten ontstaan op twee niveaus, enerzijds tussen één of meer entiteiten van de Groep en een of andere aandeelhouder van de Bank en, anderzijds, tussen de verschillende entiteiten zelf van de Groep. Belangenconflicten kunnen bijvoorbeeld bestaan uit intra-groepstransacties, de aanwending van kapitalen binnen de Groep, de toewijzing binnen de Groep van groeiopportuniteiten of de besluitvorming op Groepsniveau die op verschillende of tegengestelde wijze toegepast wordt binnen de verschillende entiteiten van de Groep. Crelan voert rond dergelijke belangenconflicten een voorkomings- en beheersingsbeleid. De voorkoming en de oplossing van mogelijke belangenconflicten met de aandeelhouders, indien deze zich zouden voordoen, behoren tot de bevoegdheid van het Strategisch Comité van de Bank. Dit Comité is belast met het onderzoek van het belangenconflict en zal oplossingen voorstellen aan de Raad van Bestuur, onder andere op basis van de Aandeelhoudersovereenkomst en de Toetredingsregels tot de Federatie van kredietinstellingen. De voorkoming en de oplossing van mogelijke belangenconflicten tussen de verschillende entiteiten van de Groep zijn opgedragen aan het General Management Committee dat in voorkomend geval het Strategisch Comité zal vatten Aanvullende informatie Maatschappelijk kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van LANBOKAS is niet beperkt. Het bestaat uit aandelen op naam met een nominale waarde van 12,40 EUR. LANBOKAS is een coöperatieve vennootschap en zijn kapitaal is samengesteld uit een vast gedeelte en een veranderlijk gedeelte. Het vast gedeelte van het maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR en is volledig volstort. Het volledig maatschappelijk kapitaal voor de laatste drie jaar is het volgende : 31/12/ /12/ /12/ ,20 EUR ,40 EUR ,00 EUR Page 73 of 263

74 De Raad van Bestuur stelt het tijdstip en de modaliteiten vast van de onderschrijving en de volstorting van de ingetekende maatschappelijke aandelen; de gedeeltelijke terugbetaling van het volgestorte bedrag van een aandeel is niet toegelaten. De Raad van Bestuur kan het maximum bedrag beperken dat éénzelfde persoon kan aanhouden in het maatschappelijk kapitaal Oprichtingsakte en statuten Maatschappelijk doel Krachtens artikel 2 van haar statuten heeft LANBOKAS tot doel: 1. om het even welke kredietverrichtingen - rechtstreeks of onrechtstreeks - te bevorderen en uit te breiden en in het bijzonder aan haar cliënteel, landbouwers of niet-landbouwers, zelfstandigen, loontrekkenden of anderen, rechtstreeks of door tussenkomst van andere instellingen waaraan ze, in voorkomend geval, haar financiële en administratieve hulp mag verlenen, kredieten van om het even welke aard toe te kennen, onder andere in de vorm van rekeningen-courant of endossement van facturen en leningen op afbetaling; voormelde verrichtingen mogen gedekt worden door alle persoonlijke of zakelijke waarborgen, onder meer hypotheek en inpandgeving van het handelsfonds krachtens de wet van 25 oktober 1919; 2. rentedragende deposito's te ontvangen en de dienst van deze deposito's te verzekeren; 3. hulp te verlenen aan alle kassen en vennootschappen die bij haar zouden aansluiten, onder meer door hun gepaste plaatsingsvoorwaarden te verzekeren en door hun, in welke vorm ook, de financiële bijstand te verlenen die zij nodig zouden hebben; 4. tegenover de N.V. Crelan en zijn erkende Kassen de goede afloop van kredietverrichtingen te waarborgen; 5. tussenbeide te komen in hoedanigheid van makelaar of van agent ten gunste van haar cliënteel bij de afsluiting en de uitvoering van alle verzekeringscontracten. De vennootschap mag ook alle handelingen stellen die rechtstreeks of onrechtstreeks betrekking hebben op de verwezenlijking van haar maatschappelijk doel of die van aard zijn de verwezenlijking ervan te bevorderen Bestuurs- en controleorganen Wat het bestuur van LANBOKAS betreft bepaalt artikel 12 van de statuten onder meer dat de Raad van Bestuur uit twaalf leden/vennoten is samengesteld die zijn gekozen door de Algemene Vergadering en zijn onderverdeeld in twee categorieën. De eerste categorie bestaat uit zes leden, gekozen onder de kandidaten voorgedragen door de beroepsverenigingen erkend door de Raad van Bestuur. De tweede categorie bestaat uit zes leden gekozen uit personaliteiten, onafhankelijk van de beroepsverenigingen, die door hun kennis en/of hun eerbaarheid de ontwikkeling van de vennootschap zullen bevorderen; de kandidaten worden voorgedragen door de Bestuurders van deze categorie. De Raad van Bestuur kiest onder zijn leden een Voorzitter en een Ondervoorzitter. De leden van de Raad van Bestuur worden verkozen voor zes jaar en zijn herverkiesbaar. Artikel 16 van de statuten bepaalt dat zolang de vennootschap aangesloten is bij de N.V. Crelan in de schoot van een federatie van kredietinstellingen, het bestuur van de vennootschap wordt waargenomen door het Directiecomité van de N.V. Crelan Wijziging van de rechten van de aandeelhouders Elke wijziging van in de statuten vastgelegde rechten van de vennoten impliceert een wijziging van de statuten door de Algemene Vergadering van de vennoten. De Algemene Vergadering die bijeengeroepen is om de statuten te wijzigen, zal alleen dan geldige beslissingen kunnen nemen indien het voorwerp van de voorgestelde wijzigingen op de dagorde vermeld is en indien de aanwezige en vertegenwoordigde vennoten ten minste de helft van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen. Deze beslissingen dienen ook genomen te worden met een meerderheid van twee derden van de aanwezige en vertegenwoordigde stemmen. Page 74 of 263

75 Algemene Vergadering De Algemene Vergadering is samengesteld uit alle vennoten. De Raad van Bestuur roept de Algemene Vergadering bijeen zo dikwijls als zij het nodig acht. In elk geval moet de Algemene Vergadering éénmaal per jaar bijeengeroepen worden vóór de eerste mei, op de maatschappelijke zetel van de vennootschap of op elke andere aangeduide plaats. Op vraag van de Commissarissen, of van één tiende van de leden, moet de Raad van Bestuur de Algemene Vergadering bijeenroepen binnen de vier weken die volgen op het indienen van de schriftelijke aanvraag bij de Voorzitter. De oproepingen tot de Algemene Vergaderingen gebeuren door middel van een aankondiging, ten minste tien bankdagen vóór de Algemene Vergadering, geplaatst in een landelijk verspreide krant en in een blad van de landbouwpers; de aankondiging vermeldt van wie de oproeping uitgaat en bevat de dagorde Bepalingen die een controlewijziging kunnen vertragen, uitstellen of verhinderen In overeenstemming met de bepalingen van het Wetboek van vennootschappen, en meer in het bijzonder artikel 366 en 367 hiervan, bepaalt artikel 6 van de statuten dat de maatschappelijke aandelen alleen aan vennoten mogen afgestaan worden of aan derden die voldoen aan de voorwaarden om vennoot te zijn, voorzien in artikel 7 van de statuten en zulks mits akkoord van de Raad van Bestuur, die niet verplicht is een eventuele weigering te rechtvaardigen. Daarnaast bestaat er een overeenkomst met als doel de structuur van de Groep Crelan, zoals beschreven hierboven onder punt 4.8., te stabiliseren Dividendbeleid De werkingsregels van de Federatie bepalen dat de winst ervan gelocaliseerd is in de NV Crelan. De brutomarge van de aangesloten instellingen en van de regionale coöperatieven moet niettemin het bedrag bereiken, zonder het te overschrijden, dat nodig is voor hun werking en om een winst te boeken welke voldoende is voor de verplichte aanlegging van de wettelijke reserve en voor de uitkering van een dividend aan de coöperatoren, beperkt tot het maximumbedrag vastgesteld door het koninklijk besluit dat de erkenningsvoorwaarden van de nationale groeperingen van coöperatieve vennootschappen en van de coöperatieve vennootschappen bepaalt. De toekenning van een dividend aan de coöperatoren mag echter in geen geval tot gevolg hebben dat het bij de NV Crelan gelocaliseerde resultaat negatief zou zijn. In dit geval zal het aan de coöperatoren uit te keren dividend tot het passende beloop verminderd worden, tenzij de Algemene Vergaderingen er anders over beslissen. Daarnaast, bepaalt artikel 26 van de statuten van LANBOKAS dat de nettowinst als volgt zal worden aangewend : 1. vijf procent minimum zal gestort worden in de wettelijke reserve; de verplichting tot deze afneming houdt op wanneer het reservefonds het wettelijke minimum heeft bereikt; 2. een interest, waarvan de rentevoet deze niet mag overschrijden die toegelaten is door de maatregelen genomen krachtens het koninklijk besluit van 8 januari 1962 betreffende de erkenning door de Nationale Raad voor de Coöperatie, berekend pro-rata temporis op het volgestorte bedrag van de aandelen, zal aan de vennoten mogen toegekend worden; 3. het eventueel overschot zal gestort worden in een beschikbaar reservefonds of in elk ander voorzorgsfonds dat de Algemene Vergadering zal nodig achten op te richten teneinde de belangen van de vennootschap te vrijwaren. Op voorstel van de Raad van Bestuur, zal de Algemene Vergadering de uitkering van dividenden opschorten of verbieden indien de belangen van de Groep Crlan in gevaar zouden zijn. Het eventueel debetsaldo zal overgedragen worden op het volgend boekjaar en gedelgd worden vóór elke andere opneming of ristorno, behalve indien de Algemene Vergadering beslist het geheel of gedeeltelijk aan te zuiveren met behulp van de reserves. Ingevolge de aandelentransactie vermeld onder punt en om te voldoen aan de prudentiële vereisten inzake solvabiliteit en eigen vermogen zal er bijkomend maatschappelijk kapitaal worden Page 75 of 263

76 opgehaald. Dit gebeurt door uitgifte van coöperatieve aandelen. De dividenden die aan de bestaande en de nieuwe coöperatieve aandeelhouders zullen worden uitbetaald zijn en blijven afhankelijk van het resultaat van de Groep Crelan. De wijzigingen in de aandeelhoudersstructuur verandert daar niets aan. De Belgische aandeelhouders en dus ook de coöperatoren worden nu de enige aandeelhouders daar waar tot nog toe de Franse aandeelhouder ook voor 50% was van Crelan NV. Dit impliceert dat de houders van de maatschappelijke aandelen samen dus indirect voor 100% aandeelhouder zullen zijn van Crelan NV en dus onderhevig zijn aan de risico's eigen aan Crelan NV. Individueel zal dit risico niettemin beperkt zijn tot de nominale waarde of het bedrag waarvoor zij hebben geïnvesteerd in Lanbokas(max 4005,20 EUR). Door de uitstap van de Franse aandeelhouders wijzigt de kapitaalstructuur van de bank (omvang, meer coöperatief kapitaal,...). De Franse aandeelhouder zal niet langer fungeren als lender of the last resort. Dit betekent dat indien er door onverwachte gebeurtenissen of stress in de markt bijkomend kapitaal zou zijn vereist, dit enerzijds kan gerealiseerd worden door bijkomend coöperatief kapitaal te werven, maar anderzijds kan de bank genoodzaakt worden meer winst te moeten reserveren om de kapitaalsbasis aan te dikken. Dit impliceert dat er mogelijks minder winst overblijft om uit te keren als coöperatief dividend. Een andere mogelijkheid die wordt voorzien is dat er op zoek wordt gegaan naar een partner om te participeren in het kapitaal. De dividenden die in het verleden werden betaald zijn geen garantie naar dividenden die in de toekomst kunnen worden betaald Verklaringen In de voorbije twaalf maanden werd noch Lanbokas noch de Federatie van kredietinstellingen van Crelan verwikkeld in gerechtelijke of arbitrage procedures die betekenisvolle gevolgen kunnen hebben op hun financiële situatie en hun vermogen om hun verplichtingen ten overstaan van de beleggers na te komen. Sinds het laatst gecontroleerd en goedgekeurd boekjaar werd geen betekenisvolle wijziging van de financiële of commerciële situatie genoteerd Belangrijke contracten De laatste twee jaar werden de overeenkomsten vermeld onder punt (Belangrijkste investeringen) en (Transacties met verbonden partijen) ondertekend, die als belangrijk dienen te worden beschouwd. Daarnaast moet nog het volgende worden vermeld. De CVBA Lanbokas en de CVBA Agricaisse bezitten samen met de Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet - een coöperatieve vennootschap die toeziet op de coördinatie van de activiteiten van de erkende coöperatieve Kassen en op hun vertegenwoordiging in de NV Crelan - 50% van het totale aantal aandelen (Lanbokas : 22,5%, Agricaisse : 22,5% en de Federatie van de kassen van het Landbouwkrediet : 5%) van de NV Crelan. Zij bezitten op basis van een aandeelhoudersovereenkomst, 50% van de stemrechten in de NV Crelan. De overige 50% van de aandelen van de NV Crelan zijn in handen van de SAS Belgium CA, een vennootschap naar Frans recht. Op basis van de aandeelhoudersovereenkomst bezit Belgium CA 50% van de stemrechten in de NV Crelan. Het aandeelhouderschap van Belgium CA is samengesteld als volgt: 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole Nord de France, 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole du Nord Est en 10% is in handen van Crédit Agricole SA. Dit alles wordt geformaliseerd in een aandeelhoudersovereenkomst van 2003 die de Franse aandeelhouder verbindt voor een termijn die verloopt per einde Page 76 of 263

77 De recente evolutie van de Europese reglementering en meer bepaald CRD IV brengt heel wat extra verplichtingen mee inzake reporting en controle in hoofde van de referentieaandeelhouder, zijnde Belgium CA. Aangezien de Franse aandeelhouder enerzijds geen meerderheidsaandeelhouder is en dus zijn zeggingschap in de dochtervennootschap Crelan NV gelimiteerd is en anderzijds toch heel wat extra verplichtingen en verantwoordelijkheid kreeg opgelegd met betrekking tot deze entiteit, werd door de Franse aandeelhouder aangestuurd op een meerderheidsparticipatie in Crelan NV. De Belgische Kassen kunnen hiermee niet instemmen. Bijgevolg wordt door de Franse aandeelhouder het behoud van de bestaande participatie niet langer als strategisch beschouwd. De Belgische en de Franse aandeelhouders hebben dan ook in onderling overleg beslist om deze aandeelhoudersovereenkomst niet te verlengen en er werden tussen de Belgische en de Franse aandeelhouders besprekingen opgestart. Op 22/04/2014 hebben de Franse en de Belgische aandeelhouders een akkoord gesloten waarbij is overeengekomen dat de Franse aandeelhouder zijn participatie in de NV Crelan, zijnde 50% van het totale aantal aandelen zal overdragen aan de Belgische aandeelhouders. De Nationale Bank van België heeft op 8 april 2014 zijn goedkeuring gegeven voor dit akkoord. Deze overdracht zal binnen een termijn van 14 maanden gebeuren. Normaliter wordt de overdracht afgerond op uiterlijk 22 juni De termijn kan worden gereduceerd indien de Belgische aandeelhouders sneller over de nodige middelen beschikken. De termijn kan ook in onderling akkoord tussen de aandeelhouders worden verlengd indien er meer tijd nodig is om de transactie te finaliseren. Indien deze termijn wordt verkort of verlengd dan zal de belegger hierover via een Aanvulling aan het prospectus worden geïnformeerd. Deze overdracht zal gebeuren zonder de toekomst van de groep Crelan in gevaar te brengen. Hiervoor werden de nodige zekerheden ingebouwd. Crelan voldoet momenteel reeds aan de strengste vereisten inzake solvabiliteit, liquiditeit en eigen vermogen zoals opgelegd door de prudentiële toezichthouders, en dat zal ook zo blijven tijdens de transactie met de Franse aandeelhouders. Voorafgaand aan de finalisering van deze overeenkomst die is voorzien op 22 juni 2015 en waarbij de overdracht van de aandelen zal plaats vinden, is een akkoord nodig van de Nationale Bank van België die uitdrukkelijk toeziet op de solvabiliteit van de groep Crelan. Onder punt wordt het organogram van de basisstructuur zoals die er zal uitzien na de transactie toegevoegd. Indien na de transactie, de finale situatie niet zou overeenkomen met het organogram dat wordt opgenomen in de huidige aanvulling dan zal een aangepast organogram worden gepubliceerd in een aanvulling aan het prospectus. Bij finalisatie van deze overdracht zal de verdeling van de aandelen met evenredig stemrecht alsook de dividendverdeling als volgt zijn : Lanbokas 45%, Agricaisse 45 % en de Federatie van de kassen van het Landbouwkrediet 10%. Deze transactie zal door de overnemende kassen worden gefinancierd met eigen middelen. Om te blijven voldoen aan de prudentiële vereisten inzake eigen vermogen en solvabiliteit op groepsniveau zal Crelan dan, ingevolge deze operatie, het eigen vermogen dienen te verhogen met +/- 200 miljoen EURO. Dit zal worden gerealiseerd door het ophalen van bijkomend maatschappelijk kapitaal en door winstreservering. Tevens wordt onderzocht om in de kapitaalstructuur van de NV Crelan de mogelijkheid te creëren om in de toekomst ook institutionele aandeelhouders toe te laten, dit met voldoende garanties om de rechten van de Coöperatieve Kassen en hun coöperatoren te vrijwaren. Met het ophalen van 200 mio coöperatief kapitaal en de reservatie van een groepsresultaat vóór dividenduitkering in lijn met dit van het boekjaar 2013, moet het voor de Belgische aandeelhouders mogelijk zijn om de operatie te realiseren. Er is dan ook geen materiële impact op de liquiditeit of de solvabiliteit van Groep Crelan ten gevolge van de verkoop van de aandelen van Crelan NV door de Franse aandeelhouder. De Nationale Bank die toeziet op de prudentiële regels inzake eigen vermogen en solvabiliteit dient, voorafgaandelijk aan de transactie, haar fiat hierover te geven. Page 77 of 263

78 Op boekhoudkundig vlak zijn er ook geen aanpassingen ter gelegenheid van de uitstap van Crédit Agricole France : de consolidatieperimeter wijzigt niet en de aandelen op naam van de Crédit Agricole France worden overgenomen door de Agricaisse en Lanbokas ondermeer dankzij de voorziene verhoging van het coöperatief kapitaal en de reservatie van een groepsresultaat vóór dividenduitkering in lijn met dit van het boekjaar Het eventuele verschil tussen de prijs betaald voor de overname van de aandelen van de NV Crelan en het overeenstemmende aandeel in het eigen vermogen van NV Crelan op het ogenblik van de overname zal worden aangerekend op een andere rubriek (namelijk onder de reserves) van het eigen vermogen. Rekening houdend met de overeengekomen prijs, de verhoging van het coöperatieve kapitaal van 200 mio Eur en een voorzichtige inschatting van de verwachte evolutie van het eigen vermogen van de groep tussen de toestand per 31/12/13 en de voorziene datum van de effectieve overname, verwacht de groep dat er geen materiële impact op het geconsolideerd eigen vermogen van de groep zal zijn. De overdracht werd toegelicht op de laatste Algemene vergadering van april De komende maanden zal er aldus een bedrag aan coöperatief kapitaal van +/- 200 miljoen worden opgehaald. Dit cijfer is realistisch wetende dat er momenteel meer dan coöperatoren zijn die elk voor minimaal euro extra coöperatief kapitaal zullen kunnen inschrijven. Bovendien werd in de vorige kapitaaloperatie in voor 250 miljoen euro coöperatief kapitaal opgehaald en daarmee hebben de coöperatieve Kassen circa 20% van de ex-centeaklanten kunnen verwelkomen. Dit betekent echter ook dat nog steeds circa 80% ex-centeaklanten nu ook kunnen toetreden. Indien 10% of klanten coöperator worden, wordt het beoogde doel zonder problemen bereikt. Kort samengevat dient het kapitaal dat wordt opgehaald om het eigen vermogen te versterken en om te blijven voldoen aan de kapitaalvereisten na de transactie. Indien het eigen vermogen onvoldoende zou zijn (lees indien er niet voldoende coöperatief kapitaal zou zijn opgehaald) dan zal de BNB geen goedkeuring geven voor de transactie. Andere opties zullen dan dienen te worden uitgewerkt. Begin juni 2014 was er voor Lanbokas en Agricaisse samen reeds ongeveer 115 miljoen euro extra coöperatief kapitaal opgehaald. Dit bedrag moet in mindering worden gebracht van het hierboven vermelde bedrag van +/- 200 miljoen euro Vermelde documenten en voor het publiek beschikbare documenten De gecoördineerde tekst van de statuten van de CVBA Lanbokas kan bekomen worden bij het Departement Communicatie of per aan communicatie@crelan.be. De statuten kunnen ook bekomen worden op de zetel van Crelan, Sylvain Dupuislaan 251, 1070 Brussel, of via de agentschappen van Crelan. Crelan publiceert een Jaarverslag dat informatie bevat met betrekking tot de evolutie van de Groep en zijn financiële situatie. Dit Verslag is beschikbaar op de website van de bank ( Bijkomende relevante informatie over Crelan (persberichten, jaarverslagen en cijfers, geschiedenis, ) is ook beschikbaar op de website Informatie over deelnemingen LANBOKAS is aandeelhouder van de N.V. Crelan en maakt deel uit van de structuur van de Groep Crelan zoals beschreven onder punt 4.8. hierboven. Page 78 of 263

79 4.22. Financiële gegevens De financiële informatie die hieronder volgt betreft de laatste drie boekjaren van de Groep Crelan op geconsolideerde basis. Deze groep is samengesteld uit de volgende vennootshappen : - de NV Crelan, - de CVBA Lanbokas, - de CVBA Agricaisse, - de CVBA Ecupa, - de CVBA Divicas, - de CVBA Rentacas, - de CVBA Agricas, - de CVBA Interlan, - de CVBA Divilan, - de CVBA Rentalan, - de CVBA Invelan, - de CVBA Federatie van de kassen van het Landbouwkrediet, - de NV Crelan Insurance, - de NV Europabank NV, - de NV Keytrade Bank, - de NV Hypolan, Voor meer toelichting over de Groep Crelan wordt naar punt 4.1. hierboven verwezen Jaarrekening Hieronder worden tabellen opgenomen met - de geconsolideerde balans, - de geconsolideerd overzicht van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten, - deconsolideerd overzicht van de eigenvermogenswijzigingen, - kasstroomoverzichten, in verband met de laatste drie boekjaren. Page 79 of 263

80 Geconsolideerde balans Activa Noot 31/12/ /12/2011 (in EUR) Geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken , ,18 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,63 Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van 4.3. waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening , ,46 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,19 Leningen en vorderingen (met inbegrip van financiële leases) , ,58 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,17 Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reële-waardeafdekking van het , ,31 renterisico van een portefeuille Materiële vaste activa , ,69 Goodwill en andere immateriële activa , ,53 Belastingvorderingen , ,75 Actuele belastingen , ,45 Uitgestelde belastingen , ,30 Andere activa , ,95 Totaal Activa , ,45 Verplichtingen Noot 31/12/ /12/2011 (in EUR) Deposito s van centrale banken , ,00 Financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,06 Financiële verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs , ,99 Deposito s , ,52 Kredietinstellingen , ,28 Andere instellingen dan kredietinstellingen , ,24 In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties , ,21 Achtergestelde verplichtingen , ,06 Andere financiële verplichtingen , ,20 Financiële verplichtingen verbonden aan overgedragen financiële activa , ,72 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,51 Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reëlewaardeafdekking van het renterisico van een portefeuille , ,88 Voorzieningen , ,57 Belastingverplichtingen , ,43 Actuele belastingen , ,59 Uitgestelde belastingen , ,84 Andere verplichtingen , ,50 Totaal Verplichtingen , ,66 Eigen vermogen Noot 31/12/ /12/2011 (in EUR) Geplaatst kapitaal , ,00 Gestort kapitaal , ,00 Opgevraagd niet-gestort kapitaal 0,00 Andere componenten van het eigen vermogen , ,56 Reserves (met inbegrip van ingehouden winsten) , ,07 Baten uit het lopende jaar , ,27 Totaal Eigen Vermogen , ,79 Totaal verplichtingen en eigen vermogen , ,45 Page 80 of 263

81 Activa Noot 31/12/ /12/2012 (in EUR) Geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken , ,35 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,73 Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van 5.3. waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening , ,02 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,71 Leningen en vorderingen (met inbegrip van financiële leases) , ,85 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,43 Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reële-waardeafdekking van het , ,00 renterisico van een portefeuille Materiële vaste activa , ,11 Goodwill en andere immateriële activa , ,64 Belastingvorderingen , ,37 Actuele belastingen , ,53 Uitgestelde belastingen , ,84 Andere activa , ,62 Totaal Activa , ,83 Verplichtingen Noot 31/12/ /12/2012 (in EUR) Deposito s van centrale banken , ,61 Financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,50 Financiële verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs , ,74 Deposito s , ,22 Kredietinstellingen , ,89 Andere instellingen dan kredietinstellingen , ,33 In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties , ,93 Achtergestelde verplichtingen , ,14 Andere financiële verplichtingen , ,45 Financiële verplichtingen verbonden aan overgedragen financiële activa , ,91 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,90 Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reëlewaardeafdekking van het renterisico van een portefeuille , ,92 Voorzieningen , ,68 Belastingverplichtingen , ,54 Actuele belastingen , ,60 Uitgestelde belastingen , ,94 Andere verplichtingen , ,58 Totaal Verplichtingen , ,38 Eigen vermogen Noot 31/12/ /12/2012 (in EUR) Geplaatst kapitaal , ,60 Gestort kapitaal , ,60 Opgevraagd niet-gestort kapitaal 0,00 0,00 Andere componenten van het eigen vermogen , ,67 Reserves (met inbegrip van ingehouden winsten) , ,60 Baten uit het lopende jaar , ,58 Minderheidsbelangen 0,00 0,00 Totaal Eigen Vermogen , ,45 Totaal verplichtingen en eigen vermogen , ,83 De bedragen van 31/12/2012 werden gewijzigd ten gevolge van een netting van de uitgestelde belastingsvorderingen en - verplichtingen per juridische entiteit. Voor meer toelichting m.b.t. deze wijziging verwijzen wij naar noot 5.8 Page 81 of 263

82 Geconsolideerd overzicht van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Noot 31/12/ /12/2011 (in EUR) GEWONE BEDRIJFSACTIVITEITEN Financiële en exploitatiebaten en lasten , ,01 Rentebaten , ,98 Rentelasten , ,39 Dividenden , ,00 Baten uit provisies en vergoedingen , ,18 Lasten uit provisies en vergoedingen , ,96 Gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening , ,38 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden (netto) , ,23 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening (netto) , ,12 Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties , ,06 Herwaarderingen van valutakoersverschillen , ,96 Winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa ,44 829,88 Andere netto-exploitatiebaten , ,91 Administratiekosten , ,25 Personeelsuitgaven , ,30 Algemene en administratieve uitgaven , ,95 Afschrijvingen , ,28 Materiële vaste activa , ,22 Immateriële activa (andere dan goodwill) , ,06 Voorzieningen , ,12 Bijzondere waardeverminderingen , ,43 Bijzondere waardeverminderingsverliezen op financiële activa die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening , ,43 Financiële activa gewaardeerd tegen kostprijs 0,00 0,00 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,23 Leningen en vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs , ,66 Negatieve goodwill die onmiddellijk wordt opgenomen in de winst-en verliesrekening 0, ,00 TOTALE WINST OF VERLIES UIT VOORTGEZETTE BEDRIJFSACTIVITEITEN VÓÓR AFTREK VAN BELASTINGEN EN MINDERHEIDSBELANG , ,93 Belastinglasten (winstbelasting) verbonden met de winst of het verlies uit voortgezette bedrijfsactiviteiten , ,66 NETTOWINST OF -VERLIES , ,27 Overzicht van de niet-gerealiseerde resultaten Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,23 Cash flow hedges 0,00 Herwaardering van materiële vaste activa 0,00 Actuariële (verliezen)/winsten op toegezegd pensioenregelingen , ,18 Totaal van de niet-gerealiseerde resultaten (netto) , ,41 Totaal van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van het boekjaar , ,87 In de cijfers van 31/12/2011 werd het resultaat van Centea slechts voor een half jaar opgenomen, nl. vanaf de overname op 1/07/2011 Page 82 of 263

83 Geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Noot 31/12/ /12/2012 (in EUR) GEWONE BEDRIJFSACTIVITEITEN Financiële en exploitatiebaten en lasten , ,37 Rentebaten , ,85 Rentelasten , ,56 Dividenden , ,49 Baten uit provisies en vergoedingen , ,30 Lasten uit provisies en vergoedingen , ,98 Gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening , ,11 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden (netto) , ,43 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening (netto) , ,44 Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties , ,22 Herwaarderingen van valutakoersverschillen , ,82 Winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa , ,44 Andere netto-exploitatiebaten , ,57 Administratiekosten , ,56 Personeelsuitgaven , ,30 Algemene en administratieve uitgaven , ,26 Afschrijvingen , ,05 Materiële vaste activa , ,18 Immateriële activa (andere dan goodwill) , ,87 Voorzieningen , ,58 Bijzondere waardeverminderingen , ,76 Bijzondere waardeverminderingsverliezen op financiële activa die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening , ,76 Financiële activa gewaardeerd tegen kostprijs 0,00 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,09 Leningen en vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs , ,67 Negatieve goodwill die onmiddellijk wordt opgenomen in de winst-en verliesrekening 0,00 0,00 TOTALE WINST OF VERLIES UIT VOORTGEZETTE BEDRIJFSACTIVITEITEN VÓÓR AFTREK VAN BELASTINGEN EN MINDERHEIDSBELANG , ,42 Belastinglasten (winstbelasting) verbonden met de winst of het verlies uit voortgezette bedrijfsactiviteiten , ,84 NETTOWINST OF -VERLIES , ,58 Overzicht van de niet-gerealiseerde resultaten Niet-gerealiseerde resultaten die in de toekomst mogelijk in de gerealiseerde resultaten kunnen worden opgenomen Herwaardering van voor verkoop beschikbare financiële activa , ,56 Niet-gerealiseerde resultaten die nooit in de gerealiseerde resultaten zullen worden opgenomen Actuariële (verliezen)/winsten op toegezegd pensioenregelingen , ,68 Totaal van de niet-gerealiseerde resultaten (netto) , ,23 Totaal van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van het boekjaar , ,81 Page 83 of 263

84 Geconsolideerd overzicht van de eigenvermogenswijzigingen (in EUR) Aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve: voor verkoop beschikbare financiële activa Herwaarderingsreserve: actuariële winsten/verliezen bij pensioenplannen Beschikbare Reserves Onbeschikbare Reserves Openingsbalans per 1 januari , , , , ,38 Kapitaalverhoging ,00 Toe-en uittredingen coöperatoren ,15 Resultaat van het boekjaar , ,85 Uitbetaalde dividenden ,76 Uitbetaalde tantièmes ,67 Andere Transacties met aandeelhouders , , ,85 Herwaardering van de activa ,98 Uitgestelde belastingen ,49 Aangelegde waardeverminderingen ,62 Reële waarde-afdekking micro hedge ,61 Actuariële winsten/verliezen pensioenplannen ,18 Niet-aandeelhouders transacties , ,18 Eindbalans per 31 december , , , , ,23 Openingsbalans per 1 januari , , , , ,23 Kapitaalverhoging ,00 Kapitaalvermindering ,00 Toe-en uittredingen coöperatoren ,20 Resultaat van het boekjaar , ,09 Uitbetaalde dividenden ,80 Uitbetaalde tantièmes ,11 Verschillen ingevolge van minderheidsbelangen ,72 Andere , ,89 Transacties met aandeelhouders , , ,09 Herwaardering van de activa ,14 Uitgestelde belastingen ,46 Aangelegde waardeverminderingen ,24 Reële waarde-afdekking micro hedge ,08 Reële waarde-afdekking macro hedge ,28 Actuariële winsten/verliezen pensioenplannen ,68 Niet-aandeelhouders transacties , ,68 Eindbalans per 31 december , , , , ,32 De rubriek "herwaardering van de activa" bevat eveneens de verkochte en vervallen effecten (in EUR) Aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve: voor verkoop beschikbare financiële activa Herwaarderingsreserve: actuariële winsten/verliezen bij pensioenplannen Beschikbare Reserves Onbeschikbare Reserves Openingsbalans per 1 januari , , , , ,23 Kapitaalverhoging ,00 Kapitaalvermindering ,00 Toe-en uittredingen coöperatoren ,20 Uitbetaalde dividenden ,80 Uitbetaalde tantièmes ,11 Verschillen ingevolge van minderheidsbelangen ,72 Andere , ,89 Transacties met aandeelhouders , ,74 0,00 Resultaat van het boekjaar , ,09 Herwaardering van de activa ,81 Verkochte en vervallen effecten ,33 Aangelegde waardeverminderingen ,24 Reële waarde-afdekking micro hedge ,99 Reële waarde-afdekking macro hedge ,74 Winsten/verliezen m.b.t. pensioenplannen ,99 Uitgestelde belastingen , ,32 Niet-aandeelhouders transacties , , , ,09 Eindbalans per 31 december , , , , ,32 Openingsbalans per 1 januari , , , , ,32 Kapitaalverhoging ,00 Kapitaalvermindering ,00 Toe-en uittredingen coöperatoren ,33 Uitbetaalde dividenden ,24 Uitbetaalde tantièmes Transacties met aandeelhouders , ,24 0,00 Resultaat van het boekjaar , ,87 Herwaardering van de activa ,26 Verkochte en vervallen effecten ,60 Aangelegde waardeverminderingen 0,00 Reële waarde-afdekking micro hedge ,00 Reële waarde-afdekking macro hedge ,60 Winsten/verliezen m.b.t. pensioenplannen ,66 Uitgestelde belastingen , ,04 Andere , ,31 Niet-aandeelhouders transacties 0, , , , ,18 Eindbalans per 31 december , , , , ,50 Page 84 of 263

85 Kasstroomoverzicht Kasstroomoverzicht (in EUR) 31/12/ /12/2010 BEDRIJFSACTIVITEITEN Nettowinst (-verlies) , ,15 Aanpassingen om nettowinst of -verlies te doen aansluiten bij de nettokasstromen met betrekking tot bedrijfsactiviteiten , ,81 Actuele en uitgestelde belastinglasten, opgenomen in de winsten verliesrekening , ,74 Niet-gerealiseerde winst of verlies op wisselkoersverschillen , ,29 INVESTERINGS- EN FINANCIERINGSACTIVITEITEN Afschrijving , ,77 Bijzondere waardeverminderingen 0,00 0,00 Nettovoorzieningen (terugboekingen) , ,31 Nettowinst (-verlies) op de verkoop van beleggingen, i.e. tot einde looptijd aangehouden beleggingen, geassocieerde -829, ,28 deelnemingen, dochterondernemingen, materiële activa, BEDRIJFSACTIVITEITEN Netto niet-gerealiseerde winst op voor verkoop beschikbare beleggingen , ,44 Andere aanpassingen , ,00 Kasstromen uit exploitatiewinsten voor wijzigingen in bedrijfsactiva en -verplichtingen , ,96 Stijging (daling) van bedrijfactiva (met uitzondering van geldmiddelen en kasequivalenten) , ,61 Stijging (daling) van zichtrekeningen bij centrale banken , ,70 Stijging (daling) van leningen en vorderingen , ,92 Stijging (daling) van voor verkoop beschikbare activa , ,22 Stijging (daling) van financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,11 Stijging (daling) van activa-derivaten gebruikt ter afdekking , ,83 Stijging (daling) van te ontvangen baten uit financiële activa 0,00 0,00 Stijging (daling) van vaste activa en groepen activa die worden afgestoten, aangehouden voor verkoop 0,00 0,00 Stijging (daling) van andere activa (definitie balans) , ,89 Stijging (daling) van bedrijfsverplichtingen (met uitzondering van geldmiddelen en kasequivalenten) : , ,90 Stijging (daling) van voorschotten van centrale banken , ,49 Stijging (daling) van deposito's van kredietinstellingen , ,94 Stijging (daling) van deposito's van andere instellingen dan kredietinstellingen , ,90 Stijging (daling) van in schuldbewijzen belichaamde schulden , ,01 Stijging (daling) van financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,61 Stijging (daling) van verplichtingen-derivaten gebruikt ter afdekking , ,53 Stijging (daling) van te betalen lasten in verband met financiële instrumenten 0,00 0,00 Stijging (daling) van andere verplichtingen (definitie balans) , ,44 Stijging (daling) van werkkapitaal, netto , ,71 Kasstroom uit de bedrijfsactiviteiten , ,75 (Betaalde) terugbetaalde winstbelastingen , ,78 Nettokasstroom uit de bedrijfactiviteiten , ,53 Page 85 of 263

86 INVESTERINGSACTIVITEITEN (Contante betalingen om materiële activa te verwerven) , ,45 Contante ontvangsten uit de verkoop van materiële activa , ,00 (Contante betalingen om immateriële activa te verwerven) , ,85 Contante ontvangsten uit de verkoop van immateriële activa ,52 Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten , ,30 FINANCIERINGSACTIVITEITEN (Betaalde dividenden ) , ,06 Contante ontvangsten uit de uitgifte van achtergestelde verplichtingen 0,00 0,00 (Contante terugbetalingen van achtergestelde verplichtingen) , ,99 Contante ontvangsten uit de uitgifte van aandelen of andere eigen-vermogensinstrumenten , ,06 Andere contante ontvangsten uit financieringsactiviteiten 0,00 0,00 (Andere contante betalingen van financieringsactiviteiten) 0,00 0,00 Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten , ,99 Gevolgen van wisselkoerswijzigingen op geldmiddelen en kasequivalenten , ,18 NETTOSTIJGING VAN GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN , ,16 GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN AAN HET BEGIN VAN DE PERIODE , ,19 GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN AAN HET EINDE VAN DE PERIODE , ,53 Componenten van geldmiddelen en kasequivalenten Contanten , ,53 Leningen en vorderingen , ,00 Totale geldmiddelen en kasequivalenten aan het einde van de periode , ,53 Waaronder : bedrag van de geldmiddelen en kasequivalenten die door de onderneming worden aangehouden, doch niet beschikbaar zijn voor gebruik door de groep 0,00 0,00 Aanvullende informatie over de kasstromen uit de bedrijfsactiviteiten : Ontvangen rentebaten , ,85 Ontvangen dividenden , ,66 Betaalde rentelasten , ,36 Page 86 of 263

87 Kasstroomoverzicht (in EUR) 31/12/ /12/2011 BEDRIJFSACTIVITEITEN Nettowinst (-verlies) , ,27 Aanpassingen om nettowinst of -verlies te doen aansluiten bij de nettokasstromen met betrekking tot bedrijfsactiviteiten , ,27 Actuele en uitgestelde belastinglasten, opgenomen in de winsten verliesrekening , ,66 Niet-gerealiseerde winst of verlies op wisselkoersverschillen , ,96 INVESTERINGS- EN FINANCIERINGSACTIVITEITEN Afschrijving , ,28 Bijzondere waardeverminderingen 0,00 0,00 Nettovoorzieningen (terugboekingen) , ,12 Nettowinst (-verlies) op de verkoop van beleggingen, i.e. tot einde looptijd aangehouden beleggingen, geassocieerde 4.696,44-829,88 deelnemingen, dochterondernemingen, materiële activa, BEDRIJFSACTIVITEITEN Netto niet-gerealiseerde winst op voor verkoop beschikbare beleggingen , ,23 Andere aanpassingen , ,72 Kasstromen uit exploitatiewinsten voor wijzigingen in bedrijfsactiva en -verplichtingen , ,54 Stijging (daling) van bedrijfactiva (met uitzondering van geldmiddelen en kasequivalenten) , ,19 Stijging (daling) van zichtrekeningen bij centrale banken , ,49 Stijging (daling) van leningen en vorderingen , ,82 Stijging (daling) van voor verkoop beschikbare activa , ,97 Stijging (daling) van financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,80 Stijging (daling) van activa-derivaten gebruikt ter afdekking , ,79 Stijging (daling) van te ontvangen baten uit financiële activa 0,00 0,00 Stijging (daling) van vaste activa en groepen activa die worden afgestoten, aangehouden voor verkoop 0,00 0,00 Stijging (daling) van andere activa (definitie balans) , ,32 Stijging (daling) van bedrijfsverplichtingen (met uitzondering van geldmiddelen en kasequivalenten) : , ,70 Stijging (daling) van voorschotten van centrale banken , ,51 Stijging (daling) van deposito's van kredietinstellingen , ,62 Stijging (daling) van deposito's van andere instellingen dan kredietinstellingen , ,33 Stijging (daling) van in schuldbewijzen belichaamde schulden , ,44 Stijging (daling) van financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,51 Stijging (daling) van verplichtingen-derivaten gebruikt ter afdekking , ,68 Stijging (daling) van te betalen lasten in verband met financiële instrumenten 0,00 0,00 Stijging (daling) van andere verplichtingen (definitie balans) , ,85 Stijging (daling) van werkkapitaal, netto , ,49 Kasstroom uit de bedrijfsactiviteiten , ,95 (Betaalde) terugbetaalde winstbelastingen , ,19 Nettokasstroom uit de bedrijfactiviteiten , ,14 Page 87 of 263

88 INVESTERINGSACTIVITEITEN (Contante betalingen om materiële activa te verwerven) , ,79 Contante ontvangsten uit de verkoop van materiële activa , ,89 (Contante betalingen om immateriële activa te verwerven) , ,50 Contante ontvangsten uit de verkoop van immateriële activa , ,52 Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten , ,88 FINANCIERINGSACTIVITEITEN (Betaalde dividenden ) , ,43 Contante ontvangsten uit de uitgifte van achtergestelde verplichtingen 0,00 0,00 (Contante terugbetalingen van achtergestelde verplichtingen) , ,94 Contante ontvangsten uit de uitgifte van aandelen of andere eigen-vermogensinstrumenten , ,15 Andere contante ontvangsten uit financieringsactiviteiten 0,00 0,00 (Andere contante betalingen van financieringsactiviteiten) ,72 0,00 Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten , ,66 Gevolgen van wisselkoerswijzigingen op geldmiddelen en kasequivalenten , ,09 NETTOSTIJGING VAN GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN , ,64 GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN AAN HET BEGIN VAN DE PERIODE , ,53 GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN AAN HET EINDE VAN DE PERIODE , ,26 Componenten van geldmiddelen en kasequivalenten Contanten , ,26 Leningen en vorderingen , ,00 Totale geldmiddelen en kasequivalenten aan het einde van de periode , ,26 Waaronder : bedrag van de geldmiddelen en kasequivalenten die door de onderneming worden aangehouden, doch niet beschikbaar zijn voor gebruik door de groep 0,00 0,00 Aanvullende informatie over de kasstromen uit de bedrijfsactiviteiten : Ontvangen rentebaten , ,96 Ontvangen dividenden , ,00 Betaalde rentelasten , ,54 OPMERKING In verband met de kasstroomoverzicht van het jaar 2011 werd er in sectie hieronder een gecorrigeerd kasstroomoverzicht evenals een bijhorend commissarisverslag opgenomen Page 88 of 263

89 Kasstroomoverzicht (in EUR) 31/12/ /12/2012 BEDRIJFSACTIVITEITEN Nettowinst (-verlies) , ,58 Aanpassingen om nettowinst of -verlies te doen aansluiten bij de nettokasstromen met betrekking tot bedrijfsactiviteiten , ,62 Actuele en uitgestelde belastinglasten, opgenomen in de winsten verliesrekening , ,84 Niet-gerealiseerde winst of verlies op wisselkoersverschillen , ,82 INVESTERINGS- EN FINANCIERINGSACTIVITEITEN Afschrijving , ,05 Bijzondere waardeverminderingen 0,00 0,00 Nettovoorzieningen (terugboekingen) , ,58 Nettowinst (-verlies) op de verkoop van beleggingen, i.e. tot einde looptijd aangehouden beleggingen, geassocieerde , ,44 deelnemingen, dochterondernemingen, materiële activa, BEDRIJFSACTIVITEITEN Netto niet-gerealiseerde winst op voor verkoop beschikbare beleggingen , ,56 Andere aanpassingen , ,98 Kasstromen uit exploitatiewinsten voor wijzigingen in bedrijfsactiva en -verplichtingen , ,21 Stijging (daling) van bedrijfactiva (met uitzondering van geldmiddelen en kasequivalenten) , ,64 Stijging (daling) van zichtrekeningen bij centrale banken , ,78 Stijging (daling) van leningen en vorderingen , ,21 Stijging (daling) van voor verkoop beschikbare activa , ,48 Stijging (daling) van financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,10 Stijging (daling) van activa-derivaten gebruikt ter afdekking , ,18 Stijging (daling) van te ontvangen baten uit financiële activa 0,00 0,00 Stijging (daling) van vaste activa en groepen activa die worden afgestoten, aangehouden voor verkoop 0,00 0,00 Stijging (daling) van andere activa (definitie balans) , ,78 Stijging (daling) van bedrijfsverplichtingen (met uitzondering van geldmiddelen en kasequivalenten) : , ,73 Stijging (daling) van voorschotten van centrale banken , ,39 Stijging (daling) van deposito's van kredietinstellingen , ,20 Stijging (daling) van deposito's van andere instellingen dan kredietinstellingen , ,45 Stijging (daling) van in schuldbewijzen belichaamde schulden , ,28 Stijging (daling) van financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,44 Stijging (daling) van verplichtingen-derivaten gebruikt ter afdekking , ,39 Stijging (daling) van te betalen lasten in verband met financiële instrumenten 0,00 0,00 Stijging (daling) van andere verplichtingen (definitie balans) , ,32 Stijging (daling) van werkkapitaal, netto , ,09 Kasstroom uit de bedrijfsactiviteiten , ,29 (Betaalde) terugbetaalde winstbelastingen , ,81 Nettokasstroom uit de bedrijfactiviteiten , ,48 Page 89 of 263

90 INVESTERINGSACTIVITEITEN (Contante betalingen om materiële activa te verwerven) , ,78 Contante ontvangsten uit de verkoop van materiële activa , ,42 (Contante betalingen om immateriële activa te verwerven) , ,25 Contante ontvangsten uit de verkoop van immateriële activa 0, ,57 Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten , ,04 FINANCIERINGSACTIVITEITEN (Betaalde dividenden ) , ,91 Contante ontvangsten uit de uitgifte van achtergestelde verplichtingen 0,00 0,00 (Contante terugbetalingen van achtergestelde verplichtingen) , ,92 Contante ontvangsten uit de uitgifte of terugbetaling van aandelen of andere eigen-vermogensinstrumenten , ,60 Andere contante ontvangsten uit financieringsactiviteiten 0,00 0,00 (Andere contante betalingen van financieringsactiviteiten) , ,72 Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten , ,95 Gevolgen van wisselkoerswijzigingen op geldmiddelen en kasequivalenten , ,35 NETTOSTIJGING VAN GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN , ,49 GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN AAN HET BEGIN VAN DE PERIODE , ,26 GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN AAN HET EINDE VAN DE PERIODE , ,40 Componenten van geldmiddelen en kasequivalenten Contanten , ,65 Leningen en vorderingen , ,75 Totale geldmiddelen en kasequivalenten aan het einde van de periode , ,40 Waaronder : bedrag van de geldmiddelen en kasequivalenten die door de onderneming worden aangehouden, doch niet beschikbaar zijn voor gebruik door de groep 0,00 0,00 Aanvullende informatie over de kasstromen uit de bedrijfsactiviteiten : Ontvangen rentebaten , ,69 Ontvangen dividenden , ,49 Betaalde rentelasten , , Algemene commentaar bij de evolutie van de balans en de resultatenrekening Commentaar bij de evolutie van de balans Het balanstotaal daalt met 182 mio EUR tot ,7 mio EUR. Langs de actiefzijde dalen de geldmiddelen en tegoeden bij de centrale banken met 104 mio EUR. Dit is het gevolg van de politiek van de bank om terug meer te investeren in overheids- en bedrijfsobligaties met een laag risico. Hierdoor stijgt de portefeuille voor verkoop beschikbare activa met 428,6 mio EUR. De leningen en vorderingen dalen met 303,6 mio EUR, een daling die het gevolg is van een algemene daling van de kredietproductie op de Belgische markt en een zeer competitieve markt voor hypothecaire kredieten. Langs de passiefzijde zien we vooral een toename van de deposito's met 939,7 mio EUR. Hierin zit een toename van 887,4 mio EUR van de cliëntendeposito's. Deze toename situeert zich vooral op de spaardeposito's en de zichtrekeningen en reflecteert de sterke productie van Crelan en het toegenomen sparen op de Belgische markt. Overige financiële passiva dalen met 121,9 mio EUR. In 2012 waren er een nl. een groot aantal financiële transacties ten overstaan van klanten die wachtten op verwerking, per einde 2013 waren het meerendeel van de deze transacties afgehandeld. De financiële verplichtingen verbonden aan overgedragen activa dalen met 669 mio EUR ten gevolge van een daling in de repurchase agreements (repo's) aangegaan door Crelan. Het eigen vermogen onder IFRS daalt met 140,9 mio EUR tot 1.137,6 mio EUR. De voornaamste reden voor deze daling is de terugbetaling, met de goedkeuring van de Nationale Bank van België, van een tweede schijf van 125 mio EUR aan de Franse aandeelhouder. Dit bedrag werd ter beschikking gesteld voor de overname van Centea. Page 90 of 263

91 Algemene commentaar bij de evolutie van de resultatenrekening Financiële en exploitatiebaten en -lasten Het renteresultaat (rentebaten t.o.v. rentelasten) stijgt in 2013 met 28,7 mio EUR om te komen tot 334,7 mio EUR per einde De belangrijkste impact situeert zich op niveau van het resultaat op dekkingsverrichtingen (+82,2 mio EUR) en financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden (- 33,8 mio EUR) binnen Crelan NV. Deze impacten zijn het gevolg van de stopzetting van een aantal afdekkingstransacties in de loop van Deze afdekkingstransacties werden stopgezet omdat ze als indekking fungeerden op een deel van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa. Deze portefeuille werd in de loop van 2012 aanzienlijk ingekrompen om de openstaande posities ten overstaan van de landen van de Eurozone (voornamelijk België) terug te dringen. De afbouw van deze portefeuille resulteerde ook in een daling van de renteopbrengsten uit de voor verkoop beschikbare financiële activa met 18,6 mio EUR. De ontvangen commissies stegen in de loop van 2013 met 6,6 mio EUR ten gevolge van sterke commerciële prestaties op gebied van buiten balans producten (fondsen en notes) en financiële dienstverlening. Anderzijds stegen de betaalde commissies met 12,5 mio EUR ten gevolge van een stijging van de vergoeding betaald aan de zelfstandige agenten voor de omlopen en productie die door hen gerealiseerd werden. De gerealiseerde winsten op financiële activa die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd dalen met 61,5 mio EUR (cf. de afbouw van de portefeuille in de loop van 2012). Het resultaat in 2012 lag veel hoger aangezien toen een aanzienlijk deel van de portefeuille werd verkocht (zie boven). Het verlies op de aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties is gerelateerd aan een wijziging van de waarderingmethode van de derivaten. In 2012 werden deze gewaardeerd aan de Euribor-curve, maar omwille van de huidige marktomstandigheden werden deze in de loop van 2013 gewaardeerd aan de Eonia-curve. De impact op het resultaat van deze wijziging van curve in 2013 bedroeg -5 mio EUR. Administratiekosten en afschrijvingen Dankzij een doorgedreven bewaking van de kosten daalden de administratiekosten in 2013 met 4,1 mio EUR. De afschrijvingskosten stegen met 3,8 mio EUR ten gevolge van de afschrijvingen op de investeringen die werden gedaan met het oog op de integratie. Voorzieningen en bijzondere waardeverminderingen De kost van de voorzieningen stijgt met 2,8 mio EUR. Deze stijging is voornamelijk gerelateerd aan een toename van de technische voorzieningen voor de verzekeringsactiviteit. De winst van 9,5 mio op de bijzondere waardeverminderingen van de voor verkoop beschikbare financiële activa is het gevolg van een betere kredietwaardigheid van de belegginsportefeuille van de bank. De stijging van de waardeverminderingen voor leningen en vorderingen reflecteert het slechtere economische klimaat dat ook weegt op de Belgische kredietportefeuilles. Belastinglasten Grosso modo daalde de belastinglast met 12,1 mio EUR. Deze daling is voornamelijk het gevolg van een lagere belastbare basis in hoofde van Crelan NV. Het resultaat van Crelan NV bleef op pijl ten gevolge van een meerwaarde gerealiseerd in het kader van de fusie, maar het operationeel resultaat viel lager uit Boekhoudkundige methode en gehanteerde waarderings- en andere grondslagen Overeenstemmingsverklaring IAS/IFRS De geconsolideerde jaarrekeningen van de in de Europese Unie beursgenoteerde vennootschappen moeten vanaf 1 januari 2006, met openingsbalans 1 januari 2005, worden opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards ( IFRS ) zoals aanvaard door de Europese Unie. In verscheidene landen, waaronder België, werd door de nationale regelgevers bepaald dat alle financiële instellingen die een geconsolideerde jaarrekening opstellen dit eveneens volgens IFRS moeten doen, onafhankelijk van het feit of zij beursgenoteerd zijn of niet. Derhalve maakt ook de Groep Crelan geconsolideerde cijfers op volgens de IFRS-normen zoals aanvaard door de Europese Unie. Page 91 of 263

92 De geconsolideerde jaarrekening (periodieke rapportering) werd opgesteld in overeenstemming met de op balansdatum van toepassing zijnde IAS- en IFRS-normen zoals aanvaard door de Europese Unie. Overzicht van de belangrijkste gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving 1. Algemeen De geconsolideerde jaarrekening van de Groep Crelan werd opgesteld per 31 december De verslagdatum is identiek voor alle geconsolideerde entiteiten. De waarderingsgrondslagen die werden gebruikt voor de opmaak van de geconsolideerde financiële staten per 31 december 2013 zijn consistent met deze die werden toegepast per 31 december De geconsolideerde jaarrekening werd opgesteld volgens het historische kostprijsconcept, doch gewijzigd voor de voor handelsdoeleinden aangehouden financiële activa en financiële verplichtingen, de voor verkoop beschikbare financiële activa en de derivaten. Zowel de functionele valuta als de presentatievaluta is de euro. De opmaak van de financiële staten in overeenstemming met IFRS vereist een aantal boekhoudkundige schattingen en beoordelingen vanwege het management. De voornaamste bronnen van schattingsonzekerheden worden hierna besproken. 2. Consolidatie 2.1. Consolidatieperimeter Zoals reeds eerder aangegeven vormen De NV Crelan en de erkende coöperatieve Kassen CVBA Lanbokas en CVBA Agricaisse, een federatie van kredietinstellingen, waarvan de NV Crelan de centrale instelling is. De acht regionale coöperatieve vennootschappen vervolledigen de coöperatieve verankering van de Groep en in hun statuten staat tevens de solidariteit met de verbintenissen van de andere entiteiten gestipuleerd. Vanuit die optiek fungeert deze coöperatieve structuur op boekhoudkundig vlak als moederonderneming van de Groep Crelan. Daarnaast wordt de Groep Crelan vervolledigd door de ondernemingen waarin Crelan NV meer dan 50% van de stemrechten bezit. Tot slot behoort ook de SPV Hypolan tot de consolidatieperimeter aangezien Crelan is blootgesteld aan de meerderheid van de risico's en de opbrengsten van de SPV. De consolidatieperimeter van de Groep Crelan bestaat bijgevolg uit de volgende entiteiten : Crelan NV Coöperatieve Deposito- en Kredietkas voor de Landbouw, verkort : Lanbokas CVBA Caisse Coopérative de Dépôts et de Crédit Agricole, verkort : Agricaisse SCRL Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet CVBA Regionale kassen : - Divilan CVBA - Interlan CVBA - Invelan CVBA - Rentalan CVBA - Rentacas SCRL - Agricas SCRL - Divicas SCRL - Ecupa SCRL Crelan Insurance NV Hypolan NV Subconsolidatie Groep Europabank - Europabank NV - EB-Lease NV Subconsolidatie Groep Keytrade - Keytrade Bank België NV - Keytrade Bank Luxembourg SA - RealLease NV Page 92 of 263

93 2.2. Consolidatiemethode Een dochtermaatschappij is een entiteit waarover de Groep zeggenschap heeft. Zeggenschap wordt gedefinieerd als de macht om direct of indirect het financiële en operationele beleid van een entiteit te sturen teneinde voordelen te verkrijgen uit haar activiteiten. Een dochteronderneming wordt integraal geconsolideerd vanaf de datum waarop voor het eerst sprake is van zeggenschap. De baten en de lasten van een dochteronderneming worden in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen tot de datum waarop de Groep geen zeggenschap meer uitoefent. Bij de opmaak van de geconsolideerde jaarrekening integreert de Groep Crelan de jaarrekening van alle te consolideren entiteiten post voor post, door gelijke posten van activa, verplichtingen, eigen vermogen, baten en lasten bij elkaar op te tellen. Om te bekomen dat de geconsolideerde jaarrekening van de Groep informatie verschaft alsof het de jaarrekening van een afzonderlijke economische entiteit betreft, worden volgende stappen uitgevoerd: - De boekwaarde van de investering in elke dochteronderneming en het aandeel in het eigen vermogen van elke dochtermaatschappij worden volledig geëlimineerd; - Saldi en transacties binnen de Groep, waaronder baten, lasten en dividenden, worden volledig geëlimineerd; - Winsten en verliezen uit transacties binnen de Groep die zijn opgenomen in de activa, worden volledig geëlimineerd; - De tijdelijke verschillen die ontstaan uit de eliminatie van winsten en verliezen uit transacties binnen de Groep zijn onderhevig aan IAS 12 Winstbelastingen. 3. Transactiedatum en afwikkelingsdatum Alle financiële verplichtingen van de Groep Crelan, andere dan derivaten, worden steeds in de balans opgenomen op de afwikkelingsdatum. Alle aan- en verkopen van financiële activa, die moeten worden afgewikkeld binnen het tijdsbestek dat door regelgeving of een marktconventie is vastgesteld, worden in de balans opgenomen op de afwikkelingsdatum, de datum waarop een actief aan of door de groep Crelan wordt geleverd. 4. Financiële activa De Groep Crelan waardeert financiële activa op basis van het doel van het aangaan van de transacties. De waardering en de allocatie van de resultaten hangen af van de IFRS-categorie waartoe de financiële activa behoren, namelijk: (1) leningen en vorderingen; (2) financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden en (3) voor verkoop beschikbare financiële activa. De gebruikte IFRS-categorie bepaalt de waardering en de allocatie van de resultaten als volgt : 4.1. Leningen en vorderingen Waardering De categorie leningen en vorderingen omvat vooreerst leningen en al de hieraan gerelateerde vorderingen op banken en cliënten dewelke de Groep Crelan heeft geïnitieerd door rechtstreeks geld te verschaffen aan de ontlener. Vallen eveneens onder leningen en vorderingen, de schuldtitels waarvoor geen actieve markt bestaat. De door de bank toegestane leningen zijn niet overdraagbaar, zijn niet genoteerd op een actieve markt en hun toekomstige kasstromen zijn vast of bepaalbaar. Leningen en vorderingen worden bij eerste opname gewaardeerd tegen de reële waarde vermeerderd met de transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van het financiële actief. Na eerste opname worden leningen en vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieve rentemethode. Bij het bepalen van de toekomstige kasstromen wordt rekening gehouden met initiële kosten die direct toewijsbaar zijn aan het verwerven van het leningdossier. Deze kosten worden gespreid over de looptijd van de lening, waarbij de periodieke amortisatie, bepaald op basis van de effectieve rente wordt verwerkt als renteresultaat. Page 93 of 263

94 De toekomstige kasstromen die in aanmerking worden genomen in het geval van kredieten met vaste rentevoet en variabele rentevoet zijn alle contractueel gekende kasstromen bij de initiële opname van het krediet. Voor leningen met een variabele rentevoet wordt ervan uitgegaan dat de toekomstige kasstromen niet zullen wijzigen. Op het moment van rente-aanpassing wordt de effectieve rentevoet herberekend. De (gewijzigde) toekomstige kasstromen worden dan aan de hand van deze nieuwe effectieve rentevoet verdisconteerd om tot eenzelfde geamortiseerde kostprijs te komen. In het geval van kredieten met herzienbare rentevoeten is het terugbetalingschema, gebruikt voor het afschrijven van de productiecommissie, gebaseerd op de huidige cliëntrente zowel voor de periode vóór rentevoetherziening dan voor de periode ná rentevoetherziening. Bijzondere waardeverminderingen Algemeen De groep beoordeelt regelmatig en op elke balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Een bijzondere waardevermindering op een lening of een groep van leningen wordt toegepast van zodra er objectieve aanwijzingen zijn dat niet alle contractuele verschuldigde bedragen zullen worden terugbetaald ten gevolge van een of meer gebeurtenissen na het bekomen van het actief en dewelke een effect hebben op de geschatte toekomstige kasstromen van de lening of een groep van leningen. Bijzondere waardeverminderingen worden opgenomen op een correctierekening binnen de rubriek leningen en vorderingen en worden aldus niet rechtstreeks op de desbetreffende kredietdossiers geboekt. Wanneer een vordering niet meer kan geïnd worden en alle waarborgen en garanties werden uitgewonnen, wordt deze onmiddellijk afgeboekt tegen de hiervoor aangelegde voorziening voor bijzondere waardevermindering. Eventuele intresten die nog geïnd worden nadat de vordering volledig afgeboekt is, worden in het resultaat opgenomen. Zodra een financieel actief of een groep van vergelijkbare financiële activa een bijzonder waardeverminderingsverlies heeft ondergaan, worden de rentebaten daarna opgenomen op basis van de rentevoet die is gebruikt bij de contante waardeberekening voor het bepalen van het bijzondere waardeverminderingsverlies. Indien het bedrag van de bijzondere waardevermindering in een volgende periode afneemt en de daling objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die na de afboeking plaatsvond, wordt het voorheen opgenomen bijzondere waardeverminderingsverlies geheel of gedeeltelijk teruggenomen. Het teruggenomen bedrag wordt in de winst- en verliesrekening opgenomen. Bijzondere waardevermindering op individuele basis De groep Crelan beoordeelt eerst op individuele basis of er objectieve aanwijzingen zijn voor een bijzondere waardevermindering. Indien er voor individuele leningen en vorderingen objectieve aanwijzingen zijn dat er een bijzonder waardeverminderingsverlies is opgetreden, wordt dit verliesbedrag bepaald als het verschil tussen enerzijds de boekwaarde van het actief en anderzijds de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen (met uitzondering van de toekomstige kredietverliezen), contant gemaakt tegen de oorspronkelijke effectieve rentevoet van het actief. De boekwaarde van vorderingen op banken en vorderingen op klanten wordt verminderd door de aanleg van een voorziening die ten laste wordt genomen van de winst- en verliesrekening. De schatting van de toekomstige kasstromen gebeurt op basis van historische gegevens en deskundige ervaring. Bijzondere waardevermindering op collectieve basis Een bestaande maar niet gerapporteerde ( incurred but not reported, IBNR) waardevermindering op leningen en vorderingen wordt aangelegd wanneer er objectieve aanwijzingen zijn van verliezen zonder dat er voor deze leningen en vorderingen reeds een bijzondere waardevermindering werd geallocceerd. Page 94 of 263

95 De IBNR waardevermindering wordt geschat op basis van verschillende factoren: de historische gegevens van verliezen bij vergelijkbare kredietrisico s, mogelijke betalingsmoeilijkheden bij vergelijkbare kredietrisico s, het huidige economische klimaat en diverse macro-economische parameters. Als er geen aanwijzingen zijn voor een bijzondere waardevermindering op individuele basis, neemt de Groep Crelan activa op in een portefeuille met vergelijkbare kredietrisico s (zoals het soort actief, de externe rating, de bedrijfstak, het onderpand en andere objectieve beoordelingsgronden) en vergelijkbare interne en externe indicatoren (zoals een betalingsachterstand, een daling van de marktprijs van immobiliën of een landbouwcrisis). De Groep onderscheidt vier grote portefeuilles: landbouw, ondernemingen, woonkredieten en consumptiekredieten. Aan de hand van historische ervaring van kredietverliezen en het niveau van betalingsachterstand bepaalt de Groep voor elke collectieve portefeuille een bijzondere waardevermindering. Activa waarvoor op individuele basis een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt opgenomen, worden niet betrokken bij een collectieve beoordeling op bijzondere waardevermindering. Bijzondere waardeverminderingen Actualisatie De bijzondere waardevermindering wordt geraamd aan de hand van de actualisatie van verwachte toekomstige kasstromen. Deze actualisatie heeft uitsluitend betrekking op de te recupereren bedragen en gebeurt tegen de oorspronkelijke effectieve rentevoet. Het inningsritme tijdens de terugvorderingsperiode wordt bepaald op basis van ervaringsgegevens en de historische evolutie van de opgezegde leningen en vorderingen met vergelijkbare kredietrisico s. Per groep van leningen en vorderingen worden de terug te vorderen bedragen opgesplitst in opeenvolgende kasstromen dewelke geactualiseerd worden tegen de gemiddelde rentevoet van de betrokken leningen en vorderingen. Het actualisatie-effect wordt in rekening gebracht om zo het bedrag van de bijzondere waardevermindering te bepalen Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden De Groep classificeert een financieel actief als aangehouden voor handelsdoeleinden indien het: - verworven of aangegaan is hoofdzakelijk met het doel dit actief op korte termijn te verkopen of terug te kopen; - deel uitmaakt van geïdentificeerde financiële instrumenten die gezamenlijk worden beheerd en waarvoor aanwijzingen bestaan van een recent, feitelijk patroon van winstnemingen op korte termijn; - een derivaat is dat niet in een afdekkingsrelatie wordt gebruikt. Eigen vermogensinstrumenten, schuldbewijzen en andere vastrentende effecten en derivaten die worden verworven met de bedoeling op korte termijn winsten te genereren, worden beschouwd als financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden. Activa aangehouden voor handelsdoeleinden worden bij eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde en blijven eveneens na eerste opname gewaardeerd aan reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in winst- en verliesrekening. Transactiekosten worden onmiddellijk in de resultatenrekening opgenomen. Ontvangen rente op financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden wordt opgenomen in het renteresultaat. Dividenden op financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden worden in de resultatenrekening opgenomen op het moment dat de entiteit het recht heeft verkregen op ontvangst van de betaling Financiële activa tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Een financieel actief wordt aangemerkt als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening ( Fair Value Option ) indien hierdoor een inconsistentie in waardering of opname ( accounting mismatch ) wordt geëlimineerd of aanzienlijk Page 95 of 263

96 wordt beperkt die anders zou ontstaan uit de waardering van deze activa of uit de opname van de winsten en verliezen hierop op basis van verschillende grondslagen Voor verkoop beschikbare financiële activa Voor verkoop beschikbare financiële activa zijn niet-afgeleide financiële activa die niet worden geclassificeerd als (1) leningen en vorderingen of (2) financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden. De Groep Crelan brengt alle beleggingseffecten met een vaste vervaldag die kunnen aangehouden worden tot einde looptijd onder in de categorie voor verkoop beschikbare financiële activa. De groep beschouwt eveneens als voor verkoop beschikbare financiële activa de voor onbepaalde duur aangehouden beleggingseffecten, dewelke kunnen worden verkocht omwille van liquiditeitsbehoeften of bij veranderingen in de rentevoeten, de wisselkoersen of de aandelenprijzen. Voor verkoop beschikbare financiële activa worden bij eerste opname tegen reële waarde (inclusief transactiekosten) gewaardeerd. Na eerste opname worden voor verkoop beschikbare financiële activa eveneens gewaardeerd tegen reële waarde waarbij niet-gerealiseerde winsten of verliezen uit reële waardeschommelingen in het eigen vermogen worden verwerkt, totdat het financiële actief niet langer wordt opgenomen. Ontvangen rente op voor verkoop beschikbare activa wordt opgenomen in het renteresultaat. Dividenden op voor verkoop beschikbare eigen-vermogensinstrumenten worden in de resultatenrekening opgenomen op het moment dat de entiteit het recht heeft verkregen op ontvangst van de betaling Waardeverminderingen op financiële activa Een waardevermindering moet worden opgemaakt wanneer er een objectieve aanwijzing van waardevermindering bestaat die het gevolg is van één of meerdere gebeurtenissen die tot stand kwamen na de aanschaffing van de betreffende effecten. Er worden geen waardeverminderingen aangelegd voor de effecten gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening. Voor eigen vermogeninstrumenten vormt een duurzame of significante waardedaling van de betreffende titel een objectieve aanwijzing. Voor schuldbewijzen vormt een significante verslechtering van het kredietrisico, die tot uiting komt via een risico op niet-inning, een objectieve aanwijzing. Voor de eigen vermogeninstrumenten hanteert de Group Crelan kwantitatieve factoren als indicator van mogelijke waardeverminderingen. Het gaat voornamelijk om een waardedaling van minstens 30% gedurende een periode van 6 opeenvolgende maanden. Ook factoren als financiële moeilijkheden van de emittent, perspectieven op korte termijn,... worden in rekening genomen. Bovenop voormelde criteria wordt een waardevermindering toegepast bij een waardedaling van meer dan 50% of gedurende een periode van minstens 3 jaar. Voor de schuldbewijzen worden de criteria toegepast die van toepassing zijn op leningen en vorderingen. Een waardevermindering wordt maar in rekening genomen voor het deel van het geïnvesteerde bedrag dat niet zal kunnen gerecupereerd worden: voor effecten gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs wordt de waardevermindering geboekt via een aparte rekening in resultaat, met een mogelijke terugname in geval van objectieve aanwijzingen van later herstel; voor de voor verkoop beschikbare financiële activa wordt de waardevermindering geboekt via een transfer van het gecumuleerde verwachte verlies vanuit het eigen vermogen naar het resultaat. In geval van een later herstel kan de waardevermindering worden teruggenomen voor de schuldbewijzen. 5. Financiële verplichtingen Onder financiële verplichtingen wordt verstaan de financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden, schulden aan kredietinstellingen, schulden aan cliënten, de in schuldbewijzen belichaamde schulden, de achtergestelde schulden en de overige financieringen. Page 96 of 263

97 De waardering en de allocatie van de resultaten hangen af van de IFRS-categorie waartoe de financiële verplichtingen behoren, namelijk (1) financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden en (2) overige financiële verplichtingen Financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden. De Groep classificeert een financiële verplichting als aangehouden voor handelsdoeleinden indien het: - verworven of aangegaan is hoofdzakelijk met het doel deze verplichting op korte termijn te verkopen of terug te kopen; - deel uitmaakt van geïdentificeerde financiële instrumenten die gezamenlijk worden beheerd en waarvoor aanwijzingen bestaan van een recent, feitelijk patroon van winstnemingen op korte termijn; - een derivaat is dat niet in een afdekkingsrelatie wordt gebruikt. Bij eerste opname worden de financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden opgenomen aan reële waarde en vervolgens worden de reële waardeschommelingen verwerkt in de winst- en verliesrekening Overige financiële verplichtingen De overige financiële verplichtingen omvatten schulden aan kredietinstellingen, schulden aan cliënten, de in schuldbewijzen belichaamde schulden, de achtergestelde schulden en de overige financieringen. Het betreft meer bepaald de uitstaande saldi op zicht- of termijnrekeningen van andere kredietinstellingen bij de Groep Crelan, de zichtdeposito s, de termijndeposito s en de spaarrekeningen van klanten, alsook de (achtergestelde) depositocertificaten. De financiële verplichtingen worden bij eerste opname gewaardeerd tegen de reële waarde vermeerderd met rechtstreeks toewijsbare transactiekosten. Vervolgens worden de financiële verplichtingen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieverentemethode. De periodieke amortisatie wordt in de winst- en verliesrekening verwerkt als rentelast. 6. Reële waarde van financiële activa en verplichtingen De reële waarde van financiële activa en verplichtingen is de genoteerde prijs van deze of identieke activa en verplichtingen op een actieve markt (Level 1). Indien er voor een financieel instrument geen actieve markt is, wordt de reële waarde bepaald aan de hand van een contante-waardeberekening gebaseerd op observeerbare marktgegevens (Level 2). Indien een reële waardebepaling uitsluitend op basis van observeerbare marktgegevens niet mogelijk is, wordt de reële waarde bepaald met behulp van niet-observeerbare gegevens (Level 3). 7. Verkoop- en terugkoopovereenkomsten van effecten De effecten die verbonden zijn aan een terugkoopovereenkomst (repo) blijven op de actiefzijde van de balans. De schuld die voortvloeit uit de verplichting tot terugkoop van de activa bevindt zich op de passiefzijde van de balans in schulden aan kredietinstellingen of schulden aan andere dan kredietinstellingen, afhankelijk van de tegenpartij. De effecten die verbonden zijn aan een terugverkoopovereenkomst (reverse repo) worden niet opgenomen in de balans. De uitgeleende geldmiddelen echter worden op de actiefzijde van de balans ingeschreven als vorderingen op kredietinstellingen of vorderingen op andere dan kredietinstellingen, afhankelijk van de tegenpartij. Het verschil tussen de verkoop- en terugkoopprijs van de effecten wordt verwerkt als renteresultaat, gespreid over de looptijd van de overeenkomst. 8. Saldering van een financieel actief en een financiële verplichting Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd en het nettobedrag wordt uitsluitend in de balans opgenomen indien de Groep een in rechte afdwingbaar recht heeft om de opgenomen bedragen te salderen en voornemens is om hetzij de verplichting op nettobasis af te wikkelen, ofwel om het actief te realiseren op hetzelfde moment dat de verplichting wordt afgewikkeld. Page 97 of 263

98 9. Derivaten en afdekkingstransacties 9.1. Opname en waardering Derivaten zijn financiële instrumenten waarvan de waarde wijzigt als gevolg van veranderingen in onderliggende waarde (rentevoet, wisselkoers, index, aandeel), die weinig of geen netto aanvangsinvestering vergen en die worden afgewikkeld op een tijdstip in de toekomst. Derivaten zijn financiële instrumenten, zoals bijvoorbeeld swaps, termijncontracten, futures en opties (geschreven en gekochte). De eerste opname van alle derivaten geschiedt tegen hun reële waarde. Na de eerste opname worden de waardeveranderingen in de reële waarde (exclusief gelopen intresten) opgenomen in de winst- en verliesrekening. De gelopen rente wordt pro rata temporis in de winst- en verliesrekening verwerkt. De groep classificeert derivaten als volgt: - Derivaten die geen afdekkingsderivaten zijn worden aangehouden als financiële activa of financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden; of - Afdekkingsderivaten Afdekkingstransacties Bij afsluiten van het derivaat wordt het contract opgenomen als een reële waardeafdekking, zijnde de afdekking van het risico van veranderingen in de reële waarde van een opgenomen actief of verplichting. De groep onderscheidt reële waardeafdekking van een individueel actief of individuele verplichting ( micro-hedging ) en reële-waardeafdekking van portefeuilleafdekkingen van renterisico s ( macro-hedging ). In het laatste geval definieert de groep een groep van afdekkingsinstrumenten ter afdekking van het renterisico van een groep van financiële activa en/of verplichtingen. Documentatie De afdekkingsderivaten voldoen aan de voorwaarden en criteria voor afdekkingsinstrumenten opgelegd door IAS 39. De afgedekte activa en/of verplichtingen voldoen aan de voorwaarden en criteria van afgedekte posities opgelegd door IAS 39. Bij het aangaan van de afdekkingstransactie wordt de afdekkingsrelatie formeel aangewezen en gedocumenteerd, evenals de doelstelling van de Groep ten aanzien van het risicobeheer en de strategie bij het aangaan van de afdekkingsrelatie. De documentatie bevat een aanduiding van het (de groep van) afdekkingsinstrument(en), de afgedekte positie(s), de aard van het af te dekken risico en hoe de groep zal bepalen of het (de groep van) afdekkingsinstrument(en) effectief is bij het compenseren van het risico van veranderingen in de reële waarde van de afgedekte positie(s). Efficiëntietesten De Groep gaat uitsluitend afdekkingstransacties aan die bij de start en eveneens naar verwachting in de daaropvolgende perioden zeer effectief zullen zijn voor wat betreft het compenseren van aan het afgedekte risico toe te schrijven veranderingen in reële waarde. De werkelijke effectiviteit van de afdekkingstransacties wordt op trimestriële basis bepaald. Het resultaat van de verhouding tussen de reële waardeschommeling van het (de groep van) afdekkingsinstrument(en) en de afgedekte positie(s) dient binnen een bereik van procent te vallen. Indien dit niet het geval is, wordt de afdekkingsrelatie stop gezet. Waardering De winst of het verlies ten gevolge van reële waardeschommelingen van het (de portefeuille van) afdekkingsinstrument(en) wordt onmiddelijk in de resultatenrekening opgenomen. De winst of het verlies van de afgedekte positie(s) toe te rekenen aan het afgedekte risico leidt enerzijds tot een aanpassing van de boekwaarde van de afgedekte positie(s) en wordt anderzijds in de resultatenrekening opgenomen. Aldus worden de reële waardeschommelingen in de resultatenrekening voortvloeiend uit het (de portefeuille van) afdekkingsinstrument(en) enerzijds en de Page 98 of 263

99 afgedekte positie(s) anderzijds geheel of gedeeltelijk gecompenseerd en wordt eventuele ineffectiviteit van de afdekkingsrelatie in resultaat verwerkt. Indien een afdekkingsrelatie niet langer voldoet aan de criteria voor afdekkingstransacties zoals gedefinieerd door IAS 39, wordt de afdekkingsrelatie prospectief stop gezet. De afdekkingsderivaten worden geherclassificeerd naar Financiële activa of verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden. De boekwaarde van de afgedekte positie(s) wordt verder behandeld zoals deze onder IFRS behandeld zou worden zonder afdekkingsrelatie. De op de balans gepresenteerde reële waardeschommelingen uit het verleden worden gespreid over de resterende looptijd van de afgedekte positie(s) ten laste van het resultaat genomen. De rentebaten en lasten uit afdekkingsinstrumenten enerzijds en afgedekte posities anderzijds worden in renteresultaat verwerkt. 10. Materiële vaste activa De Groep verwerkt materiële vaste activa volgens het kostprijsmodel. Dit betekent dat materiële vaste activa in de balans worden opgenomen tegen kostprijs (inclusief de rechtstreeks toerekenbare kosten van de aanschaffing), verminderd met de geaccumuleerde afschrijvingen en eventuele geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingen. De kostprijs is het bedrag dat werd betaald om het actief te verwerven, verhoogd met alle rechtstreeks toerekenbare kosten die werden gemaakt om het actief op de bedoelde locatie en/of in de bedoelde staat te brengen. Het af te schrijven bedrag van een actief betreft zijn kostprijs verminderd met zijn restwaarde. In de praktijk is de restwaarde meestal onbeduidend. Indien dit het geval is, besliste de groep geen rekening te houden met de restwaarde bij het bepalen van het af te schrijven bedrag. De afschrijvingen worden toegewezen over de verwachte gebruiksduur van het actief. De geschatte gebruiksduur van een actief wordt op elke balansdatum herbekeken. Terreinen en kunstwerken worden niet afgeschreven, maar zijn onderhevig aan bijzondere waardeverminderingen. Ieder bestanddeel van een materieel vast actief met een substantiële kostprijs in relatie tot de totale kostprijs van het actief wordt afzonderlijk afgeschreven ( component approach ). De afschrijvingskosten over elke periode worden opgenomen in de winst- en verliesrekening. De groep gebruikt volgende afschrijvingstermijnen: Gebouwen Ruwbouw niet-commerciële gebouwen Inrichting niet-commerciële gebouwen Ruwbouw commerciële gebouwen Inrichting commerciële gebouwen Hardware Installaties Koffers Lichtreclames Machines en materiaal Meubilair Rollend Materieel 33 jaar 10 jaar jaar 9 10 jaar 5 jaar 10 jaar jaar 3 5 jaar 3 5 jaar 10 jaar 4 5 jaar Uitgaven voor onderhoud en herstellingen worden als last opgenomen in de winst- en verliesrekening in de periode waarin deze uitgaven plaatsvinden. De kostprijs van vervangingsonderdelen wordt geactiveerd en vervolgens afgeschreven indien deze uitgaven toekomstige economische voordelen voor de groep zullen opleveren. De eventuele boekwaarde van de vervangen onderdelen wordt niet langer op de balans opgenomen. De winst of het verlies dat voortvloeit uit het niet langer in de balans opnemen van een actief wegens vervreemding of verwijdering wordt opgenomen in resultaat. Bij vernietiging van een actief wordt het resterende af te schrijven bedrag onmiddellijk opgenomen in de winst- en verliesrekening. Indien een vast actief aangehouden wordt voor verkoop, wordt dit actief geclassificeerd als aangehouden voor verkoop, worden de afschrijvingen stopgezet en wordt het actief gewaardeerd tegen de laagste waarde van zijn boekwaarde en zijn reële waarde minus de verkoopkosten. Page 99 of 263

100 11. Bedrijfscombinaties (IFRS 3) Overnames worden verwerkt op basis van de overnamemethode. De Groep koopt de nettoactiva en neemt de verworven activa en de overgenomen verplichtingen (inclusief voorwaardelijke verplichtingen) op. De verworven identificeerbare activa en de overgenomen verplichtingen worden gewaardeerd tegen hun reële waarde op de overnamedatum. Een in een bedrijfscombinatie overgenomen voorwaardelijke verplichting wordt opgenomen als het gaat om een bestaande verplichting die voortvloeit uit gebeurtenissen in het verleden en waarvan de reële waarde betrouwbaar kan worden bepaald. Goodwill betaald bij de verwerving van ondernemingen uit de consolidatiekring (een dochtermaatschappij) wordt in de balans opgenomen als immaterieel actief en wordt initieel op de overnamedatum tegen kostprijs gewaardeerd, zijnde het positieve verschil tussen de kostprijs van de bedrijfscombinatie en het belang van de Groep Crelan in de netto reële waarde van de identificeerbare activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen. Negatieve goodwill wordt onmiddellijk in de winst- en verliesrekening verwerkt. De in een bedrijfscombinatie verworven goodwill wordt niet afgeschreven. De Groep Crelan toetst de waardering van goodwill op een bijzondere waardevermindering op jaarlijkse basis, of frequenter indien bepaalde gebeurtenissen aangeven dat de boekwaarde mogelijkerwijze boven de realisatiewaarde ligt. Eerder geboekte bijzondere waardeverminderingen met betrekking tot goodwill worden niet teruggeboekt. De jaarlijkse waarderingstest van de goodwill gebeurt op basis van het discounted cash flow model. Indien de netto actuele waarde van de winstprognoses, gebaseerd op het strategisch plan van de desbetreffende dochtermaatschappij, lager is dan de opgenomen goodwill, wordt het verschil tussen beide bedragen onmiddellijk opgenomen in de winst- en verliesrekening. De actualisatievoet wordt bepaald als de risicovrije rentevoet verhoogd met een risicopremie in functie van het risicoprofiel van de desbetreffende dochtermaatschappij. 12. Andere immateriële vaste activa Een immaterieel actief is een identificeerbaar, niet-monetair actief zonder fysieke vorm dat uitsluitend op de balans wordt opgenomen indien het waarschijnlijk is dat de verwachte toekomstige economische voordelen die kunnen worden toegerekend aan het actief naar de entiteit zullen vloeien en de kostprijs van het actief betrouwbaar kan bepaald worden. Andere immateriële vaste activa betreft gekochte of intern gegenereerde software voor intern gebruik en gekochte klantenbestanden. Voor intern gegenereerde software activeert men uitsluitend de direct toewijsbare ontwikkelingskosten van software die voltooid is en effectief gebruikt wordt met de bedoeling economische voordelen te verwerven. Een immaterieel actief wordt bij eerste opname aan kostprijs gewaardeerd. Vervolgens wordt het kostprijsmodel toegepast. De software wordt in de balans opgenomen tegen kostprijs, verminderd met de geaccumuleerde afschrijvingen en eventuele geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingen. De software en klantenbestanden worden lineair afgeschreven. Het af te schrijven bedrag van een immaterieel vast actief betreft zijn kostprijs, verminderd met zijn restwaarde. In de praktijk is de restwaarde meestal onbeduidend. Indien dit het geval is, besliste de groep geen rekening te houden met de restwaarde bij het bepalen van het af te schrijven bedrag. Voor immateriële vaste activa worden volgende afschrijvingstermijnen toegepast: Intern ontwikkelde software Verworven software klantenbestanden 3-5 jaar 5 jaar 10 jaar 13. Bijzondere waardeverminderingen op niet-financiële activa De Groep beoordeelt op elke verslagdatum of er een indicatie is die wijst op een mogelijke bijzondere waardevermindering van een niet-financieel actief. Een bijzondere waardevermindering ontstaat indien de realiseerbare waarde van het actief lager is dan de boekwaarde. Deze realiseerbare waarde is de hoogste waarde van de reële waarde minus de verkoopkosten of de bedrijfswaarde. Page 100 of 263

101 De boekwaarde van niet-financiële activa die een bijzondere waardevermindering hebben ondergaan, wordt verlaagd tot hun geschatte realiseerbare waarde en het bedrag van de bijzondere waardevermindering wordt in de lopende verslagperiode geboekt in de winst- en verliesrekening. Als het bedrag van de bijzondere waardevermindering op niet-financiële activa (met uitzondering van goodwill) in een volgende periode afneemt en de daling objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die na de afboeking plaatsvond, wordt het voorheen opgenomen bijzonder waardeverminderingsverlies teruggenomen. 14. Voorzieningen en voorwaardelijke verplichtingen Voorzieningen zijn verplichtingen met onzekerheden inzake de omvang van de toekomstige uitgaven en het tijdstip waarop deze uitgaven moeten worden gedaan. De groep neemt een voorziening op in de balans indien er op de verslagdatum een bestaande verplichting is ten gevolge van gebeurtenissen in het verleden, indien het waarschijnlijk is dat de verplichting een uitgaande kasstroom vereist en indien de verplichting op een betrouwbare manier kan geschat worden. Bij de Groep Crelan bestaan de voorzieningen voornamelijk uit juridische zaken, schadegevallen, belastingsverplichtingen en pensioenverplichtingen. - Voor juridische zaken en schadegevallen worden de voorzieningen individueel berekend (per juridisch dossier of per schadegeval), op basis van verschuldigde bedragen aan de begunstigden. Het bedrag en de spreiding van de toekomstige kasstromen zijn onzeker en afhankelijk van het tijdstip van afwikkeling van de juridische zaken of van de schadegevallen. - Voor de voorzieningen voor pensioenverplichtingen verwijzen we naar het hoofdstuk over de personeelsbeloningen. - Alle individualiseerbare verplichtingen met onzekerheden inzake de omvang van de toekomstige uitgaven en het tijdstip waarop deze uitgaven moeten worden gedaan die niet kunnen ondergebracht worden in de bovenstaande categorieën, worden opgenomen onder overige voorzieningen. Een voorwaardelijke verplichting wordt vermeld indien de Groep een bestaande verplichting heeft die voortvloeit uit gebeurtenissen uit het verleden, maar waarvan het niet waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen zal vereist zijn of waarvan het bedrag van de verplichting niet betrouwbaar kan bepaald worden. 15. Rentebaten en rentelasten Rentebaten- en lasten worden in de winst- en verliesrekening verwerkt voor alle rentedragende instrumenten op basis van de effectieve rentemethode. Deze methode wordt gebruikt voor het berekenen van de amortisatie van een financieel actief of een financiële verplichting en voor het toerekenen van rentebaten en lasten aan de desbetreffende periode. De effectieve rentevoet is de rentevoet die de verwachte stroom van toekomstige geldbetalingen of ontvangsten tijdens de verwachte looptijd van het financieel instrument exact disconteert tot de nettoboekwaarde van het financieel actief of de financiële verplichting. Bij de berekening van de effectieve rentevoet maakt de groep een schatting van de kasstromen. In deze berekening worden alle door de contractpartijen betaalde of ontvangen provisies en vergoedingen opgenomen die integraal deel uitmaken van de effectieve rentevoet, alsmede de transactiekosten. Transactiekosten verwijzen naar extra kosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving of vervreemding van een financieel actief of een financieel passief. Deze bevatten de commissies die worden betaald aan agenten, adviseurs, makelaars en effectenhandelaar, evenals heffingen door de regelgevende instanties, beurzen en diverse soorten van belasting. De gelopen rente op derivaten die worden aangehouden voor handelsdoeleinden worden pro rata temporis in de winst- en verliesrekening verwerkt. 16. Baten en lasten uit provisies en vergoedingen De Groep maakt een onderscheid tussen verschillende soorten commissies: - Bij commissies ontvangen voor de uitvoering van een specifieke opdracht geschiedt de opname in de winst- en verliesrekening op het ogenblik dat de opdracht is uitgevoerd. Dit is het geval voor commissies ontvangen voor vermogensbeheer en verzekeringsactiviteiten. - Productiecommissies betaald op de productie van kredieten en kasbons worden gespreid over de looptijd van de desbetreffende kredieten en kasbons in resultaat genomen aan de hand van de effectieve rentevoet. Page 101 of 263

102 - Andere commissies met betrekking tot kredieten en kasbons worden jaarlijks afgerekend en in resultaat genomen. 17. Dividenden De ontvangen dividenden worden in de winst- en verliesrekening opgenomen op het ogenblik dat het definitieve recht ontstaat om deze te innen. 18. Gerealiseerde en niet-gerealiseerde winsten en verliezen De gerealiseerde winsten of verliezen uit verkopen en vervreemdingen van financiële instrumenten die als voor verkoop beschikbaar worden geclassificeerd, zijn het verschil tussen de ontvangen opbrengsten en de initiële boekwaarde van het verkochte actief of passief, na aftrek van eventuele bijzondere waardeverminderingen die zouden zijn opgenomen in de winst- en verliesrekening en nadat rekening is gehouden met de impact van eventuele aanpassingen vanwege een afdekking. Het verschil tussen de reële waarde op het einde van de huidige periode en op het einde van voorgaande periode van financiële activa en verplichtingen die worden aangehouden voor handelsdoeleinden wordt opgenomen in de rubriek Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden. Voor derivaten wordt de reële waardeschommeling van de periode exclusief gelopen rente in deze rubriek opgenomen. De gelopen rente wordt verwerkt in de rentebaten en lasten. De niet-gerealiseerde winsten of verliezen op voor verkoop beschikbare financiële activa die in het eigen vermogen werden opgenomen, worden in de winst- en verliesrekening opgenomen bij verwijdering van de desbetreffende financiële instrumenten of bij het aanleggen van een bijzondere waardevermindering. 19. Winstbelastingen Deze post bevat de actuele en uitgestelde belastingen van het boekjaar. Uitgestelde belastingverplichtingen worden erkend voor alle belastbare tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van de activa en de verplichtingen en hun fiscale waarde. Voor de belastingverplichtingen van het boekjaar worden voorzieningen opgenomen op basis van het verwachte te betalen bedrag aan verschuldigde belastingen, berekend op basis van de op de verslagdatum vigerende belastingvoeten. Uitgestelde belastingvorderingen worden erkend voor alle aftrekbare tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van de activa en de verplichtingen en hun fiscale waarde, in de mate dat het waarschijnlijk is dat er toekomstige belastbare winst zal aanwezig zijn waarmee de tijdelijke verschillen kunnen verrekend worden. De uitgestelde belastingen worden berekend aan de hand van het belastingtarief dat verwacht wordt van toepassing te zijn in het jaar van realisatie van het actief of de vereffening van de verplichting. 20. Lease-overeenkomsten De Groep als leasinggever De Groep Crelan treedt op als leasinggever (lessor) en staat aan zijn cliënten uitsluitend financiële lease-overeenkomsten toe. Daarbij worden de risico s en voordelen die verbonden zijn aan de eigendom van het geleasde goed (behalve de juridische eigendom), overgedragen aan de leasingnemer (lessee). De volledige eigendom wordt op het einde van de overeenkomst al dan niet overgedragen. Financiële lease-overeenkomsten worden bij eerste opname op de balans opgenomen als vorderingen met een bedrag dat gelijk is aan de netto-investering in de lease, zijnde de brutoinvestering in de lease gedisconteerd tegen de impliciete rentevoet van de lease-overeenkomst. Het bedrag van de vordering omvat eveneens de initiële direct toewijsbare kosten en de residuwaarde van de lease-overeenkomst, zijnde de contractueel vastgestelde waarde waartegen de leasingnemer op het einde van het contract het geleasde goed kan aankopen. Op basis van de toekomstige kasstromen wordt de effectieve rentevoet berekend. Aan de hand van deze effectieve rentevoet worden op het tijdstip van het aangaan van de overeenkomst de toekomstige minimale leasebetalingen en de restwaarde verdisconteerd om tot een netto actuele Page 102 of 263

103 waarde te komen, dewelke overeenstemt met de reële waarde van het geleasde actief (inclusief directe eerste kosten). De onverdiende rentebaten, zijnde het verschil tussen de bruto lease-vordering en de initiële netto actuele waarde, wordt in de resultatenrekening opgenomen op basis van bovenvermelde effectieve rentevoet, gespreid over de looptijd van de leasingvordering. De leasingvorderingen worden in de balans opgenomen voor hun nettobedrag, dit is onder aftrek van de erop betrekking hebbende bijzondere waardeverminderingen. De Groep als leasingnemer De Groep Crelan gaat uitsluitend operationele lease-overeenkomsten aan voor de huur van materieel. Bij operationele lease-overeenkomsten worden nagenoeg niet alle risico s en voordelen verbonden aan de eigendom overgedragen naar de leasingnemer. Alle betalingen die voortvloeien uit operationele lease-overeenkomsten worden lineair over de looptijd van de lease-overeenkomst geboekt in de winst-en verliesrekening. Als een operationele lease-overeenkomst wordt beëindigd vóór de leaseperiode is afgelopen, worden de vergoedingen die bij wijze van boete aan de leasinggever moeten worden betaald, geboekt onder lasten in de verslagperiode waarin de beëindiging plaatsvindt. 21. Personeelsbeloningen Kortetermijnpersoneelsbeloningen Kortetermijnpersoneelsbeloningen, zoals lonen, salarissen en socialezekerheidsbijdragen, worden ten laste genomen in de periode waarin de prestaties werden verricht. Voor kortetermijnpersoneelsbeloningen dewelke binnen het jaar na de afsluitingsdatum van de lopende periode zullen uitbetaald worden, zoals vakantiegeld en bonussen, worden niet-geactualiseerde voorzieningen aangelegd. Ontslagvergoedingen worden slechts opgenomen indien er een aantoonbare verbintenis is. Pensioenverplichtingen De Groep heeft verschillende pensioenregelingen op basis van toegezegde bijdragen en op basis van toegezegde pensioenen. De pensioenverplichtingen worden alle gefinancierd via de betaling van bijdragen aan verzekeringsmaatschappijen. Voor de toegezegde bijdragenregelingen storten werkgever en werknemer periodiek een vast bedrag voor de opbouw van het pensioenkapitaal. Deze vaste bijdrage wordt verwerkt als een verplichting enerzijds en als een last anderzijds in de periode waarin de werknemer de prestaties heeft geleverd. Voor de toegezegde pensioenregelingen worden de periodieke lasten bepaald door actuariële berekeningen die minstens éénmaal jaarlijks worden uitgevoerd. Er wordt gebruik gemaakt van de projected unit credit methode voor de berekening van de contante waarde van de brutoverplichting die dient te worden opgenomen op de balans, en de aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten, die ten laste worden genomen van de winst- en verliesrekening. Pensioenkosten van verstreken diensttijd worden onmiddelijk verwerkt in de winst- en verliesrekening, tenzij de vergoedingen niet onmiddellijk onvoorwaardelijk zijn toegezegd. In dat geval worden de pensioenkosten van verstreken diensttijd lineair als last opgenomen over de gemiddelde periode tot de vergoedingen onvoorwaardelijk zijn toegezegd. Tot en met 31/12/2010 werden de netto cumulatieve niet-opgenomen actuariële winsten en verliezen die de corridor (het hoogste bedrag van 10% van de contante waarde van de brutoverplichting en 10% van de reële waarde van de fondsbeleggingen) overschreden, ten laste van de winst- en verliesrekening genomen, gespreid over de resterende diensttijd van de werknemers die aan de regeling deelnemen. Page 103 of 263

104 Sinds 01/01/2011 worden de actuariële winsten en verliezen integraal opgenomen in de nietgerealiseerde resultaten in de periode waarin ze ontstaan. Hiertoe werden, in navolging van IAS 8 met betrekking tot wijzigingen in de grondslagen van financiële regelgeving, de financiële staten van de boekjaren geëindigd per 31/12/2010 en 31/12/2009 gewijzigd. De fondsbeleggingen van de Groep omvatten in aanmerking komende verzekeringscontracten zoals gedefinieerd in IAS 19. De verzekeringscontracten zijn uitgegeven door verzekeraars die geen verbonden partij zijn en de opbrengsten van de contracten kunnen uitsluitend worden gebruikt voor de financiering van personeelsbeloningen uit hoofde van toegezegde-pensioenregelingen. Andere langetermijnpersoneelsbeloningen Voor andere langetermijnpersoneelsbeloningen, dewelke na het jaar na de afsluitingsdatum van de lopende periode betaald worden, zoals langetermijnbonussen, brugpensioen en hospitalisatieverzekering, geldt eveneens een berekening van de contante waarde van de bruto verplichtingen, doch de actuariële verschillen ingevolge periodieke herziening van de veronderstellingen en schattingen worden onmiddellijk opgenomen in de winst- en verliesrekening. 22. Kas en kasequivalenten en kasstroomoverzicht De kas en kasequivalenten omvatten de contanten, de tegoeden bij centrale banken en de andere financiële activa met een looptijd van maximum drie maanden vanaf de verwervingsdatum. Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode, waarbij de nettowinst of het nettoverlies wordt aangepast om rekening te houden met de gevolgen van transacties van nietcontante aard, latenties of voorzieningen voor reeds of nog te ontvangen of te betalen kasstromen uit de bedrijfsactiviteiten, en baten of lasten die verband houden met investerings- of financieringskasstromen. 23. De gevolgen van wisselkoerswijzigingen Monetaire en niet-monetaire bestanddelen in vreemde valuta worden bij de eerste opname omgerekend in euro tegen de dagkoers op transactiedatum. Vervolgens vindt er voor de monetaire bestanddelen dagelijks een monetair waarderingsproces plaats op saldobasis, waarbij alle uitstaande monetaire saldi in deviezen worden omgerekend tegen de eindemaandslotkoers. Alle positieve en negatieve verschillen worden opgenomen in de winst- en verliesrekening, ongeacht de waarderingscategorie. Niet-monetaire bestanddelen bij de Groep Crelan bestaan uitsluitend uit aandeleninstrumenten in vreemde valuta. Deze worden vooreerst gewaardeerd tegen de reële waarde. Vervolgens wordt er gekeken naar de waarderingscategorie. In het geval van de categorie financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden worden de wisselresultaten ingevolge omrekening tegen de slotkoers eveneens opgenomen in de winst- en verliesrekening als verandering in de reële waarde van het onderliggende instrument. In het geval van de categorie beschikbaar voor verkoop (voor verkoop beschikbare financiële activa) wordt dit wisselresultaat uitgesteld in het eigen vermogen. Monetaire en niet-monetaire bestanddelen in vreemde valuta worden bij de verwijdering uit de balans omgerekend in euro tegen de dagkoers op transactiedatum. In het geval van niet-monetaire bestanddelen in vreemde valuta behorende tot de categorie beschikbaar voor verkoop (voor verkoop beschikbare financiële activa) wordt het volledige wisselresultaat tussen de eerste opname en de verwijdering uit de balans als gerealiseerde meer- of minderwaarde in de winst- en verliesrekening opgenomen. 24. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit het aandelenkapitaal van de gewone en de coöperatieve aandelen, de reserve uit de herwaardering van de reële waarde van de voor verkoop beschikbare financiële activa en de gereserveerde winsten. Page 104 of 263

105 25. Technische voorzieningen Voorziening van de verzekeringen Deze voorziening wordt berekend volgens de geldende actuariële principes (universal life techniek) en wordt voor elk verzekeringcontract afzonderlijk berekend. Elke afzonderlijke overeenkomst bevat een verzekeringsrekening. Hierop worden geldstortingen (cash-in-flows) bijgeboekt en geldonttrekkingen (cash-out-flows) afgeboekt. Cash-in flows zijn bijvoorbeeld premiestortingen door de verzekeringnemer. Cash-out flows zijn bijvoorbeeld kostenaanrekeningen voor het beheer en de verzekerde risico s. De tegoeden op de verzekeringsrekening (ook reserves van de verzekeringsrekening genoemd) worden belegd in één of meerdere beleggingsvormen en genereren op die manier een rendement in het voordeel van de verzekeringnemer. De reserves worden op een generieke wijze berekend voor alle onderschreven risico s (overlijden alle oorzaken, overlijden door ongeval, opeenvolgende overlijden, arbeidsongeschiktheid) zodat er structureel bovenop de door de verzekeringnemer opvraagbare reserves ook vergrijzingsreserves (arbeidsongeschiktheid) en risicoreserves worden aangelegd. Voorziening voor schadegevallen De voorzieningen voor schadegevallen worden op individuele basis bepaald door de schadebeheerder in functie van de kenmerken van het schadegeval. Wanneer een schadevergoeding de uitkering van een periodieke betaling betreft wordt de voorziening berekend als de actuele waarde van de verwachte toekomstige uitkeringen. 26. Verzekeringscontracten IFRS 4 Toereikendheidstoets De Groep Crelan bepaalt aan het einde van elke verslagperiode of de opgenomen verzekeringsverplichtingen toereikend zijn. Indien de opgenomen verzekeringsverplichtingen ontoereikend zijn, dan wordt het tekort integraal in de winst- en verliesrekening opgenomen. Herverzekering De tegoeden van herverzekeraars worden als actief in de balans opgenomen. Indien er objectieve aanwijzingen zijn dat mogelijks niet alle bedragen uit hoofde van het herverzekeringscontract zullen ontvangen worden, wordt de boekwaarde van het herverzekeringsactief dienovereenkomstig verminderd en wordt de bijzondere waardevermindering opgenomen in de winst- en verliesrekening. Belangrijkste bronnen van schattingsonzekerheden Het opstellen van jaarrekeningen op basis van IFRS vereist een aantal schattingen en veronderstellingen. Hoewel alle beschikbare informatie wordt aangewend om deze schattingen en veronderstellingen zo betrouwbaar mogelijk te maken, kunnen de werkelijke resultaten daar toch van afwijken. Schattingen en veronderstellingen worden voornamelijk gemaakt in de volgende gebieden : - schatting van de realiseerbare waarde bij bijzondere waardeverminderingen; - bepaling van de reële waarde van niet-genoteerde financiële instrumenten; - bepaling van de verwachte gebruiksduur van materiële en immateriële activa; - schatting van de bestaande verplichtingen die voortvloeien uit gebeurtenissen in het verleden bij de opname van voorzieningen; - actuariële veronderstellingen bij de waardering van pensioenverplichtingen; - actuariële veronderstellingen bij de waardering van de technische reserves. Page 105 of 263

106 Toelichting bij de balans Jaarrekening Geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken De geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Contanten , ,18 Monetaire reservedeposito's , ,78 Totaal geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken , ,96 waarvan opgenomen in geldmiddelen en kasequivalenten , ,53 Deze rubriek bestaat uitsluitend uit direct opvraagbare kasgelden en de monetaire reservedeposito s bij de Nationale Bank van België. De monetaire reservetegoeden zijn niet beschikbaar voor de dagelijkse transacties van de groep. 2. Financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Activa Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , ,66 Schuldbewijzen , ,00 Gelopen rente , ,17 Totaal activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,83 Verplichtingen Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , ,03 Schuldbewijzen 0,00 0,00 Gelopen rente , ,52 Totaal verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,55 Zowel in 2010 als in 2011 werden er geen financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden als zekerheid verstrekt voor verplichtingen of voor voorwaardelijke verplichtingen. 3. Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening. Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening per 31 december : (in EUR) 31/12/ /12/2010 Leningen en vorderingen , ,34 Gelopen intresten , ,67 Totaal financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening , ,01 Per einde 2011 werden er geen financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening als zekerheid verstrekt voor verplichtingen of voor voorwaardelijke verplichtingen. De maximale blootstelling aan kredietrisico van deze rubriek bedraagt EUR 5 miljoen. Er werden geen kredietderivaten of soortgelijke instrumenten afgesloten om de maximale blootstelling aan het kredietrisico te beperken. 4. Voor verkoop beschikbare financiële activa Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa per 31 december: Page 106 of 263

107 (in EUR) 31/12/ /12/2010 Overheidsobligaties , ,46 Obligaties en andere vastrentende effecten - genoteerd , ,49 - niet-genoteerd , ,82 - waardevermindering , ,00 Aandelen en andere niet vastrentende effecten - genoteerd , ,26 - niet-genoteerd ,83 0,00 - waardevermindering 0,00 0,00 Financiële vaste activa , ,36 Gelopen rente , ,83 Totaal , ,22 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,56 Langlopend , ,66 Zowel in 2010 als in 2011 werden geen financiële activa geherclassificeerd van gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs naar gewaardeerd aan reële waarde of omgekeerd. Er werd geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot herclassificatie volgens de wijzigingen aan IAS 39 en IFRS 7, uitgevaardigd door de IASB in oktober Per einde 2011 bedroeg de boekwaarde van de voor verkoop beschikbare financiële activa die als zekerheid werden verstrekt voor verplichtingen in diverse terugkoopovereenkomsten EUR ,00 (2010: EUR ,50). Onderstaande tabel geeft de evolutie weer van de portefeuille voor verkoop beschikbare activa in de loop van de boekjaren 2011 en (in EUR) 31/12/ /12/2010 Openingsbalans , ,00 Acquisitie Centea ,36 0,00 Wisselkoersschommelingen , ,46 Aanschaffingen , ,21 Verkopen en op vervaldag gekomen , ,78 Actuariële op- en afrentingen , ,38 Reële waardeschommelingen via eigen vermogen , ,00 Waardeverminderingen , ,00 Andere bewegingen ,00 0,00 Gelopen rente , ,71 Eindbalans , ,22 In de loop van 2011 werden waardeverminderingen aangelegd voor een totaal bedrag van EUR ,18 op diverse effecten (2010: EUR ,00). Er werd een bedrag van EUR ,85 (2010: EUR ,00) aan waardeverminderingen aangewend op financiële activa die tijdens het boekjaar werden verkocht. 31/12/2011 Obligaties en andere vastrentende effecten Aandelen en andere nietvastrentende effecten Totaal Openingsbalans , , ,71 Toevoeging van waardeverminderingen ,18 0, ,18 Terugname van waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 Aanwending van waardeverminderingen van definitief uit de balans verwijderde activa ,85 0, ,85 Eindbalans , , ,04 31/12/2010 Obligaties en andere vastrentende effecten Aandelen en andere nietvastrentende effecten Totaal Openingsbalans , , ,00 Toevoeging van waardeverminderingen , , ,00 Terugname van waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 Aanwending van waardeverminderingen van definitief uit de balans verwijderde activa ,00 0, ,00 Eindbalans , , ,00 Op een gedeelte van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa wordt macro hedging toegepast. Het renterisico van een portefeuille obligaties met analoge kenmerken wordt afgedekt met behulp van een Page 107 of 263

108 portefeuille van renteswapovereenkomsten. Wijzigingen in de reële waarde van de obligatieportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, geeft aanleiding tot een aanpassing van de boekwaarde via de rubriek Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reële-waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille tegenover de resultatenrekening. Wijzigingen in de reële waarde van de portefeuille afdekkingsinstrumenten geeft aanleiding tot een tegengestelde beweging in de resultatenrekening. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie blijven in resultaat onder de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties. Binnen de groep wordt eveneens één micro hedge relatie toegepast. Hierbij werd één renteswapovereenkomst afgesloten ter afdekking van de renteschommelingen van één onderliggende obligatie. 5. Leningen en vorderingen (met inbegrip van financiële leases) 5.1. Leningen en vorderingen aan banken Per 31 december zijn de leningen en vorderingen aan banken als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Plaatsingen bij andere banken , ,95 waarvan opgenomen in kasequivalenten , ,00 Leningen en voorschotten aan andere banken , ,47 waarvan opgenomen in kasequivalenten , ,00 Waardeverminderingen 0,00 0,00 Gelopen rente , ,98 Totaal leningen en voorschotten aan banken , ,40 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,40 Langlopend ,31 0,00 Per einde 2011 en 2010 werden er geen bijzondere waardeverminderingen op leningen en vorderingen aan banken opgenomen Leningen en vorderingen aan cliënten De leningen en vorderingen aan cliënten zijn per 31 december als volgt samengesteld: (en EUR) 31/12/ /12/2010 Totale omloop Consumentenkredieten , ,82 Hypothecaire kredieten , ,89 Landbouwkredieten , ,47 Professionele kredieten (niet-landbouwers) , ,30 Leningen op korte termijn , ,49 Andere leningen en voorschotten , ,62 Bijzondere waardeverminderingen Consumentenkredieten , ,33 Hypothecaire kredieten , ,90 Landbouwkredieten , ,64 Professionele kredieten (niet-landbouwers) , ,05 Leningen op korte termijn , ,03 Andere leningen en voorschotten , ,53 Gelopen rente , ,26 Totaal leningen en voorschotten aan cliënten , ,36 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,45 Langlopend , ,66 Onbepaald , ,25 Het Landbouwkrediet past reële waardeafdekking door portefeuille indekking van het renterisico op een portefeuille van kredieten toe. De portefeuille afgedekte kredieten bestaat uit: - consumentenkredieten - investeringskredieten op korte termijn Page 108 of 263

109 - investeringskredieten aan de landbouwsector op lange termijn - investeringskredieten aan KMO s op lange termijn - hypothecaire kredieten De afdekkingsinstrumenten bestaan uitsluitend uit renteswapovereenkomsten en sinds 2011 ook uit caps en swaptions. Wijzigingen in de reële waarde van de kredietportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, leidt tot een aanpassing van de boekwaarde via de rubriek Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reële-waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie worden in resultaat genomen via de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie blijven in resultaat onder de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties. Volgende tabellen detailleren de evolutie van de bijzondere waardeverminderingen op leningen en vorderingen in de loop van 2011 en 2010: Hypothecaire kredieten Landbouw-kredieten Professionele kredieten Leningen op korte termijn 31/12/2011 Andere leningen Openingsbalans , , , , , ,66 Toevoegingen , , , , , ,15 Terugnames gerecupereerd , , , , , ,08 afgeschreven , , , , , ,60 Andere , ,25 0, ,35 0, ,88 Eindbalans , , , , , ,01 Consumentenkredieten 31/12/2010 Consumentenkredieten kredieten Landbouw-kredieten Professionele kredieten termijn Andere leningen Hypothecaire Leningen op korte Openingsbalans , , , , , ,85 Toevoegingen , , , , , ,47 Terugnames gerecupereerd , , , , , ,02 afgeschreven , , , , , ,63 Andere , ,35 0, ,96 0, ,14 Eindbalans , , , , , ,53 Onder de andere leningen bevinden zich onder andere de leasingcontracten. De financiële leasevorderingen kunnen per 31 december als volgt gedetailleerd worden: (en EUR) 31/12/ /12/2010 Bruto-investering - op ten hoogste één jaar , ,29 - >= 1 jaar en < 5 jaar , ,80 - >= 5 jaar , ,03 Onverdiende financieringsbaten 0, ,87 Netto-investering in financiële leases - op ten hoogste één jaar , ,10 - >= 1 jaar en < 5 jaar , ,41 - >= 5 jaar , ,74 Per einde 2011 bedroeg het totaal van de bijzondere waardeverminderingen op leasevorderingen EUR ,45 (2010: EUR ,17). 6. Materiële vaste activa Per einde 2011 en 2010 was er geen enkele categorie van de materiële vaste activa onderhevig aan een bijzondere waardevermindering. De samenstelling van de materiële vaste activa per 31 december is als volgt: Page 109 of 263

110 (in EUR) Terreinen en gebouwen IT materiaal Kantoorinrichting Ander materiaal Totaal Openingsbalans 1 januari 2010 Aanschaffingsprijs , , , , ,52 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,09 Nettoboekwaarde , , , , ,43 Mutaties ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Aanschaffingen , , , , ,45 Vervreemdingen 0,00 0,00 0, , ,29 Afschrijvingen , , , , ,02 Andere , , , , ,37 Eindbalans 31 december , , , , ,20 Openingsbalans 1 januari 2011 Aanschaffingsprijs , , , , ,10 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,41 Nettoboekwaarde , , , , ,69 Mutaties ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Aanschaffingen , , , , ,02 Vervreemdingen 0,00 0,00 0, , ,00 Afschrijvingen , , , , ,09 Acquisitie Centea ,69 0, , , ,22 Andere 0,00 0,00-398,69-11,46-410,15 Eindbalans 31 december , , , , ,69 Eindbalans 31 december 2011 Aanschaffingsprijs , , , , ,53 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,84 Nettoboekwaarde , , , , ,69 De groep stelde geen materiële vaste activa als zekerheid voor verplichtingen. 7. Goodwill en andere immateriële activa De samenstelling van de goodwill en andere immateriële activa per 31 december is als volgt: Intern ontwikkelde software Page 110 of 263 Verworven software Andere immateriële activa (in EUR) Goodwill Totaal Openingsbalans 1 januari 2010 Aanschaffingsprijs , , , , ,49 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,48 Nettoboekwaarde , , , , ,01 Mutaties 2009 Toevoegingen - afzonderlijk verworven/intern ontwikkeld 0, , , , ,26 - via bedrijfscombinaties 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Vervreemdingen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Afschrijvingen 0, , , , ,04 Bijzondere waardeverminderingsverliezen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0,00 0, , ,07 Eindbalans 31 december , , , , ,16 Openingsbalans 1 januari 2011 Aanschaffingsprijs , , , , ,07 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,91 Nettoboekwaarde , , , , ,16 Mutaties 2010 Toevoegingen - afzonderlijk verworven/intern ontwikkeld 0, , , , ,40 - via bedrijfscombinaties 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Vervreemdingen 0,00 0, ,79 0, ,79 Afschrijvingen 0, , , , ,94 Bijzondere waardeverminderingsverliezen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0,00 513,70 0,00 513,70 Eindbalans 31 december , , , , ,53 Eindbalans 31 december 2011 Aanschaffingsprijs , , , , ,38 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,85 Nettoboekwaarde , , , , ,53 Alle immateriële activa, met uitzondering van goodwill, hebben een beperkte economische levensduur. Goodwill wordt, in tegenstelling tot de andere immateriële activa, niet afgeschreven, maar wordt jaarlijks onderworpen aan een test op bijzondere waardeverminderingen. Indien de boekwaarde de realiseerbare waarde overstijgt wordt een bijzondere waardevermindering in resultaat opgenomen. De realiseerbare waarde wordt berekend als de

111 netto actuele waarde van de toekomstige kasstromen van het desbetreffende filiaal. De voornaamste parameters in deze berekening hebben betrekking op de risicopremie en de toekomstige groei van de desbetreffende onderneming. Deze variabelen worden bepaald aan de hand van ervaringsgegevens en een beoordeling van het management, en worden onderworpen aan diverse stressscenario s. Per 31 december 2011 en 2010 lag de realiseerbare waarde hoger dan de boekwaarde van de goodwill en werd aldus geen bijzondere waardevermindering geboekt. De goodwill heeft per 31 december 2011 voor een bedrag van EUR ,36 betrekking op Keytrade Bank SA en voor EUR ,30 op Europabank NV (2010: idem). De acquisitie van Centea NV gaf aanleiding tot een minieme badwill van EUR 1,4 mio die rechtstreeks in de winst- en verliesrekening werd opgenomen. De direct toewijsbare personeelskosten voor de ontwikkeling van software en applicaties voor eigen gebruik worden geactiveerd als intern ontwikkelde software en vervolgens afgeschreven over de resterende levensduur. Per 31 december 2011 en 2010 werden geen bijzondere waardeverminderingen opgenomen in de rubriek goodwill en andere immateriële activa. 8. Actuele en uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen Onderstaande tabel geeft een overzicht van de actuele en uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Actuele belastingen Activa , ,40 Verplichtingen , ,39 Totaal actuele belastingen , ,99 Uitgestelde belastingen Activa , ,54 Verplichtingen , ,79 Totaal uitgestelde belastingen , ,75 De cijfers van 31/12/2010 werden gewijzigd ten gevolge van de wijziging in boekingsmethode van de toegezegd-pensioenplannen. Er werd in 2011 en 2010 geen saldering van belastingvorderingen en verplichtingen toegepast. Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen per 31 december: Page 111 of 263

112 (in EUR) 31/12/ /12/2010 Uitgestelde belastingvorderingen Personeelsbeloningen , ,67 Materiële en immateriële vaste activa , ,67 Voorzieningen , ,67 Termijnrekeningen ,21 0,00 Kasbons ,15 0,00 Bijzondere waardeverminderingen , ,99 Goodwill ,47 0,00 Derivaten en afdekkingstransacties , ,30 Voor verkoop beschikbare activa ,04 0,00 Spreiding commissies , ,75 Andere , ,49 Totaal uitgestelde belastingvorderingen , ,54 Uitgestelde belastingverplichtingen Spreiding commissies , ,38 Materiële en immateriële vaste activa ,33 0,00 Personeelsbeloningen , ,15 Voorzieningen , ,12 Kredieten ,01 0,00 Bijzondere waardeverminderingen ,05 0,00 Goodwill ,48 0,00 Derivaten en afdekkingstransacties , ,90 Soultes IRS 9.495, ,37 Iimpairments effectenportefeuille , ,13 Voor verkoop beschikbare activa , ,92 Andere , ,08 Totaal uitgestelde belastingverplichtingen , ,79 Totaal uitgestelde belastingen , ,75 De cijfers van 31/12/2010 werden gewijzigd ten gevolge van de wijziging in boekingsmethode van de toegezegd-pensioenplannen. De evolutie van de uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen in 2011 en 2010 kan als volgt voorgesteld worden : (in EUR) Openingsbalans , ,83 Acquisitie Centea ,71 0,00 In resultaat van het boekjaar , ,96 AFS , ,77 Hedge accounting (micro) 0,00 0,00 Andere , ,15 Eindbalans , ,75 De cijfers van 31/12/2010 werden gewijzigd ten gevolge van de wijziging in boekingsmethode van de toegezegd-pensioenplannen. De in resultaat verantwoorde uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen zijn als volgt samengesteld: Page 112 of 263

113 (in EUR) 31/12/ /12/2010 Spreiding commissies , ,26 Personeelsbeloningen , ,50 Materiële vaste activa , ,19 FTA Immateriële vaste activa ,19 0,00 FTA OLO ,37 0,00 Fiscaal verlies ,95 0,00 FTA Voorzieningen ,91 0,00 FTA kred-kasb-term ,21 0,00 Voorziening reagra , ,89 Voorzieningen , ,93 Bijzondere waardeverminderingen , ,57 Goodwill/Afschrijvingen EB en KTB , ,00 Derivaten en afdekkingstransacties , ,23 Soultes IRS 5.064, ,52 LOCOM 0,00 0,00 Oprichtingskosten , ,45 Immateriële vaste activa (software) , ,75 Vectis 0,00 0,00 deferred taxes Els , ,53 AFS 0,00 0,00 impairments portefeuille ,97 0,00 geactiveerde commissies , ,97 Andere , ,35 Totaal uitgestelde belastinglast van het boekjaar , ,96 Uitgestelde belastingvorderingen worden uitsluitend opgenomen indien het waarschijnlijk is dat de uitgestelde belastingvordering zal kunnen verrekend worden met verwachte toekomstige winsten. Per 31 december werden onderstaande uitgestelde belastingvorderingen niet in de balans verantwoord: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Tijdelijke verschillen , ,83 Fiscale verliezen , ,55 Overige Totaal uitgestelde belastingvorderingen niet , ,50 opgenomen in de balans , ,88 De overige uitgestelde belastingvorderingen die niet werden opgenomen in de balans hebben in hoofdzaak betrekking op notionele intrestaftrek die niet (volledig) kon worden benut. 9. Andere activa en verplichtingen De andere activa zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Vooruitbetaalde kosten , ,45 Te ontvangen baten , ,22 Edele metalen, goederen en grondstoffen , ,16 Andere voorschotten , ,18 Overige , ,64 Totaal overige activa , ,65 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,41 Langlopend , ,24 De andere verplichtingen zijn per 31 december als volgt samengesteld: Page 113 of 263

114 (in EUR) 31/12/ /12/2010 Personeelsbeloningen , ,00 Sociale lasten , ,20 Toe te rekenen kosten , ,73 Over te dragen opbrengsten , ,95 Overige verplichtingen , ,47 Totaal overige verplichtingen , ,35 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,35 Langlopend , , Financiële verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs Deposito s De deposito s zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Deposito's van kredietinstellingen , ,40 - zichtdeposito's , ,67 - deposito's met vaste looptijd , ,96 - overige deposito's , ,91 - gelopen rente , ,86 Deposito's (andere dan van kredietinstellingen) , ,50 - zichtdeposito's , ,01 - deposito's met vaste looptijd , ,95 - spaardeposito's , ,44 - overige deposito's , ,90 - gelopen rente , ,20 Totaal deposito's , , In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties De in schuldbewijzen belichaamde schulden bestaan uitsluitend uit kasbons en zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Kasbons , ,52 Obligaties , ,80 Gelopen rente , ,45 Totaal in schuldbewijzen belichaamde schulden , ,77 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,63 Langlopend , ,14 Het Landbouwkrediet past reële waardeafdekking van het renterisico van zijn portefeuille kasbons toe. De afdekkingsinstrumenten bestaan uitsluitend uit renteswapovereenkomsten. Wijzigingen in de reële waarde van de kasbonportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, leidt tot een aanpassing van de boekwaarde via de rubriek Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reële-waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie worden in resultaat genomen via de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties Achtergestelde verplichtingen De achtergestelde verplichtingen bestaan uitsluitend uit achtergestelde certificaten. De resterende looptijd per 31 december kan als volgt gedetailleerd worden: Page 114 of 263

115 (in EUR) 31/12/ /12/2010 Vervaldatum Lopend jaar 0, ,05 Lopend jaar , ,67 Lopend jaar , ,26 Lopend jaar , ,31 Lopend jaar , ,42 Meer dan lopend jaar , ,87 Gelopen rente , ,55 Totaal achtergestelde verplichtingen , , Andere financiële verplichtingen De andere financiële verplichtingen bestaan voornamelijk uit financiële wachtrekeningen en zijn op korte termijn. 11. Financiële verplichtingen verbonden aan overgedragen financiële activa De groep had per 31 december diverse lopende terugkoopovereenkomsten met een maximale looptijd van 6 maanden. Deze verplichtingen hebben een omvang van EUR ,72 (2010: EUR ,22). Inzake deze overeenkomsten werden voor verkoop beschikbare financiële activa met een totale boekwaarde van EUR ,00 (2010: EUR ,50) verkocht en geleverd. De desbetreffende financiële activa blijven op de balans verantwoord en de groep blijft onderhevig aan rente- en kredietrisico op deze stukken. Het verschil tussen de boekwaarde van de financiële verplichtingen en activa wordt verklaard door het feit dat de financiële activa tegen marktwaarde worden verantwoord in tegenstelling tot de financiële verplichtingen, welke worden gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs. 12. Voorzieningen De voorzieningen kunnen per 31 december als volgt gedetailleerd worden: (in EUR) Lopende rechtsgeschillen Pensioenen en andere pensioenverplichtingen Andere voorzieningen Totaal Openingsbalans , , , ,61 Toevoegingen , , , ,58 Acquisitie Centea , , , ,52 Gebruikte bedragen , , , ,39 Niet-gebruikte bedragen die tijdens de periode werden teruggeboekt ,72 0,00 0, ,72 Verwervingen (vervreemdingen dmv bedrijfscombinaties) 0,00 0,00 0,00 0,00 Toename van het gedisconteerde bedrag (verstrijken van tijd) en gevolg van enige wijziging in de disconteringsvoet 0, ,21 0, ,21 Afgeschreven bedragen , , , ,24 Eindbalans , , , ,57 De lopende rechtsgeschillen hebben betrekking op diverse juridische zaken en schadegevallen. Het bedrag van de voorziening wordt individueel per dossier berekend door de juridische dienst, of door de personeelsdienst indien het een schadegeval met een medewerker betreft. De pensioenen en andere pensioenverplichtingen hebben betrekking op de brugpensioenen en worden bepaald op basis van de verwachte in de toekomst te betalen en geactualiseerde bedragen. De andere voorzieningen hebben voornamelijk betrekking op de technische provisie aangelegd door de verzekeringsmaatschappij (EUR ,47), alsook op specifieke dossiers die geen rechtsgeschillen zijn en waarvoor de bedragen gekend en zeker zijn. Van het totaal van de voorzieningen is het waarschijnlijk dat een bedrag van EUR ,77 zal verschuldigd zijn in de loop van het boekjaar Personeelsbeloningen Verplichtingen uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling worden opgenomen onder de Overige verplichtingen. Activa uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling worden opgenomen onder de Overige activa. Page 115 of 263

116 Sinds 1 januari 2011 past de groep niet langer de corridor methode toe, maar worden de actuariële winsten en verliezen onmiddellijk integraal opgenomen in de niet-gerealiseerde resultaten (SoRIE methode). Dit heeft aanleiding gegeven tot de aanpassing van onderstaande bedragen in balans en winst-en verliesrekening voor de boekjaren geëindigd op 31/12/2010 en 31/12/ SoRIE corridor delta 2010 SoRIE corridor delta 2009 Balans Andere verplichtingen , , , , , ,00 Uitgestelde belastingen , , , , , ,97 Herwaarderingsmeerwaarde : actuariële winsten/verliezen bij pensioenplannen ,76 0, , ,03 0, ,03 Totaal aanpassingen balans ,91 0,00 Winst- en verliesrekening Personeelskosten , , , , ,80 0,00 Belastingen , , , , ,50 0,00 Totaal aanpassingen resultaat ,91 0,00 Zowel Landbouwkrediet als Centea hebben een toegezegd-pensioenregeling. De andere entiteiten van de groep hanteren toegezegde-bijdragenregelingen. Onderstaande tabel detailleert de evolutie van de contante waarde van de brutoverplichting van de toegezegdpensioenregeling: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Landbouwkrediet Centea Openingsbalans , , ,00 Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten , , ,00 Rentekosten , , ,00 Bijdragen van deelnemers aan de regeling ,00 0, ,00 Actuariële winsten en verliezen , , ,00 Betaalde vergoedingen , , ,00 Pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 Afwikkelingen 0,00 0,00 0,00 Eindbalans , , ,00 De cijfers van 31/12/2010 werden gewijzigd ten gevolge van de wijziging in boekingsmethode van de pensioenplannen. Er worden beleggingen aangehouden tegenover het geheel van de toegezegd-pensioenverplichtingen. Onderstaande tabel detailleert de evolutie van de reële waarde van de fondsbeleggingen: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Landbouwkrediet Centea Openingsbalans , , ,00 Verwachte rendement op fondsbeleggingen , , ,00 Actuariële winsten en verliezen , , ,00 Bijdragen van de werkgever , , ,00 Bijdragen van de deelnemers aan de regeling ,00 0, ,00 Betaalde vergoedingen , , ,00 Eindbalans , , ,00 Het werkelijk rendement op de fondsbeleggingen in de loop van 2011 bedroeg EUR voor het pensioenplan van Landbouwkrediet (2010: EUR ) en EUR voor dat van Centea. Onder de fondsbeleggingen bevinden zich geen door de groep uitgegeven financiële instrumenten en geen beleggingen in vastgoed of activa in gebruik door de groep. Het totaal van de fondsbeleggingen bestaat voor 80% uit schuldbewijzen en voor 20% uit eigen vermogensinstrumenten voor wat betreft het pensioenplan van Landbouwkrediet en 63,63% schuldbewijzen en 36,37% eigen-vermogensinstrumenten voor het pensioenplan van Centea. Voor de bepaling van het verwachte rendement op eigen vermogensinstrumenten wordt gebruik gemaakt van historische gegevens en voorspellingen van investment managers. Voor schuldbewijzen is het verwachte rendement gebaseerd op de beschikbare market yields. Onderstaande tabel detailleert de aansluiting tussen de contante waarde van de brutoverplichting en de reële waarde van de fondsbeleggingen uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling met de in de balans opgenomen activa en verplichtingen: Page 116 of 263

117 (in EUR) 31/12/ /12/2010 Landbouwkrediet Centea Brutoverplichtingen uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen , , ,00 Reële waarde van de fondsbeleggingen , , ,00 Financieringsstatus , , ,00 Niet-opgenomen actuariële winsten (verliezen) 0,00 0,00 0,00 Niet-opgenomen pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 Netto verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , ,00 Bedragen opgenomen in de balans Verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , ,00 Activa voor plannen met vaste toezeggingen 0,00 0,00 0,00 Netto verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , ,00 De cijfers van 31/12/2010 werden gewijzigd ten gevolge van de wijziging in boekingsmethode van de pensioenplannen. Onderstaande tabel detailleert de totale lasten die in de loop van het boekjaar in de resultatenrekening werden opgenomen: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Landbouwkrediet Centea Aan het boekjaar toegerekende pensioenkosten , , ,00 Rentelasten , , ,00 Verwacht rendement op fondsbeleggingen , , ,00 Pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 Actuariële winsten en verliezen 0,00 0,00 0,00 Totale lasten opgenomen in de resultatenrekening , , ,00 De cijfers van 31/12/2010 werden gewijzigd ten gevolge van de wijziging in boekingsmethode van de pensioenplannen. De lasten met betrekking tot de toegezegd-pensioenregeling worden in de resultatenrekening opgenomen als personeelskosten. De voornaamste actuariële veronderstellingen worden in onderstaande tabel weergegeven: Landbouwkrediet Centea Disconteringsvoet 4,30% 5,40% 4,70% Verwachte rendement op fondsbeleggingen 4,50% 4,50% 4,50% Verwachte procentuele salarisstijgingen 4,00% 4,00% 4,00% Onderstaande tabel detailleert het tekort van de toegezegd-pensioenregeling, alsook de ervaringsaanpassingen: (in EUR) 31/12/ /12/ /12/ /12/ /12/2007 Landbouwkrediet Centea Contante waarde van de brutoverplichting , , , , , ,00 Reële waarde van de fondsbeleggingen , , , , , ,00 Deficit (surplus) , , , , , ,00 Ervaringsaanpassingen tgv de verplichtingen van de regeling , , , , , ,00 Ervaringsaanpassingen tgv de fondsbeleggingen van de regeling , , , , , ,00 De groep verwacht in 2012 voor een bedrag van EUR (2011: EUR ) aan bijdragen te zullen doen aan de toegezegd-pensioenregeling van Landbouwkrediet en EUR voor Centea. 14. Derivaten Een derivaat is een financieel instrument waarvan de waarde verandert als gevolg van veranderingen in een bepaalde onderliggende waarde (rentevoet, valutakoers, aandelenkoers, index ed), waarvoor geen of een geringe aanvangsinvestering nodig is en dat op een tijdstip in de toekomst wordt afgewikkeld. De groep houdt derivaten aan voor zowel handelsdoeleinden als voor afdekkingstransacties. De derivaten die per 31 december door de groep worden aangehouden voor handelsdoeleinden, zijn renteswapovereenkomsten, caps, swaptions en wisselverrichtingen op termijn. Voor afdekkingstransacties wordt gebruik gemaakt van renteswaps en sinds 2011 ook van caps en swaptions. Een renteswap is een overeenkomst waarbij twee partijen akkoord gaan om periodiek rentebetalingen te ruilen. In het vaakst voorkomende geval gaat een partij ermee akkoord om voor de hele looptijd van het contract op afgesproken data vaste rentebetalingen te doen, terwijl de andere partij zich ertoe verbindt rentebetalingen te doen die vlotten ten aanzien van een bepaalde referentierente. Doorgaans ruilen beide partijen enkel interest en geen kapitaal. De groep houdt eveneens één renteinstrument aan waarvan het ene been afhangt van de vlottende rente en het andere been afhangt van een bepaalde marktstrategie. Een cap is een rente-optie waarmee de maximale rente voor de koper van de cap beperkt wordt tot een vooraf vastgelegd niveau voor verschillende periodes. Een swaption is een optie op een swap waarbij de eigenaar van de swaption het recht heeft, maar niet de verplichting, om een swap tegen vooraf bepaalde voorwaarden af te sluiten op of binnen een bepaald tijdstip. Page 117 of 263

118 Bij wisselverrichtingen op termijn verbindt de koper van het contract er zich toe om een bepaalde hoeveelheid valuta te kopen of te verkopen op een in de toekomst vastgelegd tijdstip aan een vooraf afgesproken prijs. Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december: (in EUR) 31/12/2011 Notioneel Boekwaarde Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Renteinstrumenten - IRS (renteswap-overeenkomst) , , , ,97 - Caps en swaptions , , , ,47 - Overige 0,00 0,00 0,00 0,00 Valutainstrumenten - Termijnwisselverrichting , , , ,64 Gelopen rente , ,54 Totaal derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , , , ,62 31/12/2010 Notioneel Boekwaarde Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Renteinstrumenten - IRS (renteswap-overeenkomst) , , , ,98 - Overige , ,00 0, ,00 Valutainstrumenten - Termijnwisselverrichting , , , ,05 Gelopen rente Totaal derivaten aangehouden voor , ,52 handelsdoeleinden , , , ,55 De groep past uitsluitend reële-waardeafdekking toe, waarbij het risico van veranderingen in de reële waarde van een actief of verplichting wordt ingedekt. Zowel portefeuilles van activa of verplichtingen (macro-hedging), als individuele activa of verplichtingen (micro-hedging) maken het voorwerp uit van afdekkingrelaties. Voor wat betreft de reële waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille van financiële activa of verplichtingen werden drie portefeuilles samengesteld die elk afzonderlijk met een portefeuille van renteswaps worden ingedekt: - Portefeuille activa, bestaande uit consumentenkredieten, hypothecaire kredieten en investeringskredieten - Investeringsportefeuille - Portefeuille verplichtingen, bestaande uit kasbons Sinds 2011 wordt binnen de groep eveneens reële waarde-afdekking met caps en swaptions toegepast. Het Landbouwkrediet en Centea hebben synthetische portefeuilles van caps impliciet aan de hypothecaire leningen met herzienbare rentevoet samengesteld als afgedekte positie waarop reële waarde-afdekking van het renterisico met gekochte cap- en swaptionovereenkomsten (portfolio hedge accounting) wordt toegepast. Het Landbouwkrediet en Centea hebben drie portefeuilles van balansactiva of passiva samengesteld als afgedekte positie waarop reële waarde-afdekking van het renterisico (portfolio hedge accounting) met renteswapovereenkomsten wordt toegepast. Keytrade Bank past reële waarde afdekking van individuele activa en verplichtingen toe. Voor alle reële waarde-afdekkingen, worden op elke rapporteringsdatum de vereiste efficiëntietesten uitgevoerd. Per 31 december bezit de groep één reële waardeafdekking van een individueel actief. Een renteswap met een nominale waarde van EUR wordt aangehouden ter indekking van het renterisico van een obligatielening. Onderstaande tabel detailleert de reële waarde van de afdekkingsinstrumenten aangehouden per 31 december: 31/12/2011 Notioneel Boekwaarde (in EUR) Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Reële waarde-afdekking (macro-hedging) , , , ,51 Reële waarde-afdekking (micro-hedging) ,00 0,00 0, ,00 Totaal derivaten gebruikt ter afdekking , , , ,51 31/12/2010 Notioneel Boekwaarde (in EUR) Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Reële waarde-afdekking (macro-hedging) , , , ,83 Reële waarde-afdekking (micro-hedging) ,00 0,00 0, ,00 Totaal derivaten gebruikt ter afdekking , , , ,83 De totale ineffectiviteit opgenomen in resultaat bedroeg per 31 december 2011 EUR ,06 (2010: EUR ,32). Page 118 of 263

119 31/12/ /12/2010 (in EUR) Winsten Verliezen Winsten Verliezen Reêle waarde-afdekking van een individueel actief of verplichting - wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte positie 0, ,00 0, ,00 - wijzigingen in de reële waarde van de afdekkingsderivaten (met inbegrip van beëindiging) ,00 0, ,00 0,00 Reële waarde-afdekking van het renterisico van een portefeuille - wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte positie , , ,41 0,00 - wijzigingen in de reële waarde van de afdekkingsderivaten , ,17 0, ,73 Totaal winsten en verliezen , , , ,73 Netto resultaat als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties , , Reële waarde van financiële activa en financiële verplichtingen De reële waarde is het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een verplichting kan worden afgewikkeld, tussen ter zake goed geïnformeerde, tot een transactie bereid zijnde partijen die onafhankelijk zijn Reële waarde van financiële activa en verplichtingen aan geamortiseerde kostprijs Onderstaande tabel geeft de boekwaarde en de reële waarde van de activa en verplichtingen die in de balans niet aan reële waarde worden opgenomen. (in EUR) 31/12/ /12/2010 Boekwaarde Reële waarde Boekwaarde Reële waarde Activa Leningen en Vorderingen , , , ,04 Interbancaire kredieten , , , ,50 Consumentenkredieten , , , ,51 Hypothecaire kredieten , , , ,82 Landbouwkredieten , , , ,61 Professionele kredieten , , , ,36 Kredieten op korte termijn , , , ,61 Andere , , , ,38 Gelopen rente , , , ,24 Verplichtingen Deposito's , , , ,17 In schuldbewijzen belichaamde schulden , , , ,66 Achtergestelde verplichtingen , , , ,09 Voor de reële waarde van de kredieten wordt de contante waardeberekening opgenomen, met uitzondering van de interbancaire kredieten waarvan de reële waarde wordt verondersteld gelijk te zijn aan de boekwaarde. De reële waarde van de deposito s op ten hoogste één jaar wordt verondersteld gelijk te zijn aan de boekwaarde. Voor de berekening van de reële waarde van de deposito s op meer dan één jaar, de schuldbewijzen en de achtergestelde verplichtingen wordt de contante waardeberekening toegepast Waardering van financiële activa en verplichtingen opgenomen aan reële waarde. Onderstaande tabellen geven de indeling van de reële waarde van de financiële activa en verplichtingen in Level 1, Level 2 en Level 3 afhankelijk van de observeerbaarheid van de gebruikte inputs: Level 1 : genoteerde prijzen (niet aangepast) in actieve markten voor identieke activa en verplichtingen; Level 2 : gebruik van inputs andere dan genoteerde prijzen, die observeerbaar zijn voor het actief of de verplichting, ofwel direct ofwel indirect; Level 3 : indien een reële waardebepaling uitsluitend op basis van observeerbare marktgegevens niet mogelijk is, wordt de reële waarde bepaald met behulp van niet-observeerbare gegevens. Page 119 of 263

120 Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Kredieten ,46 0, ,46 0,00 Gelopen rente ,00 0, ,00 0,00 TOTAAL ,46 0, ,46 0,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen ,00 0,00 0, ,00 Derivaten ,58 0, , ,69 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 Gelopen rente ,05 0, , ,52 TOTAAL ,63 0, , ,21 Voor verkoop beschikbaar Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 Schuldbewijzen , , , ,82 Fondsen , ,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 Gelopen rente , , , ,03 TOTAAL , , , ,85 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,26 0, ,26 0,00 Swaptions ,67 0, ,67 0,00 Caps ,24 0, ,24 0,00 TOTAAL ,17 0, ,17 Reële waarde van de financiële activa ,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen 0,00 0,00 0,00 0,00 Derivaten ,06 0, ,06 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,06 0, ,06 0,00 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,51 0, ,51 0,00 Swaptions 0,00 0,00 0,00 0,00 Caps 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,51 0, ,51 Reële waarde van de financiële verplichtingen ,00 Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Kredieten ,34 0, ,34 0,00 Gelopen rente ,67 0, ,67 0,00 TOTAAL ,01 0, ,01 0,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen ,00 0,00 0, ,00 Derivaten ,66 0, , ,46 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 Gelopen rente ,17 0, , ,68 TOTAAL ,83 0, , ,14 Voor verkoop beschikbaar Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen , , , ,51 Fondsen , , ,66 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 Gelopen rente , , , ,01 TOTAAL , , , ,52 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,83 0, ,83 0,00 TOTAAL ,83 0, ,83 Reële waarde van de financiële activa ,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen 0,00 0,00 0,00 0,00 Derivaten ,55 0, ,55 0,00 Andere ,00 0, ,00 0,00 TOTAAL ,55 0, ,55 0,00 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,83 0, ,83 0,00 TOTAAL ,83 0, ,83 Reële waarde van de financiële verplichtingen ,00 Page 120 of 263

121 Financiële activa en verplichtingen waarvoor geen genoteerde prijs beschikbaar is, worden gewaardeerd op basis van de marktwaarderingen van gerenommeerde externe financiële tegenpartijen. Deze marktwaarderingen worden systematisch gecontroleerd door het departement financiële markten. Er vonden geen significante transferts van financiële activa of verplichtingen plaats tussen level 1 en level 2. Onderstaande tabel geeft de evolutie van level 3 weer van einde 2010 tot einde Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Voor verkoop beschikbare financiële activa 31/12/2011 Schuldbewijzen Derivaten Schuldbewijzen Openingsbalans , , ,51 Resultaten 0,00 0,00 0,00 - via gerealiseerde resultaten , , ,72 - via niet-gerealiseerde resultaten 0,00 0, ,87 Aankopen 0,00 0, ,42 Verkopen 0,00 0, ,16 Op eindvervaldag gekomen 0,00 0, ,36 Transfers in/uit Level 3 0,00 0,00 0,00 Eindbalans , , ,82 Onderstaande tabel geeft de evolutie van level 3 weer van einde 2009 tot einde Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Voor verkoop beschikbare financiële activa 31/12/2010 Schuldbewijzen Derivaten Schuldbewijzen Openingsbalans , , ,96 Resultaten - via gerealiseerde resultaten , , ,54 - via niet-gerealiseerde resultaten 0,00 0, ,53 Aankopen 0,00 0,00 0,00 Verkopen 0,00 0, ,90 Op eindvervaldag gekomen 0,00 0, ,54 Transfers in/uit Level 3 0,00 0,00 0,00 Eindbalans , , ,51 Een bedrag van EUR ,00 uit de winst- en verliesrekening heeft betrekking op financiële activa in level 3 die zich per 31 december 2011 nog in portefeuille bevinden (2010: EUR ,88). 16. Eigen Vermogen De samenstelling van het eigen vermogen per 31 december is als volgt: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Aandelenkapitaal , ,85 Niet-gerealiseerde winsten en verliezen uit voor verkoop beschikbare financiële activa , ,91 Actuariële winsten/verliezen bij pensioenplannen , ,76 Reserves , ,26 Nettowinst van het boekjaar , ,15 Totaal eigen vermogen , ,11 De cijfers van 31/12/2010 werden gewijzigd ten gevolge van de wijziging in boekingsmethode van de pensioenplannen. De erkende coöperatieve Kassen Lanbokas en Agricaisse bezitten, samen met de Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet, 50% van de aandelen (aandelen A) en van de daarbij horende stemrechten van de NV Landbouwkrediet. De resterende 50% van de aandelen (aandelen B) van de NV Landbouwkrediet zijn in handen van SAS Belgium CA, een vennootschap naar Frans recht. Deze aandelen geven recht op de helft van de stemrechten. In de loop van 2011 verhoogde SAS Belgium CA het kapitaal van de NV Landbouwkrediet met EUR Deze transactie gaf aanleiding tot de uitgifte van aandelen zonder stemrecht (aandelen C). De groep houdt geen eigen aandelen aan. Page 121 of 263

122 Onderstaande tabel schetst de evolutie van het aandelenkapitaal in 2011 en 2010: (in EUR) aantal aandelen kapitaal aantal aandelen kapitaal Openingsbalans , ,00 - aandelen op naam , ,28 - coöperatieve aandelen , ,72 Mutaties , ,85 - toe- en uittredingen van coöperatoren , ,85 - kapitaalverhoging , ,00 - kapitaalverhoging ,00 0 0,00 Eindbalans , ,85 - aandelen op naam , ,28 - coöperatieve aandelen , ,57 De aandelen op naam zijn zonder nominale waarde. De coöperatieve aandelen hebben een nominale waarde van EUR 12,40 per aandeel. Alle aandelen zijn volstort. De andere reserves bevatten voor een bedrag van EUR ,22 (2010: EUR ,72) statutaire reserves, waarvan EUR ,23 (2010: EUR ,38) niet onmiddellijk voor uitkering in aanmerking komt. De reserves uit herwaardering hebben betrekking op de niet-gerealiseerde winsten en verliezen op de voor verkoop beschikbare financiële activa. De andere reserves hebben betrekking op de ingehouden winsten. De Raad van Bestuur zal tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 26 april 2012 voorstellen een dividend uit te keren van EUR 16,12 per aandeel aan de hoofdaandeelhouder voor de aandelen B, EUR 8,06 per aandeel aan de erkende coöperatieve kassen voor de aandelen A en EUR 2,60 per aandeel voor de aandelen C. Het dividend uitbetaald aan de erkende coöperatieve kassen komt echter via de reserves opnieuw in het eigen vermogen van de groep terecht. De erkende coöperatieve kassen Lanbokas en Agricaisse keren samen met de regionale coöperatieve kassen aan de coöperatoren 5% uit op hun aandeel in het coöperatief kapitaal. Het totaal dividend over het boekjaar 2011 bedraagt EUR ,48 waarvan EUR ,94 in het eigen vermogen van de groep blijft. Op 15 december 2011 werd uit de beschikbare reserves een tussentijds dividend ten belope van 10 miljoen EUR uitgekeerd aan de aandeelhouders van de NV Landbouwkrediet, de erkende coöperatieve kassen en SAS Belgium CA. 17. Verzekeringscontracten LBK Verzekeringen commercialiseert sinds september 2007 uitsluitend risicoverzekeringen van het type schuldsaldoverzekering, tijdelijke overlijdensverzekeringen en financieringsaldoverzekering. Doelgroep van een schuldsaldoverzekering zijn personen of vennootschappen die een lening afsluiten en de gehele of gedeeltelijke terugbetaling van de lening in geval van overlijden van (één van) de leningnemers of bedrijfsleiders (in geval de lening wordt afgesloten door een vennootschap) willen laten verzekeren. De schuldsaldoverzekering voorziet bij overlijden van de verzekerde, of bij het eerste overlijden van twee verzekerden, een uitkering van een vast bedrag dat bij de onderschrijving gealigneerd wordt op (een percentage van) de verwachte evolutie van het nog openstaande saldo van een lening. Daarnaast is het ook mogelijk voor de verzekeringnemer één of meerdere aanvullende verzekeringen te onderschrijven. Deze mogelijke aanvullende verzekeringen dekken de risico s overlijden door ongeval, opeenvolgend overlijden en arbeidsongeschiktheid. Doelgroep van een financieringssaldoverzekering zijn personen of vennootschappen die een krediet (lening op afbetaling) afsluiten en de gehele terugbetaling van de lening op afbetaling in geval van overlijden van (één van) de leningnemers of bedrijfsleiders (in geval de lening wordt afgesloten door een vennootschap) willen laten verzekeren. De financieringssaldoverzekering voorziet bij overlijden van de verzekerde, of bij het eerste overlijden van twee verzekerden, een uitkering van een vast bedrag dat bij de onderschrijving gealigneerd wordt op de totale som van de terug te betalen mensualiteiten van de lening op afbetaling. Maandelijks neemt het verzekerd kapitaal af met één mensualiteit. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verzekeringsverplichtingen, herverzekeringsactiva, baten en lasten die voortvloeien uit de verzekeringscontracten: Page 122 of 263

123 (in EUR) 31/12/ /12/2010 Bruto technische voorzieningen Voorziening van de verzekeringscontracten Voorziening voor schadegevallen Aandeel van de herverzekeraar Voorziening van de verzekeringscontracten 0 0 Voorziening voor schadegevallen Premies Brutopremies Uitgaande herverzekeringspremies Uitkeringen Bruto Deel van de herverzekeraars Onderstaande tabel detailleert de mutaties in de technische voorzieningen in de loop van 2011 en 2010: (in EUR) Bruto Herverzekeraar Bruto Herverzekeraar Beginsaldo Brutopremies Afhoudingen op premies Onttrokken risicopremies Onttrokken kosten Toegekende renteopbrengsten Uitkeringen (wijziging reserves) Overige Eindsaldo De technische voorziening werd per einde 2011 als voldoende ingeschat. Voor de schuldsaldoverzekering bepalen de Algemene Voorwaarden dat de tarieven (waaronder deze voor de riscopremies, de diverse tariefkosten en de technische intrestvoeten) kunnen aangepast worden door de verzekeraar in het kader van een algemene tariefherziening voor de categorie verzekeringen waartoe de overeenkomst behoort of indien de wettelijke of reglementaire verplichtingen dit opleggen. Deze herziening is mogelijk: indien de verzekeraar van oordeel is dat het evenwicht van de verzekerde portefeuille in gevaar wordt gebracht door een stijging van de risicograad van de betreffende verzekerde gebeurtenis(sen) bij de bevolking, de populatie van de Belgische verzekeringsmarkt of in de eigen portefeuille; indien zich omstandigheden voordoen die de verzekeraar volgens de wet toelaten om over te gaan tot een tariefaanpassing; indien hij kan aantonen dat de kostprijs om een overeenkomst te beheren gestegen is sinds de onderschrijvingsdatum van de overeenkomst; indien de toegepaste intrestvoet niet langer marktconform is. Dit betekent dat bij een eventuele ontoereikendheid van de voorzieningen om de toekomstige contractuele kasstromen te dekken, de maatschappij de mogelijkheid heeft om een tariefherziening door te voeren. 18. Geldmiddelen en kasequivalenten De geldmiddelen en kasequivalenten in het kader van het kasstroomoverzicht zijn als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Contanten , ,53 Deposito's bij andere banken , ,00 Totaal geldmiddelen en kasequivalenten , ,53 De geldmiddelen en kasequivalenten bestaan uitsluitend uit de direct opvraagbare kasgelden en de deposito s bij andere banken met een looptijd van maximaal drie maanden. Page 123 of 263

124 19. Acquisitie Centea NV Op 01/07/2011 kocht de N.V. Landbouwkrediet 99,58% van de aandelen van de Belgische spaarbank N.V. Centea voor een bedrag van 524,78 miljoen EUR van de KBC groep. Centea biedt een volledige financiële service aan voor particulieren, zelfstandigen, vrije beroepen en kleine bedrijven. Men kan er terecht voor dagelijkse betalingsmiddelen, diverse spaarvormen, alle mogelijke beleggingen en een brede waaier van kredietformules. Aangezien de balansstructuur en de bancaire producten die de N.V. Centea aanbiedt sterk overeenkomen met de balansstructuur en het aanbod van producten van de N.V. Landbouwkrediet, past de opname van de N.V. Centea in de groep Landbouwkrediet perfect in het groeibeleid dat deze laatste al jaren voert. De overname werd gerealiseerd tegen een prijs die dicht aanleunt bij het eigen vermogen van Centea en gaf bijgevolg aanleiding tot de onmiddellijke opname in de winst-en verliesrekening van een minieme badwill voor een bedrag van EUR 1,4 mio. Deze afwijking van 0.27% tegenover de totale waarde van N.V. Centea geeft aan dat voor de overname van deze aandelen van KBC NV, een prijs werd betaald die zeer nauw aansluit met de werkelijke waarde van N.V. Centea. Onderstaande balans toont de in de groep opgenomen bedragen op 01/07/2011 van de N.V. Centea voor elke belangrijke categorie van verworven activa en overgenomen verplichtingen. Bij de opmaak van deze openingsbalans werd in navolging van IFRS 3 de overnamemethode toegepast. De verworven identificeerbare activa en de overgenomen verplichtingen werden gewaardeerd tegen hun reële waarde op overnamedatum. De belangrijkste waardeverschillen werden genoteerd in de kredieten (als positief) en in de rente-indekking van deze kredieten door middel van de derivatenposities (als negatief). Page 124 of 263

125 Activa 1/07/2011 (in EUR) Geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken ,18 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden ,35 Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van 0,00 waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Voor verkoop beschikbare financiële activa ,36 Leningen en vorderingen (met inbegrip van financiële leases) ,37 Derivaten gebruikt ter afdekking ,60 Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reële-waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille Materiële vaste activa ,22 Goodwill en andere immateriële activa 0,00 Belastingvorderingen ,45 Actuele belastingen 0,00 Uitgestelde belastingen ,45 Andere activa ,52 Totaal Activa ,05 Verplichtingen 1/07/2011 (in EUR) Deposito s van centrale banken ,30 Financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden ,48 Financiële verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs ,55 Deposito s ,49 Kredietinstellingen ,67 Andere instellingen dan kredietinstellingen ,82 In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties ,47 Achtergestelde verplichtingen 0,00 Andere financiële verplichtingen ,59 Financiële verplichtingen verbonden aan overgedragen financiële activa ,00 Derivaten gebruikt ter afdekking ,48 Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reëlewaardeafdekking van het renterisico van een portefeuille 0,00 Voorzieningen ,76 Belastingverplichtingen ,82 Actuele belastingen ,00 Uitgestelde belastingen ,82 Andere verplichtingen ,72 Totaal Verplichtingen ,11 Eigen vermogen 1/07/2011 (in EUR) Geplaatst kapitaal ,00 Gestort kapitaal ,00 Opgevraagd niet-gestort kapitaal 0,00 Andere componenten van het eigen vermogen 0,00 Reserves (met inbegrip van ingehouden winsten) ,94 Baten uit het lopende jaar 0,00 Totaal Eigen Vermogen ,94 Totaal verplichtingen en eigen vermogen ,05 De reële waarde van de overgenomen leningen en vorderingen bedraagt EUR 7,67 miljard. De bruto contractuele waarde van deze leningen en vorderingen beloopt EUR 7,62 miljard. De beste schatting op de overnamedatum van de contractuele kasstromen die naar verwachting niet zullen worden geïnd is EUR 61,8 miljoen. Deze waardeverminderingen maken deel uit van de reële waarde van de in de openingsbalans opgenomen leningen en vorderingen. De leningen en vorderingen bestaan grotendeels uit hypothecaire kredieten die, historisch gezien bij Centea, weinig verliezen genereren. Onderstaande tabel detailleert de bedragen van de winst-en verliesrekening van Centea sinds 01/07/2011 die zijn opgenomen in het geconsolideerd overzicht van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van de groep. 0,00 Page 125 of 263

126 Geconsolideerde winst- en verliesrekening 31/12/2011 Waarvan Centea (in EUR) GEWONE BEDRIJFSACTIVITEITEN Financiële en exploitatiebaten en lasten , ,03 Rentebaten , ,85 Rentelasten , ,25 Lasten in verband met aandelenkapitaal terugbetaalbaar op zicht 0,00 0,00 Dividenden , ,00 Baten uit provisies en vergoedingen , ,52 Lasten uit provisies en vergoedingen , ,52 Gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening , ,42 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden (netto) , ,12 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening (netto) ,12 0,00 Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties , ,62 Herwaarderingen van valutakoersverschillen , ,84 Winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa 829,88 0,00 Andere netto-exploitatiebaten , ,75 Administratiekosten , ,92 Personeelsuitgaven , ,81 Algemene en administratieve uitgaven , ,11 Afschrijvingen , ,80 Materiële vaste activa , ,80 Immateriële activa (andere dan goodwill) ,06 0,00 Voorzieningen , ,17 Bijzondere waardeverminderingen , ,84 Bijzondere waardeverminderingsverliezen op financiële activa die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening , ,84 Financiële activa gewaardeerd tegen kostprijs 0,00 0,00 Voor verkoop beschikbare financiële activa ,23 0,00 Leningen en vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs , ,84 Negatieve goodwill die onmiddellijk wordt opgenomen in de winst-en verliesrekening , ,00 TOTALE WINST OF VERLIES UIT VOORTGEZETTE BEDRIJFSACTIVITEITEN VÓÓR AFTREK VAN BELASTINGEN EN MINDERHEIDSBELANG , ,30 Belastinglasten (winstbelasting) verbonden met de winst of het verlies uit voortgezette bedrijfsactiviteiten , ,14 NETTOWINST OF -VERLIES , ,16 Overzicht van de niet-gerealiseerde resultaten Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,00 Cash flow hedges 0,00 0,00 Herwaardering van materiële vaste activa 0,00 0,00 Actuariële (verliezen)/winsten op toegezegd pensioenregelingen , ,00 Totaal van de niet-gerealiseerde resultaten (netto) , ,00 Totaal van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van het boekjaar , ,16 De opgenomen bedragen van Centea in bovenstaande tabel betreffen de kosten en opbrengsten vanaf 01/07/2011, terwijl voor de rest van de groep de resultaten over een volledig jaar worden weergegeven. De gegevens bestaan dus uit het laatste semester van 2011 voor wat betreft Centea en twaalf maanden voor wat betreft de rest van de groep. Onderstaande tabel toont het geschatte resultaat van Centea voor een volledig boekjaar, met andere woorden van 01/01/2011 tot en met 31/12/2011. Page 126 of 263

127 Geschat Geconsolideerd Resultaat met Centea 12 maanden 31/12/2011 (in EUR) GEWONE BEDRIJFSACTIVITEITEN Financiële en exploitatiebaten en lasten ,95 Rentebaten ,35 Rentelasten ,90 Lasten in verband met aandelenkapitaal terugbetaalbaar op zicht 0,00 Dividenden ,00 Baten uit provisies en vergoedingen ,90 Lasten uit provisies en vergoedingen ,60 Gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening ,38 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden (netto) ,42 Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening (netto) ,12 Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties ,06 Herwaarderingen van valutakoersverschillen ,08 Winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa 829,88 Andere netto-exploitatiebaten ,98 Administratiekosten ,06 Personeelsuitgaven ,87 Algemene en administratieve uitgaven ,19 Afschrijvingen ,55 Materiële vaste activa ,49 Immateriële activa (andere dan goodwill) ,06 Voorzieningen ,19 Bijzondere waardeverminderingen ,56 Bijzondere waardeverminderingsverliezen op financiële activa die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening ,56 Financiële activa gewaardeerd tegen kostprijs 0,00 Voor verkoop beschikbare financiële activa ,23 Leningen en vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs ,79 Negatieve goodwill die onmiddellijk wordt opgenomen in de winst-en verliesrekening TOTALE WINST OF VERLIES UIT VOORTGEZETTE BEDRIJFSACTIVITEITEN VÓÓR AFTREK VAN BELASTINGEN EN MINDERHEIDSBELANG ,59 Belastinglasten (winstbelasting) verbonden met de winst of het verlies uit voortgezette bedrijfsactiviteiten ,26 NETTOWINST OF -VERLIES ,33 Page 127 of 263

128 Jaarrekening 2012 In de volgende tabellen houden de bedragen steeds rekening met de gelopen, niet vervallen rente. Omdat dit in 2011 nog niet het geval was, werden ook de cijfers van 2011 hieraan aangepast. 1. Geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken De geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Contanten , ,70 Deposito's bij centrale banken ,71 0,00 Monetaire reservedeposito's , ,48 Totaal geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken , ,18 waarvan opgenomen in geldmiddelen en kasequivalenten , ,70 Deze rubriek bestaat uitsluitend uit direct opvraagbare kasgelden, deposito's bij centrale banken en de monetaire reservedeposito s bij de Nationale Bank van België. De monetaire reservetegoeden zijn niet beschikbaar voor de dagelijkse transacties van de Groep. Voor een bespreking van de geldmiddelen en kasequivalenten verwijzen wij naar noot Financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Activa Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , ,63 Schuldbewijzen , ,00 Totaal activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,63 Verplichtingen Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , ,06 Schuldbewijzen 0,00 0,00 Totaal verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,06 Zowel in 2011 als in 2012 werden er geen financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden als zekerheid verstrekt voor verplichtingen of voor voorwaardelijke verplichtingen. Voor een bespreking van het marktrisico in de handelsportefeuille van de Groep, verwijzen wij naar de beschrijving van de risico's. Voor meer informatie met betrekking tot derivaten verwijzen wij naar noot Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening. Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Leningen en vorderingen , ,46 Andere 0,00 0,00 Totaal financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening , ,46 Per einde 2012 werden er geen financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening als zekerheid verstrekt voor verplichtingen of voor voorwaardelijke verplichtingen. De maximale blootstelling aan kredietrisico van deze rubriek bedraagt EUR 5 miljoen. Er werden geen kredietderivaten of soortgelijke instrumenten afgesloten om de maximale blootstelling aan het kredietrisico te beperken. Page 128 of 263

129 4. Voor verkoop beschikbare financiële activa Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Overheidsobligaties , ,21 Obligaties en andere vastrentende effecten - genoteerd , ,23 - niet-genoteerd , ,64 - waardevermindering , ,04 Aandelen en andere niet vastrentende effecten - genoteerd 0, ,00 - niet-genoteerd , ,83 - waardevermindering ,09 0,00 Financiële vaste activa - genoteerd 0,00 0,00 - niet-genoteerd , ,32 - waardevermindering , ,00 Totaal , ,19 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,68 Langlopend , ,51 Zowel in 2012 als in 2011 werden geen financiële activa geherclassificeerd van gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs naar gewaardeerd aan reële waarde of omgekeerd. Er werd geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot herclassificatie volgens de wijzigingen aan IAS 39 en IFRS 7, uitgevaardigd door de IASB in oktober Per einde 2012 bedroeg de boekwaarde van de voor verkoop beschikbare financiële activa die als zekerheid werden verstrekt voor verplichtingen in diverse terugkoopovereenkomsten EUR ,46 (2011: EUR ,00). Onderstaande tabel geeft de evolutie weer van de portefeuille voor verkoop beschikbare activa in de loop van de boekjaren 2012 en (in EUR) 31/12/ /12/2011 Openingsbalans , ,22 Acquisitie Centea 0, ,36 Wisselkoersschommelingen , ,85 Aanschaffingen , ,44 Verkopen en op vervaldag gekomen , ,72 Actuariële op- en afrentingen , ,70 Reële waardeschommelingen via eigen vermogen , ,07 Toevoeging van waardeverminderingen , ,18 Aanwending van waardeverminderingen , ,85 Andere bewegingen , ,00 Eindbalans , ,19 In de loop van 2012 werden waardeverminderingen aangelegd voor een totaal bedrag van EUR ,24 op diverse effecten (2011: EUR ,18). Er werd een bedrag van EUR (2011: EUR ,85) aan waardeverminderingen aangewend op financiële activa die tijdens het boekjaar werden verkocht. Page 129 of 263

130 Aandelen en andere 31/12/2012 Obligaties en andere vastrentende effecten niet-vastrentende effecten Financiële vaste activa Totaal Openingsbalans ,04 0, , ,04 Toevoeging van waardeverminderingen , ,09 0, ,24 Terugname van waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Aanwending van waardeverminderingen van definitief uit de balans verwijderde activa ,15 0,00 0, ,15 Eindbalans , , , ,13 Aandelen en andere 31/12/2011 Obligaties en andere vastrentende effecten niet-vastrentende effecten Financiële vaste activa Totaal Openingsbalans ,71 0, , ,71 Toevoeging van waardeverminderingen ,18 0,00 0, ,18 Terugname van waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Aanwending van waardeverminderingen van definitief uit de balans verwijderde activa ,85 0,00 0, ,85 Eindbalans ,04 0, , ,04 Op een gedeelte van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa wordt macro hedging toegepast. Het renterisico van een portefeuille obligaties met analoge kenmerken wordt afgedekt met behulp van een portefeuille van renteswapovereenkomsten. Wijzigingen in de reële waarde van de obligatieportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, geeft aanleiding tot een aanpassing van de boekwaarde van deze obligaties tegenover de resultatenrekening. Wijzigingen in de reële waarde van de portefeuille afdekkingsinstrumenten geeft aanleiding tot een tegengestelde beweging in de resultatenrekening. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie blijven in resultaat onder de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties. Binnen de Groep wordt eveneens één micro hedge relatie toegepast. Hierbij werd één renteswapovereenkomst afgesloten ter afdekking van de renteschommelingen van één onderliggende obligatie. 5. Leningen en vorderingen 5.1. Leningen en vorderingen aan banken Per 31 december zijn de leningen en vorderingen aan banken als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Plaatsingen bij andere banken , ,49 waarvan opgenomen in kasequivalenten , ,00 Leningen en voorschotten aan andere banken , ,11 Waardeverminderingen 0,00 0,00 Totaal leningen en voorschotten aan banken , ,60 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,29 Langlopend , ,31 Van de leningen en vorderingen aan banken heeft EUR ,61 (2011: EUR ,62) betrekking op gestorte collaterals in het kader van de "credit support annexe" (CSA) van de ISDA documentatie. Per einde 2012 en 2011 werden er geen bijzondere waardeverminderingen op leningen en vorderingen aan banken opgenomen. Voor een bespreking van de geldmiddelen en kasequivalenten verwijzen wij naar noot Leningen en vorderingen aan cliënten De leningen en vorderingen aan cliënten zijn per 31 december als volgt samengesteld: Page 130 of 263

131 (en EUR) 31/12/ /12/2011 Totale omloop , ,95 Consumentenkredieten , ,27 Hypothecaire kredieten , ,85 Landbouwkredieten , ,73 Professionele kredieten (niet-landbouwers) , ,35 Leningen op korte termijn , ,33 Andere leningen en voorschotten , ,42 Bijzondere waardeverminderingen , ,97 Consumentenkredieten , ,50 Hypothecaire kredieten , ,52 Landbouwkredieten , ,26 Professionele kredieten (niet-landbouwers) , ,29 Leningen op korte termijn , ,38 Andere leningen en voorschotten , ,01 Totaal leningen en voorschotten aan cliënten , ,98 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,87 Langlopend , ,21 Onbepaald , ,91 Het Landbouwkrediet past reële waardeafdekking door portefeuille indekking van het renterisico op een portefeuille van kredieten toe. De portefeuille afgedekte kredieten bestaat uit: - consumentenkredieten - investeringskredieten op korte termijn - investeringskredieten aan de landbouwsector op lange termijn - investeringskredieten aan KMO s op lange termijn - hypothecaire kredieten De afdekkingsinstrumenten bestaan uit renteswapovereenkomsten en sinds 2011 ook uit caps en swaptions. Wijzigingen in de reële waarde van de kredietportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, leidt tot een aanpassing van de boekwaarde via de rubriek Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reëlewaardeafdekking van het renterisico van een portefeuille. Wijzigingen in de reële waarde van de portefeuille afdekkingsinstrumenten geeft aanleiding tot een tegengestelde beweging in de resultatenrekening. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie blijven in resultaat onder de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties. Volgende tabellen detailleren de evolutie van de bijzondere waardeverminderingen op leningen en vorderingen in de loop van 2012 en 2011: 31/12/2012 Consumentenkredieten Hypothecaire kredieten Landbouwkredieten Professionele kredieten Leningen op korte termijn Andere leningen Totaal Openingsbalans , , , , , , ,96 Toevoegingen , , , , , , ,54 Terugnames gerecupereerd , , , , , , ,87 afgeschreven , , , , , , ,46 Andere , ,20 0, , , , ,54 Eindbalans , , , , , , ,63 31/12/2011 Consumentenkredieten Hypothecaire kredieten Landbouwkredieten Professionele kredieten Leningen op korte termijn Andere leningen Totaal Openingsbalans , , , , , , ,91 Toevoegingen , , , , , , ,46 Terugnames gerecupereerd , , , , , , ,07 afgeschreven , , , , , , ,15 Andere , ,25 0, ,35 0, , ,19 Eindbalans , , , , , , ,96 Onder de andere leningen bevinden zich onder andere de leasingcontracten. De financiële lease-vorderingen kunnen per 31 december als volgt gedetailleerd worden: Page 131 of 263

132 (en EUR) 31/12/ /12/2011 Bruto-investering - op ten hoogste één jaar , ,27 - >= 1 jaar en < 5 jaar , ,64 - >= 5 jaar , ,49 Onverdiende financieringsbaten , ,44 Netto-investering in financiële leases - op ten hoogste één jaar , ,32 - >= 1 jaar en < 5 jaar , ,60 - >= 5 jaar , ,04 Per einde 2012 bedroeg het totaal van de bijzondere waardeverminderingen op lease-vorderingen EUR ,22 (2011: EUR ,45). 6. Materiële vaste activa Per einde 2012 en 2011 was er geen enkele categorie van de materiële vaste activa onderhevig aan een bijzondere waardevermindering. De samenstelling van de materiële vaste activa per 31 december is als volgt: (in EUR) Terreinen en gebouwen IT materiaal Kantoorinrichting Ander materiaal Totaal Openingsbalans 1 januari 2011 Aanschaffingsprijs , , , , ,10 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,41 Nettoboekwaarde , , , , ,69 Mutaties 2011 Aanschaffingen , , , , ,02 Vervreemdingen 0,00 0,00 0, , ,00 Afschrijvingen , , , , ,09 Acquisitie Centea ,69 0, , , ,22 Andere 0,00 0,00-398,69-11,46-410,15 Eindbalans 31 december , , , , ,69 Openingsbalans 1 januari 2012 Aanschaffingsprijs , , , , ,05 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,85 Nettoboekwaarde , , , , ,20 Mutaties 2012 Aanschaffingen , , , , ,37 Vervreemdingen 0,00 0,00 372, , ,00 Afschrijvingen , , , , ,18 Andere 0,00 683,99-654,68-169,59-140,28 Eindbalans 31 december , , , , ,11 Eindbalans 31 december 2012 Aanschaffingsprijs , , , , ,44 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,33 Nettoboekwaarde , , , , ,11 De Groep stelde geen materiële vaste activa als zekerheid voor verplichtingen. 7. Goodwill en andere immateriële activa De samenstelling van de goodwill en andere immateriële activa per 31 december is als volgt: Page 132 of 263

133 Intern ontwikkelde software Page 133 of 263 Verworven software Andere immateriële activa (in EUR) Goodwill Totaal Openingsbalans 1 januari 2011 Aanschaffingsprijs , , , , ,07 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,91 Nettoboekwaarde , , , , ,16 Mutaties 2011 Toevoegingen - afzonderlijk verworven/intern ontwikkeld 0, , , , ,40 - via bedrijfscombinaties 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Vervreemdingen 0,00 0, ,79 0, ,79 Afschrijvingen 0, , , , ,94 Bijzondere waardeverminderingsverliezen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0,00 513,70 0,00 513,70 Eindbalans 31 december , , , , ,53 Openingsbalans 1 januari 2012 Aanschaffingsprijs , , , , ,38 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,85 Nettoboekwaarde , , , , ,53 Mutaties 2012 Toevoegingen - afzonderlijk verworven/intern ontwikkeld 0, , ,22 0, ,98 - via bedrijfscombinaties 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Vervreemdingen 0,00 0, ,00 0, ,00 Afschrijvingen 0, , , , ,87 Bijzondere waardeverminderingsverliezen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0, , ,00 0,00 Eindbalans 31 december , , , , ,64 Eindbalans 31 december 2012 Aanschaffingsprijs , , , , ,36 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,72 Nettoboekwaarde , , , , ,64 Alle immateriële activa, met uitzondering van goodwill, hebben een beperkte economische levensduur. Goodwill wordt, in tegenstelling tot de andere immateriële activa, niet afgeschreven, maar wordt jaarlijks onderworpen aan een test op bijzondere waardeverminderingen als gevolg van de toepassing van IAS 36. Indien de boekwaarde de realiseerbare waarde overstijgt, wordt een bijzondere waardevermindering in resultaat opgenomen (cf. noot ). De realiseerbare waarde wordt berekend als de netto actuele waarde van de toekomstige kasstromen van het desbetreffende filiaal. Daarbij wordt uitgegaan van een gedetailleerde prognose van de activiteit van het filiaal in kwestie voor de komende 5 jaar en de daaruitvloeiende kasstromen. De voornaamste assumptie hierbij is een conservatieve groei van de netto interest inkomsten met 2% per jaar. Een belangrijk deel van de inkomsten van Keytrade zijn afkomstig uit brokerage. Voor de komende 5 jaar wordt echter geen groei verondersteld in de inkomsten uit deze activiteit. Het bepalen van de exploitatiekosten voor de komende 5 jaar gebeurt op basis van de verhouding exploitatiekosten/netto bank product van 2012 en er wordt verondersteld dat deze voor de komende 5 jaar onveranderd blijft. Daarna wordt rekening gehouden met een conservatieve prognose van de groei van de kasstromen met 1,5% en dit tot in het oneindige. De netto actuele waarde van de toekomstige kasstromen wordt berekend op basis van een samengestelde actualisatievoet. Deze samengestelde actualisatievoet is gebaseerd op de CAPM-theorie (Capital Asset Pricing Model) waarbij naast een risicovrije marktrentevoet rekening wordt gehouden met een marktrisicopremie vermenigvuldigd met een activiteitsafhankelijke beta. Per 31 december 2012 bedraagt de samengestelde actualisatievoet 8%. Per 31 december 2012 en 2011 lag de realiseerbare waarde hoger dan de boekwaarde van de goodwill en werd aldus geen bijzondere waardevermindering geboekt. De sensitiviteit van de netto actuele waarde of realisatiewaarde van de entiteit wordt eveneens berekend. Hierbij wordt de impact op de netto actuele waarde van de entiteit ten gevolge van een respectievelijke incrementele daling en stijging van de risicovrije interestvoet en activiteitsafhankelijke beta gesimuleerd. Eveneens wordt de impact van een daling van de prognose van de groei van de kasstromen tot in het oneindige gesimuleerd. Ten slotte wordt een stresstest uitgevoerd door een negatieve jaarlijkse groei van 0,25% toe te passen op de toekomstige kasstromen tot in het oneindige en de netto waarde van toekomstige kasstromen te actualiseren met een gestresseerde actualisatievoet van 15,4%. Zowel de sensitiviteitstesten als de stresstest wijzen uit dat de aldus bekomen realisatiewaardes hoger liggen dan de boekwaarde van de goodwill. De goodwill heeft per 31 december 2012 voor een bedrag van EUR ,36 betrekking op Keytrade Bank SA en voor EUR ,30 op Europabank NV (2011: idem). In 2011 gaf de acquisitie van Centea NV aanleiding tot een minieme badwill van EUR 1,4 mio die rechtstreeks in de winst- en verliesrekening werd opgenomen. De direct toewijsbare personeelskosten voor de ontwikkeling van software en applicaties voor eigen gebruik worden geactiveerd als intern ontwikkelde software en vervolgens afgeschreven over de resterende levensduur.

134 Per 31 december 2012 en 2011 werden geen bijzondere waardeverminderingen opgenomen in de rubriek goodwill en andere immateriële activa. 8. Actuele en uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen Onderstaande tabel geeft een overzicht van de actuele en uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Actuele belastingen Activa , ,45 Verplichtingen , ,59 Totaal actuele belastingen , ,14 Uitgestelde belastingen Activa , ,30 Verplichtingen , ,84 Totaal uitgestelde belastingen , ,46 Er werd in 2012 en 2011 geen saldering van belastingvorderingen en verplichtingen toegepast. Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Uitgestelde belastingvorderingen Personeelsbeloningen , ,29 Materiële en immateriële vaste activa , ,20 Voorzieningen , ,96 FTA Termijnrekeningen , ,21 FTA Kasbons , ,15 Bijzondere waardeverminderingen , ,88 Afschrijving goodwill gealloceerd aan balansposten , ,47 Derivaten en afdekkingstransacties , ,44 Voor verkoop beschikbare activa , ,04 Spreiding commissies , ,93 Andere , ,83 Totaal uitgestelde belastingvorderingen , ,30 Uitgestelde belastingverplichtingen FTA effecten , ,00 Spreiding commissies , ,61 Materiële en immateriële vaste activa , ,33 Personeelsbeloningen , ,34 Voorzieningen , ,76 Kredieten , ,01 Bijzondere waardeverminderingen , ,05 Afschrijving goodwill gealloceerd aan balansposten , ,48 Derivaten en afdekkingstransacties , ,71 Soultes IRS 0, ,85 Bijzondere waardeverminderingen op effectenportefeuille , ,16 Voor verkoop beschikbare activa , ,35 Andere , ,28 Totaal uitgestelde belastingverplichtingen , ,84 Totaal uitgestelde belastingen , ,46 De evolutie van de uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen in 2012 en 2011 kan als volgt voorgesteld worden: Page 134 of 263

135 (in EUR) Openingsbalans , ,75 Acquisitie Centea 0, ,71 In resultaat van het boekjaar , ,55 Voor verkoop beschikbare activa via eigen vermogen , ,22 Andere via eigen vermogen , ,66 Eindbalans , ,45 De in resultaat verantwoorde uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen zijn als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Spreiding commissies , ,40 Personeelsbeloningen , ,39 Materiële vaste activa , ,50 FTA Immateriële vaste activa , ,19 FTA effecten , ,37 Fiscaal verlies , ,95 FTA Voorzieningen , ,91 FTA kred-kasb-term , ,21 Voorziening reagra , ,34 Voorzieningen , ,93 Bijzondere waardeverminderingen , ,29 Afschrijving goodwill gealloceerd aan balansposten , ,00 Derivaten en afdekkingstransacties , ,11 Soultes IRS 9.495, ,52 Oprichtingskosten , ,91 Immateriële vaste activa (software) , ,81 Opvolging DTA op provisies , ,82 Opvolging DTA op DBI , ,59 Bijzondere waardeverminderingen op portefeuille , ,97 Andere , ,21 Totaal uitgestelde belastinglast van het boekjaar , ,55 Uitgestelde belastingvorderingen worden uitsluitend opgenomen indien het waarschijnlijk is dat de uitgestelde belastingvordering zal kunnen verrekend worden met verwachte toekomstige winsten. Per 31 december werden onderstaande uitgestelde belastingvorderingen niet in de balans verantwoord: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Tijdelijke verschillen , ,84 Fiscale verliezen , ,55 Overige , ,92 Totaal uitgestelde belastingvorderingen niet opgenomen in de balans , ,31 De overige uitgestelde belastingvorderingen die niet werden opgenomen in de balans hebben in hoofdzaak betrekking op notionele intrestaftrek die niet (volledig) kon worden benut. 9. Andere activa en verplichtingen De andere activa zijn per 31 december als volgt samengesteld: Page 135 of 263

136 (in EUR) 31/12/ /12/2011 Vooruitbetaalde kosten , ,95 Te ontvangen baten , ,38 Edele metalen, goederen en grondstoffen , ,50 Andere voorschotten , ,44 Overige , ,68 Totaal overige activa , ,95 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,42 Langlopend , ,89 De andere verplichtingen zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Personeelsbeloningen , ,46 Sociale lasten , ,47 Toe te rekenen kosten , ,75 Over te dragen opbrengsten , ,06 Overige verplichtingen , ,76 Totaal overige verplichtingen , ,50 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,04 Langlopend , , Financiële verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs Deposito s De deposito s zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Deposito's van kredietinstellingen , ,28 - zichtdeposito's , ,59 - deposito's met vaste looptijd , ,73 - overige deposito's , ,96 Deposito's (andere dan van kredietinstellingen) , ,24 - zichtdeposito's , ,42 - deposito's met vaste looptijd , ,30 - spaardeposito's , ,52 - overige deposito's , ,00 Totaal deposito's , ,52 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,84 Langlopend , ,68 Van de deposito's van kredietinstellingen heeft EUR (2011: EUR ,62) betrekking op gestorte collaterals in het kader van de "credit support annexe" (CSA) van de ISDA documentatie In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties De in schuldbewijzen belichaamde schulden bestaan voornamelijk uit kasbons en zijn per 31 december als volgt samengesteld: Page 136 of 263

137 (in EUR) 31/12/ /12/2011 Kasbons , ,21 Obligaties , ,00 Totaal in schuldbewijzen belichaamde schulden , ,21 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,32 Langlopend , ,90 Het Landbouwkrediet past reële waardeafdekking van het renterisico van zijn portefeuille kasbons toe. De afdekkingsinstrumenten bestaan uitsluitend uit renteswapovereenkomsten. Wijzigingen in de reële waarde van de kasbonportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, leidt tot een aanpassing van de boekwaarde via de rubriek Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reële-waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie worden in resultaat genomen via de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties Achtergestelde verplichtingen De achtergestelde verplichtingen bestaan uitsluitend uit achtergestelde certificaten. De resterende looptijd per 31 december kan als volgt gedetailleerd worden: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Vervaldatum Lopend jaar 0,00 0,00 Lopend jaar , ,67 Lopend jaar , ,67 Lopend jaar , ,53 Lopend jaar , ,43 Meer dan lopend jaar , ,75 Totaal achtergestelde verplichtingen , , Andere financiële verplichtingen De andere financiële verplichtingen bestaan voornamelijk uit financiële wachtrekeningen en zijn op korte termijn. 11. Transfers van financiële activa 11.1.Verkoop- en terugkoopovereenkomsten De Groep had per 31 december diverse lopende terugkoopovereenkomsten met een maximale looptijd van 6 maanden. Deze verplichtingen hebben een omvang van EUR ,91 (2011: EUR ,72). Inzake deze overeenkomsten werden voor verkoop beschikbare financiële activa met een totale boekwaarde van EUR ,46 (2011: EUR ,00) verkocht en geleverd. De desbetreffende financiële activa blijven op de balans verantwoord en de Groep blijft onderhevig aan rente- en kredietrisico op deze stukken. Het verschil tussen de boekwaarde van de financiële verplichtingen en activa wordt verklaard door het feit dat de financiële activa tegen marktwaarde worden verantwoord in tegenstelling tot de financiële verplichtingen, welke worden gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs. Onderstaande tabel geeft een overzicht van waarde van de overgedragen financiële activa van de groep: Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Voor verkoop beschikbare financiële activa Leningen en vorderingen (In EUR) Boekwaarde van de overgedragen activa 0, ,46 0,00 Boekwaarde van de hiermee samenhangende verplichting 0, ,91 0, Effectisering Ter ondersteuning van haar liquiditeitsbeheer heeft de Groep een effectiseringstransactie verricht in april 2009 van hypothecaire kredieten voor een bedrag van EUR 700 miljoen. De Groep verkocht hierbij de kredieten aan een institutionele VBS naar Belgisch recht (Hypolan NV), dewelke op haar beurt certificaten uit heeft gegeven met de kredieten als onderpand. De Groep heeft hier de verplichting om de opbrengsten uit de kredieten te Page 137 of 263

138 transfereren naar de bezitters van de certificaten. Deze certificaten zijn voor een groot deel (95%) in het bezit van de Groep zelf. De overige 5% is in handen van de Franse kassen Crédit Agricole Nord de France en Crédit Agricole du Nord Est. Aangezien het Landbouwkrediet NV het financiële en operationele beleid van deze entiteit stuurt, wordt Hypolan NV integraal geconsolideerd. 12. Voorzieningen De voorzieningen kunnen per 31 december als volgt gedetailleerd worden: Lopende rechtsgeschillen Pensioenen en andere pensioenverplichtingen Andere voorzieningen (in EUR) Totaal Openingsbalans , , , ,31 Toevoegingen , , , ,53 Gebruikte bedragen , , , ,48 Niet-gebruikte bedragen die tijdens de periode werden teruggeboekt ,93 0, , ,93 Verwervingen (vervreemdingen dmv bedrijfscombinaties) 0,00 0,00 0,00 0,00 Toename van het gedisconteerde bedrag (verstrijken van tijd) en gevolg van enige wijziging in de disconteringsvoet 0, ,97 0, ,97 Andere bewegingen 206,28 0,00 0,00 206,28 Eindbalans , , , ,68 De lopende rechtsgeschillen hebben betrekking op diverse juridische zaken en schadegevallen. Het bedrag van de voorziening wordt individueel per dossier berekend door de juridische dienst, of door de personeelsdienst indien het een schadegeval met een medewerker betreft. De pensioenen en andere pensioenverplichtingen hebben betrekking op de brugpensioenen en worden bepaald op basis van de verwachte in de toekomst te betalen en geactualiseerde bedragen. De andere voorzieningen hebben voornamelijk betrekking op de technische provisie aangelegd door de verzekeringsmaatschappij (EUR ,92), alsook op specifieke dossiers die geen rechtsgeschillen zijn en waarvoor de bedragen gekend en zeker zijn. Voor een gedetailleerde bespreking van de technische voorziening verwijzen wij naar noot 17. Van het totaal van de voorzieningen is het waarschijnlijk dat een bedrag van EUR ,18 zal verschuldigd zijn in de loop van het boekjaar Personeelsbeloningen Verplichtingen uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling worden opgenomen onder de Overige verplichtingen. Activa uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling worden opgenomen onder de Overige activa. Zowel Landbouwkrediet als Centea hebben een toegezegd-pensioenregeling. De andere entiteiten van de Groep hanteren toegezegde-bijdragenregelingen. Onderstaande tabel detailleert de evolutie van de contante waarde van de brutoverplichting van de toegezegdpensioenregelingen: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Landbouwkrediet Centea Landbouwkrediet Centea Openingsbalans , , , ,00 Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten , , , ,00 Rentekosten , , , ,00 Bijdragen van deelnemers aan de regeling ,00 0, ,00 0,00 Actuariële winsten en verliezen , , , ,00 Betaalde vergoedingen , , , ,00 Pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 0,00 Afwikkelingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Eindbalans , , , ,00 Er worden beleggingen aangehouden tegenover het geheel van de toegezegd-pensioenverplichtingen. Onderstaande tabel detailleert de evolutie van de reële waarde van de fondsbeleggingen: Page 138 of 263

139 (in EUR) 31/12/ /12/2011 Landbouwkrediet Centea Landbouwkrediet Centea Openingsbalans , , , ,00 Verwachte rendement op fondsbeleggingen , , , ,00 Actuariële winsten en verliezen , , , ,00 Bijdragen van de werkgever , , , ,00 Bijdragen van de deelnemers aan de regeling ,00 0, ,00 0,00 Betaalde vergoedingen , , , ,00 Eindbalans , , , ,00 Het werkelijk rendement op de fondsbeleggingen in de loop van 2012 bedroeg EUR voor het pensioenplan van Landbouwkrediet (2011: EUR ) en EUR voor dat van Centea (2011: EUR ). Onder de fondsbeleggingen bevinden zich geen door de Groep uitgegeven financiële instrumenten en geen beleggingen in vastgoed of activa in gebruik door de Groep. Het totaal van de fondsbeleggingen bestaat voor 90% uit schuldbewijzen en voor 10% uit eigen vermogensinstrumenten voor wat betreft het pensioenplan van Landbouwkrediet en 95% schuldbewijzen en 5% eigen-vermogensinstrumenten voor het pensioenplan van Centea. Voor de bepaling van het verwachte rendement op eigen vermogensinstrumenten wordt gebruik gemaakt van historische gegevens en voorspellingen van investment managers. Voor schuldbewijzen is het verwachte rendement gebaseerd op de beschikbare market yields. Onderstaande tabel detailleert de aansluiting tussen de contante waarde van de brutoverplichting en de reële waarde van de fondsbeleggingen uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling met de in de balans opgenomen activa en verplichtingen: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Landbouwkrediet Centea Landbouwkrediet Centea Brutoverplichtingen uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen , , , ,00 Reële waarde van de fondsbeleggingen , , , ,00 Financieringsstatus , , , ,00 Niet-opgenomen actuariële winsten (verliezen) 0,00 0,00 0,00 0,00 Niet-opgenomen pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 0,00 Netto verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , , ,00 Bedragen opgenomen in de balans Verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , , ,00 Activa voor plannen met vaste toezeggingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Netto verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , , ,00 Onderstaande tabel detailleert de totale lasten die in de loop van het boekjaar in de resultatenrekening werden opgenomen: (en EUR) 31/12/ /12/2011 Landbouwkrediet Centea Landbouwkrediet Centea Aan het boekjaar toegerekende pensioenkosten , , , ,00 Rentelasten , , , ,00 Verwacht rendement op fondsbeleggingen , , , ,00 Pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 0,00 Actuariële winsten en verliezen 0,00 0,00 0,00 0,00 Totale lasten opgenomen in de resultatenrekening , , , ,00 De lasten met betrekking tot de toegezegd-pensioenregeling worden in de resultatenrekening opgenomen als personeelskosten. De voornaamste actuariële veronderstellingen worden in onderstaande tabel weergegeven: Landbouwkrediet Centea Landbouwkrediet Centea Disconteringsvoet 3,00% 3,60% 4,30% 5,40% Verwachte rendement op fondsbeleggingen 3,00% 3,60% 4,50% 4,50% Verwachte procentuele salarisstijgingen 3,00% 3,00% 4,00% 4,00% Onderstaande tabel detailleert het tekort van de toegezegd-pensioenregeling, alsook de ervaringsaanpassingen voor de voorbije 5 jaar: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Landbouwkrediet Centea Landbouwkrediet Centea Contante waarde van de brutoverplichting , , , ,00 Reële waarde van de fondsbeleggingen , , , ,00 Deficit (surplus) , , , ,00 Ervaringsaanpassingen tgv de verplichtingen van de regeling , , , ,00 Ervaringsaanpassingen tgv de fondsbeleggingen van de regeling , , , ,00 (en EUR) 31/12/ /12/ /12/2008 Landbouwkrediet Landbouwkrediet Landbouwkrediet Contante waarde van de brutoverplichting , , ,00 Reële waarde van de fondsbeleggingen , , ,00 Deficit (surplus) , , ,00 Ervaringsaanpassingen tgv de verplichtingen van de regeling , , ,00 Ervaringsaanpassingen tgv de fondsbeleggingen van de regeling , , ,00 Page 139 of 263

140 De Groep verwacht in 2013 voor een bedrag van EUR (2012: EUR ) aan bijdragen te zullen doen aan de toegezegd-pensioenregeling van Landbouwkrediet en EUR voor Centea (2012: EUR ). 14. Derivaten Een derivaat is een financieel instrument waarvan de waarde verandert als gevolg van veranderingen in een bepaalde onderliggende waarde (rentevoet, valutakoers, aandelenkoers, index ed), waarvoor geen of een geringe aanvangsinvestering nodig is en dat op een tijdstip in de toekomst wordt afgewikkeld. De Groep houdt derivaten aan voor zowel handelsdoeleinden als voor afdekkingstransacties. De derivaten die per 31 december door de Groep worden aangehouden voor handelsdoeleinden, zijn renteswapovereenkomsten, caps, swaptions en wisselverrichtingen op termijn. Voor afdekkingstransacties wordt gebruik gemaakt van renteswaps en sinds 2011 ook van caps en swaptions. Een renteswap is een overeenkomst waarbij twee partijen akkoord gaan om periodiek rentebetalingen te ruilen. In het vaakst voorkomende geval gaat een partij ermee akkoord om voor de hele looptijd van het contract op afgesproken data vaste rentebetalingen te doen, terwijl de andere partij zich ertoe verbindt rentebetalingen te doen die vlotten ten aanzien van een bepaalde referentierente. Doorgaans ruilen beide partijen enkel interest en geen kapitaal. De Groep houdt eveneens één renteinstrument aan waarvan het ene been afhangt van de vlottende rente en het andere been afhangt van een bepaalde marktstrategie. Een cap is een rente-optie waarmee de maximale rente voor de koper van de cap beperkt wordt tot een vooraf vastgelegd niveau voor verschillende periodes. Een swaption is een optie op een swap waarbij de eigenaar van de swaption het recht heeft, maar niet de verplichting, om een swap tegen vooraf bepaalde voorwaarden af te sluiten op of binnen een bepaald tijdstip. Bij wisselverrichtingen op termijn verbindt de koper van het contract er zich toe om een bepaalde hoeveelheid valuta te kopen of te verkopen op een in de toekomst vastgelegd tijdstip aan een vooraf afgesproken prijs. Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december: (in EUR) 31/12/2012 Notioneel Boekwaarde Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Renteinstrumenten - IRS (renteswap-overeenkomst) , , , ,72 - Caps & Swaptions , , , ,65 Valutainstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 - Termijnwisselverrichting , , , ,13 Totaal derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , , , ,50 31/12/2011 Notioneel Boekwaarde Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Renteinstrumenten - IRS (renteswap-overeenkomst) , , , ,95 - Caps & Swaptions , , , ,47 Valutainstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 - Termijnwisselverrichting , , , ,64 Totaal derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , , , ,06 De Groep past uitsluitend reële-waardeafdekking toe, waarbij het risico van veranderingen in de reële waarde van een actief of verplichting wordt ingedekt. Zowel portefeuilles van activa of verplichtingen (macro-hedging), als individuele activa of verplichtingen (micro-hedging) maken het voorwerp uit van afdekkingrelaties. Voor wat betreft de reële waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille van financiële activa of verplichtingen werden bij Landbouwkrediet en Centea drie portefeuilles samengesteld die elk afzonderlijk met een portefeuille van renteswaps worden ingedekt: - Portefeuille activa, bestaande uit consumentenkredieten, hypothecaire kredieten en investeringskredieten - Investeringsportefeuille - Portefeuille verplichtingen, bestaande uit kasbons Sinds 2011 wordt binnen de Groep eveneens reële waarde-afdekking met caps en swaptions toegepast. Het Landbouwkrediet en Centea hebben synthetische portefeuilles van caps impliciet aan de hypothecaire leningen Page 140 of 263

141 met herzienbare rentevoet samengesteld als afgedekte positie waarop reële waarde-afdekking van het renterisico met gekochte cap- en swaptionovereenkomsten (portfolio hedge accounting) wordt toegepast. Keytrade Bank past reële waarde afdekking van individuele activa en verplichtingen toe. Voor alle reële waardeafdekkingen, worden op elke rapporteringsdatum de vereiste efficiëntietesten uitgevoerd. Per 31 december bezit de Groep één reële waardeafdekking van een individueel actief. Een renteswap met een nominale waarde van EUR wordt aangehouden ter indekking van het renterisico van een obligatielening. Onderstaande tabel detailleert de reële waarde van de afdekkingsinstrumenten aangehouden per 31 december: 31/12/2012 Notioneel Boekwaarde (in EUR) Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Reële waarde-afdekking (macro-hedging) , , , ,52 Reële waarde-afdekking (micro-hedging) ,00 0,00 0, ,38 Totaal derivaten gebruikt ter afdekking , , , ,90 31/12/2011 Notioneel Boekwaarde (in EUR) Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Reële waarde-afdekking (macro-hedging) , , , ,51 Reële waarde-afdekking (micro-hedging) ,00 0,00 0, ,00 Totaal derivaten gebruikt ter afdekking , , , ,51 De totale ineffectiviteit opgenomen in resultaat bedroeg per 31 december 2012 EUR ,22 (2011: EUR ,06). 31/12/ /12/2011 (in EUR) Winsten Verliezen Winsten Verliezen Reêle waarde-afdekking van een individueel actief of verplichting - wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte positie 0, ,00 0, ,00 - wijzigingen in de reële waarde van de afdekkingsderivaten ,98 0, ,00 0,00 Reële waarde-afdekking van het renterisico van een portefeuille - wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte positie , , , ,99 - wijzigingen in de reële waarde van de afdekkingsderivaten , , , ,17 Totaal winsten en verliezen , , , ,16 Netto resultaat als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties , , Reële waarde van financiële activa en financiële verplichtingen De reële waarde is het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een verplichting kan worden afgewikkeld, tussen ter zake goed geïnformeerde, tot een transactie bereid zijnde partijen die onafhankelijk zijn Reële waarde van financiële activa en verplichtingen aan geamortiseerde kostprijs Onderstaande tabel geeft de boekwaarde en de reële waarde van de activa en verplichtingen die in de balans aan geamortiseerde kostprijs worden opgenomen. (in EUR) 31/12/ /12/2011 Boekwaarde Reële waarde Boekwaarde Reële waarde Activa Leningen en Vorderingen , , , ,87 Interbancaire kredieten , , , ,26 Consumentenkredieten , , , ,40 Hypothecaire kredieten , , , ,13 Landbouwkredieten , , , ,26 Professionele kredieten , , , ,11 Kredieten op korte termijn , , , ,16 Andere , , , ,54 Verplichtingen Deposito's , , , ,58 In schuldbewijzen belichaamde schulden , , , ,65 Achtergestelde verplichtingen , , , ,43 Voor de reële waarde van de kredieten wordt de contante waardeberekening opgenomen. Enkel voor interbancaire kredieten op ten hoogste één jaar wordt de reële waarde verondersteld gelijk te zijn aan de boekwaarde. Hetzelfde geldt voor de reële waarde van de deposito s op ten hoogste één jaar. Voor de berekening van de reële waarde van de deposito s op meer dan één jaar, de schuldbewijzen en de achtergestelde verplichtingen wordt de contante waardeberekening toegepast. Page 141 of 263

142 15.2. Waardering van financiële activa en verplichtingen opgenomen aan reële waarde. Onderstaande tabellen geven de indeling van de reële waarde van de financiële activa en verplichtingen in Level 1, Level 2 en Level 3 afhankelijk van de observeerbaarheid van de gebruikte inputs: Level 1: genoteerde prijzen (niet aangepast) in actieve markten voor identieke activa en verplichtingen; Level 2: gebruik van inputs andere dan genoteerde prijzen, die observeerbaar zijn voor het actief of de verplichting, ofwel direct ofwel indirect; Level 3: indien een reële waardebepaling uitsluitend op basis van observeerbare marktgegevens niet mogelijk is, wordt de reële waarde bepaald met behulp van niet-observeerbare gegevens. Financiële activa tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Kredieten ,02 0, ,02 0,00 TOTAAL ,02 0, ,02 0,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen ,00 0,00 0, ,00 Derivaten ,73 0, , ,15 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,73 0, , ,15 Voor verkoop beschikbaar Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen , , , ,20 Fondsen , ,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL , , , ,20 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,58 0, ,58 0,00 Swaptions ,63 0, ,63 0,00 Caps ,22 0, ,22 0,00 TOTAAL ,43 0, ,43 Reële waarde van de financiële activa ,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen 0,00 0,00 0,00 0,00 Derivaten ,50 0, ,50 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,50 0, ,50 0,00 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,90 0, ,90 0,00 Swaptions 0,00 0,00 0,00 0,00 Caps 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,90 0, ,90 Reële waarde van de financiële verplichtingen ,00 Financiële activa tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Kredieten ,46 0, ,46 0,00 TOTAAL ,46 0, ,46 0,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen ,00 0,00 0, ,00 Derivaten ,63 0, , ,21 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,63 0, , ,21 Voor verkoop beschikbaar Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen , , , ,85 Fondsen , ,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL , , , ,85 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,26 0, ,26 0,00 Swaptions ,67 0, ,67 0,00 Caps ,24 0, ,24 0,00 TOTAAL ,17 0, ,17 Reële waarde van de financiële activa ,00 Page 142 of 263

143 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen 0,00 0,00 0,00 0,00 Derivaten ,06 0, ,06 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,06 0, ,06 0,00 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,51 0, ,51 0,00 TOTAAL ,51 0, ,51 Reële waarde van de financiële verplichtingen ,00 Financiële activa en verplichtingen waarvoor geen genoteerde prijs beschikbaar is, worden gewaardeerd op basis van de marktwaarderingen van gerenommeerde externe financiële tegenpartijen. Deze marktwaarderingen worden systematisch gecontroleerd door het departement financiële markten. Een sensitiviteitsanalyse van de globale portefeuille gebeurt op maandelijkse basis. Zowel het renterisico, het spreadrisico als het marktrisico wordt hierbij gemeten en getoetst aan door de Raden van Bestuur opgelegde limieten. Het renterisico en het spreadrisico voor de obligaties onder level 3 zijn beperkt, vooreerst omwille van het geïnvesteerd bedrag van 101 miljoen en vervolgens omdat de meeste obligaties een vlottende coupon betalen. Eind 2012 werd de portefeuille van de Bank volledig doorgelicht met een aantal wijzigingen in niveau als resultaat. De veranderingen vonden enkel plaats in de portefeuille "voor verkoop beschikbare activa" (schuldbewijzen). De bewegingen zijn het gevolg van een aantal herzieningen van initiële toewijzingen van niveau bij aankoop (EUR 91 miljoen), de terugkeer van betrouwbare en voldoende liquide marktprijzen (EUR 50 miljoen) en de introductie van modelprijzen op basis van meetbare marktindicaties (EUR 76 miljoen). Onderstaande tabel geeft de veranderingen weer van eind 2012 ten opzichte van eind 2011: Level 1 in 2012 Level 2 in 2012 Level 3 in 2012 Level 1 in ,00 0,00 Level 2 in ,80 0,00 Level 3 in , ,35 Onderstaande tabel geeft de evolutie van level 3 weer van einde 2011 tot einde Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Voor verkoop beschikbare financiële activa 31/12/2012 Schuldbewijzen Derivaten Schuldbewijzen Openingsbalans , , ,85 Resultaten 0,00 - via gerealiseerde resultaten , , ,66 - via niet-gerealiseerde resultaten 0,00 0, ,26 Aankopen 0,00 0, ,03 Verkopen 0,00 0,00 0,00 Op eindvervaldag gekomen 0,00 0, ,95 Transfers in/uit Level 3 0,00 0, ,33 Eindbalans , , ,20 Onderstaande tabel geeft de evolutie van level 3 weer van einde 2010 tot einde Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Page 143 of 263 Voor verkoop beschikbare financiële activa 31/12/2011 Schuldbewijzen Derivaten Schuldbewijzen Openingsbalans , , ,52 Resultaten 0,00 0,00 0,00 - via gerealiseerde resultaten , , ,70 - via niet-gerealiseerde resultaten 0,00 0, ,87 Aankopen 0,00 0, ,42 Verkopen 0,00 0, ,16 Op eindvervaldag gekomen 0,00 0, ,36 Transfers in/uit Level 3 0,00 0,00 0,00 Eindbalans , , ,85

144 Een bedrag van EUR ,72 uit de winst- en verliesrekening heeft betrekking op financiële activa in level 3 die zich per 31 december 2012 nog in portefeuille bevinden. Hiervan heeft EUR ,05 betrekking op de evolutie van gelopen, niet vervallen rente, EUR ,14 op de actuariële op- en afrentingen van effecten, EUR ,05 op reële waardeschommelingen via resultaat en EUR ,58 op toevoegingen aan bijzondere waardeverminderingen op voor verkoop beschikbare financiële activa in level Eigen Vermogen De samenstelling van het eigen vermogen per 31 december is als volgt: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Aandelenkapitaal , ,00 Niet-gerealiseerde winsten en verliezen uit voor verkoop beschikbare financiële activa , ,14 Actuariële winsten/verliezen bij pensioenplannen , ,42 Reserves , ,07 Nettowinst van het boekjaar , ,27 Totaal eigen vermogen , ,79 De erkende coöperatieve Kassen Lanbokas en Agricaisse bezitten, samen met de Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet, 50% van de aandelen (aandelen A) en van de daarbij horende stemrechten van de NV Landbouwkrediet. De resterende 50% van de aandelen (aandelen B) van de NV Landbouwkrediet zijn in handen van SAS Belgium CA, een vennootschap naar Frans recht. Deze aandelen geven recht op de helft van de stemrechten. In de loop van 2011 verhoogde SAS Belgium CA het kapitaal van de NV Landbouwkrediet met EUR Deze transactie gaf aanleiding tot de uitgifte van aandelen zonder stemrecht (aandelen C). De helft van deze kapitaalsverhoging werd in 2012 reeds terugbetaald voor een bedrag van EUR of een terugname van aandelen. De Groep houdt geen eigen aandelen aan. Onderstaande tabel schetst de evolutie van het aandelenkapitaal in 2012 en 2011: (in EUR) aantal aandelen kapitaal aantal aandelen kapitaal Openingsbalans , ,85 - aandelen op naam , ,28 - coöperatieve aandelen , ,57 Mutaties , ,15 - toe- en uittredingen van coöperatoren , ,15 - kapitaalvermindering ,00 0 0,00 - kapitaalverhoging 0, , , ,00 - andere 0, ,60 0,00 0,00 Eindbalans , ,00 - aandelen op naam , ,28 - coöperatieve aandelen , ,72 De aandelen op naam zijn zonder nominale waarde. De coöperatieve aandelen hebben een nominale waarde van EUR 12,40 per aandeel. Alle aandelen zijn volstort. Een overzicht van de aandelen op naam (B en C) wordt in volgende tabel weergegeven. De aandelen A blijven in de Groep en worden dus niet weergegeven in de geconsolideerde cijfers: (in EUR) B C B C Openingsbalans , , ,28 0,00 Kapitaalverhoging ,00 0, , ,00 Kapitaalvermindering 0, ,00 0,00 0,00 Andere ,08 0,00 0,00 0,00 Eindbalans , , , ,00 De andere reserves bevatten voor een bedrag van EUR ,11 (2011: EUR ,22) statutaire reserves, waarvan EUR ,32 (2011: EUR ,23) niet onmiddellijk voor uitkering in aanmerking komt. De reserves uit herwaardering hebben betrekking op de niet-gerealiseerde winsten en verliezen op de voor verkoop beschikbare financiële activa, en op actuariële winsten en verliezen bij pensioenplannen. De andere reserves hebben betrekking op de ingehouden winsten. Page 144 of 263

145 De Raad van Bestuur zal tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 25 april 2013 voorstellen een dividend uit te keren van EUR 6 per aandeel aan de hoofdaandeelhouder voor de aandelen B, EUR 3 per aandeel aan de erkende coöperatieve kassen voor de aandelen A en EUR 4,27 per aandeel voor de aandelen C. Het dividend uitbetaald aan de erkende coöperatieve kassen komt echter via de reserves opnieuw in het eigen vermogen van de Groep terecht. De erkende coöperatieve kassen Lanbokas en Agricaisse keren samen met de regionale coöperatieve kassen aan de coöperatoren 5% uit op hun aandeel in het coöperatief kapitaal. Het totaal dividend over het boekjaar 2012 bedraagt EUR ,24 waarvan EUR in het eigen vermogen van de Groep blijft. 17. Verzekeringscontracten LBK Verzekeringen commercialiseert sinds september 2007 uitsluitend risicoverzekeringen van het type schuldsaldoverzekering, tijdelijke overlijdensverzekeringen en financieringsaldo verzekering. Doelgroep van een schuldsaldoverzekering zijn personen of vennootschappen die een lening afsluiten en de gehele of gedeeltelijke terugbetaling van de lening in geval van overlijden van (één van) de leningnemers of bedrijfsleiders (in geval de lening wordt afgesloten door een vennootschap) willen laten verzekeren. De schuldsaldoverzekering voorziet bij overlijden van de verzekerde, of bij het eerste overlijden van twee verzekerden, een uitkering van een vast bedrag dat bij de onderschrijving gealigneerd wordt op (een percentage van) de verwachte evolutie van het nog openstaande saldo van een lening. Daarnaast is het ook mogelijk voor de verzekeringnemer één of meerdere aanvullende verzekeringen te onderschrijven. Deze mogelijke aanvullende verzekeringen dekken de risico s overlijden door ongeval, opeenvolgend overlijden en arbeidsongeschiktheid. De aanvullende verzekering arbeidsongeschiktheid wordt niet meer gecommercialiseerd sinds 1 januari Doelgroep van een financieringssaldoverzekering zijn personen of vennootschappen die een krediet (lening op afbetaling) afsluiten en de gehele terugbetaling van de lening op afbetaling in geval van overlijden van (één van) de leningnemers of bedrijfsleiders (in geval de lening wordt afgesloten door een vennootschap) willen laten verzekeren. De financieringssaldoverzekering voorziet bij overlijden van de verzekerde, of bij het eerste overlijden van twee verzekerden, een uitkering van een vast bedrag dat bij de onderschrijving gealigneerd wordt op de totale som van de terug te betalen mensualiteiten van de lening op afbetaling. Maandelijks neemt het verzekerd kapitaal af met één mensualiteit. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verzekeringsverplichtingen, herverzekeringsactiva, baten en lasten die voortvloeien uit de verzekeringscontracten: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Bruto technische voorzieningen Voorziening van de verzekeringscontracten Voorziening voor schadegevallen Aandeel van de herverzekeraar Voorziening van de verzekeringscontracten 0 0 Voorziening voor schadegevallen Premies Brutopremies Uitgaande herverzekeringspremies Uitkeringen Bruto Deel van de herverzekeraars Onderstaande tabel detailleert de mutaties in de technische voorzieningen in de loop van 2012 en 2011: (in EUR) Bruto Herverzekeraar Bruto Herverzekeraar Beginsaldo Brutopremies Afhoudingen op premies Onttrokken risicopremies Onttrokken kosten Toegekende renteopbrengsten Uitkeringen (wijziging reserves) Overige Eindsaldo Page 145 of 263

146 De technische voorziening werd per einde 2012 als voldoende ingeschat. Voor de schuldsaldoverzekering bepalen de Algemene Voorwaarden dat de tarieven (waaronder deze voor de risicopremies, de diverse tariefkosten en de technische intrestvoeten) kunnen aangepast worden door de verzekeraar in het kader van een algemene tariefherziening voor de categorie verzekeringen waartoe de overeenkomst behoort of indien de wettelijke of reglementaire verplichtingen dit opleggen. Deze herziening is mogelijk: indien de verzekeraar van oordeel is dat het evenwicht van de verzekerde portefeuille in gevaar wordt gebracht door een stijging van de risicograad van de betreffende verzekerde gebeurtenis(sen) bij de bevolking, de populatie van de Belgische verzekeringsmarkt of in de eigen portefeuille; indien zich omstandigheden voordoen die de verzekeraar volgens de wet toelaten om over te gaan tot een tariefaanpassing; indien hij kan aantonen dat de kostprijs om een overeenkomst te beheren gestegen is sinds de onderschrijvingsdatum van de overeenkomst; indien de toegepaste intrestvoet niet langer marktconform is. Dit betekent dat bij een eventuele ontoereikendheid van de voorzieningen om de toekomstige contractuele kasstromen te dekken, de maatschappij de mogelijkheid heeft om een tariefherziening door te voeren. 18. Geldmiddelen en kasequivalenten De geldmiddelen en kasequivalenten in het kader van het kasstroomoverzicht zijn als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Contanten , ,26 Tegoeden bij centrale banken ,71 0,00 Zichtrekeningen bij andere banken , ,00 Daggeldleningen ,53 0,00 Totaal geldmiddelen en kasequivalenten , ,26 De geldmiddelen en kasequivalenten bestaan uit de direct opvraagbare kasgelden, daggeldleningen, deposito's bij centrale banken en zichtrekeningen bij andere banken Jaarrekening Geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken De geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Contanten , ,94 Deposito's bij centrale banken , ,71 Monetaire reservedeposito's , ,70 Totaal geldmiddelen en zichtrekeningen bij centrale banken , ,35 waarvan opgenomen in geldmiddelen en kasequivalenten , ,65 Deze rubriek bestaat uitsluitend uit direct opvraagbare kasgelden, deposito's bij centrale banken en de monetaire reservedeposito s bij de Nationale Bank van België. De monetaire reservetegoeden zijn niet beschikbaar voor de dagelijkse transacties van de Groep. Voor een bespreking van de geldmiddelen en kasequivalenten verwijzen wij naar noot 19. De daling van de geldmiddelen en zichtrekeningen is gelieerd aan de politiek van de bank om geleidelijk aan terug te investeren in effecten met een langere looptijd. 2. Financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december: Page 146 of 263

147 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Activa Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , ,73 Schuldbewijzen 0, ,00 Totaal activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,73 Verplichtingen Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , ,50 Schuldbewijzen 0,00 0,00 Totaal verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,50 Zowel in 2012 als in 2013 werden er geen financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden als zekerheid verstrekt voor verplichtingen of voor voorwaardelijke verplichtingen. De schuldbewijzen hadden per eind 2012 betrekking op 1 effect die in de loop van 2013 de vervaldag bereikte. De Groep Crelan oefent bijgevolg geen tradingactiviteiten uit. Voor een bespreking van het marktrisico in de handelsportefeuille van de Groep, verwijzen wij naar de beschrijving van de risico's. Voor meer informatie met betrekking tot derivaten verwijzen wij naar noot Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening. Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Leningen en vorderingen , ,02 Andere 0,00 0,00 Totaal financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening , ,02 Per einde 2013 werden er geen financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen via winst- en verliesrekening als zekerheid verstrekt voor verplichtingen of voor voorwaardelijke verplichtingen. De maximale blootstelling aan kredietrisico van deze rubriek bedraagt EUR 5 miljoen. Er werden geen kredietderivaten of soortgelijke instrumenten afgesloten om de maximale blootstelling aan het kredietrisico te beperken. 4. Voor verkoop beschikbare financiële activa Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Overheidsobligaties , ,36 Obligaties en andere vastrentende effecten - genoteerd , ,54 - niet-genoteerd , ,85 - waardevermindering , ,04 Aandelen en andere niet vastrentende effecten - genoteerd 0,00 0,00 - niet-genoteerd , ,62 - waardevermindering 0, ,09 Financiële vaste activa - genoteerd 0,00 0,00 - niet-genoteerd , ,47 - waardevermindering , ,00 Totaal , ,71 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,06 Langlopend , ,65 Page 147 of 263

148 Zowel in 2013 als in 2012 werden geen financiële activa geherclassificeerd van gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs naar gewaardeerd aan reële waarde of omgekeerd. Er werd geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot herclassificatie volgens de wijzigingen aan IAS 39 en IFRS 7, uitgevaardigd door de IASB in oktober Per einde 2013 bedroeg de boekwaarde van de voor verkoop beschikbare financiële activa die als zekerheid werden verstrekt voor verplichtingen in diverse terugkoopovereenkomsten EUR ,73 (2012: EUR ,46). Onderstaande tabel geeft de evolutie weer van de portefeuille voor verkoop beschikbare activa in de loop van de boekjaren 2013 en (in EUR) 31/12/ /12/2012 Openingsbalans , ,19 Wisselkoersschommelingen , ,70 Aanschaffingen , ,53 Verkopen en op vervaldag gekomen , ,79 Reële waardeschommelingen via resultaat , ,40 Reële waardeschommelingen via eigen vermogen , ,96 Toevoeging van waardeverminderingen 0, ,24 Aanwending en terugname van waardeverminderingen , ,15 Andere bewegingen 0, ,00 Eindbalans , ,71 In de loop van 2013 werden er geen waardeverminderingen aangelegd op effecten (2012: EUR ,24). Daarentegen werd er wel voor EUR ,52 aan waardeverminderingen teruggenomen. Dit vooral door de naderende vervaldagen en de sterk verbeterde kredietkwaliteit. Er werd ook nog een bedrag van EUR ,52 (2012: EUR ) aan waarde-verminderingen aangewend op financiële activa die tijdens het boekjaar zijn vervallen of werden verkocht. Aandelen en andere 31/12/2013 Obligaties en andere vastrentende effecten niet-vastrentende effecten Financiële vaste activa Totaal Openingsbalans , , , ,13 Toevoeging van waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Terugname van waardeverminderingen ,52 0,00 0, ,52 Aanwending van waardeverminderingen van definitief uit de balans verwijderde activa , ,09 0, ,52 Eindbalans ,09 0, , ,09 Aandelen en andere 31/12/2012 Obligaties en andere vastrentende effecten niet-vastrentende effecten Financiële vaste activa Totaal Openingsbalans ,04 0, , ,04 Toevoeging van waardeverminderingen , ,09 0, ,24 Terugname van waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Aanwending van waardeverminderingen van definitief uit de balans verwijderde activa ,15 0,00 0, ,15 Eindbalans , , , ,13 Op een gedeelte van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa wordt macro hedging toegepast. Het renterisico van een portefeuille obligaties met analoge kenmerken wordt afgedekt met behulp van een portefeuille van renteswapovereenkomsten. Wijzigingen in de reële waarde van de obligatieportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, geeft aanleiding tot een aanpassing van de boekwaarde van deze obligaties tegenover de resultatenrekening. Wijzigingen in de reële waarde van de portefeuille afdekkingsinstrumenten geeft aanleiding tot een tegengestelde beweging in de resultatenrekening. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie blijven in resultaat onder de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties. Binnen de Groep wordt eveneens één micro hedge relatie toegepast. Hierbij werd één renteswapovereenkomst afgesloten ter afdekking van de renteschommelingen van één onderliggende obligatie. 5. Leningen en vorderingen 5.1. Leningen en vorderingen aan banken Per 31 december zijn de leningen en vorderingen aan banken als volgt samengesteld: Page 148 of 263

149 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Plaatsingen bij andere banken , ,32 waarvan opgenomen in kasequivalenten , ,75 Leningen en voorschotten aan andere banken 0, ,97 Waardeverminderingen 0,00 0,00 Totaal leningen en voorschotten aan banken , ,29 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,59 Langlopend , ,70 Van de leningen en vorderingen aan banken heeft EUR ,21 (2012: EUR ,61) betrekking op gestorte collaterals in het kader van de "credit support annexe" (CSA) van de ISDA documentatie op derivaten. De daling van de leningen en voorschotten aan banken en de gestorte collaterals is het gevolg van een samenwerking met een centrale tegenpartij in het kader van de derivaten. De gestorte collateral t.o.v. de centrale tegenpartij is gerubriceerd onder de leningen en vorderingen aan cliënten (zie punt 5.2) Per einde 2013 en 2012 werden er geen bijzondere waardeverminderingen op leningen en vorderingen aan banken opgenomen. Voor een bespreking van de geldmiddelen en kasequivalenten verwijzen wij naar noot Leningen en vorderingen aan cliënten De leningen en vorderingen aan cliënten zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Totale omloop , ,19 Consumentenkredieten , ,81 Hypothecaire kredieten , ,78 Landbouwkredieten , ,06 Professionele kredieten (niet-landbouwers) , ,85 Leningen op korte termijn , ,40 Andere leningen en voorschotten , ,29 Bijzondere waardeverminderingen , ,63 Consumentenkredieten , ,94 Hypothecaire kredieten , ,70 Landbouwkredieten , ,05 Professionele kredieten (niet-landbouwers) , ,68 Leningen op korte termijn , ,17 Andere leningen en voorschotten , ,09 Totaal leningen en voorschotten aan cliënten , ,56 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,32 Langlopend , ,35 Onbepaald , ,89 Het Landbouwkrediet past reële waardeafdekking door portefeuille indekking van het renterisico op een portefeuille van kredieten toe. De portefeuille afgedekte kredieten bestaat uit: - consumentenkredieten - investeringskredieten op korte termijn - investeringskredieten aan de landbouwsector op lange termijn - investeringskredieten aan KMO s op lange termijn - hypothecaire kredieten De afdekkingsinstrumenten bestaan uit renteswapovereenkomsten en sinds 2011 ook uit caps en swaptions. Wijzigingen in de reële waarde van de kredietportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, leidt tot een aanpassing van de boekwaarde via de rubriek Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reëlewaardeafdekking van het renterisico van een portefeuille. Wijzigingen in de reële waarde van de portefeuille afdekkingsinstrumenten geeft aanleiding tot een tegengestelde beweging in de resultatenrekening. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie blijven in resultaat onder de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties. Page 149 of 263

150 Van de andere leningen en voorschotten heeft EUR ,58 (2012: EUR 0,00) betrekking op gestorte collaterals aan een centrale tegenpartij in het kader van de "credit support annexe" (CSA) van de ISDA documentatie op derivaten. Aangezien er in 2012 nog geen samenwerking was met een centrale tegenpartij, werden alle gestorte collaterals gerubriceerd onder leningen en vorderingen aan banken. Ondanks deze herrubricering van 329 miljoen EUR zijn de andere leningen en voorschotten toch nog 200 miljoen EUR lager dan in Na de fusie tussen Landbouwkrediet en Centea werd de rubricering namelijk herzien, waardoor een aanzienlijk bedrag uit de "andere leningen" kon herverdeeld worden over de verschillende types kredieten. Volgende tabellen detailleren de evolutie van de bijzondere waardeverminderingen op leningen en vorderingen in de loop van 2013 en 2012: 31/12/2013 Hypothecaire kredieten Professionele kredieten Leningen op korte termijn Andere leningen Totaal Openingsbalans , , , , , , ,63 Toevoegingen , , , , , , ,56 Terugnames gerecupereerd , , , , , , ,80 afgeschreven , , , , , , ,71 Andere , , , , , ,72 0,00 Eindbalans , , , , , , ,68 Consumentenkredieten Landbouwkredieten 31/12/2012 Consumentenkredieten kredieten kredieten kredieten termijn Andere leningen Totaal Hypothecaire Landbouw- Professionele Leningen op korte Openingsbalans , , , , , , ,96 Toevoegingen , , , , , , ,54 Terugnames gerecupereerd , , , , , , ,87 afgeschreven , , , , , , ,46 Andere , ,20 0, , , , ,54 Eindbalans , , , , , , ,63 De verschuivingen tussen de verschillende rubrieken onder de andere bewegingen zijn het gevolg van de fusie tussen Landbouwkrediet en Centea. Onder de andere leningen bevinden zich onder andere de leasingcontracten. De financiële lease-vorderingen kunnen per 31 december als volgt gedetailleerd worden: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Bruto-investering - op ten hoogste één jaar , ,94 - >= 1 jaar en < 5 jaar , ,51 - >= 5 jaar , ,28 Onverdiende financieringsbaten , ,35 Netto-investering in financiële leases - op ten hoogste één jaar , ,92 - >= 1 jaar en < 5 jaar , ,04 - >= 5 jaar , ,41 Per einde 2013 bedroeg het totaal van de bijzondere waardeverminderingen op lease-vorderingen EUR ,08 (2012: EUR ,22) Forbearance Vorderingen die onderhevig zijn aan forbearance worden door de EBA gedefiniëerd als contracten waarbij de klant omwille van financiële moeilijkheden zijn verplichtingen niet meer kan nakomen, waardoor de instelling een van de volgende maatregelen moet nemen: De looptijd of voorwaarden van het contract aanpassen, zodat de klant zijn schuld kan aflossen. Een volledige of gedeeltelijke herfinanciering van het contract. Voor de Groep zijn het vooral kredieten bij Crelan NV en Europabank die onderhevig zijn aan forbearance. Het aandeel van Keytrade Bank in de leningen en vorderingen aan cliënten van de Groep is zeer beperkt Crelan Bij Crelan zijn er vier mogelijkheden om een contract te herstructureren: 1. Uitstel van één of meerdere mensualiteiten, zonder herziening van het aflossingsplan. De vervaldag van het kapitaal wordt dan proportioneel uitgesteld. 2. Uitstel van terugbetaling van het kapitaal, met verlenging van het aflossingsplan. 3. Verlenging van de looptijd, met aanpassing van het aflossingsplan. 4. Herfinanciering van één of meerdere kredieten in een nieuw krediet met nieuwe voorwaarden. Page 150 of 263

151 De herfinanciering van een krediet is met 54% de meest gebruikte herstructurering bij Crelan. Bij de particulieren is dit zelfs 80% van alle herstructureringen. In deze periode van historisch lage rente is dit te verwachten, daar de klanten op zoek gaan naar de meest voordelige rente op hun krediet. Slechts 3% van de geherstructureerde kredieten bij Crelan worden beschouwd als herstructureringen omwille van financiële moeilijkheden van de klant (forbearance). Per 31/12/2013 gaat het om 762 contracten met een totale omloop van EUR ,02 Onderstaande tabel geeft een overzicht van de herstructureringen omwille van financiële moeilijkheden per 31/12/2013: (in EUR) Particulieren Ondernemingen Landbouwers Totale omloop Type herstructurering # Omloop # Omloop # Omloop 1. Uitstel, zonder aanpassing aflossingsplan , , , ,81 2. Uitstel, met verlenging van het aflossingsplan , , , ,48 3. Verlenging van de looptijd , , , ,39 4. Herfinanciering , ,16 0 0, ,34 Totaal , , , ,02 Op alle forborne kredietvorderingen met een openstaande risicopositie worden, na de herstructurering, waardever-minderingen geboekt, ook al bevinden deze zich in de gezonde omloop. Maandelijks worden de geherstructureerde kredieten opgevolgd, om te analyseren of er eventueel nieuwe waardeverminderingen moeten worden aangelegd of teruggenomen Europabank Europabank heeft op basis van welbepaalde criteria het volume aan forborne kredietvorderingen in haar portefeuille geïdentificeerd. Voor de identificatie van forborne kredietvorderingen werd vertrokken van kredietvorderingen waarbij lopende verbintenissen werden geherfinancierd of een verhoging van de kredietlijn plaatsvond én waarbij in een ermee verbonden kredietvordering betalingsmoeilijkheden vastgesteld werden. In 2013 gaat het over een volume van 34,8 miljoen euro aan kredietvorderingen, waarvoor 3,9 miljoen euro bijzondere waardeverminderingen werden aangelegd. Europabank heeft de risico s aan forbearance geëvalueerd en zal deze methodologie in 2014 verder verfijnen. De bank is van oordeel dat deze forborne kredietvorderingen geen extra reservebehoefte vereisen. 6. Materiële vaste activa Per einde 2013 en 2012 was er geen enkele categorie van de materiële vaste activa onderhevig aan een bijzondere waardevermindering. De samenstelling van de materiële vaste activa per 31 december is als volgt: (in EUR) Terreinen en gebouwen IT materiaal Kantoorinrichting Ander materiaal Totaal Openingsbalans 1 januari 2012 Aanschaffingsprijs , , , , ,05 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,85 Nettoboekwaarde , , , , ,20 Mutaties 2012 Aanschaffingen , , , , ,37 Vervreemdingen 0,00 0,00 372, , ,00 Afschrijvingen , , , , ,18 Andere 0,00 683,99-654,68-169,59-140,28 Eindbalans 31 december , , , , ,11 Openingsbalans 1 januari 2013 Aanschaffingsprijs , , , , ,14 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,03 Nettoboekwaarde , , , , ,11 Mutaties 2013 Aanschaffingen , , , , ,33 Vervreemdingen 0,00 0,00 933, , ,25 Afschrijvingen , , , , ,73 Andere 0,00 0,00-436,59 0,00-436,59 Eindbalans 31 december , , , , ,87 Eindbalans 31 december 2013 Aanschaffingsprijs , , , , ,63 Gecumuleerde afschrijvingen , , , , ,76 Nettoboekwaarde , , , , ,87 Page 151 of 263

152 De Groep stelde geen materiële vaste activa als zekerheid voor verplichtingen. 7. Goodwill en andere immateriële activa De samenstelling van de goodwill en andere immateriële activa per 31 december is als volgt: Intern ontwikkelde software Verworven software Andere immateriële activa (in EUR) Goodwill Totaal Openingsbalans 1 januari 2012 Aanschaffingsprijs , , , , ,38 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,85 Nettoboekwaarde , , , , ,53 Mutaties 2012 Toevoegingen - afzonderlijk verworven/intern ontwikkeld 0, , ,22 0, ,98 - via bedrijfscombinaties 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Vervreemdingen 0,00 0, ,00 0, ,00 Afschrijvingen 0, , , , ,87 Bijzondere waardeverminderingsverliezen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0, , ,00 0,00 Eindbalans 31 december , , , , ,64 Openingsbalans 1 januari 2013 Aanschaffingsprijs , , , , ,36 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,72 Nettoboekwaarde , , , , ,64 Mutaties 2013 Toevoegingen - afzonderlijk verworven/intern ontwikkeld 0, , ,26 0, ,75 - via bedrijfscombinaties 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Vervreemdingen 0,00 0, ,00 0, ,00 Afschrijvingen 0, , , , ,70 Bijzondere waardeverminderingsverliezen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0, ,43 0, ,43 Eindbalans 31 december , , , , ,26 Eindbalans 31 december 2013 Aanschaffingsprijs , , , , ,68 Gecumuleerde afschrijvingen 0, , , , ,42 Nettoboekwaarde , , , , ,26 Alle immateriële activa, met uitzondering van goodwill, hebben een beperkte economische levensduur. Goodwill wordt, in tegenstelling tot de andere immateriële activa, niet afgeschreven, maar wordt jaarlijks onderworpen aan een test op bijzondere waardeverminderingen (impairment test) als gevolg van de toepassing van IAS 36. Indien de boekwaarde van rapporterende eenheid de schatting van de realiseerbare waarde van deze rapporterende eenheid overstijgt, wordt een bijzondere waardevermindering (impairment) in resultaat opgenomen. IAS vereist toelichtingen per kasstroomgenererende eenheid waarvan de boekwaarde van de goodwill en/of immateriële vaste activa met een oneindige levensduur significant is ten opzichte van het totaal. De goodwill geboekt per 31 december voor de filialen Keytrade en Europabank is als volgt: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Europabank , ,30 Keytrade , ,36 Totaal goodwill , ,66 Het realiseerbare bedrag wordt bepaald op basis van de Discounted Cash Flow-methode. Bij de Discounted Cash Flow-methode wordt het realiseerbare bedrag van een investering berekend als de netto actuele waarde van alle toekomstige kasstromen van de desbetreffende rapporterende eenheid. Hierbij wordt uitgegaan van een aantal veronderstellingen: De groeiprognose Een groeiprognose reflecteert de gemiddelde verwachte groei op lange-termijn van elk filiaal. Voor 2014 werd rekening gehouden met de aanhoudende financiële en economische crisis en werd voor zowel Keytrade als Europabank een daling van de winst voorspeld. Voor 2015 wordt er voor Keytrade een lichte groei voorspeld van de winst, terwijl er voor Europabank voor 2015 rekening wordt gehouden met opnieuw een lichte daling van de winst. Pas vanaf 2016 wordt er terug een jaarlijkse groei van de winstcijfers bij beide filialen verwacht. Voor Keytrade bedraagt deze voor de periode jaarlijks 1,9%, voor Europabank wordt voor 2016 Page 152 of 263

153 daarentegen een groei van de winst met 5% voorspeld en daarna een jaarlijkse groei van 1,9% voor de periode tot en met In 2012 bedroeg de groeiprognose voor de komende 5 jaar 2%. Na deze 5 jaar wordt een jaarlijkse conservatieve groei voorspeld van 1,5% (idem 2012) en dit tot in het oneindige. Een belangrijk deel van de inkomsten van Keytrade zijn afkomstig uit brokerage. Voor de komende jaren wordt echter geen groei verondersteld in de inkomsten uit deze activiteit. De discontovoet De netto actuele waarde van de verwachte kasstromen van elk filiaal wordt berekend aan de hand van een toepasselijke discontovoet. De discontovoet reflecteert de rendementseis voor het eigen vermogen. Deze discontovoet is gebaseerd op de CAPM-theorie (Capital Asset Pricing Model) en is samengesteld uit een risicovrije marktrentevoet en een marktrisicopremie die vermenigvuldigd wordt met een activiteitsafhankelijke beta. De risicovrije marktrentevoet is gebaseerd op de 10 jaars IRS rentevoet (idem 2012). Deze bedroeg per 31 december ,15% (2012: 1,54%). Beta is het systematische risico van een belegging, afgezet tegenover de markt als geheel. De beta van elke rapporterende eenheid werd bepaald in functie van haar specifiek risicoprofiel. Kasstroom assumpties Keytrade Ten gevolge van de aanhoudende financiële en economische crisis en de huidige lage stand van de rente is de rendabilisering van de deposito's ook voor 2014 een determinerende factor. Voor 2014 wordt rekening gehouden met een groei in het netto bank product door de verwachte daling van de rente op spaarboekjes. Ook voor de netto opbrengsten uit commissielonen werd rekening gehouden met een groei door een stijging in volume. Voor 2015 en verder gaat het management uit van de veronderstelling van een conservatieve groei van 1,9% van het netto bank product van Keytrade. Het bepalen van de toekomstige exploitatiekosten gebeurt op basis van de verhouding exploitatiekosten/netto bank product van 2013 en er wordt verondersteld dat deze verhouding voor de komende jaren onveranderd blijft. Echter wordt voor 2014 rekening gehouden met bijkomende exploitatiekosten, enerzijds door bijkomende investeringen en anderzijds door een stijging in de marketinguitgaven en bancaire taksen. Europabank Op economisch vlak was 2013 een jaar met quasi nulgroei, oplopende werkloosheid en falingen, en dalende kredietvraag voor zowel particulieren als ondernemingen. Ook voor 2014 wordt een beperkte economische groei verwacht. Op financiëel vlak heeft de lage rentestand zich verdergezet, wat een neerwaartse druk op rentemarges tot gevolg had. Voor 2014 wordt weinig beterschap verwacht. Er wordt aangenomen dat de rente nog lange tijd laag zal blijven waardoor rendabele beleggingen van overschotten aan liquiditeit een probleem blijft. Het management gaat daarom uit van de veronderstelling van een conservatieve groei van 0,9% van het netto bank product van Europabank voor de eerstvolgende 2 jaar. Daarna wordt er een weliswaar conservatieve groei van het netto bank product met 1,9% voorspeld. Het bepalen van de toekomstige exploitatiekosten gebeurt op basis van de verhouding exploitatiekosten/netto bank product van 2013 en er wordt verondersteld dat deze verhouding voor de komende jaren onveranderd blijft, weliswaar rekening houdende met bijkomende bancaire taksen. Er wordt een gedetailleerde prognose gemaakt van de activiteiten van elke rapporterende eenheid voor de eerstvolgende 5 jaar. Na de expliciete voorspellingsperiode van 5 jaar wordt rekening gehouden met de terminale waarde van het bedrijf door middel van een extrapolatie van de kasstromen tot in het oneindige. Hierbij wordt uitgegaan van een terminale groeivoet na 5 jaar van 1,5% op jaarbasis voor zowel Keytrade als Europabank. Deze terminale groeivoet wordt door het management bepaald op basis van de langetermijngemiddelde verwachte groei van de markt voor elke activiteit. De sensitiviteit van de netto actuele waarde of realisatiewaarde van de entiteit wordt eveneens berekend. Hierbij wordt de impact op de netto actuele waarde van de entiteit ten gevolge van een respectievelijke incrementele daling en stijging van de risicovrije interestvoet en activiteits-afhankelijke beta gesimuleerd. Eveneens wordt de impact van een daling van de prognose van de groei van de kasstromen tot in het oneindige gesimuleerd. Ten slotte wordt een stresstest uitgevoerd door een negatieve jaarlijkse groei van 0,25% toe te passen op de toekomstige kasstromen tot in het oneindige en de netto waarde van toekomstige kasstromen te actualiseren met een gestresseerde actualisatievoet van respectievelijk 15,4% voor Keytrade en 16,4% voor Europabank. Zowel de sensitiviteitstesten als de stresstest wijzen uit dat de aldus bekomen realisatiewaardes hoger liggen dan de boekwaarde van de goodwill voor zowel Keytrade als Europabank. 8. Actuele en uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen Onderstaande tabel geeft een overzicht van de actuele en uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen per 31 december. Sinds 2013 worden de uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen per juridische Page 153 of 263

154 entiteit van de Groep gesaldeerd. Om deze cijfers met voorgaande jaren beter te kunnen vergelijken, werden ook de cijfers van 2012 aangepast in de balans. Onderstaande tabel geeft de bedragen weer voor en na aanpassing: (en EUR) 31/12/ /12/2013 Na netting Voor netting Actuele belastingen Activa , , ,53 Verplichtingen , , ,60 Totaal actuele belastingen , , ,07 Uitgestelde belastingen Activa , , ,61 Verplichtingen , , ,71 Totaal uitgestelde belastingen , , ,10 Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de uitgestelde belastingvorderingen en verplichtingen per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Opgenomen in de resultatenrekening , ,63 Spreiding commissies volgens de effectieve rentevoet , ,05 Waardeverminderingen op kredieten , ,53 Voor verkoop beschikbare activa , ,85 Derivaten en afdekkingstransacties , ,70 Personeelsbeloningen , ,95 Materiële en immateriële vaste activa , ,72 Voorzieningen , ,23 Impact definitief belaste inkomsten (DBI) , ,73 Goodwill 0, ,01 Impact overname Centea , ,93 Andere , ,11 Opgenomen in de herwaarderingsreserves , ,73 Voor verkoop beschikbare activa , ,41 Personeelsbeloningen , ,32 Totaal uitgestelde belastingen , ,10 De evolutie van de uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen in 2013 en 2012 kan als volgt voorgesteld worden: (in EUR) Openingsbalans , ,45 Opgenomen in resultaat van het boekjaar , ,60 Spreiding commissies volgens de effectieve rentevoet , ,59 Waardeverminderingen op kredieten , ,87 Voor verkoop beschikbare activa , ,52 Derivaten en afdekkingstransacties , ,59 Personeelsbeloningen , ,25 Materiële en immateriële vaste activa , ,51 Voorzieningen , ,38 Impact definitief belaste inkomsten (DBI) , ,15 Goodwill , ,00 Opvolging overname Centea , ,46 Andere , ,33 Opgenomen in de herwaarderingsreserves , ,15 Voor verkoop beschikbare activa , ,83 Personeelsbeloningen , ,32 Eindbalans , ,10 De stijging van de netto-balanspositie is voornamelijk het gevolg van de waardeschommeling in de portefeuille voor verkoop beschikbare activa. Page 154 of 263

155 Uitgestelde belastingvorderingen worden uitsluitend opgenomen indien het waarschijnlijk is dat de uitgestelde belastingvordering zal kunnen verrekend worden met verwachte toekomstige winsten. Per 31 december werden onderstaande uitgestelde belastingvorderingen niet in de balans verantwoord: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Tijdelijke verschillen , ,81 Fiscale verliezen , ,55 Andere , ,80 Totaal uitgestelde belastingvorderingen niet opgenomen in de balans , ,16 9. Andere activa en verplichtingen De andere activa zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Vooruitbetaalde kosten , ,33 Te ontvangen baten , ,61 Edele metalen, goederen en grondstoffen , ,27 Andere voorschotten , ,72 Overige , ,69 Totaal overige activa , ,62 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,08 Langlopend , ,54 De daling van de andere activa is gerelateerd aan te ontvangen commissies voor de buiten balans activiteit. Per eind 2013 werden deze commissies eerder afgerekend. De andere verplichtingen zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Personeelsbeloningen , ,00 Sociale lasten , ,37 Toe te rekenen kosten , ,50 Over te dragen opbrengsten , ,28 Schulden mbt belastingen , ,01 Overige verplichtingen , ,42 Totaal overige verplichtingen , ,58 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,48 Langlopend , ,10 Per einde 2012 werden de te ontvangen facturen opgenomen onder de toe te rekenen kosten. Per einde 2013 werden deze gerubriceerd onder de overige verplichtingen. 10. Financiële verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs Deposito s De deposito s zijn per 31 december als volgt samengesteld: Page 155 of 263

156 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Deposito's van kredietinstellingen , ,89 - zichtdeposito's , ,48 - deposito's met vaste looptijd , ,93 - overige deposito's , ,48 Deposito's (andere dan van kredietinstellingen) , ,33 - zichtdeposito's , ,30 - deposito's met vaste looptijd , ,64 - spaardeposito's , ,64 - overige deposito's , ,75 Totaal deposito's , ,22 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,85 Langlopend , ,37 Van de deposito's van kredietinstellingen heeft EUR (2012: EUR ) betrekking op gestorte collaterals in het kader van de "credit support annexe" (CSA) van de ISDA documentatie op derivaten. De voornaamste stijging voor de deposito's situeert zich op de spaardeposito's, deze toename is gelinkt aan de algemene toename van de spaardeposito's in België In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties De in schuldbewijzen belichaamde schulden bestaan voornamelijk uit kasbons en zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Kasbons , ,78 Obligaties , ,15 Totaal in schuldbewijzen belichaamde schulden , ,93 Uitsplitsing van het totaal in: Kortlopend (komt te vervallen binnen het jaar) , ,02 Langlopend , ,91 Crelan past reële waardeafdekking van het renterisico van zijn portefeuille kasbons toe. De afdekkingsinstrumenten bestaan uitsluitend uit renteswapovereenkomsten. Wijzigingen in de reële waarde van de kasbonportefeuille, toewijsbaar aan het ingedekte risico, leidt tot een aanpassing van de boekwaarde via de rubriek Wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte posities bij reële-waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille. Eventuele inefficiënties van de afdekkingsrelatie worden in resultaat genomen via de rubriek Aanpassingen van de reële waarde bij de administratieve verwerking van afdekkingstransacties. De obligaties hebben betrekking op het deel van de obligaties van het effectiseringsvehikel Hypolan dat niet binnen de Groep Crelan wordt aangehouden. Deze obligaties bevinden zich in de portefeuille van de Franse hoofdaandeelhouders (cfr. 11.2) Achtergestelde verplichtingen De achtergestelde verplichtingen bestaan uitsluitend uit achtergestelde certificaten. De resterende looptijd per 31 december kan als volgt gedetailleerd worden: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Vervaldatum Lopend jaar 0,00 0,00 Lopend jaar , ,65 Lopend jaar , ,09 Lopend jaar , ,31 Lopend jaar , ,66 Meer dan lopend jaar , ,43 Totaal achtergestelde verplichtingen , ,14 Page 156 of 263

157 10.4. Andere financiële verplichtingen De andere financiële verplichtingen bestaan voornamelijk uit financiële wachtrekeningen en zijn op korte termijn. Per einde 2012 waren er een groot aantal financiële transacties ten overstaan van klanten die wachtten op verwerking, per einde 2013 waren het merendeel van de deze transacties afgehandeld wat de afname ten overstaan van 2012 verklaart. 11. Transfers van financiële activa 11.1.Verkoop- en terugkoopovereenkomsten De Groep had per 31 december diverse lopende terugkoopovereenkomsten met een maximale looptijd van 6 maanden. Deze verplichtingen hebben een omvang van EUR ,51 (2012: EUR ,91). Inzake deze overeenkomsten werden voor verkoop beschikbare financiële activa met een totale boekwaarde van EUR ,73 (2012: EUR ,46) verkocht en geleverd. De desbetreffende financiële activa blijven op de balans verantwoord en de Groep blijft onderhevig aan rente- en kredietrisico op deze stukken. Omdat de Groep de contractuele rechten op de cash flows van deze effecten verkoopt, mag het deze effecten niet gebruiken gedurende de looptijd van de terugkoopovereenkomst. Het verschil tussen de boekwaarde van de financiële verplichtingen en activa wordt verklaard door het feit dat de financiële activa tegen marktwaarde worden verantwoord in tegenstelling tot de financiële verplichtingen, welke worden gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs. Onderstaande tabel geeft een overzicht van waarde van de overgedragen financiële activa van de groep: 31/12/2013 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Voor verkoop beschikbare financiële activa Leningen en vorderingen (In EUR) Boekwaarde van de overgedragen activa 0, ,73 0,00 Boekwaarde van de hiermee samenhangende verplichting 0, ,51 0,00 31/12/2012 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Voor verkoop beschikbare financiële activa Leningen en vorderingen (In EUR) Boekwaarde van de overgedragen activa 0, ,46 0,00 Boekwaarde van de hiermee samenhangende verplichting 0, ,91 0,00 In 2013 ziet men een sterke daling van de repo activiteit. Zowel Crelan NV als de Groep Crelan beschikken over ruime liquiditeitsoverschotten. De liquiditeitspositie van de Groep wordt opgevolgd door de prudentiële autoriteiten via een opgelegde ratio, dit zowel onder normale als uitzonderlijke omstandigheden. De uitzonderlijke omstandigheden voor zicht- en gereglementeerde spaardeposito's zijn bijzonder streng met een verplichte uitstroom van 20% binnen een periode van 1 maand. Dit had een negatieve impact op de liquiditeitsratio van Crelan NV, terwijl de ratio op groepsniveau ruime overschotten vertoont. In 2012 werd een bond lending programma binnen de Groep opgezet om de liquiditeitsoverschotten binnen de Groep te mutualiseren. Hiertoe werden de ontleende obligaties via repo omgezet in liquiditeiten. In 2013 werd het programma vervangen door een contract waarbij Crelan NV het recht heeft om binnen de Groep obligaties te ontlenen. Het betreft hier uitsluitend transacties binnen de Groep, buiten de Groep wordt er niet aan bondlending gedaan. Deze alternatieve oplossing leidde tot eenzelfde mutualisering van de liquiditeitsoverschotten maar maakte de repoactiviteit grotendeels overbodig Effectisering Ter ondersteuning van haar liquiditeitsbeheer heeft de Groep een effectiseringstransactie verricht in april 2009 van hypothecaire kredieten voor een bedrag van EUR 700 miljoen. De Groep verkocht hierbij de kredieten aan een institutionele VBS naar Belgisch recht (Hypolan NV), dewelke op haar beurt certificaten uit heeft gegeven met de kredieten als onderpand. De Groep heeft hier de verplichting om de opbrengsten uit de kredieten te transfereren naar de bezitters van de certificaten. Deze certificaten zijn voor een groot deel (95%) in het bezit van de Groep zelf. De overige 5% is in handen van de Franse kassen Crédit Agricole Nord de France en Crédit Agricole du Nord Est. Aangezien Crelan NV het financiële en operationele beleid van deze entiteit stuurt, wordt Hypolan NV integraal geconsolideerd. Hierdoor blijft het volledige bedrag van de overgedragen hypothecaire kredieten verantwoord op de balans van de groep, inclusief het het gedeelte dat als onderpand dient voor de certificaten die buiten de Groep werden uitgegeven. De boekwaarde van de certificaten die door Hypolan NV werden uitgegeven bedraagt EUR ,37 (2012: EUR ,68), waarvan er zich EUR ,40 (2012: EUR ,60) buiten de Groep bevinden. De totale boekwaarde van de bijhorende kredieten die als onderpand dienen bedraagt EUR ,22 (2012: EUR ,77), waarvan ongeveer 5% als onderpand dient voor de certificaten uitgegeven buiten de Groep. Page 157 of 263

158 12. Voorzieningen De voorzieningen kunnen per 31 december als volgt gedetailleerd worden: 31/12/2013. (in EUR) Pensioenen en andere pensioenverplichtingen Lopende rechtsgeschillen Andere voorzieningen Totaal Openingsbalans , , , ,68 Toevoegingen , , , ,61 Gebruikte bedragen , , , ,37 Niet-gebruikte bedragen die tijdens de periode werden teruggeboekt , ,99 0, ,01 Verwervingen (vervreemdingen dmv bedrijfscombinaties) 0,00 0,00 0,00 0,00 Toename van het gedisconteerde bedrag (verstrijken van tijd) en gevolg van enige wijziging in de disconteringsvoet 0, ,80 0, ,80 Andere bewegingen ,63 0, , ,20 Eindbalans , , , ,91 De lopende rechtsgeschillen hebben betrekking op diverse juridische zaken en schadegevallen. Het bedrag van de voorziening wordt individueel per dossier berekend door de juridische dienst, of door de personeelsdienst indien het een schadegeval met een medewerker betreft. De pensioenen en andere pensioenverplichtingen hebben betrekking op de brugpensioenen en worden bepaald op basis van de verwachte in de toekomst te betalen en geactualiseerde bedragen. De andere voorzieningen hebben voornamelijk betrekking op de technische provisie aangelegd door de verzekeringsmaatschappij (EUR ,99), alsook op specifieke dossiers die geen rechtsgeschillen zijn en waarvoor de bedragen gekend en zeker zijn. Voor een gedetailleerde bespreking van de technische voorziening verwijzen wij naar noot 18. Van het totaal van de voorzieningen wordt er geraamd dat een bedrag van 3 miljoen EUR zal verschuldigd zijn in de loop van het boekjaar Personeelsbeloningen Verplichtingen uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling worden opgenomen onder de Overige verplichtingen. Activa uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling worden opgenomen onder de Overige activa. Crelan heeft twee toegezegd-pensioenregelingen, één van ex-landbouwkrediet en één van ex-centea. De andere entiteiten van de Groep hanteren toegezegde-bijdragenregelingen. Sinds 2012 zijn er geen toetredingen meer tot de toegezegd-pensioenregelingen. Deze zijn gedekt via groepsverzekeringen of individuele pensioenverbintenissen onderschreven bij Belgische verzekeraars. De financiering van deze pensioenplannen gebeurt door premiebetalingen door de werkgever en werknemer die contractueel zijn vastgelegd. Vanaf het boekjaar 2013 is de vernieuwde IAS 19 standaard van kracht (IAS 19 revised). Omdat de Groep deze standaard al sinds 2011 toepast, heeft dit geen materiële impact op het boekjaar. Onderstaande tabel detailleert de evolutie van de contante waarde van de brutoverplichting van de toegezegdpensioenregelingen: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Landbouwkrediet Centea Openingsbalans , , , ,00 Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten , , , ,52 Rentekosten , , , ,00 Bijdragen van deelnemers aan de regeling ,08 0, ,17 0,00 Belastingen , , , ,52 Actuariële winsten en verliezen - ervaring , , , ,17 Actuariële winsten en verliezen - demografische assumpties , ,23 0,00 0,00 Actuariële winsten en verliezen - financiële assumpties , , , ,17 Betaalde vergoedingen , , , ,00 Pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 0,00 Afwikkelingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Eindbalans , , , ,00 De toewijzing van de brutoverplichting kan als volgt gedetailleerd worden: Page 158 of 263

159 (in EUR) 31/12/2013 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Actieve werknemers , ,66 Ex-werknemers , ,74 Gepensioneerden , ,21 Belastingen , ,93 Totaal , ,55 Er worden beleggingen aangehouden tegenover het geheel van de toegezegd-pensioenverplichtingen. Onderstaande tabel detailleert de evolutie van de reële waarde van de fondsbeleggingen: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Landbouwkrediet Centea Openingsbalans , , , ,00 Interest inkomsten van de fondsbeleggingen , , , ,61 Actuariële winsten en verliezen , , , ,39 Bijdragen van de werkgever , , , ,58 Bijdragen van de deelnemers aan de regeling ,08 0, ,00 0,00 Betaalde vergoedingen , , , ,00 Belastingen , , , ,58 Eindbalans , , , ,00 Het werkelijk rendement op de fondsbeleggingen in de loop van 2013 bedroeg EUR voor het pensioenplan van ex-landbouwkrediet (2012: EUR ) en EUR voor dat van ex-centea (2012: EUR ). Onder de fondsbeleggingen bevinden zich geen door de Groep uitgegeven financiële instrumenten en geen beleggingen in vastgoed of activa in gebruik door de Groep. Het totaal van de fondsbeleggingen wordt geïnvesteerd in verzekeringscontracten Tak 21. Onderstaande tabel detailleert de aansluiting tussen de contante waarde van de brutoverplichting en de reële waarde van de fondsbeleggingen uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling met de in de balans opgenomen activa en verplichtingen: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Landbouwkrediet Centea Brutoverplichtingen uit hoofde van toegezegd , , , ,00 Reële waarde van de fondsbeleggingen , , , ,00 Financieringsstatus , , , ,00 Niet-opgenomen actuariële winsten (verliezen) 0,00 0,00 0,00 0,00 Niet-opgenomen pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 0,00 Netto verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , , ,00 Bedragen opgenomen in de balans Verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , , ,00 Activa voor plannen met vaste toezeggingen 0,00 0,00 0,00 0,00 Netto verplichtingen voor plannen met vaste toezeggingen , , , ,00 Onderstaande tabel detailleert de totale lasten die in de loop van het boekjaar in de resultatenrekening werden opgenomen: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Landbouwkrediet Centea Aan het boekjaar toegerekende pensioenkosten , , , ,52 Rentelasten , , , ,00 Interest inkomsten van de fondsbeleggingen , , , ,61 Pensioenkosten van verstreken diensttijd 0,00 0,00 0,00 0,00 Actuariële winsten en verliezen 0,00 0,00 0,00 0,00 Totale lasten opgenomen in de resultatenrekening , , , ,91 De lasten met betrekking tot de toegezegd-pensioenregeling worden in de resultatenrekening opgenomen als personeelskosten. De voornaamste actuariële veronderstellingen voor het bepalen van de brutoverplichting worden in onderstaande tabel weergegeven: Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Landbouwkrediet Centea Disconteringsvoet 2,60% 3,40% 3,00% 3,60% Verwachte procentuele salarisstijgingen 3,00% 3,00% 3,00% 3,00% Verwachte inflatie 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% Verwachte stijging sociale zekerheidsbijdrage N/A N/A 2,00% 2,00% De voornaamste actuariële veronderstellingen voor het bepalen van totale lasten die in de loop van het boekjaar in de resultatenrekening werden opgenomen, worden in onderstaande tabel weergegeven: Page 159 of 263

160 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Landbouwkrediet Centea Disconteringsvoet 3,00% 3,60% 4,50% 5,40% Verwachte procentuele salarisstijgingen 3,00% 3,00% 3,00% 4,00% Verwachte inflatie 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% Verwachte stijging sociale zekerheidsbijdrage N/A N/A 2,00% 2,00% De disconteringsvoet gehanteerd voor het bepalen van de waarde van de verplichtingen m.b.t. de toegezegde pensioenregeling is verschillend voor ex-centea en ex-landbouwkrediet aangezien in het Defined Benefits plan ex-landbouwkrediet (relatief) oudere medewerkers zitten. Het DB-plan ex-centea werd pas ingevoerd vanaf 2009 en is van toepassing voor al wie na 1998 in dienst is gekomen. De gemiddelde te financieren looptijd is langer bij ex-centea dan bij ex-landbouwkrediet, met als gevolg een hogere discontovoet voor de berekening van de Defined Benefit Obligations. De disconteringsvoet werd bepaald op basis van het "Rate:Link" model van Towers Watson: "In deze methode wordt een curve geconstrueerd op basis van bedrijfsobligaties die als hoogwaardig worden beschouwd..../... Deze methodiek gaat uit van het gehele universum aan bedrijfsobligaties volgens Bloomberg. Daaruit worden de bonds geselecteerd die naar de opvatting van Towers Watson voldoen aan de voorschriften. In het bijzonder dienen de obligaties hoogwaardige bedrijfsobligaties te zijn. Towers Watson beschouwt een obligatie als hoogwaardig indien ten minste de helft van de toegekende ratings AA is. Obligaties met optiekenmerken worden uitgesloten. Verder zijn onder meer minima gesteld aan de totale marktkapitalisatie per obligatie. De zo geselecteerde bedrijfsobligaties (voor de Eurozone momenteel circa 700 in getal) vormen gezamenlijk het universum waarop de yield curve ter bepaling van de discount rate wordt gebaseerd. De obligaties worden ingedeeld in een negental 'mandjes'. Voor elk van de mandjes wordt een gewogen gemiddelde looptijd en een gewogen gemiddelde rendement bepaald. De negen datapunten die hiermee ontstaan vormen de basis voor de curve. Uit de yield curve wordt vervolgens een spot curve afgeleid, waarbij de spot rates vanaf dertig jaar constant worden gehouden." (Bron: Onderstaande tabel detailleert het tekort van de toegezegd-pensioenregeling, alsook de actuariële winsten en verliezen van de voorbije 5 jaar: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Landbouwkrediet Centea Contante waarde van de brutoverplichting , , , ,00 Reële waarde van de fondsbeleggingen , , , ,00 Deficit (surplus) , , , ,00 Actuariële winsten en verliezen - ervaring , , , ,17 Actuariële winsten en verliezen - demografische assumpties , ,23 0,00 0,00 Actuariële winsten en verliezen - financiële assumpties , , , ,17 (in EUR) 31/12/ /12/ /12/2009 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Landbouwkrediet Landbouwkrediet Contante waarde van de brutoverplichting , , , ,00 Reële waarde van de fondsbeleggingen , , , ,00 Deficit (surplus) , , , ,00 Actuariële winsten en verliezen - ervaring , , , ,00 Actuariële winsten en verliezen - demografische assumpties Actuariële winsten en verliezen - financiële assumpties De verwachte cashflows in 2014 met betrekking tot de toegezegd-pensioenregelingen van de Groep worden in onderstaande tabel weergegeven: (in EUR) 31/12/2014 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea Bijdragen van de werkgever , ,03 Bijdragen van deelnemers aan de regeling ,94 0,00 Betaalde vergoedingen , ,00 Betaalde vergoedingen door de werknemer ,33 0,00 Belastingen , ,20 De gemiddelde looptijd van de verplichtingen met betrekking tot de toegezegd-pensioenregelingen is 7 jaar voor ex-landbouwkrediet en 12,7 jaar voor ex-centea. Onderstaande tabel toont de sensitiviteitsanalyse van de actuariële veronderstellingen met +-50bp op de brutoverplichting van beide pensioenplannen: Page 160 of 263

161 (in EUR) 31/12/2013 Ex-Landbouwkrediet Ex-Centea 1 Brutoverplichting op het einde van de periode a. Brutoverplichting , ,55 2 Brutoverplichting op het einde van de periode gebaseerd op hypotheses 2012 a. Brutoverplichting - Nominale waarde , ,00 3 Sensitiviteit disconteringsvoet a. Oorspronkelijke hypothese 2,60% 3,40% b. Brutoverplichting , ,55 a. Hypothese - Variatie 1 3,10% 3,90% b. Brutoverplichting - Nominale waarde , ,99 a. Hypothese - Variatie 2 2,10% 2,90% b. Brutoverplichting - Nominale waarde , ,08 4 Sensitiviteit van de verwachte procentuele salarisstijgingen a. Oorspronkelijke hypothese 3,00% 3,00% b. Brutoverplichting , ,55 a. Hypothese - Variatie 1 3,50% 3,50% b. Brutoverplichting - Nominale waarde , ,58 a. Hypothese - Variatie 2 2,50% 2,50% b. Brutoverplichting - Nominale waarde , ,40 5 Sensitiviteit van het sterftecijfer a. Oorspronkelijke hypothese MR-3 / FR-3 MR-3 / FR-3 b. Brutoverplichting , ,55 a. Hypothese - Variatie 1 MR / FR MR / FR b. Brutoverplichting - Nominale waarde , ,18 6 Sensitiviteit van de verwachte inflatie a. Oorspronkelijke hypothese 2,00% 2,00% b. Brutoverplichting , ,55 a. Hypothese - Variatie 1 2,50% 2,50% b. Brutoverplichting - Nominale waarde , ,19 a. Hypothese - Variatie 2 1,50% 1,50% b. Brutoverplichting - Nominale waarde , , Derivaten Een derivaat is een financieel instrument waarvan de waarde verandert als gevolg van veranderingen in een bepaalde onderliggende waarde (rentevoet, valutakoers, aandelenkoers, index ed), waarvoor geen of een geringe aanvangsinvestering nodig is en dat op een tijdstip in de toekomst wordt afgewikkeld. De Groep houdt enkel derivaten aan in het kader van afdekkingstransacties. Bij de overname van Centea werd Crelan geconfronteerd met derivaten die volgens de eigen risicomodellen niet in aanmerking kwamen als afdekking. Deze derivaten dienden bijgevolg geplaatst te worden in de portefeuille voor handelsdoeleinden. Het betreft renteswapovereenkomsten, caps, swaptions en wisselverrichtingen op termijn. Een renteswap is een overeenkomst waarbij twee partijen akkoord gaan om periodiek rentebetalingen te ruilen. In het vaakst voorkomende geval gaat een partij ermee akkoord om voor de hele looptijd van het contract op afgesproken data vaste rentebetalingen te doen, terwijl de andere partij zich ertoe verbindt rentebetalingen te doen die vlotten ten aanzien van een bepaalde referentierente. Doorgaans ruilen beide partijen enkel interest en geen kapitaal. De Groep houdt eveneens één rente-instrument aan waarvan het ene been afhangt van de vlottende rente en het andere been afhangt van een bepaalde marktstrategie. Een cap is een rente-optie waarmee de maximale rente voor de koper van de cap beperkt wordt tot een vooraf vastgelegd niveau voor verschillende periodes. Page 161 of 263

162 Een swaption is een optie op een swap waarbij de eigenaar van de swaption het recht heeft, maar niet de verplichting, om een swap tegen vooraf bepaalde voorwaarden af te sluiten op of binnen een bepaald tijdstip. Bij wisselverrichtingen op termijn verbindt de koper van het contract er zich toe om een bepaalde hoeveelheid valuta te kopen of te verkopen op een in de toekomst vastgelegd tijdstip aan een vooraf afgesproken prijs. Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december. Voor het notioneel bedrag wordt er een opsplitsing gemaakt tussen te ontvangen (receiver) en te betalen (payer). (in EUR) 31/12/2013 Notioneel Boekwaarde Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Renteinstrumenten - IRS (renteswap-overeenkomst) , , , ,41 - Caps , , , ,47 - Swaptions , , , ,71 Valutainstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 - Termijnwisselverrichting , , , ,55 Totaal derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , , , ,14 31/12/2012 Notioneel Boekwaarde Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Renteinstrumenten - IRS (renteswap-overeenkomst) , , , ,72 - Caps , , , ,51 - Swaptions , , , ,14 Valutainstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 - Termijnwisselverrichting , , , ,13 Totaal derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden , , , ,50 De totale impact op het resultaat van de marktwaardeschommelingen van derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden, bedraagt ,32 EUR in 2013 (2012: EUR ,53). In 2013 is de portefeuille derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden afgenomen. In de loop van het jaar werden er drie renteswaps voor een notionele waarde van EUR 35 miljoen geherclassificeerd uit de portefeuille aangehouden voor handelsdoeleinden, naar de portefeuille aangehouden voor afdekking. Verder zijn er voor een notionele waarde van EUR miljoen aan renteswap-overeenkomsten en EUR 169 miljoen aan swaptions vervallen. De overige bewegingen van het notioneel bedrag zijn het gevolg van het afschrijven van de notionele waarden van de amortizing caps en swaps in portefeuille. De Groep past uitsluitend reële-waardeafdekking toe, waarbij het risico van veranderingen in de reële waarde van een actief of verplichting wordt ingedekt. Zowel portefeuilles van activa of verplichtingen (macro-hedging), als individuele activa of verplichtingen (micro-hedging) maken het voorwerp uit van afdekkingrelaties. Voor wat betreft de reële waardeafdekking van het renterisico van een portefeuille van financiële activa of verplichtingen werden bij Landbouwkrediet en Centea drie portefeuilles samengesteld die elk afzonderlijk met een portefeuille van renteswaps worden ingedekt: - Portefeuille activa, bestaande uit consumentenkredieten, hypothecaire kredieten en investeringskredieten - Investeringsportefeuille - Portefeuille verplichtingen, bestaande uit kasbons Sinds 2011 wordt binnen de Groep eveneens reële waarde-afdekking met caps en swaptions toegepast. Crelan creëerde hiervoor synthetische portefeuilles van caps impliciet aan de hypothecaire leningen met herzienbare rentevoet samengesteld als afgedekte positie waarop reële waarde-afdekking wordt toegepast. Voor alle reële waarde-afdekkingen, worden op elke rapporteringsdatum de vereiste efficiëntietesten uitgevoerd. Per 31 december bezit de Groep één reële waardeafdekking van een individueel actief. Een renteswap met een nominale waarde van EUR wordt aangehouden ter indekking van het renterisico van een obligatielening. Onderstaande tabel detailleert de reële waarde van de afdekkingsinstrumenten aangehouden per 31 december: Page 162 of 263

163 31/12/2013 Notioneel Boekwaarde (in EUR) Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Reële waarde-afdekking (macro-hedging) , , , ,73 Reële waarde-afdekking (micro-hedging) ,00 0,00 0, ,44 Totaal derivaten gebruikt ter afdekking , , , ,17 31/12/2012 Notioneel Boekwaarde (in EUR) Te ontvangen Te betalen Activa Passiva Reële waarde-afdekking (macro-hedging) , , , ,52 Reële waarde-afdekking (micro-hedging) ,00 0,00 0, ,38 Totaal derivaten gebruikt ter afdekking , , , ,90 De totale ineffectiviteit opgenomen in resultaat bedroeg per 31 december 2013 EUR -4,7 miljoen (2012: EUR +0,6 miljoen). Het resultaat werd sterk beïnvloed door de wijziging van de waarderingmethode van de derivaten. In 2012 werden deze gewaardeerd aan de Euribor-curve, maar omwille van de huidige marktomstandigheden werden deze in de loop van 2013 gewaardeerd aan de Eonia-curve. De impact op het resultaat van deze wijziging van curve in 2013 bedraagt EUR -5 miljoen. 31/12/ /12/2012 (in EUR) Winsten Verliezen Winsten Verliezen Reêle waarde-afdekking van een individueel actief of verplichting - wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte positie 0, ,00 0, ,00 - wijzigingen in de reële waarde van de afdekkingsderivaten (met inbegrip van beëindiging) ,00 0, ,98 0,00 Reële waarde-afdekking van het renterisico van een portefeuille - wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte positie 0, , , ,38 - wijzigingen in de reële waarde van de afdekkingsderivaten ,12 0, , ,77 Totaal winsten en verliezen , , , ,15 Netto resultaat als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties , , Reële waarde van financiële activa en financiële verplichtingen De reële waarde is het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een verplichting kan worden afgewikkeld, tussen ter zake goed geïnformeerde, tot een transactie bereid zijnde partijen die onafhankelijk zijn Reële waarde van financiële activa en verplichtingen aan geamortiseerde kostprijs Onderstaande tabel geeft de boekwaarde en de reële waarde van de activa en verplichtingen die in de balans aan geamortiseerde kostprijs worden opgenomen. (in EUR) 31/12/2013 Boekwaarde Reële waarde Level 1 Level 2 Level 3 Activa Leningen en Vorderingen , ,85 0, , ,72 Interbancaire kredieten , ,99 0, , ,25 Consumentenkredieten , ,12 0,00 0, ,12 Hypothecaire kredieten , ,57 0,00 0, ,57 Landbouwkredieten , ,20 0,00 0, ,20 Professionele kredieten , ,63 0, , ,24 Kredieten op korte termijn , ,96 0,00 0, ,96 Andere , ,38 0, , ,38 Verplichtingen Deposito's , ,16 0, , ,86 In schuldbewijzen belichaamde schulden , ,09 0, , ,09 Achtergestelde verplichtingen , ,38 0,00 0, ,38 (in EUR) 31/12/2012 Boekwaarde Reële waarde Level 1 Level 2 Level 3 Activa Leningen en Vorderingen , ,36 0, , ,40 Interbancaire kredieten , ,51 0, , ,10 Consumentenkredieten , ,17 0,00 0, ,17 Hypothecaire kredieten , ,83 0,00 0, ,83 Landbouwkredieten , ,83 0,00 0, ,83 Professionele kredieten , ,03 0, , ,03 Kredieten op korte termijn , ,14 0,00 0, ,14 Andere , ,85 0, , ,30 Verplichtingen Deposito's , ,57 0, , ,84 In schuldbewijzen belichaamde schulden , ,78 0, , ,06 Achtergestelde verplichtingen , ,47 0,00 0, ,47 Voor de deposito's op ten hoogste één jaar wordt de reële waarde verondersteld gelijk te zijn aan de boekwaarde. Voor de overige activa en verplichtingen wordt er een reële waarde bepaald op basis van: Page 163 of 263

164 De evolutie van de risicovrije rentevoet: Hierbij wordt er gekeken naar het verschil tussen de historische en de actuele rentevoet. Als risicovrije rentevoet wordt er de IRS rentevoet genomen van een gelijkaardige cash-flow structuur. De evolutie van de marges op de activa en verplichtingen: Hierbij wordt er gekeken naar het verschil tussen de historische en de actuele marges op de verschillende producten. De marge wordt berekend als de rentevoet die de klant betaalt, verminderd met de risicovrije rentevoet. Als actuele marge wordt het gewogen gemiddelde genomen van de marges op de productie van de laatste 12 maanden van de verschillende producten. Om tot de impact op de reële waarde te komen, wordt de evolutie van de marge vermenigvuldigd met de resterende omloop, en geactualiseerd met de risicovrije rentevoet. Dezelfde marge wordt gebruikt voor de resterende looptijd van het krediet/verplichting en houd dus geen rekening met eventuele rentewijzigingen Waardering van financiële activa en verplichtingen opgenomen aan reële waarde. Onderstaande tabellen geven de indeling van de reële waarde van de financiële activa en verplichtingen in Level 1, Level 2 en Level 3 afhankelijk van de observeerbaarheid van de gebruikte inputs: Level 1: genoteerde prijzen (niet aangepast) in actieve markten voor identieke activa en verplichtingen; Level 2: gebruik van inputs andere dan genoteerde prijzen, die observeerbaar zijn voor het actief of de verplichting, ofwel direct ofwel indirect; Level 3: indien een reële waardebepaling uitsluitend op basis van observeerbare marktgegevens niet mogelijk is, wordt de reële waarde bepaald met behulp van niet-observeerbare gegevens. Reële waarde van de financiële activa 2013 Financiële activa tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Kredieten ,70 0, ,70 0,00 TOTAAL ,70 0, ,70 0,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen 0,00 0,00 0,00 0,00 Derivaten ,97 0, , ,91 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,97 0, , ,91 Voor verkoop beschikbaar Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen , , , ,18 Fondsen , ,60 0,00 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL , , , ,18 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,42 0, ,42 0,00 Swaptions ,19 0, ,19 0,00 Caps ,60 0, ,60 0,00 TOTAAL ,21 0, ,21 0,00 Reële waarde van de financiële verplichtingen 2013 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen 0,00 0,00 0,00 0,00 Derivaten ,14 0, ,14 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,14 0, ,14 0,00 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,17 0, ,17 0,00 Swaptions 0,00 0,00 0,00 0,00 Caps 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,17 0, ,17 0,00 Reële waarde van de financiële activa 2012 Page 164 of 263

165 Financiële activa tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Kredieten ,02 0, ,02 0,00 TOTAAL ,02 0, ,02 0,00 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen ,00 0,00 0, ,00 Derivaten ,73 0, , ,15 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,73 0, , ,15 Voor verkoop beschikbaar Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen , , , ,20 Fondsen , ,00 0,00 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL , , , ,20 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,58 0, ,58 0,00 Swaptions ,63 0, ,63 0,00 Caps ,22 0, ,22 0,00 TOTAAL ,43 0, ,43 0,00 Reële waarde van de financiële verplichtingen 2012 Aangehouden voor handelsdoeleinden Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Eigen-vermogensinstrumenten 0,00 0,00 0,00 0,00 Schuldbewijzen 0,00 0,00 0,00 0,00 Derivaten ,50 0, ,50 0,00 Andere 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,50 0, ,50 0,00 Afdekkingsderivaten Totaal Level 1 Level 2 Level 3 Interest Rate Swaps ,90 0, ,90 0,00 Swaptions 0,00 0,00 0,00 0,00 Caps 0,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL ,90 0, ,90 0,00 Financiële activa en verplichtingen waarvoor geen genoteerde prijs beschikbaar is, worden gewaardeerd op basis van de marktwaarderingen van gerenommeerde externe financiële tegenpartijen. Deze marktwaarderingen worden systematisch gecontroleerd door het departement financiële markten. Omwille van illiquiditeit, worden 6 obligaties gewaardeerd op basis van een modelprijs. Voor deze obligaties worden de cashflows van de obligaties gewaardeerd aan de Euribor 6M swapcurve vermeerderd met de spread van liquide obligaties van dezelfde emittent en met vergelijkbare looptijd of bij gebrek hieraan, liquide obligaties van emittenten met gelijkwaardige rating en vergelijkbare looptijd. Betreffende derivaten wordt de marktwaarde als volgt bepaald: voor de renteswaps gebeurt de waardering sinds september op basis van de eonia curve (In 2012 werden de swaps ter afdekking gewaardeerd op basis van de 3m of 6m swapcurve). Voor de caps en swaptions wordt gebruik gemaakt van de marktvolatiliteiten die verschillende tegenpartijen in Bloomberg afficheren. Vervolgens gebeurt de marktwaardering van de optie op basis van de karakteristieken van het onderliggende derivaat. Een sensitiviteitsanalyse van de globale portefeuille gebeurt op maandelijkse basis. Zowel het renterisico, het spreadrisico als het marktrisico wordt hierbij gemeten en getoetst aan door de Raden van Bestuur opgelegde limieten. Het renterisico en het spreadrisico voor de obligaties onder level 3 zijn beperkt, vooreerst omwille van het geïnvesteerd bedrag van 19 miljoen EUR en vervolgens omdat de meeste obligaties een vlottende coupon betalen. Op basis van een renteschok van 200 basispunten berekenen we een beperkte impact van 0,1 miljoen EUR. Het kredietrisico onder stress wordt berekend op basis van de spreadvar. Hiervoor wordt een betrouwbaarheidsinterval van 99,5% genomen en een risicoperiode van 3 maand. De spreadvar bedraagt aldus 2,1 miljoen EUR. Bij de herziening van de assumpties die gebruikt worden voor de berekeningen van Level 3 werden er geen materiële aanpassingen doorgevoerd. Hierdoor was er dus ook geen materiële impact op de waardering. Eind 2013 werd de portefeuille van de bank geanalyseerd, met een aantal wijzigingen in niveau als resultaat. De veranderingen vonden enkel plaats in de portefeuille "voor verkoop beschikbare activa" (schuldbewijzen). De bewegingen zijn het gevolg van de terugkeer van betrouwbare en voldoende liquide marktprijzen voor obligaties geklasseerd in level 2 en level 3. Onderstaande tabel geeft de transfers van level weer in 2013 en 2012: Page 165 of 263

166 Level 1 in 2013 Level 2 in 2013 Level 3 in 2013 Level 1 in ,00 0,00 Level 2 in ,15 0,00 Level 3 in ,73 0,00 Level 1 in 2012 Level 2 in 2012 Level 3 in 2012 Level 1 in ,00 0,00 Level 2 in ,80 0,00 Level 3 in , ,35 Onderstaande tabel geeft de evolutie van level 3 weer van einde 2012 tot einde Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Voor verkoop beschikbare financiële activa 31/12/2013 Schuldbewijzen Derivaten Schuldbewijzen Openingsbalans , , ,20 Resultaten - via gerealiseerde resultaten 0, , ,05 - via niet-gerealiseerde resultaten 0,00 0, ,09 Aankopen 0,00 0,00 0,00 Verkopen 0,00 0, ,01 Op eindvervaldag gekomen ,00 0, ,29 Transfers in/uit Level 3 0,00 0, ,86 Eindbalans 0, , ,18 Onderstaande tabel geeft de evolutie van level 3 weer van einde 2011 tot einde Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden Voor verkoop beschikbare financiële activa 31/12/2012 Schuldbewijzen Derivaten Schuldbewijzen Openingsbalans , , ,85 Resultaten - via gerealiseerde resultaten , , ,66 - via niet-gerealiseerde resultaten 0,00 0, ,26 Aankopen 0,00 0, ,03 Verkopen 0,00 0,00 0,00 Op eindvervaldag gekomen 0,00 0, ,95 Transfers uit Level 3 0,00 0, ,33 Eindbalans , , ,20 Een bedrag van EUR ,81 uit de winst- en verliesrekening heeft betrekking op financiële activa in level 3 die zich per 31 december 2013 nog in portefeuille bevinden. Hiervan heeft EUR ,87 betrekking op de evolutie van gelopen, niet vervallen rente, EUR ,91 op de actuariële op- en afrentingen van effecten, EUR ,24 op reële waardeschommelingen via resultaat en EUR ,09 op terugnames van bijzondere waardeverminderingen op voor verkoop beschikbare financiële activa in level Saldering van financiële activa en verplichtingen Om het risico bij het afsluiten van derivaten te beperken, wordt met iedere financiële tegenpartij een ISDA Master Agreement, een CSA (Credit Support Annex) en een GMRA (Global Master Repurchase Agreement) afgesloten. Deze contracten bepalen immers dat bij faling een netting mag gebeuren van alle rechten en verplichtingen die voortvloeien uit de derivatenhandel met deze tegenpartij. Het risico wordt nog verder beperkt door de contractuele verplichting om cash collateral te plaatsen bij een negatieve netto marktwaarde van de portefeuille derivaten. Bij een positieve netto marktwaarde ontvangt men dus cash collateral. Er blijft ten allen tijde een residueel risico vermits bij het falen van een tegenpartij, waarmee derivaten werden afgesloten, een nieuwe tegenpartij dient gezocht te worden waarbij de vervangingskost de cash collateral kan overschrijden. Page 166 of 263

167 De volgende tabel geeft een overzicht van de financiële activa en verplichtingen waarop een afdwingbare ISDA master netting overeenkomst van toepassing is. Dit is van toepassing op derivaten transacties en op verkoopterugkoopovereenkomsten. De ISDA conventie voldoet niet aan de criteria om financiële activa en verplichtingen te salderen op de balans, maar het laat toe om alle rechten en verplichtingen tegenover een tegenpartij te netten in het geval dat deze tegenpartij in gebreke blijft. 31/12/2013 Bruto bedragen, voor eventuele saldering op de balans Bedragen effectief gesaldeerd op de balans Netto bedragen op de balans, inclusief saldering Saldering onder bepaalde voorwaarden Bedragen die Verkregen of gesaldeerd worden gegeven garanties, in het kader van een inclusief cash ISDA conventie collateral Netto bedrag, na elk effect van saldering (in EUR) Financiële activa Derivaten ,37 0, , , , ,47 Verkoop- en terugkoopovereenkomsten 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Totaal actief ,37 0, , , , ,47 Financiële verplichtingen Derivaten ,76 0, , , ,71 0,00 Verkoop- en terugkoopovereenkomsten ,52 0, ,52 0, ,52 0,00 Totaal passief ,28 0, , , ,23 0,00 31/12/2012 Bruto bedragen, voor eventuele saldering op de balans Bedragen effectief gesaldeerd op de balans Netto bedragen op de balans, inclusief saldering Saldering onder bepaalde voorwaarden Bedragen die Verkregen of gesaldeerd worden gegeven garanties, in het kader van een inclusief cash ISDA conventie collateral Netto bedrag, na elk effect van saldering (in EUR) Financiële activa Derivaten ,61 0, , , , ,13 Verkoop- en terugkoopovereenkomsten 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Totaal actief ,61 0, , , , ,13 Financiële verplichtingen Derivaten ,27 0, , , , ,66 Verkoop- en terugkoopovereenkomsten ,91 0, ,91 0, ,91 0,00 Totaal passief ,18 0, , , , ,66 De verkregen en gegeven garanties bestaan grotendeels uit cash collateral. Het garantiebedrag wordt gereguleerd en is bijgevolg juridisch afdwingbaar op basis van een Credit Support Annex (CSA)-overeenkomst die wordt toegevoegd aan de ISDA overeenkomst. Voor één renteswap afgesloten in het kader van een kredietverlening werd geen CSA-overeenkomst ondertekend. 17. Eigen Vermogen De samenstelling van het eigen vermogen per 31 december is als volgt: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Aandelenkapitaal , ,60 Niet-gerealiseerde winsten en verliezen uit voor verkoop beschikbare financiële activa , ,41 Actuariële winsten/verliezen bij pensioenplannen , ,26 Reserves , ,60 Nettowinst van het boekjaar , ,58 Minderheidsbelangen 0,00 0,00 Totaal eigen vermogen , ,45 De evolutie van de niet gerealiseerde winsten en verliezen uit voor verkoop beschikbare financiële activa wordt in onderstaande tabel weergegeven: (in EUR) Bruto Uitgestelde belastingen Totaal Openingsbalans 31/12/ , , ,41 Herwaardering van de activa , , ,26 Verkochte en vervallen effecten , , ,26 Aangelegde waardeverminderingen 0,00 0,00 0,00 Reële waarde-afdekking micro hedge , , ,89 Reële waarde-afdekking macro hedge , , ,96 Andere 0, , ,95 Eindbalans 31/12/ , , ,70 De erkende coöperatieve Kassen Lanbokas en Agricaisse bezitten, samen met de Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet, 50% van de aandelen (aandelen A) en van de daarbij horende stemrechten van de NV Crelan. De resterende 50% van de aandelen (aandelen B) van de NV Crelan zijn in handen van SAS Belgium Page 167 of 263

168 CA, een vennootschap naar Frans recht. Deze aandelen geven recht op de helft van de stemrechten. In de loop van 2011 verhoogde SAS Belgium CA het kapitaal van de NV Crelan met EUR Deze transactie gaf aanleiding tot de uitgifte van aandelen zonder stemrecht (aandelen C). De helft van deze kapitaalsverhoging werd in 2012 reeds terugbetaald voor een bedrag van EUR of een terugname van aandelen. De resterende aandelen werden in de loop van 2013 volledig teruggenomen. De Groep houdt geen eigen aandelen aan. Onderstaande tabel schetst de evolutie van het aandelenkapitaal in 2013 en 2012: (in EUR) aantal aandelen kapitaal aantal aandelen kapitaal Openingsbalans , ,00 - aandelen op naam , ,28 - coöperatieve aandelen , ,72 Mutaties , ,20 - toe- en uittredingen van coöperatoren , ,20 - kapitaalvermindering , ,00 - kapitaalverhoging , ,00 - andere 0,00 0, ,60 Eindbalans , ,60 - aandelen op naam , ,20 - coöperatieve aandelen , ,40 De aandelen op naam zijn zonder nominale waarde. De coöperatieve aandelen hebben een nominale waarde van EUR 12,40 per aandeel. Alle aandelen zijn volstort. Een overzicht van de aandelen op naam (B en C) wordt in volgende tabel weergegeven. De aandelen A blijven in de Groep en worden dus niet weergegeven in de geconsolideerde cijfers: (in EUR) B C B C Openingsbalans , , , ,00 Kapitaalverhoging ,00 0, ,00 0,00 Kapitaalvermindering 0, ,00 0, ,00 Andere 0,00 0, ,08 0,00 Eindbalans ,20 0, , ,00 De andere reserves bevatten voor een bedrag van EUR ,11 (2012: EUR ,11) statutaire reserves, waarvan EUR ,50 (2012: EUR ,32) niet onmiddellijk voor uitkering in aanmerking komt. De reserves uit herwaardering hebben betrekking op de niet-gerealiseerde winsten en verliezen op de voor verkoop beschikbare financiële activa, en op actuariële winsten en verliezen bij pensioenplannen. De andere reserves hebben betrekking op de ingehouden winsten. De Raad van Bestuur zal tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 24 april 2014 voorstellen om geen dividend uit te keren aan de hoofdaandeelhouder en aan de erkende coöperatieve kassen. De Raad van Bestuur zal ook voorstellen dat de erkende coöperatieve kassen Lanbokas en Agricaisse, samen met de regionale coöperatieve kassen, aan de coöperatoren 4% zullen uitkeren op hun aandeel in het coöperatief kapitaal. Het totaal dividend over het boekjaar 2013 zou aldus EUR ,32 bedragen. 18. Verzekeringscontracten Crelan Insurance commercialiseert sinds september 2007 uitsluitend risicoverzekeringen van het type schuldsaldoverzekering, tijdelijke overlijdensverzekeringen en financieringsaldo verzekering. Doelgroep van een schuldsaldoverzekering zijn personen of vennootschappen die een lening afsluiten en de gehele of gedeeltelijke terugbetaling van de lening in geval van overlijden van (één van) de leningnemers of bedrijfsleiders (in geval de lening wordt afgesloten door een vennootschap) willen laten verzekeren. De schuldsaldoverzekering voorziet bij overlijden van de verzekerde, of bij het eerste overlijden van twee verzekerden, een uitkering van een vast bedrag dat bij de onderschrijving gealigneerd wordt op (een percentage van) de verwachte evolutie van het nog openstaande saldo van een lening. Daarnaast is het ook mogelijk voor de verzekeringnemer één of meerdere aanvullende verzekeringen te onderschrijven. Deze mogelijke aanvullende verzekeringen dekken de risico s overlijden door ongeval, opeenvolgend overlijden en arbeidsongeschiktheid. De aanvullende verzekering arbeidsongeschiktheid wordt niet meer gecommercialiseerd sinds 1 januari Page 168 of 263

169 Doelgroep van een financieringssaldoverzekering zijn personen of vennootschappen die een krediet (lening op afbetaling) afsluiten en de gehele terugbetaling van de lening op afbetaling in geval van overlijden van (één van) de leningnemers of bedrijfsleiders (in geval de lening wordt afgesloten door een vennootschap) willen laten verzekeren. De financieringssaldoverzekering voorziet bij overlijden van de verzekerde, of bij het eerste overlijden van twee verzekerden, een uitkering van een vast bedrag dat bij de onderschrijving gealigneerd wordt op de totale som van de terug te betalen mensualiteiten van de lening op afbetaling. Maandelijks neemt het verzekerd kapitaal af met één mensualiteit. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verzekeringsverplichtingen, herverzekeringsactiva, baten en lasten die voortvloeien uit de verzekeringscontracten: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Bruto technische voorzieningen Voorziening van de verzekeringscontracten Voorziening voor schadegevallen Aandeel van de herverzekeraar Voorziening van de verzekeringscontracten 0 0 Voorziening voor schadegevallen Premies Brutopremies Uitgaande herverzekeringspremies Uitkeringen Bruto Deel van de herverzekeraars De brutotechnische voorzieningen, alsook het aandeel van de herverzekeraar, worden in de balans opgenomen onder de rubriek "voorzieningen". Onderstaande tabel detailleert de mutaties in de technische voorzieningen in de loop van 2013 en 2012: (in EUR) Bruto Herverzekeraar Bruto Herverzekeraar Beginsaldo Brutopremies Afhoudingen op premies Onttrokken risicopremies Onttrokken kosten Toegekende renteopbrengsten Uitkeringen (wijziging reserves) Overige Eindsaldo De technische voorziening werd per einde 2013 als voldoende ingeschat. Voor de schuldsaldoverzekering bepalen de Algemene Voorwaarden dat de tarieven (waaronder deze voor de risicopremies, de diverse tariefkosten en de technische intrestvoeten) kunnen aangepast worden door de verzekeraar in het kader van een algemene tariefherziening voor de categorie verzekeringen waartoe de overeenkomst behoort of indien de wettelijke of reglementaire verplichtingen dit opleggen. Deze herziening is mogelijk: indien de verzekeraar van oordeel is dat het evenwicht van de verzekerde portefeuille in gevaar wordt gebracht door een stijging van de risicograad van de betreffende verzekerde gebeurtenis(sen) bij de bevolking, de populatie van de Belgische verzekeringsmarkt of in de eigen portefeuille; indien zich omstandigheden voordoen die de verzekeraar volgens de wet toelaten om over te gaan tot een tariefaanpassing; indien hij kan aantonen dat de kostprijs om een overeenk omst te beheren gestegen is sinds de onderschrijvingsdatum van de overeenkomst; indien de toegepaste intrestvoet niet langer marktconform is. Dit betekent dat bij een eventuele ontoereikendheid van de voorzieningen om de toekomstige contractuele kasstromen te dekken, de maatschappij de mogelijkheid heeft om een tariefherziening door te voeren. 19. Geldmiddelen en kasequivalenten De geldmiddelen en kasequivalenten in het kader van het kasstroomoverzicht zijn als volgt samengesteld: Page 169 of 263

170 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Contanten , ,94 Tegoeden bij centrale banken , ,71 Zichtrekeningen bij andere banken , ,22 Daggeldleningen 0, ,53 Totaal geldmiddelen en kasequivalenten , ,40 De geldmiddelen en kasequivalenten bestaan uit de direct opvraagbare kasgelden, daggeldleningen, deposito's bij centrale banken en zichtrekeningen bij andere banken Toelichting bij de resultatenrekening Jaarrekening Rentebaten en rentelasten De uitsplitsing van de rentebaten en rentelasten per 31 december wordt in onderstaande tabel weergegeven: in EUR) 31/12/ /12/2010 Rentebaten Zichtrekeningen bij centrale banken , ,22 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,98 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,99 Leningen en vorderingen (met inbegrip van financiële leases) , ,57 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,74 Tot einde looptijd aangehouden beleggingen 0,00 0,00 Andere , ,56 Totaal rentebaten , ,94 Rentelasten Deposito's van centrale banken 0,00 0,00 Financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,63 Deposito's , ,51 In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties , ,02 Achtergestelde verplichtingen , ,51 Andere financiële verplichtingen 0,00 0,00 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,09 Totaal rentelasten , ,76 Nettorentebaten , ,18 2. Baten en lasten uit provisies en vergoedingen De baten en lasten uit provisies en vergoedingen zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Effecten - uitgiften , ,64 - aan- en verkooporders , ,83 - overige , ,84 Trust- en zaakwaarnemende activiteiten - vermogensbeheer ,58 0,00 - bewaring , ,23 Verplichtingen uit hoofde van leningen , ,60 Betalingsdiensten , ,76 Overige financiële diensten , ,42 Totale baten uit provisies en vergoedingen , ,32 Lasten in verband met provisies en vergoedingen 0,00 0,00 Provisies betaald aan tussenpersonen (acquisitiekosten) , ,14 Clearing en afwikkeling , ,00 Overige financiële diensten , ,44 Totale lasten in verband met provisies en vergoedingen , ,58 Nettobaten uit provisies en vergoedingen , ,74 Page 170 of 263

171 3. Dividenden Onderstaande tabel detailleert de ontvangen dividenden in de loop van 2008: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Voor verkoop beschikbare financiële activa 0, ,66 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden ,00 0,00 Totaal dividenden , ,66 4. Gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Gerealiseerde winsten Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,00 Totaal gerealiseerde winsten , ,00 Gerealiseerde verliezen Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,30 Totaal gerealiseerde verliezen , ,30 Totaal , ,30 5. Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden Onderstaande tabel geeft een overzicht van de winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Rente-instrumenten , ,95 Valutahandel , ,72 Totaal , ,67 6. Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Onderstaande tabel geeft een overzicht van de winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Waardeverandering leningen en vorderingen van de periode cumulatief van de periode cumulatief Totaal , , , ,66 ten gevolge van: - marktrisico , , , ,66 - kredietrisico 0,00 0,00 0,00 0,00 Waardeverandering gerelateerde kredietderivaten 0,00 0,00 0,00 0,00 Bij het bepalen van veranderingen in waarde afkomstig uit kredietrisico voor leningen waarvoor fair value option wordt toegepast, wordt volgende methode toegepast : - Bij het bestaan van vergelijkbare leningen of emissies uitgegeven door de kredietnemer met benaderende looptijden, wordt de kredietspread berekend op basis van de laatst observeerbare marktprijs. Met de bekomen spread wordt een marktprijs voor het desbetreffende actief berekend. - Een meer getrouw beeld van het kredietrisico zal bepaald worden op basis van de interne kredietbeoordeling en de hiermee gerelateerde gemiddelde kredietspread in de markt voor vergelijkbare emittenten. - Er wordt uitzondering gemaakt voor kredietnemers waarvoor geen liquide kredietspread kan bepaald worden. Voor dergelijke leningen zal de kredietspread bij aanvang gehandhaafd worden voor zover de interne kredietbeoordeling niet is gewijzigd. 7. Winsten en verliezen als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties Page 171 of 263

172 Voor meer toelichting bij de winsten en verliezen als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties verwijzen wij naar noot 14 van de toelichting op de balans. 8. Winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gerealiseerde winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Winsten Materiële vaste activa , ,57 Verliezen Materiële vaste activa , ,29 Totaal winsten en verliezen 829, ,28 9. Andere exploitatiebaten en -lasten De netto-exploitatiebaten kunnen als volgt gedetailleerd worden per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Exploitatiebaten , ,14 Exploitatielasten , ,05 Totaal netto-exploitatiebaten , ,09 Onder de exploitatiebaten bevindt zich een bedrag van EUR ,00 aan ontvangen brutopremies voor de verzekeringscontracten (2010: EUR ,69). 10. Administratiekosten Personeelskosten De totale personeelskosten kunnen als volgt uitgesplitst worden: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Bezoldigingen , ,09 Sociale lasten , ,17 Rust- en overlevingspensioenen en soortgelijke uitgaven , ,51 Andere , ,35 Totaal personeelskosten , , Algemene en administratieve uitgaven De algemene en administratieve uitgaven kunnen als volgt gedetailleerd worden: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Marketingkosten , ,01 Honoraria , ,29 IT-uitgaven , ,74 Huurgelden , ,87 Andere , ,10 Totaal , ,01 De andere uitgaven hebben voornamelijk betrekking op onderhouds- en herstellingskosten van materiële vaste activa, verzekeringsgelden en diverse bijdragen. 11. Bijzondere waardeverminderingen Page 172 of 263

173 De bijzondere waardeverminderingen hebben voor een bedrag van EUR ,66 (2010: EUR ,53) betrekking op leningen en vorderingen en voor een bedrag van EUR ,23 (2010: EUR ) op de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa. 12. Winstbelastingen Onderstaande tabel geeft een uitsplitsing van de winstbelastingen in actuele en uitgestelde belastingen: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Actuele belastingen , ,45 Uitgestelde belastingen , ,71 Totaal winstbelastingen , ,74 De belastbare winst bevat lasten die niet fiscaal aftrekbaar zijn alsook baten die niet onderworpen zijn aan winstbelasting. Onderstaande tabel verduidelijkt de relatie tussen de werkelijke en de wettelijke winstbelastingen: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Winst voor belastingen , ,97 Wettelijk belastingtarief 33,99% , ,93 Fiscale gevolgen van de notionele intrestaftrek , ,41 Fiscale gevolgen van belastingtarieven in andere belastingjurisdicties , ,00 Fiscale gevolgen van niet-belastbare baten , ,40 Fiscale gevolgen van lasten die niet fiscaal aftrekbaar zijn , ,45 Fiscale gevolgen van het gebruik van voorheen nietopgenomen belastingvorderingen ,49 0,00 Fiscale gevolgen van een tekort of een teveel aan voorzieningen in voorgaande periodes , ,08 Fiscale gevolgen voor het fiscale voordeel niet eerder opgenomen in de winst-en verliesrekening ,22 0,00 Andere , ,92 Effectieve belastinglast van het boekjaar , ,74 Effectieve belastingvoet van het boekjaar 21,33% 26,93% 13. Vergoeding van de commissaris Onderstaande tabel detailleert de vergoeding van het college van commissarissen van de groep voor het boekjaar: (in EUR) 31/12/2011 Commissarissen - mandaat van de commissaris ,62 - andere opdrachten buiten het revisoraal mandaat 9.750,00 Vennootschappen waarmee de commissarissen een samenwerkingsverband hebben ,00 Totaal erelonen betaald aan de revisoren , Informatieverschaffing over verbonden partijen Onder de verbonden partijen van de groep verstaat men de met de groep verbonden ondernemingen en de leden van de Raad van Bestuur. De transacties met verbonden partijen hebben voornamelijk betrekking op interbancaire vorderingen en verplichtingen, voor verkoop beschikbare financiële activa, rentebaten en rentelasten, en worden in onderstaande tabel gedetailleerd: Page 173 of 263

174 (in EUR) 31/12/ /12/2010 Actief Interbancaire vorderingen , ,52 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,00 Andere activa , ,28 Passief Interbancaire verplichtingen 0,00 0,00 Deposito's 0, ,54 Andere verplichtingen , ,42 Baten Rentebaten , ,47 Commissiebaten 0,00 0,00 Lasten Rentelasten , ,30 Commissielasten , ,93 Andere lasten ,53 0,00 In 2011 werd door de entiteit een bedrag van EUR aan kortetermijnpersoneelsbeloningen uitbetaald aan de leden van de Raad van Bestuur. Alle transacties met verbonden partijen gebeurden aan marktconforme voorwaarden Jaarrekening 2012 Voor de volgende tabellen m.b.t. de resultatenrekening dient er worden opgemerkt dat in 2011 het resultaat van Centea maar voor 6 maanden werd opgenomen, nl. vanaf de overname op 1/7/ Rentebaten en rentelasten De uitsplitsing van de rentebaten en rentelasten per 31 december wordt in onderstaande tabel weergegeven: in EUR) 31/12/ /12/2011 Rentebaten Zichtrekeningen bij centrale banken , ,19 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,51 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,59 Leningen en vorderingen (met inbegrip van financiële leases) , ,47 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,95 Andere 1.005, ,73 Totaal rentebaten , ,98 Rentelasten Financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,47 Deposito's , ,50 In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties , ,57 Achtergestelde verplichtingen , ,83 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,96 Totaal rentelasten , ,39 Nettorentebaten , ,59 2. Baten en lasten uit provisies en vergoedingen De baten en lasten uit provisies en vergoedingen zijn per 31 december als volgt samengesteld: Page 174 of 263

175 (in EUR) 31/12/ /12/2011 Effecten - uitgiften , ,04 - aan- en verkooporders , ,45 - overige , ,80 Trust- en zaakwaarnemende activiteiten - vermogensbeheer , ,58 - bewaring , ,31 Verplichtingen uit hoofde van leningen , ,49 Betalingsdiensten , ,93 Overige financiële diensten , ,58 Totale baten uit provisies en vergoedingen , ,18 Lasten in verband met provisies en vergoedingen 0,00 0,00 Provisies betaald aan tussenpersonen (acquisitiekosten) , ,72 Clearing en afwikkeling , ,00 Overige financiële diensten , ,24 Totale lasten in verband met provisies en vergoedingen , ,96 Nettobaten uit provisies en vergoedingen , ,78 3. Dividenden Onderstaande tabel detailleert de ontvangen dividenden in de loop van 2012: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden 0,00 0,00 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,00 Totaal dividenden , ,00 4. Gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Gerealiseerde winsten Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,78 Totaal gerealiseerde winsten , ,78 Gerealiseerde verliezen Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,16 Totaal gerealiseerde verliezen , ,16 Totaal , ,38 Er werd in 2012 een meerwaarde gerealiseerd van EUR 64 mio op voor verkoop beschikbare financiële activa. In deze tabel wordt er echter geen rekening gehouden met de soultes die betaald werden op derivaten gelinkt aan een aantal van deze verkochte effecten. Het gaat om een bedrag van EUR ,02 die werd opgenomen onder de rubriek "rentelasten" van de resultatenrekening. 5. Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden Onderstaande tabel geeft een overzicht van de winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Rente-instrumenten , ,19 Valutahandel , ,96 Totaal , ,23 6. Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Page 175 of 263

176 Onderstaande tabel geeft een overzicht van de winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Waardeverandering leningen en vorderingen van de periode cumulatief van de periode cumulatief Totaal , , , ,46 ten gevolge van: - marktrisico , , , ,46 - kredietrisico 0,00 0,00 0,00 0,00 Waardeverandering gerelateerde kredietderivaten 0,00 0,00 0,00 0,00 Bij het bepalen van veranderingen in waarde afkomstig uit kredietrisico voor leningen waarvoor fair value option wordt toegepast, wordt volgende methode toegepast : - Bij het bestaan van vergelijkbare leningen of emissies uitgegeven door de kredietnemer met benaderende looptijden, wordt de kredietspread berekend op basis van de laatst observeerbare marktprijs. Met de bekomen spread wordt een marktprijs voor het desbetreffende actief berekend. - Een meer getrouw beeld van het kredietrisico zal bepaald worden op basis van de interne kredietbeoordeling en de hiermee gerelateerde gemiddelde kredietspread in de markt voor vergelijkbare emittenten. - Er wordt uitzondering gemaakt voor kredietnemers waarvoor geen liquide kredietspread kan bepaald worden. Voor dergelijke leningen zal de kredietspread bij aanvang gehandhaafd worden voor zover de interne kredietbeoordeling niet is gewijzigd. 7. Winsten en verliezen als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties Voor meer toelichting bij de winsten en verliezen als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties verwijzen wij naar noot 14 van de toelichting op de balans. 8. Winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gerealiseerde winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Winsten Materiële vaste activa 9.386, ,88 Verliezen Materiële vaste activa , ,00 Totaal winsten en verliezen ,44 829,88 9. Andere exploitatiebaten en -lasten De netto-exploitatiebaten kunnen als volgt gedetailleerd worden per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Exploitatiebaten , ,74 Exploitatielasten , ,83 Totaal netto-exploitatiebaten , ,91 Onder de exploitatiebaten bevindt zich een bedrag van EUR ,81 aan ontvangen brutopremies voor de verzekeringscontracten (2011: EUR ,00). 10. Administratiekosten Personeelskosten De totale personeelskosten kunnen als volgt uitgesplitst worden: Page 176 of 263

177 (in EUR) 31/12/ /12/2011 Bezoldigingen , ,91 Sociale lasten , ,88 Rust- en overlevingspensioenen en soortgelijke uitgaven , ,49 Andere , ,02 Totaal personeelskosten , , Algemene en administratieve uitgaven De algemene en administratieve uitgaven kunnen als volgt gedetailleerd worden: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Marketingkosten , ,87 Honoraria , ,76 IT-uitgaven , ,40 Huurgelden , ,31 Andere , ,61 Totaal , ,95 De andere uitgaven hebben voornamelijk betrekking op onderhouds- en herstellingskosten van materiële vaste activa, verzekeringsgelden en diverse bijdragen. De stijging van de administratiekosten kan grotendeels verklaard worden door het feit dat de deze van Centea in 2011 slechts voor een periode van 6 maand werden opgenomen. 11. Bijzondere waardeverminderingen De bijzondere waardeverminderingen hebben voor een bedrag van EUR ,67 (2011: EUR ,66) betrekking op leningen en vorderingen en voor een bedrag van EUR ,09 (2011: EUR ,23) op de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa. Voor meer informatie met betrekking tot de bijzondere waardeverminderingen verwijzen wij naar noot 4 en noot 5 van de toelichting op de balans. 12. Winstbelastingen Onderstaande tabel geeft een uitsplitsing van de winstbelastingen in actuele en uitgestelde belastingen: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Actuele belastingen , ,66 Uitgestelde belastingen , ,00 Totaal winstbelastingen , ,66 De belastbare winst bevat lasten die niet fiscaal aftrekbaar zijn alsook baten die niet onderworpen zijn aan winstbelasting. Onderstaande tabel verduidelijkt de relatie tussen de werkelijke en de wettelijke winstbelastingen: Page 177 of 263

178 (in EUR) 31/12/ /12/2011 Winst voor belastingen , ,55 Wettelijk belastingtarief 33,99% , ,25 Fiscale gevolgen van de notionele intrestaftrek , ,81 Fiscale gevolgen van belastingtarieven in andere belastingjurisdicties , ,00 Fiscale gevolgen van niet-belastbare baten , ,34 Fiscale gevolgen van lasten die niet fiscaal aftrekbaar zijn , ,90 Fiscale gevolgen van het gebruik van voorheen nietopgenomen belastingvorderingen 0, ,49 Fiscale gevolgen van een tekort of een teveel aan voorzieningen in voorgaande periodes , ,12 Fiscale gevolgen voor het fiscale voordeel niet eerder opgenomen in de winst-en verliesrekening 0, ,22 Andere , ,17 Effectieve belastinglast van het boekjaar , ,66 Effectieve belastingvoet van het boekjaar 21,22% 21,33% 13. Vergoeding van de commissaris Onderstaande tabel detailleert de vergoeding van het college van commissarissen van de Groep voor het boekjaar: (in EUR) 31/12/2012 Commissarissen - mandaat van de commissaris ,42 - andere opdrachten buiten het revisoraal mandaat ,00 Vennootschappen waarmee de commissarissen een samenwerkingsverband hebben ,60 Totaal erelonen betaald aan de revisoren , Informatieverschaffing over verbonden partijen Onder de verbonden partijen van de Groep verstaat men de met de Groep verbonden ondernemingen en de leden van de Raad van Bestuur. De transacties met verbonden partijen hebben voornamelijk betrekking op interbancaire vorderingen, voor verkoop beschikbare financiële activa, andere verplichtingen, rentebaten en rentelasten, en worden in onderstaande tabel gedetailleerd: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Actief Interbancaire vorderingen , ,59 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,38 Andere activa 0,00 0,00 Passief Interbancaire verplichtingen 0,00 0,00 Deposito's 0,00 0,00 Andere verplichtingen , ,36 Baten Rentebaten , ,98 Commissiebaten 0,00 0,00 Lasten Rentelasten , ,35 Commissielasten , ,83 Andere lasten , ,53 Page 178 of 263

179 In 2012 werd door de entiteit een bedrag van EUR ,30 aan kortetermijnpersoneelsbeloningen uitbetaald aan de leden van de Raad van Bestuur. Het remuneratiebeleid gebeurt conform de voorschriften van de FSMA. Alle transacties met verbonden partijen gebeurden aan marktconforme voorwaarden Jaarrekening Rentebaten en rentelasten De uitsplitsing van de rentebaten en rentelasten per 31 december wordt in onderstaande tabel weergegeven: in EUR) 31/12/ /12/2012 Rentebaten Zichtrekeningen bij centrale banken , ,71 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden , ,43 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,61 Leningen en vorderingen (met inbegrip van financiële leases) , ,16 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,00 Andere 1.970, ,94 Totaal rentebaten , ,85 Rentelasten Financiële verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden , ,15 Deposito's , ,87 In schuldbewijzen belichaamde schulden met inbegrip van obligaties , ,18 Achtergestelde verplichtingen , ,92 Derivaten gebruikt ter afdekking , ,44 Totaal rentelasten , ,56 Nettorentebaten , ,29 Het renteresultaat (rentebaten t.o.v. rentelasten) stijgt in 2013 met 28,7 mio EUR om te komen tot 334,7 mio EUR per einde De belangrijkste impact situeert zich op niveau van het resultaat op dekkingsverrichtingen (+82,2 mio EUR) en financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden (-33,8 mio EUR) binnen Crelan NV. Deze impacten zijn het gevolg van de stopzetting van een aantal afdekkingstransacties (nominaal bedrag van 174,5 mio EUR) in de loop van Deze afdekkings-transacties werden stopgezet omdat ze als indekking fungeerden op een deel van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa. Deze portefeuille werd in de loop van 2012 aanzienlijk ingekrompen om de openstaande posities ten overstaan van de landen van de Eurozone (voornamelijk België) terug te dringen. De negatieve impact van de stopzetting van de afdekkingstransacties in 2012 bedroeg 46,04 mio EUR. De afbouw van de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa resulteerde ook in een daling van de renteopbrengsten uit de voor verkoop beschikbare financiële activa met 18,6 mio EUR. De rentemarge ten overstaan van het cliënteel bleef stabiel op 357 mio EUR. 2. Baten en lasten uit provisies en vergoedingen De baten en lasten uit provisies en vergoedingen zijn per 31 december als volgt samengesteld: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Effecten - uitgiften , ,06 - aan- en verkooporders , ,10 - overige , ,34 Trust- en zaakwaarnemende activiteiten - vermogensbeheer 8.391, ,38 - bewaring , ,05 Verplichtingen uit hoofde van leningen , ,10 Betalingsdiensten , ,55 Overige financiële diensten , ,72 Totale baten uit provisies en vergoedingen , ,30 Commissies betaald aan tussenpersonen (acquisitiekosten) , ,82 Clearing en afwikkeling , ,00 Overige financiële diensten , ,16 Totale lasten in verband met provisies en vergoedingen , ,98 Nettobaten uit provisies en vergoedingen , ,68 Page 179 of 263

180 De ontvangen commissies stegen in de loop van 2013 met 6,6 mio EUR ten gevolge van sterke commerciële prestaties op gebied van buiten balans producten (fondsen en notes) en financiële dienstverlening. Anderzijds stegen de betaalde commissies met 12,5 mio EUR ten gevolge van een stijging van de vergoeding betaald aan de zelfstandige agenten voor de omlopen en productie die door hen gerealiseerd werden. 3. Dividenden Onderstaande tabel detailleert de ontvangen dividenden in de loop van 2013: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden 0,00 0,00 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,49 Totaal dividenden , ,49 4. Gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening Onderstaande tabel detailleert de samenstelling van de gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen die niet tegen reële waarde worden gewaardeerd in de winst- en verliesrekening per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Gerealiseerde winsten Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,22 Leningen en vorderingen ,20 0,00 Totaal gerealiseerde winsten , ,22 Gerealiseerde verliezen Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,11 Leningen en vorderingen 0,00 0,00 Totaal gerealiseerde verliezen , ,11 Totaal , ,11 De gerealiseerde winsten hebben voornamelijk betrekking op de verkoop van Belgische en Franse staatsobligaties (EUR ,58). Ook werd er in 2013 een meerwaarde van EUR ,20 gerealiseerd op de verkoop van afgeschreven kredieten. Van de gerealiseerde verliezen heeft EUR ,94 betrekking op de verkoop van effecten waarop in voorgaande jaren reeds een waardevermindering werd geboekt. De aanwendingen van deze waardeverminderingen worden in de resultatenrekening als opbrengst geboekt in de rubriek " bijzondere waardeverminderingen", waardoor het verlies grotendeels gecompenseerd wordt. (cfr. noot 6.11). De afname ten overstaan van 2012 is gerelateerd aan een afbouw van de portefeuille voor verkoop beschikbare activa die in 2012 werd doorgevoerd. Hierdoor werden belangrijke meerwaarden gerealiseerd. De afbouw werd doorgevoerd om het kredietrisico in de portefeuille te verminderen. 5. Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden Onderstaande tabel geeft een overzicht van de winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen aangehouden voor handelsdoeleinden per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Rente-instrumenten , ,81 Valutahandel , ,24 Totaal , ,43 6. Winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening Onderstaande tabel geeft een overzicht van de winsten en verliezen op financiële activa en verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening per 31 december: Page 180 of 263

181 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Waardeverandering leningen en vorderingen van de periode cumulatief van de periode cumulatief Totaal 8.297, , , ,98 ten gevolge van: - marktrisico 8.297, , , ,98 - kredietrisico 0,00 0,00 0,00 0,00 Waardeverandering gerelateerde kredietderivaten 0,00 0,00 0,00 0,00 Bij het bepalen van veranderingen in waarde afkomstig uit kredietrisico voor leningen waarvoor fair value option wordt toegepast, wordt volgende methode toegepast : - Bij het bestaan van vergelijkbare leningen of emissies uitgegeven door de kredietnemer met benaderende looptijden, wordt de kredietspread berekend op basis van de laatst observeerbare marktprijs. Met de bekomen spread wordt een marktprijs voor het desbetreffende actief berekend. - Een meer getrouw beeld van het kredietrisico zal bepaald worden op basis van de interne kredietbeoordeling en de hiermee gerelateerde gemiddelde kredietspread in de markt voor vergelijkbare emittenten. - Er wordt uitzondering gemaakt voor kredietnemers waarvoor geen liquide kredietspread kan bepaald worden. Voor dergelijke leningen zal de kredietspread bij aanvang gehandhaafd worden voor zover de interne kredietbeoordeling niet is gewijzigd. 7. Winsten en verliezen als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties Voor meer toelichting bij de winsten en verliezen als gevolg van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties verwijzen wij naar noot 14 van de toelichting op de balans. 8. Winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gerealiseerde winsten en verliezen op het niet langer opnemen van andere dan voor verkoop aangehouden activa: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Winsten Materiële vaste activa , ,85 Verliezen Materiële vaste activa , ,29 Totaal winsten en verliezen , ,44 9. Andere exploitatiebaten en -lasten De netto-exploitatiebaten kunnen als volgt gedetailleerd worden per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Gerecupereerde kosten m.b.t. kredieten , ,80 Bijdragen m.b.t. deposito's , ,77 Brutopremies op verzekeringscontracten , ,81 Diverse opbrengsten verzekeringsmaatschappij , ,11 Andere exploitatiebaten , ,54 Andere exploitatielasten , ,46 Totaal netto-exploitatiebaten , ,57 De andere exploitatiebaten hebben voornamelijk betrekking op gerecupereerde kosten ten opzichte van agenten. 10. Administratiekosten Personeelskosten De totale personeelskosten kunnen als volgt uitgesplitst worden: Page 181 of 263

182 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Bezoldigingen , ,63 Sociale lasten , ,89 Rust- en overlevingspensioenen en soortgelijke uitgaven , ,02 Andere , ,76 Totaal personeelskosten , , Algemene en administratieve uitgaven De algemene en administratieve uitgaven kunnen als volgt gedetailleerd worden: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Marketingkosten , ,31 Honoraria , ,76 IT-uitgaven , ,89 Huurgelden , ,54 Bedrijfsbelastingen , ,73 Andere , ,03 Totaal , ,26 De daling van de IT-uitgaven is voornamelijk het gevolg van de verminderde kostprijs van de ondersteuning door KBC in het kader van de overname van Centea. Aangezien in 2013 slechts een half jaar aan kosten werd aangerekend (tot aan de operationele fusie per 30/06/2013), waren deze ongeveer 12 miljoen EUR lager dan in De andere uitgaven hebben voornamelijk betrekking op onderhouds- en herstellingskosten van materiële vaste activa, verzekeringsgelden en diverse bijdragen en kosten. De afname van deze rubriek is het gevolg van een daling van de ondersteuningskosten na de fusie tussen Landbouwkrediet en Centea. 11. Bijzondere waardeverminderingen De bijzondere waardeverminderingen hebben voor een bedrag van EUR ,76 (2012: EUR ,67) betrekking op leningen en vorderingen en voor een bedrag van EUR ,75 (2012: EUR ,09) op de portefeuille voor verkoop beschikbare financiële activa. Van de teruggenomen waardeverminderingen op voor verkoop beschikbare financiële activa heeft EUR ,38 betrekking op effecten die in de loop van 2013 werden verkocht. Voor meer informatie met betrekking tot de bijzondere waardeverminderingen verwijzen wij naar noot 4 en noot 5 van de toelichting op de balans. 12. Winstbelastingen Onderstaande tabel geeft een uitsplitsing van de winstbelastingen in actuele en uitgestelde belastingen: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Actuele belastingen , ,24 Uitgestelde belastingen , ,40 Totaal winstbelastingen , ,84 Voor meer informatie met betrekking tot de uitgestelde belastingen opgenomen in resultaat, verwijzen wij naar noot 8 van de toelichting op de balans. De belastbare winst bevat lasten die niet fiscaal aftrekbaar zijn alsook baten die niet onderworpen zijn aan winstbelasting. Onderstaande tabel verduidelijkt de relatie tussen de werkelijke en de wettelijke winstbelastingen: Page 182 of 263

183 (in EUR) 31/12/ /12/2012 Belastingvoet Belastinglast Belastingvoet Belastinglast Winst voor belastingen , ,42 Wettelijk belastingtarief 33,99% ,71 33,99% ,99 Fiscale gevolgen van belastingtarieven in andere belastingjurisdicties -0,94% ,00-0,63% ,00 Fiscale gevolgen van de notionele intrestaftrek -12,05% ,53-3,86% ,84 Fiscale gevolgen van niet-belastbare baten -6,90% ,55-8,84% ,00 Fiscale gevolgen van lasten die niet fiscaal aftrekbaar zijn 1,71% ,83 1,35% ,97 Fiscale gevolgen van het gebruik van voorheen nietopgenomen belastingvorderingen 0,00% 0,00 0,00% 0,00 Fiscale gevolgen van een tekort of een teveel aan voorzieningen in voorgaande periodes -1,38% ,34-1,29% ,32 Andere 0,03% ,27 0,51% ,04 Effectieve belastinglast van het boekjaar 14,46% ,39 21,22% , Vergoeding van de commissaris Onderstaande tabel detailleert de vergoeding van het college van commissarissen van de Groep voor het boekjaar: (in EUR) 31/12/2013 Commissarissen - mandaat van de commissaris ,38 - andere opdrachten buiten het revisoraal mandaat ,91 Vennootschappen waarmee de commissarissen een samenwerkingsverband hebben 0,00 Totaal erelonen betaald aan de revisoren , Informatieverschaffing over verbonden partijen Onder de verbonden partijen van de Groep verstaat men de leden van de Raad van Bestuur en de met de Groep verbonden ondernemingen, nl. het Franse Crédit Agricole SA en de Franse kassen Crédit Agricole Nord de France en Crédit Agricole du Nord Est. De transacties met verbonden ondernemingen hebben voornamelijk betrekking op interbancaire vorderingen, voor verkoop beschikbare financiële activa, andere verplichtingen, rentebaten en rentelasten. Alle transacties met verbonden partijen gebeurden aan marktconforme voorwaarden. (in EUR) 31/12/ /12/2012 Actief Interbancaire vorderingen , ,79 Voor verkoop beschikbare financiële activa , ,42 Andere activa 0,00 0,00 Passief Interbancaire verplichtingen 0,00 0,00 Obligatieleningen , ,22 Andere verplichtingen , ,55 Baten Rentebaten , ,78 Commissiebaten 0,00 0,00 Lasten Rentelasten , ,94 Commissielasten , ,43 Andere lasten , ,88 Aan de leden van de Raad van Bestuur werden volgende vergoedingen uitbetaald in 2013 en 2012: Page 183 of 263

184 (in EUR) Korte termijn personeelsbeloningen , ,30 Vergoedingen na uitdiensttredingen , ,40 Andere langetermijn personeelsbeloningen 0, ,00 Ontslagvergoedingen , ,00 Op aandelen gebaseerde betalingen 0,00 0,00 Totaal , , Toelichting bij de buiten balans Jaarrekening 2011 Onderstaande tabel detailleert de buiten balansverplichtingen van de groep per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2010 Verplichtingen uit hoofde van leningen , ,28 - toegekend , ,42 - ontvangen , ,14 Financiële garanties , ,93 - toegekend , ,36 - garanties ontvangen , ,29 - kredietderivaten ontvangen 0,00 0,00 Andere verplichtingen , ,00 - ten aanzien van een andere tegenpartij , ,00 - vanwege een andere tegenpartij , ,00 De toegekende verplichtingen uit hoofde van leningen hebben betrekking op de aan cliënten toegestane kredietlijnen die (nog) niet werden opgenomen. De ontvangen verplichtingen uit hoofde van leningen zijn de (nog) niet opgenomen kredietlijnen die de groep aanhoudt ten aanzien van andere financiële tegenpartijen en die in het kader van een liquiditeitstekort zouden kunnen aangesproken worden. De financiële garanties dienen als garantie voor het nakomen van de verplichtingen van de cliënten in het kader van de kredietverstrekking. De andere verplichtingen ten aanzien van een andere tegenpartij hebben betrekking op de aankoopverbintenissen tegenover leveranciers in het kader van financiële leaseovereenkomsten. De andere verplichtingen vanwege een andere tegenpartij hebben betrekking op de aankoopopties van de cliënten in het kader van financiële leaseovereenkomsten Jaarrekening 2012 Onderstaande tabel detailleert de buiten balansverplichtingen van de Groep per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2011 Verplichtingen uit hoofde van leningen , ,31 - toegekend , ,45 - ontvangen , ,14 Financiële garanties , ,18 - toegekend , ,68 - garanties ontvangen , ,86 - kredietderivaten ontvangen 0,00 0,00 Andere verplichtingen , ,00 - ten aanzien van een andere tegenpartij , ,00 - vanwege een andere tegenpartij , ,00 De toegekende verplichtingen uit hoofde van leningen hebben betrekking op de aan cliënten toegestane kredietlijnen die (nog) niet werden opgenomen. De ontvangen verplichtingen uit hoofde van leningen zijn de (nog) niet opgenomen kredietlijnen die de Groep aanhoudt ten aanzien van Page 184 of 263

185 andere financiële tegenpartijen en die in het kader van een liquiditeitstekort zouden kunnen aangesproken worden. De financiële garanties dienen als garantie voor het nakomen van de verplichtingen van de cliënten in het kader van de kredietverstrekking. De andere verplichtingen ten aanzien van een andere tegenpartij hebben betrekking op de aankoopverbintenissen tegenover leveranciers in het kader van financiële lease-overeenkomsten. De andere verplichtingen vanwege een andere tegenpartij hebben betrekking op de aankoopopties van de cliënten in het kader van financiële lease-overeenkomsten Jaarrekening 2013 Onderstaande tabel detailleert de buiten balansverplichtingen van de Groep per 31 december: (in EUR) 31/12/ /12/2012 Verplichtingen uit hoofde van leningen , ,76 - toegekend , ,76 - ontvangen , ,00 Financiële garanties , ,48 - toegekend , ,01 - garanties ontvangen , ,49 Verplichtingen uit financiële lease-overeenkomsten , ,36 - ten aanzien van een andere tegenpartij , ,49 - vanwege een andere tegenpartij , ,85 De toegekende verplichtingen uit hoofde van leningen hebben betrekking op de aan cliënten toegestane kredietlijnen die (nog) niet werden opgenomen. De ontvangen verplichtingen uit hoofde van leningen zijn de (nog) niet opgenomen kredietlijnen die de Groep aanhoudt ten aanzien van andere financiële tegenpartijen en die in het kader van een liquiditeitstekort zouden kunnen aangesproken worden. De financiële garanties dienen als garantie voor het nakomen van de verplichtingen van de cliënten in het kader van de kredietverstrekking. De andere verplichtingen ten aanzien van een andere tegenpartij hebben betrekking op de aankoopverbintenissen tegenover leveranciers in het kader van financiële lease-overeenkomsten. De andere verplichtingen vanwege een andere tegenpartij hebben betrekking op de aankoopopties van de cliënten in het kader van financiële lease-overeenkomsten Geconsolideerde bestuurverslagen In deze sectie worden de geconsolideerde bestuurverslagen van de Groep Crelan met betrekking tot boekjaren 2011 tot 2013 opgenomen. Ze bevatten een bespreking van het leven, de activiteiten en de cijfers van de groep voor de betrokken jaren. Page 185 of 263

186 Geconsolideerd bestuurverslag van het boekjaar 2011 GECONSOLIDEERD BESTUURSVERSLAG VAN HET BOEKJAAR 2011 VAN DE GROEP LANDBOUWKREDIET Boodschap van de CEO De uitbreiding van de Groep Landbouwkrediet met Centea is de belangrijkste mijlpaal in de laatste twintig jaar van de geschiedenis van Landbouwkrediet. Centea, het tweede Belgische netwerk van de KBC-groep, moest als gevolg van de staatssteun die KBC gekregen heeft, door de Europese autoriteiten worden afgestoten. Landbouwkrediet liet onmiddellijk zijn interesse voor het verkoopdossier blijken. Centea heeft immers net als Landbouwkrediet een rendabel businessmodel en heeft een complementair producten- en dienstenaanbod. De overname van Centea bood Landbouwkrediet dan ook de mogelijkheid om zijn marktaandelen te verdubbelen. Na een heel intense en opmerkelijke verkoopprocedure is Landbouwkrediet erin geslaagd de operatie uiterst succesvol af te ronden. Dankzij de komst van Centea op 1 juli 2011 is de Groep Landbouwkrediet niet alleen in aantal klanten en in activiteit meer dan verdubbeld, maar wordt tevens de duurzame toekomst van de Groep meer dan ooit gewaarborgd. Onmiddellijk na de overname werd gestart met een volledig integratieproces. De ondersteunende processen en de organisatiestructuur worden gestroomlijnd en, waar mogelijk, geoptimaliseerd. De hele operatie zal afgerond zijn tegen midden De opname van Centea in de Groep verloopt uitstekend. Het migratie- en integratieplan verlopen volgens schema, maar, wat nog belangrijker is, ook de samenwerking en de motivatie van de personeelsleden en agenten van de twee banken zorgen voor een positief werkklimaat. Meteen na de komst van Centea werden de voordelen van het coöperatief aandeelhouderschap en het Fidelio-concept ook aangeboden aan de Centea-klanten. Heel wat Centea-klanten werden meteen ook Fidelio-klant, wat bewijst dat veel mensen gewonnen zijn voor het duurzaam businessmodel van een coöperatieve bank op mensenmaat. De campagne rond de coöperatieve bank was de eerste van onze gemeenschappelijke commerciële campagnes. De mooie conceptuele evolutie van de Groep Landbouwkrediet staat in schril contrast met de barslechte financiële context in heel Europa. Na de bankencrisis volgde een landencrisis, met budgettaire saneringen en grote bankenheffingen tot gevolg. Landbouwkrediet heeft de financiële storm sereen doorstaan. Geen rode cijfers, geen overheidshulp. Maar een solide bank die fier rechtop staat, dankzij haar transparant beleid van duurzaam bankieren. In 2012 viert Landbouwkrediet zijn 75-jarig bestaan. De bank heeft inderdaad al een lange en rijke geschiedenis waaruit ze een sterke ervaring put. De Groep Landbouwkrediet is intussen uitgegroeid tot een bank voor iedereen, een bank op mensenmaat, waar persoonlijke en hartelijke relaties voorop staan. En laat dat nu net de kern van het coöperatieve gedachtegoed zijn, dat de bank al decennialang uitdraagt. Luc Versele CEO Groep Landbouwkrediet Page 186 of 263

187 Introductie 2011 was tegelijkertijd een opmerkelijk jaar voor de Groep Landbouwkrediet en een bewogen jaar voor de Belgische en de internationale financiële scène. Voor Landbouwkrediet was 2011 het jaar van de overname van Centea, het jaar dat het aantal klanten en de activiteit verdubbelden en de duurzame toekomst van de bank vastgebeiteld werd. Een jaar met uitzicht op groei en bloei is daarentegen "annus horribilis" geworden voor de Belgische en de Europese financiële sector. In tegenstelling tot toen de crisis een gevolg was van de banken zelf, krijgen we nu te maken met een landencrisis die niet alleen kan leiden tot een tweede en zelfs nog ergere bankencrisis, maar tevens tot een crisis van ons welvaartmodel. Door het getalm van de politieke instanties en de regulatoren om afdoende en structurele maatregelen te treffen, zijn gedurende het hele jaar steeds meer landen in de eurozone in moeilijkheden gekomen. Europese regeringsleiders zijn in deze context zelfs moeten aftreden. De gevolgen van de gevraagde budgettaire sanering zijn bijzonder zwaar voor de bevolking, maar toch zijn de voorgestelde oplossingen niet altijd voldoende. De vraag wordt nu gesteld of de Europese overheden in staat zullen zijn hun schuldverplichtingen na te komen en, indien niet, of een supranationale instantie voldoende credibiliteit kan uitstralen en desgevallend waarborgen zou kunnen verstrekken. Deze onzekerheid hangt als een zwaard van Damocles over de banken, die uiteraard hun overtollige liquiditeiten als een goede huisvader hebben belegd in overheidspapier. Vele banken hebben in de loop van het jaar dan ook een deel van hun financiële portefeuille afgebouwd en/of geherstructureerd met zowel een directe als een recurrente impact op de resultaten; zo ook de Groep Landbouwkrediet. Tegen deze achtergrond heeft de Groep Landbouwkrediet andermaal het jaar succesvol kunnen afsluiten. We verstrekten voor meer dan 2 miljard euro kredieten tijdens het afgelopen jaar. Met het oog op de liquiditeitsproblematiek werd vooral gefocust op de verhoging van de funding en het verminderen van de loan to deposits-ratio. De Groep is daar uitstekend in geslaagd en sluit het boekjaar af met een positief resultaat van 55,5 mio EUR. Het aantal klanten is in alle entiteiten van de Groep gestegen en de notoriëteit van de Groep blijft toenemen. Steeds meer wordt de Groep Landbouwkrediet aanzien als een meer dan waardig alternatief van de grootbanken. De resultaten zijn, in deze ongezien moeilijke context, goed en vooral duurzaam. Ze maken het andermaal mogelijk een dividend van 5% toe te kennen aan de nu al bijna coöperatoren. De Raad houdt eraan alle medewerkers te danken voor het bereikte resultaat en voor hun toewijding aan de expansie van de Bank en de Groep. A. STRUCTUUR VAN DE GROEP LANDBOUWKREDIET, AANDEELHOUDERSCHAP EN GROEISTRATEGIE Structuur van de Groep Landbouwkrediet De NV Landbouwkrediet en de erkende coöperatieve Kassen CVBA Lanbokas en SCRL Agricaisse, die hoofdelijk verbonden zijn, vormen samen, volgens artikel 61 van de wet van 22 maart 1993 op het statuut van de kredietinstellingen, een federatie van kredietinstellingen, waarvan de NV Landbouwkrediet de centrale instelling is.er is volledige solidariteit tussen de verschillende entiteiten van de Groep. Dit verklaart waarom het resultaat van Landbouwkrediet NV en de erkende coöperatieve Kassen wordt geglobaliseerd. De acht regionale coöperatieve vennootschappen vervolledigen de coöperatieve verankering van de federatie van kredietinstellingen en in hun statuten staat tevens de solidariteit bepaald met de verbintenissen van de andere entiteiten. Page 187 of 263

188 Het coöperatief kapitaal van de erkende coöperatieve Kassen en van de regionale coöperatieve vennootschappen is in handen van coöperatoren, landbouwers en particulieren. Het operationeel beleid van alle voornoemde entiteiten wordt gevoerd door het Directiecomité van de NV Landbouwkrediet. Het geheel gevormd door de NV Landbouwkrediet, haar erkende coöperatieve Kassen en de regionale coöperatieve vennootschappen wordt in dit verslag "Landbouwkrediet" of "de Bank" genoemd, terwijl de bredere benaming "Groep Landbouwkrediet" of "de Groep" verwijst naar alle entiteiten of dochtervennootschappen die hierna vermeld worden en die door volledige integratie in de consolidatie opgenomen zijn. De erkende Kassen Lanbokas en Agricaisse bezitten, samen met de Federatie van de Kassen van Landbouwkrediet - een coöperatieve vennootschap die toeziet op de coördinatie van de activiteiten van de erkende coöperatieve Kassen en op hun vertegenwoordiging in de NV Landbouwkrediet alle aandelen van de categorie A, zijnde 50% van het totale aantal aandelen, abstractie makende van de aandelen C. Zij bezitten op basis van een aandeelhoudersovereenkomst, 50% van de stemrechten in de NV Landbouwkrediet. De resterende 50% van de aandelen, abstractie makend van de aandelen C, van de NV Landbouwkrediet zijn in handen van de SAS Belgium CA, een vennootschap naar Frans recht. Deze aandelen geven recht op een dividend dat het dubbel bedraagt van het dividend verbonden aan de aandelen A en C. Op basis van de aandeelhoudersovereenkomst bezit Belgium CA 50% van de stemrechten in de NV Landbouwkrediet. Het aandeelhouderschap van Belgium CA is samengesteld als volgt: 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole Nord de France, 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole du Nord Est en 10% is in handen van Crédit Agricole SA. Voor het realiseren van de aandelenoverdracht van de aandelen van Centea werd in 2011 een specifieke categorie aandelen, de aandelen C, gecreëerd ten belope van EUR, die in handen zijn van Belgium CA. De creatie van deze aandelen gebeurde conform de bestaande aandeelhoudersovereenkomst en wijzigt geenszins de hierboven vermelde bestaande verhouding met betrekking tot het stemrecht. De rekeningen van de dochtervennootschappen van de NV Landbouwkrediet, Europabank sinds 2004, Keytrade Bank sinds 2005, Landbouwkrediet Verzekeringen sinds 2007, Centea sinds 2011, en deze van Reagra, een Luxemburgse herverzekeringsmaatschappij en van de Federatie van de Coöperatieve Kassen van Landbouwkrediet zijn begrepen in de consolidatieperimeter van de Groep Landbouwkrediet, krachtens het Koninklijk Besluit van 23 september 1992 over de geconsolideerde jaarrekening van de kredietinstellingen. Het schema hierna geeft een vereenvoudigd overzicht van de structuur van de Groep Landbouwkrediet. Duidelijkheidshalve werden de regionale coöperatieve vennootschappen en Reagra in dit schema niet opgenomen. Page 188 of 263

189 Aandeelhouderschap en groeistrategie In de lijn van de externe groeistrategie, die gevoerd wordt sinds de intrede van het Franse Crédit Agricole in de Groep Landbouwkrediet, vonden tot eind 2011 drie acquisities plaats, één in 2004, één in 2005 en één in Deze acquisities verrijkten de Groep Landbouwkrediet enerzijds met zeer specifieke cliëntengroepen en met een financiële spitstechnologie inzake online beurs- en beleggingsverrichtingen en zorgden er anderzijds voor dat de taille van de Groep voldoende groot werd voor het uitbouwen van een gezonde en winstgevende toekomst. Zo is Landbouwkrediet in 2004 voor 100% aandeelhouder geworden van Europabank en werd de overname van Keytrade Bank in verschillende fases uitgevoerd, van 2005 tot Sinds 2007 heeft de Bank een participatie van 100% in Keytrade Bank. Landbouwkrediet heeft gedurende verschillende jaren een diepgaande reflectie gevoerd over de te volgen strategie inzake haar positionering als bankverzekeraar, wat geleid heeft tot een concreet resultaat. In maart 2007 werd de NV Landbouwkrediet Verzekeringen opgericht, een volledige dochter van de Bank, met als maatschappelijk doel de verkoop van eigen producten, hoofdzakelijk schuldsaldoverzekeringen die verbonden zijn met verschillende kredietvormen. In 2009 heeft de Bank haar activiteitenspectrum uitgebreid met het discretionair vermogensbeheer of de Personal & Private Banking-activiteit. Deze Personal- en Private Banking-activiteit past in de groeistrategie van de Bank. Ook de overname van de 5000 Private Banking-cliënten van ex-kaupthing Belgium, volgens een overeenkomst die op 16 januari 2009 afgesloten werd met Kaupthing Bank Luxemburg, past hierin. In 2010 kreeg de afdeling Ondernemingen vorm en er werd hiervoor een afzonderlijke directie gecreëerd. Vanuit deze afdeling wordt de dienstverlening aan ondernemingen gecentraliseerd, geoptimaliseerd en verder uitgebreid. Nieuwe synergieën werden gecreëerd met andere entiteiten van de Groep Landbouwkrediet en met de Franse aandeelhouders. Page 189 of 263

190 Diversificatie en groei vormden ook de rode draad in 2010 en dit resulteerde in de ontwikkeling van Landbouwkrediet Direct. Deze internet-bankactiviteit maakt het mogelijk om, naast de traditionele kanalen en de bestaande Crelan-online-service, online een aantal bankdiensten aan te bieden, zoals het openen van rekeningen en het aankopen van een aantal financiële producten. Landbouwkrediet beoogt hiermee een nieuw type cliënteel te kunnen aantrekken, maar ook zijn bestaande cliënteel nog beter te kunnen servicen. In 2011 werden de aandelen van Centea die voor 99,5% in handen waren van KBC overgenomen door Landbouwkrediet. Centea is een universele retailbank die werkt met een net van zelfstandige agenten. De strategie en het businessmodel van Centea leunen nauw aan bij die van de Bank en de bedoeling is om beide entiteiten in de loop van 2013 te fuseren. Dankzij deze overname klimt het aantal klanten van de Bank boven één miljoen, verdubbelt het balanstotaal en wordt het marktaandeel duidelijk opgekrikt. Landbouwkrediet heeft geen bijkantoren. B. CORPORATE GOVERNANCE Raden van Bestuur en Directiecomités De Raad van Bestuur kwam zeven keer samen in de loop van het voorbije jaar. Onder de bevoegdheid van de Raad van Bestuur functioneren het Auditcomité, het Remuneratiecomité en het Strategisch Comité, dat de strategische krijtlijnen voor de Raad voorbereidt. De Algemene Vergadering van 21 april 2011 bekrachtigde de benoeming van de heer Hendrik Vandamme. Hij werd door de Raad van Bestuur van 23 september 2010, tot bestuurder benoemd om het mandaat van de heer Camiel Adriaens te voltooien, die in juni 2010 wegens oppensioenstelling zijn mandaat ter beschikking heeft gesteld en wiens mandaat vervalt op de Algemene Vergadering van De Algemene Vergadering van 21 april 2011 bekrachtigde de benoeming door de Raad van Bestuur van 23 september 2010, van de BVBA Sotelcu met als permanente vertegenwoordiger de heer Freddy Willockx, tot onafhankelijk bestuurder en lid van het Auditcomité. Dit mandaat vervalt op de Algemene Vergadering van De Algemene Vergadering van 21 april 2011 bekrachtigde de benoeming van de heer Yvan Hayez door de Raad van Bestuur van 17 maart 2011, tot bestuurder ter voleindiging van het mandaat van de heer Jean-Pierre Champagne die in maart 2011, wegens op-pensioenstelling zijn mandaat ter beschikking heeft gesteld en wiens mandaat verloopt op de Algemene Vergadering van De Raad van Bestuur van 20 januari 2011 heeft de BVBA Sotelcu met als permanente vertegenwoordiger de heer Freddy Willockx, benoemd tot lid van het Remuneratiecomité. De Raad van Bestuur van 21 april 2011 heeft op voorstel van de coöperatieve Kassen de heer Jean- Pierre Dubois benoemd tot Ondervoorzitter van de Raad van Bestuur in opvolging van de heer Jean- Pierre Champagne. De Raad van Bestuur heeft tijdens zijn vergadering van 23 juni 2011 kennis genomen van de oppensioenstelling van de heer Paul Bernard. De heer Paul Bernard wordt in de Raad van Bestuur opgevolgd door de heer Bernard Pacory die het mandaat, dat vervalt op de Algemene Vergadering van 2015, zal verderzetten. De benoeming van de heer Bernard Pacory dient te worden bevestigd door de Algemene Vergadering in april De Buitengewone Algemene Vergadering van 28 juni 2011, die werd samengeroepen met het oog op de overname van 99,5% van de aandelen van Centea NV, heeft de heren Paul Phillips en Marc Haelemeersch benoemd tot bestuurder. Hun mandaat vervalt op de Algemene Vergadering van De Raad van Bestuur heeft op zijn vergadering van 1 juli 2012 de heren Paul Phillips en Marc Haelemeersch benoemd tot lid van het Directiecomité. Het Directiecomité werd aldus uitgebreid met twee leden. Page 190 of 263

191 De benoeming van de heren Paul Phillips en Marc Haelemeersch past in het kader van de overname van Centea. Het opzet was om zowel de Raad van Bestuur, het Directiecomité als het Auditcomité en het Remuneratiecomité op dezelfde wijze samen te stellen bij zowel Landbouwkrediet als bij Centea. De Buitengewone Algemene Vergadering van 28 juni 2011 heeft tevens de BVBA Sotelcu met als permanente vertegenwoordiger de heer Freddy Willockx, op voordracht van de coöperatieve Kassen, benoemd tot Voorzitter van het Auditcomité. De Raad van Bestuur heeft tijdens zijn vergadering van 29 september 2011 kennis genomen van het ontslag van de heer Philippe de Cibeins als bestuurder. De heer de Cibeins gaat een nieuwe uitdaging aan binnen de groep Crédit Agricole Frankrijk en dient derhalve zijn mandaat te beëindigen. De heer Philippe de Cibeins wordt in de Raad van Bestuur opgevolgd door de heer François Pinchon die het mandaat, dat vervalt op de Algemene Vergadering van 2015, zal verderzetten. De benoeming van de heer François Pinchon dient te worden bevestigd door de Algemene Vergadering in april Bij de NV Centea, hebben op 1 juli 2011, bij de overname door Landbouwkrediet van 99,5% van de aandelen van Centea NV in handen van KBC, alle bestuurders en leden van het Directiecomité van Centea NV, met uitzondering van de heren Paul Phillips en Marc Haelemeersch, hun ontslag aangeboden. Op de Buitengewone Algemene Vergadering van 1 juli 2011 werden de nieuwe leden van de Raad van Bestuur benoemd. Alle bestuurders van Landbouwkrediet NV werden tot bestuurder benoemd bij Centea NV: Alain Diéval, Thierry Aubertin, Bernard Pacory, Gabriel Hollander, Philippe de Cibeins, Jean-Pierre Laporte, Jean-Pierre Dubois, Yvan Hayez, Robert Joly, Fernand George, Hendrik Vandamme, Yves Panneels, Luc Versele, Rik Duyck, Patrick Lewahert en Tom Olinger. De Buitengewone Algemene Vergadering benoemde de BVBA Sotelcu, met als vaste vertegenwoordiger de heer Freddy Willockx tot onafhankelijk bestuurder. De Raad van Bestuur van Centea heeft op haar vergadering van 1 juli 2011 de heer Alain Diéval benoemd tot Voorzitter van de Raad van Bestuur en de heren Fernand George en Jean-Pierre Dubois als Ondervoorzitters van de Raad van Bestuur. Tijdens dezelfde vergadering heeft de Raad van Bestuur de heren Thierry Aubertin, Jean-Pierre Dubois, Fernand George tot leden van het Auditcomité benoemd en de BVBA Sotelcu met als permanente vertegenwoordiger de heer Freddy Willockx tot Voorzitter van het Auditcomité. De Raad van Bestuur van Centea heeft op 1 juli 2011 tot leden van het Remuneratiecomité benoemd: de heren Alain Diéval, Fernand George, Thierry Aubertin, Jean-Pierre Dubois en de BVBA Sotelcu met als permanente vertegenwoordiger de heer Freddy Willockx. De Raad van Bestuur van Centea heeft op 1 juli ook de nieuwe leden van het Directiecomité benoemd: de heren Luc Versele als Voorzitter, Rik Duyck, Patrick Lewahert en Tom Olinger. De heren Paul Phillips en Marc Haelemeersch blijven ook lid van het Directiecomité. Ook bij Centea heeft de Raad van Bestuur op 29 september 2011 kennis genomen van het ontslag van de heer Philippe de Cibeins en ook daar wordt hij in de Raad van Bestuur opgevolgd door de heer François Pinchon. Dit mandaat dient te worden bevestigd op de Algemene Vergadering in Het Auditcomité is in 2011 vier keer samengekomen. Het Auditcomité wordt voorgezeten door de heer Freddy Willockx, de onafhankelijke bestuurder, die dankzij zijn opleiding en uitgebreide ervaring op hoog niveau, over de vereiste competenties beschikt, zowel boekhoudkundig als op het vlak van audit. Verder is het Auditcomité samengesteld uit de heren Fernand George, Thierry Aubertin en Jean- Pierre Dubois. De leden van het Auditcomité beschikken eveneens, zowel collectief als individueel, over de competenties vereist door de wet van 17 december 2008 inzake audit en boekhouding. Ook de Voorzitter van de Raad van Bestuur, de Voorzitter van het Directiecomité en de Directeur Interne Audit wonen de vergaderingen bij. Bij Keytrade Bank nam de heer Paul van Diepen ontslag als lid van het Directiecomité en als Bestuurder. Sedert 1 juli 2011 kent het Directiecomité de volgende drie leden: de heer Thierry Ternier als Voorzitter, de heer Patrick Boulin en Mevrouw Marie-Ange Marx. Naast het vertrek van de heer Paul van Diepen was er ook het ontslag uit de Raad van Bestuur van de heer Jean-Pierre Champagne wegens oppensioenstelling en het ontslag van de heer Philippe de Page 191 of 263

192 Cibeins die een andere uitdaging aanging binnen de groep Crédit Agricole Frankrijk. De heren Yvan Hayez en François Pinchon werden in 2011 aangesteld als nieuwe bestuurders. Binnen Europabank waren er geen wijzigingen binnen de Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur kwam zeven keer samen. Ook de samenstelling van het Directiecomité bleef ongewijzigd. Bij Landbouwkrediet Verzekeringen werd in 2011 in de Raad van Bestuur de heer Luc Versele vervangen door de heer Paul Phillips. In het Directiecomité werd de heer Rik Duyck in zijn hoedanigheid van Voorzitter vervangen door de heer Paul Phillips. De heer Rik Duyck blijft wel lid van de Raad van Bestuur. Conform artikel 27 2 van de wet van 22 maart 1993 met betrekking tot het statuut en de controle van de kredietinstellingen en conform het reglement van de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen ter zake, is de Bank verplicht de externe functies uitgeoefend door haar bestuurders en effectieve leiders buiten de Groep Landbouwkrediet openbaar te maken. De Bank voldoet hieraan door publicatie op de internetsite van Landbouwkrediet ( College van commissarissen De geconsolideerde rekeningen van de Groep Landbouwkrediet worden sinds 2005 gecontroleerd door de Kabinetten Deloitte en KPMG, die een college vormen; hun mandaat werd in 2008 voor 3 jaar verlengd. Het Kabinet Deloitte wordt vertegenwoordigd door de heer Bernard De Meulemeester en het Kabinet KPMG door de heer Peter Berger. De Algemene Vergadering heeft op 21 april 2011 hun mandaat opnieuw verlengd voor 3 jaar. Statutaire wijzigingen De statuten van de NV Landbouwkrediet werden tijdens de Buitengewone Algemene Vergadering van 28 juni 2011 gewijzigd : - Met het oog op de overname van de aandelen van Centea NV werd een kapitaalverhoging doorgevoerd. Door de Franse aandeelhouder SAS Belgium CA, werd een kapitaalinbreng in geld gerealiseerd van EUR. Hiervoor werd in de statuten een derde categorie aandelen, de aandelen C, gecreëerd. - Een tweede kapitaalverhoging werd doorgevoerd van EUR, volledig vrijgegeven door een inbreng in geld ten belope van EUR door de SAS Belgium CA en EUR door elk van de Belgische Kassen, de CVBA Lanbokas en de SCRL Agricaisse. Dit zonder creatie van nieuwe aandelen. Door deze kapitaalverhogingen werd het kapitaal op ,40 EUR gebracht. Tijdens dezelfde Buitengewone Algemene Vergadering werden de statuten aangepast met betrekking tot onder meer de samenstelling van het Auditcomité, waar een onafhankelijk bestuurder als Voorzitter wordt voorzien en het aantal leden van het Directiecomité dat werd uitgebreid. Bij Keytrade Bank besliste de Buitengewone Algemene Vergadering van 22 juni 2011 tot een kaptaalverhoging van EUR zonder uitgifte van nieuwe aandelen. Het kapitaal werd in geld volstort door Lanbouwkrediet dat op die manier de groei van Keytrade Bank ondersteunt. Het maatschappelijk kapitaal werd daardoor op EUR. gebracht. Deugdelijk bestuur In overeenstemming met de circulaire van de CBFA van 30 maart 2007 heeft de Bank de werking van haar organen en de inhoud van haar Memorandum van deugdelijk bestuur, dat op 31 maart 2008 meegedeeld werd aan de CBFA, herzien. Bij die herziening werden de wijzigingen in de organisatie van de Bank opgenomen, de nieuwe activiteiten, alsook de opvolging van de circulaires van de CBFA van 9 mei 2008 over de interne controle en van 8 mei 2009 over de eerbaarheid van de leiders, alsook de opvolging van de wet van 17 december 2008 over het Auditcomité in de financiële instellingen. Dit Page 192 of 263

193 alles werd goedgekeurd door de CBFA en vervangt als dusdanig het protocol van bancaire autonomie. Er werd veel aandacht besteed aan de aspecten van deugdelijk bestuur op het niveau van de Groep Landbouwkrediet. Er werd een Compliance Charter opgesteld, in samenwerking met de dochters en er werd beslist over de aanstelling van een Financieel Comité Groep. Deze instantie is belast met het definiëren van het financieel beleid van de Groep, alsook met de goedkeuring van een gemeenschappelijk rentescenario. De actiedomeinen van dit comité zijn het rente- en liquiditeitsrisico, met inbegrip van de bestemming van de liquiditeiten binnen de Groep en het beheer van de financiële portefeuilles van de entiteiten van de Groep. De rol van de Bank als piloot van de Groep werd versterkt door de ondertekening van een overeenkomst die de werking bevestigt van een auditpool die verschillende entiteiten van de Groep dekt en door de outsourcing aan de Bank van een deel van de frontoffice van het beheer van de beleggingsportefeuille van Keytrade Bank. Een Funding Crisis Management Committee werd opgericht dat kan anticiperen op en ingrijpen bij eventuele liquiditeitsproblemen, mochten die zich in de toekomst voordoen. Het Funding Crisis Management Comité (FCMC) kan alle nodige beslissingen nemen in het kader van het liquiditeitsnoodplan dat in 2010 werd ontwikkeld. Overeenkomstig de circulaire van 9 mei 2008 over de evaluatie van de interne controle, heeft het management van de Bank zijn systeem van interne controle geëvalueerd en voert progressief een tweedegraads permanente controle in. Dit voldoet aan de voorschriften van de CBFA en is coherent met de methode die voor de interne controle gehanteerd wordt door de Franse aandeelhouder. In 2011 werd er vooral aandacht besteed aan de in-voege-stelling van nieuwe gedetailleerde controles met betrekking tot de kredietactiviteiten alsook aan de opvolging van indicatoren voor de volgende risicodomeinen: compliance, financiële activiteit, boekhouding, operationele risico s en outsourcing. Het verslag van de effectieve leiding inzake de beoordeling van de interne controle is gebaseerd op self-assessments van de directies van de Bank. De bedoeling is om na te gaan of ze voldoende compliant zijn ten opzichte van het geldende reglementaire kader. Voor de vastgestelde punten die voor verbetering vatbaar zijn, werden maatregelen ter verbetering genomen. De entiteit Permanente Controle staat in voor de opvolging hiervan. Het jaarverslag over de interne controle werd op 21 januari 2011 overgemaakt aan de CBFA. Ten slotte werden de basisprincipes van het Memorandum van deugdelijk bestuur gepubliceerd op de website van de Bank volgens de aanbevelingen van de CBFA. Remuneratiebeleid De Bank heeft haar remuneratiebeleid voor de effectieve en niet-effectieve leiders en voor het bezoldigd personeel begin 2011 aangepast om dit conform te maken aan de nieuwe Europese richtlijn (CRD III) alsook aan de richtlijnen van de CEBS dienaangaande (Committee of European Banking Supervisors). Dit beleid werd goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 20 januari De vergoeding van de leden van het Directiecomité bevat een vast basisgedeelte en een variabele component. Voor het variabele gedeelte stelt het Remuneratiecomité elk jaar een bedrag voor in functie van het economisch resultaat van de Bank. Dit bedrag mag behoudens uitzonderlijke omstandigheden en met uitdrukkelijke beslissing door de Raad van Bestuur op voorstel van het Remuneratiecomite niet meer dan 30% van de basisvergoeding bedragen. De niet-uitvoerende bestuurders hebben recht op een forfaitaire vergoeding per zitting. Zowel de voorzitter van de Raad van Bestuur als de onafhankelijke bestuurder ontvangen een jaarlijkse forfaitaire vergoeding. In 2011 bedroeg de totale vergoeding van de bestuurders van Landbouwkrediet 2,6 miljoen euro. De totale vergoeding van de bestuurders van de Groep Landbouwkrediet beliep 6 miljoen euro, dit rekening houdende met de opname van Centea in de Groep. Page 193 of 263

194 C. RISK MANAGEMENT: EVOLUTIE VAN DE BELANGRIJKSTE OPDRACHTEN Algemeen Risk Management Het jaar 2011 werd gedomineerd door 2 belangrijke gebeurtenissen. Enerzijds was er de overname van Centea en de gevolgen hiervan voor de Groep Landbouwkrediet, anderzijds was er de IRBcertifiëring van Landbouwkrediet voor de retail perimeter, en dit binnen de context van de huidige moeilijke economische omgeving van de financiële crisis. De organisatie voor de opvolging van de risico s werd in 2011 onveranderd gelaten. De piramidale structuur van de comités voor Kredietrisico, Financiële risico s en Operationele risico s en de opvolging van de filialen die rapporteren aan het Global Risk Comité ofwel rechtstreeks aan het Directiecomité, bleven behouden. Echter het Global Risk Comité wordt nu niet meer voorgezeten door de Voorzitter van het Directiecomité, maar door de Chief Risk Officer. Na de overname van Centea werd onmiddellijk de COREP (common reporting) van KBC overgenomen door de diensten van Landbouwkrediet. Het betreft de reglementaire rapportering aan de Nationale Bank van België (BNB) met betrekking tot de risico s van de bank. De eerste trimestriële rapportering die volledig werd gerealiseerd door Landbouwkrediet is deze van 30/09/2011. Kredietrisico Het beheersen van het kredietrisico blijft gebaseerd op het kredietbeleid enerzijds en op een systeem van scheiding van de machten in de kredietactiviteit anderzijds. Zo volgen verschillende comités de risico-appetite op. De bevoegdheden inzake krediettoekenning zijn verdeeld tussen het Directiecomité en het Kredietverbintenissencomité, en dit volgens bepaalde niveaus van de kredietomloop van de cliënten. Bovendien is er ook een boegdheidsdelegatie binnen het kredietdepartement. Het Krediettoezichtcomité is bevoegd voor het beheer van de kredietomloop, onder meer voor de kredieten op de kredietbewakingslijst. Het Kredietprovisioneringscomité heeft de bevoegdheid om cliënten in kwalitatieve default te plaatsen, waardeverminderingen te bepalen en aan te passen, kredieten op te zeggen en schuldvorderingen af te schrijven. In 2011 heeft de bank het IRB-compliancy-certificaat bekomen voor de volledige retail-perimeter. Na de inspectie van de Nationale Bank van België, waarbij werd gecontroleerd of alle aanbevelingen van vorige inspectie-rondes door de Inspection Générale du Crédit Agricole waren geïmplementeerd en geauditeerd, werd door de NBB een positief advies overgemaakt aan de ACP (Authorité de Contrôle Prudentielle) in Frankrijk. Het is de ACP die dan de IRB-compliancy officieel gecertificeerd heeft in december Het IRB-systeem zal nu verder uitgerold worden naar de Centea-kredietportefeuille. Deze roll-out zal gebeuren op het tempo van het migratie-project. Dit project bevat onder andere de integratie van de Centea-kredietportefeuille in het Landbouwkrediet-beslissings-proces. Voor de migratie van de contracten zal eerst de performantie van de kredietrisico-modellen grondig bestudeerd worden. Indien nodig zullen dan aanpassingen gebeuren. Het is de bedoeling om bij de migratie van de contracten van Centea, de kredietrisicomodellen van Landbouwkrediet toe te passen op de Centeakredietportefeuille. Renterisico, Liquiditeitsrisico, Marktrisico Renterisico De opvolging van het renterisico werd eveneens geïntegreerd aangepakt. In 2011 werd de vastrentende gap (het instrument dat gebruikt wordt voor de opvolging van de rentepositie) uitgebreid tot de perimeter Landbouwkrediet en Centea. Omdat beide banken volledig geïntegreerd zullen worden, werden vanaf 2011 de renteposities geïntegreerd opgevolgd. Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico wordt opgevolgd door het Financieel Comité. Op basis van verschillende instrumenten wordt de liquiditeitspositie van de bank opgevolgd: een dagelijkse rapportering, een dynamische liquiditeitsgap en een statische liquiditeitsgap. Page 194 of 263

195 In februari 2011 kreeg het effectiseringsprogramma van 700 miljoen EUR hypothecaire kredieten een tweede rating van Moody s: Aa1. Bij uitgifte kreeg deze initieel reeds een AAA-rating van Fitch. Eveneens werd in 2011, in het kader van de overname van Centea, een gezamenlijke liquiditeitsrapportering voor Landbouwkrediet en Centea ontwikkeld. Verder werden de liquiditeitsbuffers versterkt met het oog op de huidige financieel-economische omgeving en de evoluties in de reglementering dienaangaande. Marktrisico De marktrisico s worden beheerd via onze VAR-modellen (Value at Risk). Het betreft een indicator die op elk moment een schatting geeft van het maximale verlies dat een portefeuille kan genereren binnen een bepaalde tijdspanne. Deze indicator wordt gebruikt om de financiële risico s van de markt te limiteren. Dit zowel op het niveau van de verschillende portefeuilles als op het niveau van de Bank. De limieten worden jaarlijks ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Bestuur. In 2011 werden de VAR-modellen door Risk Management herontwikkeld in een meer robuuste omgeving. De voortwoekerende financiële crisis was de aanleiding om de effectenportefeuille van Landbouwkrediet en Centea in belangrijke mate af te bouwen. Operationele risico s Het Comité Operationele Risico s staat in voor het beheer van de operationele risico s van de Bank. Het heeft in 2011 enerzijds zijn activiteiten voortgezet en uitgebreid tot de Centea-perimeter, anderzijds werd werk gemaakt van de keuze voor een nieuw opvolgingsplatform voor operationeel risicomanagement met het oog op de substantiële uitbreiding van de organisatie. Tegenwoordig gebeurt de opvolging van operationele risico s op basis van de tools Europa en Olimpia. Europa bevat de cartografie van de processen en de risico s en Olimpia de incidenten. De keuze viel op het RCP-platform. Het betreft een informatica oplossing die wordt aangeleverd door onze aandeelhouder Crédit Agricole de France. Met dit platform zal de volledige Groep Landbouwkrediet op uniforme manier de opvolging van de operationele risico s kunnen organiseren. Belangrijk in de keuze was ook de integratie van de functie Permanente Controle. Niet enkel de inschatting van de risico s, de incidenten, maar ook de inventarisatie van alle controles, om fouten op te sporen en te beperken, zal nu op hetzelfde platform gebeuren. Integriteitbeleid Al vele jaren voert de Bank een integriteitbeleid dat adequate maatregelen en procedures bevat om de non-conformiteitrisico s die kunnen voortvloeien uit het niet respecteren van wettelijke of reglementaire voorschriften te voorkomen, op te sporen en te beheersen. In het jaar 2011 heeft de Bank bijzondere aandacht besteed aan de ontwikkeling van haar integriteitbeleid, waarvan de activiteiten geleid werden door het Integriteitcomité. Dat comité is in 2011 drie keer samengekomen onder het voorzitterschap van de Voorzitter van het Directiecomité. Naast de gebruikelijke activiteiten die verbonden zijn aan de verschillende compliance risicodomeinen en aan de verwezenlijking van het compliance tactisch plan, werd uitdrukkelijk aandacht besteed aan de MiFID-wetgeving en haar concrete toepassing in de Bank. Om te voldoen aan de internationale en nationale reglementeringen inzake het beheersen van het reputatierisico van de financiële instellingen, om op een adequate manier de regelgeving en aanbevelingen van de FSMA (Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten) te respecteren en in het kader van de integratieprocedure van Centea heeft de Bank in 2011 de functie van Compliance gereorganiseerd en versterkt door het creëren van verschillende voltijdse betrekkingen. Zo werd de functie van Algemene Compliance Officer ontkoppeld van die van Secretaris-Generaal. De General Compliance Officer wordt in zijn opdracht voortaan bijgestaan door een adjunct, twee Compliance Officers en verschillende Local Compliance Officers. Centea werd geïntegreerd in het Integriteitcomité en in het Synergie Compliance Comité, waarin alle Compliance Officers van alle entiteiten van de Groep vertegenwoordigd zijn met als doel een gemeenschappelijk integriteitbeleid te voeren en de compliance risico s nog beter te voorkomen. In opvolging van de implementatie van de nieuwe wet op de witwaspreventie om witwaspraktijken en terrorismefinanciering te vermijden en om de reglementering en de interpretatieve richtlijn van de Page 195 of 263

196 FSMA dienaangaande te respecteren, werd in 2011 veel aandacht besteed aan de vorming van medewerkers. Tussen juni en september hadden er verschillende verplichte vormingscycli plaats, zowel voor medewerkers als voor agenten. In dezelfde context werden er ook vormingssessies georganiseerd over MiFID. Hoewel het cliënt-acceptatiebeleid in 2010 al werd aangepast om tegemoet te komen aan de voorschriften van de nieuwe wet op de witwaspreventie om witwaspraktijken en terrorismefinanciering te vermijden en aan de richtlijnen van de FSMA, werd dit acceptatiebeleid in 2011 opnieuw grondig herzien. Dit revisieproces dat in 2012 voortgezet zal worden op het niveau van de Bank en van haar filialen, maakt een betere analyse mogelijk van de compliance-risico s van de cliënten en bijgevolg ook een classificatie van elke nieuwe cliëntenrelatie op basis van deze risico s. Deze aanpak dient bovendien het integratieproces te optimaliseren van de cliëntendatabase van Centea op moment van de fusie met Landbouwkrediet. Door de vergaderingen van het Synergie Compliance Comité met de filialen (waaronder sinds september 2011 ook Centea) heeft de Bank in 2011 een coherent integriteitbeleid toegepast. Het permanente gemeenschappelijke overleg tussen de verschillende entiteiten van de Groep beoogt vooral het ontwikkelen van een groepsvisie inzake compliance in het algemeen het opstellen van beleidscodes of procedures en voor concrete integriteitproblemen, het uitwisselen van informatie en ervaringen, het evalueren van het effect van veranderingen in het reglementair kader en het bevorderen van alle synergieën die nuttig zijn voor de Groep. Het is in die context dat in 2011 de studie van de verschillende compliance-domeinen (waaronder MiFID en het cliënt-acceptatiebeleid) werd aangevat om op korte termijn gemeenschappelijke regels vast te leggen. Audit De Bank beschikt over een onafhankelijke auditfunctie. Het is de taak van Audit om de interne controle te bevorderen en in derde lijn toe te zien op de performantie en de effectieve toepassing van het bestaande controlesysteem. Audit evalueert of de risico s die de Bank loopt, adequaat geïdentificeerd, geanalyseerd en gedekt zijn. Het departement Audit van de Bank staat tevens in voor de audit van Keytrade Bank en van Landbouwkrediet Verzekeringen. Europabank en Centea beschikken over hun eigen departement Audit. De algemene missie en de waarden van het departement Audit worden beschreven in het Auditcharter. Daarenboven worden de specifieke modaliteiten van de outsourcing van de interneauditfunctie van Keytrade Bank naar het departement Audit van Landbouwkrediet toegelicht in een Service Level Agreement. In de context van een aanpak "Risk Based Auditing" heeft het departement Audit het "Audit Universum" uitgebreid naar de domeinen die afkomstig zijn uit nieuwe reglementeringen of nieuwe of gewijzigde activiteiten, zoals internet banking, Bazel II. De opdrachten van Audit die het voorbije jaar uitgevoerd werden, hadden betrekking op verschillende domeinen, onder meer op Bazel II, Kredieten, Private Banking en Compliance. De aanbevelingen worden regelmatig opgevolgd en gerapporteerd, zowel aan het Directiecomité als aan het Auditcomité. In de loop van 2011 kwam het Auditcomité van de Bank vier keer samen. Het heeft zich gebogen over de organisatie van het systeem van interne controle van de Bank en over de werking van Audit, maar ook over de toezichtactiviteiten die uitgeoefend worden binnen de Auditcomités van de dochters Europabank, Keytrade Bank, Landbouwkrediet Verzekeringen en Centea. Krachtens het principe dat de Belgische Groep Landbouwkrediet onder de interne controle van het Franse Crédit Agricole valt, aangezien die laatste referentie-aandeelhouder is, en met het akkoord van de NBB en van de ACP (Autorité de Contrôle Prudentiel in Frankrijk), kan het departement Inspection Générale van Crédit Agricole SA (IGL) inspecties uitvoeren. Het departement Audit heeft de opvolging uitgevoerd van de correctieve acties, ondernomen in antwoord op de aanbevelingen van IGL voor de verschillende gecontroleerde domeinen, en meer specifiek in het kader van Bazel II. Halfjaarlijks werd een verslag van opvolging over de vooruitgang van de genoemde correctieve acties gebracht aan het Directiecomité en aan IGL. Page 196 of 263

197 In het kader van de voorziene fusie en integratie van Centea en Landbouwkrediet werd een actieplan opgesteld om de auditmethodologie en de rapportering aan het Auditcomité van de twee maatschappijen op elkaar af te stemmen. Inspectie van het Net De opdracht van Inspectie is gericht op het voorkomen van ongewenste effecten, waardoor het vertrouwen tussen cliënt agent bank zou kunnen worden aangetast. Dit gebeurt via toezicht op vier domeinen: 1. Financieel toezicht op de agenten. 2. Toezicht op administratieve & boekhoudkundige correcte werking in de agentschappen. 3. Nalevingstoezicht: toezicht op de naleving van wetten, regels en procedures in de verkoopsorganisatie van de bank. 4. Kwaliteitstoezicht: toezicht op het verzorgen van voldoende kwaliteit & ondersteuning in de relaties met de cliënt. Met het oog op de integratie van Centea die is voorzien in 2013 werd het departement inspectie losgekoppeld van de auditafdeling en werd hier een autonome afdeling gecreëerd met een directie uitsluitend bevoegd voor deze materie. De vaststellingen van het toezicht op de werking van een agent worden geëvalueerd via een risicoscore. In de toekomst zullen ze gecentraliseerd worden binnen het kwaliteitsmodel. De score dient als basis voor verdere onderzoeken en afstemming met o.m. de commerciële omkadering. Het agentennet wordt regelmatig gecontroleerd en de eventueel vastgestelde afwijkingen worden systematisch opgevolgd. Deze worden besproken binnen het Beslissings- & Adviescomité (BAC). Het BAC is een beslissingsorgaan met als opdracht de nodige maatregelen te nemen (preventief, bijsturend of sanctionerend) voor alle agentschappen die een risico (kunnen) betekenen. Het resultaat wordt gerapporteerd aan het Directiecomité, alsook aan het Auditcomité. Inspectie staat ook in voor een aantal punctuele & gevoelige onderzoeken zoals: voorafgaande screening & advies m.b.t. kandidaat-agenten (zowel financieel als integriteit), voorafgaande screening & advies m.b.t. kandidaat-agentschapsmedewerkers, klachten waarbij een medewerker van een verkoopspunt (agent en/of agentschapsmedewerker) betrokken is, externe fraudes (valse identiteitskaarten, ruiterij, ), saldobevestigingen, gerichte onderzoeken, inspecties op individuele dossiers zowel in buiten- & binnendiensten, onderzoek naar & opstellen van fraude-profielen met voorstellen naar preventie toe, controle na hold- up, D. KRACHTLIJNEN EN COMMERCIEEL BELEID Human Resources Het totaal aantal bezoldigde medewerkers van de Groep Landbouwkrediet bedraagt personen, waarvan er 638 voor de Bank werken, 6 voor Landbouwkrediet Verzekeringen, 309 voor Europabank, 121 voor Keytrade Bank en 416 voor Centea. Als bij het bezoldigd personeel in de verschillende entiteiten van de Groep de medewerkers (waarvan 830 voor Landbouwkrediet en voor Centea) gevoegd worden die onder het statuut van gedelegeerd agent of als bezoldigde van een agent in een agentschap over een procuratie beschikken om voor de Bank op te treden, bedraagt het totaal aantal medewerkers van de Groep Landbouwkrediet personen. Rekrutering De fusie met Centea impliceert de migratie van de cliëntengegevens van Centea van de KBCinformaticasystemen naar de systemen van het Landbouwkrediet. Aangezien er bij Centea geen informatici zijn, moeten de teams van het Landbouwkrediet versterkt worden, teneinde de migratie tot een goed einde te brengen maar ook om de projecten van de bank te realiseren. Page 197 of 263

198 Hiervoor zijn in 2011, 43 rekruteringen van informatici gerealiseerd waarvan er 7 via interne mobiliteit en 20 rekruteringen van andere bancaire profielen zoals boekhouders, analisten, commerciëlen, juristen, enz, waarvan 5 via interne mobiliteit. Een nieuwe organisatiestructuur Midden 2011 kwam Centea de Groep Landbouwkrediet versterken. Meteen werd besloten om Landbouwkrediet en Centea te laten samensmelten tot één nieuwe en stevige bank. De eerste grote uitdaging in dit integratieproces was het uittekenen van een nieuwe organisatiestructuur voor de beide banken. Meteen na de acquisitie in juli 2011 werd eenzelfde Directiecomité benoemd voor beide banken en werden directeurs verantwoordelijk gesteld voor de activiteiten van zowel Centea als Landbouwkrediet. Tegen eind 2011 was een volledige nieuwe organisatiestructuur klaar: iedereen kende toen al zijn plaats in het nieuwe organogram. Om deze structuur uit te tekenen werd een strikte planning en methodologie gevolgd; alles werd gecoördineerd door Human Resources en opgevolgd door het nieuw aangestelde Team Integratie. Opleiding Op het vlak van de vorming heeft de Bank opnieuw veel inspanningen geleverd, wat leidde tot een gemiddelde van 3,64 vormingsdagen per FTE in Bovendien werd het vormingsaanbod aangevuld met een reeks e-learningmodules. Het SPITS-opleidingsprogramma voor de agentschapsbedienden en de agentschapdirecteurs heeft in 2011 veel aandacht besteed aan commerciële training, klantgerichtheid en organisatie. In 2011 heeft een vierde groep kaders van de hoofdzetel de cyclus "Management Development Program" gevolgd, met een 360 feedback en specifieke opleidingen inzake projectleiding, persoonlijke managementvaardigheden en een banksimulatie. De medewerkers van het departement "Personal and Private Banking" hebben een specifiek traject gevolgd die hen moet ondersteunen in hun commerciële aanpak. Diverse bancaire reglementeringen werden ook opgenomen in de opleidingen aan agenten: voorkomen van witwassen, MiFID en Bazel II. Flexibel werken 156 medewerkers van de Bank (dat is een kwart van het personeel ) werken nu, vanop een andere plaats dan de hoofdzetel, d.w.z. van thuis uit, volgens het systeem van homeworking, of in één van onze drie regionale vestigingen in Gembloux, Mechelen en Merelbeke of vanuit de zetel van Centea te Antwerpen, volgens het systeem van satelliteworking. Dit is 20% meer dan in De vorderingen in elektronisch documentenbeheer maakten telewerk mogelijk voor een hele reeks functies. Tevredenheidsenquête In 2011 werd de tweejaarlijkse tevredenheidsenquête georganiseerd. Het deelnemingspercentage en de tevredenheidsscore liggen hoger dan in Uit de analyse van de resultaten werden de belangrijkste items weerhouden en vertaald in actieplannen. Als coöperatieve bank met oog voor haar maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft de Bank in 2011 de projecten van duurzame ontwikkeling van Vredeseilanden gesteund. In dit kader werd de Senegal Classic georganiseerd. Dit is een mountainbiketocht door het Senegalese landschap en vormt een combinatie van sport en kennismaking met de Afrikaanse realiteit. Een aantal medewerkers hebben hieraan geparticipeerd waaronder ook de Voorzitter van het Directiecomité. Het ultieme doel bestond erin om naar aanleiding van deze sportieve krachttoer fondsen te werven om concrete projecten van Vredeseilanden in Senegal te ondersteunen. Commercieel net Op 31 december 2011 telt de Groep Landbouwkrediet 949 agentschappen, dit zijn er 648 meer dan eind Deze sterke stijging is te danken aan de verwelkoming van 642 Centea agentschappen medio Van de 263 agentschappen van de Landbouwkrediet Bank, worden er 262 gerund door zelfstandige agenten met een exclusiviteitcontract. Enkel het agentschap van de zetel Brussel wordt geleid door een bezoldigde medewerker. Eind 2011 zijn deze agentschappen uitgerust met 197 selfbanks Cash & More, die een toenemend succes kennen. Page 198 of 263

199 In 2011 heeft Landbouwkrediet Bank nieuwe zelfstandige agentschappen geopend in Berendrecht, Grobbendonk, Brasschaat en Dworp. Europabank beschikt over 44 agentschappen, gelegen in de stedelijke centra en allemaal gerund door bezoldigden. In 2011 heeft Europabank twee nieuwe agentschappen geopend: één in Sint-Pieters- Woluwe en één in Verviers. De volledige activiteit van Keytrade Bank is toegespitst op onlineverrichtingen; Keytrade Bank beschikt dan ook niet over agentschappen, behoudens op de hoofdzetel. Met de relatiebeheerders van de afdeling Ondernemingen en de Personal en Private Bankers beschikt de Bank nu ook over commerciële medewerkers die rechtstreeks, maar ook in ondersteuning van de agenten, cliënten servicen en prospecteren, en dit vanuit hun respectieve specialisaties. Naast het traditionele net van zelfstandige agenten heeft de Bank in 2010 een online verkoopkanaal opgezet, onder de naam Landbouwkrediet Direct. Nieuwe IT-ontwikkelingen De Bank heeft in 2011 haar inspanningen verdergezet met betrekking tot haar IT-infrastructuur, zowel op het niveau van hardware als op het niveau van software en heeft deze nog geïntensifieerd en uitgebreid na de overname van Centea. Deze inspanningen zullen hun volle effect kennen in de loop van Eind 2011 werd de uitrol in de agentschappen beëindigd van een nieuwe hard- en softwareinfrastructuur en architectuur waarbij de toepassingen ter beschikking gesteld worden vanaf centrale servers via een Thin Client model en apparatuur in de agentschappen. Ook op de zetel werd datzelfde werkingsmodel doorgetrokken en werd een grote helft van de medewerkers van de verschillende afdelingen voorzien van nieuwe apparatuur. Het resterende deel wordt afgewerkt begin In het verlengde van dat alles werd een begin gemaakt met het overnemen van delen van Centea gerelateerde IT-diensten die tot nu toe uitgevoerd werden door KBC en werden de eerste lokalen van Centea voorzien van Landbouwkrediet-toestellen en toegangen tot de centrale toepassingen. Wat betreft de bancaire software werd er een grote inspanning geleverd voor de verdere vernieuwing en verbetering van de effectenmodule. Ook het discretionair beheer kende belangrijke aanpassingen. Aan de kredietkant werd ingezet op de verbetering van het verwerkingsproces van de kredietverstrekking vertrekkende vanaf de agent, wat gepaard ging met een verdere invoering van scanning in de agentschappen en uitbreiding van de Document Management projecten. Een eerste fase in het uitwerken van nieuwe CRM en het consolideren van bestaande CRM- (Client Relationship Management) toepassingen, werd gerealiseerd. Dit om de ondersteuning te verbeteren van de agent naar de cliënt toe en van de commerciële medewerkers naar de agenten toe. In het kader van de verdere ontwikkeling van de distributiekanalen werden de functionaliteiten op de selfbanks, de Cash & More, en op de homebank Crelan-Online verder uitgebreid, en werd aan onze internet-cliënten de mogelijkheid van paperless uittreksels aangeboden. De Bank beschikt nu over 197 selfbanks "Cash & More" en meer dan cliënten gebruiken ondertussen de homebanking van Landbouwkrediet, Crelan-Online, voor het beheer van hun tegoeden en het uitvoeren van hun verrichtingen. Dankzij onze informatica-investeringen die de gebruiksvriendelijkheid continu verbeteren werd 79% van alle overschrijvingen elektronisch beheerd door de cliënten. Voor een eerste groep cliënten werd OLTB (On Line To the Bank) ingevoerd. Ook als de verrichting gebeurt buiten het netwerk van de Bank (een bankautomaat van een andere bank, een winkel of een internetaankoop met debetkaart), zullen ze nu te allen tijde online en in real-time ook deze geldverrichtingen (en rekeningsaldi) kunnen raadplegen via elk kanaal van de Bank en wordt omgekeerd elke saldowijziging bruikbaar in het volledige financiële landschap. Page 199 of 263

200 Een nieuw uitbestedingscontract werd gesloten voor het externaliseren van de centrale printactiviteiten, waaronder de uittreksels. Een deel van de effectieve realisatie van deze uitbesteding werd afgewerkt in Grote projecten Het project dat 2011 zal kenmerken in de annalen van Landbouwkrediet verwelkoming van Centea in de Groep. is uiteraard de Op 3 maart 2011 werd na maandenlange voorbereiding en wekenlange onderhandeling met KBC een overeenkomst bereikt voor de overname van meer dan 99,5% van de aandelen van Centea die in handen waren van KBC en dit voor 527 miljoen EUR. Op 1 juli 2011, na de goedkeuring door alle bevoegde toezichthoudende instanties, werd deze overeenkomst gefinaliseerd. Deze overname betekent een grote stap in het groei- en diversificatiebeleid van de Groep. Door deze overname worden Landbouwkrediet en Centea samen een bank met een balanstotaal van meer dan 20 miljard euro en meer dan 1 miljoen cliënten. Aangezien beide retailbanken eenzelfde bankmodel hebben met een verkoopsnet van zelfstandige agenten zullen beide banken worden gefusioneerd tot één juridische entiteit in de loop van Deze periode is nodig voor het voorbereiden van de integratie en de fusie en voor de overname via een openbaar overnamebod van de aandelen die nog in handen zijn van individuele aandeelhouders. Een groot aantal ondersteunende diensten van Centea worden immers aangeleverd vanuit de KBCgroep. Ook alle ICT en ICT-gerelateerde diensten worden behartigd door KBC. Al deze diensten dienen te worden overgenomen door Landbouwkrediet en ook de informatica-toepassingen dienen te worden gemigreerd naar het informaticaplatform van Landbouwkrediet. Een aantal diensten kon op 1 juli 2011 reeds worden ovegedragen, voor aan aantal andere diensten zoals de informaticatoepassingen vraagt dit een grondige voorbereiding. De voorbereiding voor de integratie van beide banken en de migratie van de systemen werd dan ook onmiddellijk opgestart. Op 9 september werden de medewerkers en agenten van Centea verwelkomd tijdens het Welcome- Event georganiseerd in aanwezigheid van meer dan agenten en medewerkers van Landbouwkrediet en Centea. Er werd een nieuw geïntegreerd organogram opgesteld voor beide entiteiten. Een nieuwe organisatiestructuur met medewerkers op twee lokaties werd uitgerold met het oog op de nakende integratie. Dit alles gebeurt met bijzondere aandacht voor de kwaliteit in de dienstverlening en met oog voor risicobeheer. Ook commercieel worden de violen gelijkgestemd tussen beide entiteiten. Dit resulteerde onder meer in de uitrol van het Fidelio-concept binnen het Centea-verkoopsnet. Dit werd ondersteund met een grootschalige gezamenlijke campagne van Landbouwkrediet en Centea. De resultaten waren dan ook navenant: in amper 3 maanden brachten de Centea-agenten bijna nieuwe coöperatoren aan. Ook het overige aanbod van producten en diensten wordt gelijk gesteld voor beide banken. Op 10 januari 2012 werd de procedure van het openbaar overnamebod van de aandelen van Centea die nog in handen zijn van individuele aandeelhouders opgestart. Dit is het officiële startsein van de fusie-operatie die normaliter in de eerste helft van 2013 zal worden afgerond. Naast de overname van Centea zijn er uiteraard ook nog een aantal andere grote projecten opgestart, uitgevoerd en gerealiseerd waaronder: - In 2011 heeft de Bank het IRB-compliancy-certificaat (Internal Rating Based) bekomen voor de volledige retail-perimeter. Na de inspectie van de Nationale Bank van België, waarbij werd gecontroleerd of alle aanbevelingen van vorige inspectie-rondes door de Inspection Générale du Crédit Agricole waren geïmplementeerd en geauditeerd, werd door de BNB een positief advies overgemaakt aan de ACP (Authorité de Contrôle Prudentielle) in Frankrijk. Het is de ACP die dan de IRB-compliancy officieel gecertificeerd heeft in december Deze toelating is geldig vanaf Page 200 of 263

201 31/12/2011. Met andere woorden, de Bank kan reeds van de IRB-voordelen genieten in de cijfers van Het IRB-systeem zal nu verder uitgerold worden naar de Centea-kredietportefeuille. - In 2011 werden belangrijke inspanningen geleverd voor de verdere uitwerking van een volledige re-engineering van het boekhoud- en reportingproces Belgian Gaap en IFRS die de naam Comba meekreeg. Bedoeling hiervan is onder meer om de termijn van de geconsolideerde financiële reporting aan de verschillende betrokken instanties duidelijk te verminderen. - Verder werd er gestart met een belangrijke uitbreiding van het ICT-team, met het oog op de ICTrealisatie van de overname van Centea. Deze overname resulteert in een belangrijke verzameling van projecten die kunnen onderverdeeld worden in data-migratie, gaps (functionaliteiten nodig om de huidige producten van Centea die niet onder dezelfde vorm bestonden bij Landbouwkrediet, verder te kunnen beheren en commercialiseren) en proces-aanpassingen. Die uitbreiding is nodig omdat Centea al zijn ICT-activiteiten tot vandaag uitbesteedt aan KBC, de vroegere eigenaar, en er dus geen beroep kan gedaan worden op bestaande medewerkers. Dankzij deze uitbreiding zijn we erin geslaagd om niet alleen de nodige inspanningen te leveren voor de IT-migratie, maar ook de nodige aandacht te besteden aan niet-integratie-gerelateerde projecten. - In samenwerking met Amundi werd de nieuwe bevek Crelan Fund boven de doopvont gehouden, hetgeen resulteerde in de lancering van een compartiment, Crelan Invest World Equity 1. Dit fonds met kapitaalbescherming op de eindvervaldag speelt in op een grote bezorgdheid van de cliënteel in een turbulent beursklimaat. - In de maand december werd op voorstel van het Directiecomté door de Raden van Bestuur van de Kassen, aandeelhouders van Reagra, beslist om over te gaan tot liquidatie van Reagra, een kleine Luxemburgse herverzekeringsmaatschappij. Deze beslissing werd genomen daar men geen bijzondere strategische rol meer ziet voor Reagra binnen de Groep. Reagra stelt zelf geen medewerkers tewerk. De liquidatie van Reagra, die zal plaats hebben in 2012, heeft ook geen impact op de andere activiteiten van de entiteiten van de Groep. Synergieën De commerciële synergieën die de voorbije jaren tussen de verschillende entiteiten van de Groep opgezet werden, werden voortgezet. Zo verkoopt de Bank financiële producten uitgegeven door het Franse Crédit Agricole, de Bank commercialiseert leasings van Europabank en, omgekeerd, verkoopt Europabank woonkredieten van de Bank. Elke entiteit heeft een directe toegang tot het platform van Keytrade Bank, die optreedt als broker voor beursverrichtingen. Sinds Landbouwkrediet Verzekeringen haar activiteiten opgestart heeft, gebruikt ze het agentennet van de Bank voor de verkoop van financiële verzekeringsproducten. Sinds oktober 2009 commercialiseert ook Europabank de financieringssaldoverzekering van Landbouwkrediet Verzekeringen. Daartoe stelde de Bank de IT-modules voor de onderschrijving van dit type schuldsaldoverzekeringscontracten ter beschikking van Europabank. In 2011 werden samen met Europabank ongeveer polissen onderschreven. De Bevek Crelan Fund Econofuture die in november 2010 door Landbouwkrediet werd gelanceerd, wordt eveneens aangeboden door Keytrade Bank en sinds september 2011 ook door Centea. Binnen het kader van de afdeling Beleggen en Betalen en de Personal Banking-activiteiten is er een nauwe samenwerking met Amundi. Amundi is de Asset Management Vennootschap binnen de groep Crédit Agricole (Frankrijk). Er is een permanente uitwisseling van knowhow en informatie. De Amundifondsen worden via het agentennet aangeboden aan de cliënten en worden ook mee opgenomen in het producten- en dienstenaanbod van de Personal Banking. Deze goede samenwerking met Amundi resulteerde in 2011 in de creatie van de nieuwe bevek Crelan Fund met een eerste compartiment: Crelan Invest World Equity 1. Ook vanuit de directie Ondernemingen worden synergieën gecreëerd met andere entiteiten binnen de Groep. Dit komt niet alleen de graad van specialisatie ten goede, maar leidt er ook toe dat door de samenwerking met andere entiteiten belangrijkere projecten kunnen worden beheerd. Page 201 of 263

202 In het kader van een financieel Groepsbeleid wordt door bijna alle entiteiten van de Groep de frontoffice voor het beheer van hun financiële portefeuille uitbesteed aan de Bank. E. MARKANTE FEITEN IN DE VERSCHILLENDE ENTITEITEN Landbouwkrediet Bank De commerciële activiteit van 2011 wordt gekenmerkt door een kredietproductie van 1,209 miljard euro en een stijging van de kredietomloop met 3,2%. Hierdoor stijgt de kredietomloop tot boven de kaap van 6,3 miljard. We zien een stijging bij de LOA-productie die te danken is aan het succes van de groene leningen die tot eind 2011 van een fiscaal gunstregime genoten. De kredieten toegekend aan de landbouwsector dalen in 2011 met 17,4% ten opzichte van 2010 en ook op het domein van de ondernemingskredieten blijft de productie 25% lager dan vorig jaar. De kredietproductie ligt lager dan in het topjaar Dit is het gevolg van een bewuste strategie om de loan to deposits van de Bank en de Groep te doen dalen en te werken aan aanvaardbare commerciële marges. Inzake klantendeposito s zien we een zeer mooie stijging met 9,74% tot 5,97 miljard euro. Hierdoor stranden we op een zucht van de magische grens van 6 miljard euro. Deze stijging kwam er dankzij een aantal succesvolle beleggingscampagnes. In het voorjaar werd er gewerkt rond het thema Spreid uw beleggingen waarin 4 interessante beleggingsproducten simultaan aan de klanten werden voorgesteld. In de zomerperiode werd de Step-up spaarrekening opnieuw in de schijnwerpers geplaatst en in december was er een geschenkenactie met wijn. Deze wijnactie was tevens de eerste commerciële actie die gezamenlijk met Centea op een identieke wijze werd gelanceerd. Ook het in 2010 nieuw gelanceerde distributiekanaal Landbouwkrediet Direct droeg bij tot de groei van de klantendeposito s met bijna 130 miljoen EUR nieuwe inlages. Het aantal klanten van Landbouwkrediet Bank steeg in de loop van 2011 met tot De notoriëteit van de Bank nam verder toe mede dankzij de sponsoring van Sven Nys, Belgisch kampioen veldrijden, maar ook dankzij een nieuwe sponsoringovereenkomst met de gereputeerde atletiekfamilie Borlée. Ook in de landbouwsector blijven we prominent aanwezig. Agribex, de landbouwbeurs tijdens de week van 6 december was dan ook the place to be om dit te ervaren. Hoogtepunt was ongetwijfeld het symposium met toelichtingen en rondetafel-gesprekken met specialisten uit de sector, academische wereld en politici. Ook de Landbouwkrediet- Awards werden uitgereikt aan studenten die zich door hun opmerkelijk proefschrift met een onderwerp gerelateerd aan de landbouwsector, lieten onderscheiden. De samenwerking met Geert Noels die in 2011 verder werd uitgebouwd via de promotie van de bevek Crelan Fund EconoFuture droeg verder bij tot de naambekendheid en het positieve imago van de Bank. Crelan Fund EconoFuture is een Belgische bevek met Europees paspoort waarvan het beheer, gekenmerkt door een vernieuwend en transparant karakter, wordt behartigd door Econowealth, de beheersvenootschap opgericht en geleid door de heer Geert Noels. Luc Versele werd in december 2011 door het financiële vaktijdschrift Banking & Finance verkozen tot banker of the year. De verkiezing gebeurde door een onafhankelijke jury, onder leiding van Guido Ravoet, Chief Executive European Banking Federation. Luc Versele werd door de jury geloofd omdat hij erin geslaagd is Landbouwkrediet zonder kleerscheuren door de financiële crisis te loodsen. Hij kreeg ook lof voor het duurzame beleid van de bank dat ook tot uiting komt in het mecenaats- en solidariteitsbeleid. Ten slotte prees de jury het meest opmerkelijke feit uit de geschiedenis van Landbouwkrediet: de overname van Centea, in een ongezien moeilijke context. Centea De overname van Centea door Landbouwkrediet heeft Centea er niet van weerhouden een mooi resultaat neer te zetten. Page 202 of 263

203 Deposito s van cliënten stegen met 4,5% of een aangroei van 373 miljoen euro; dit bracht het totale volume op 8,7 miljard euro. De productie kredieten bedroeg 1,15 miljard euro waarvan hoofdzakelijk woonkredieten. De langetermijnrelatie met de cliënten welke de basisfilosofie is van Landbouwkrediet werd vanaf einde september 2011 ook in het Centea-netwerk geïntroduceerd met de lancering van de Fideliocampagne. Er werden over de resterende maanden in 2011 reeds voor 108 miljoen EUR coöperatieve aandelen verkocht binnen het Centea net-werk met als resultaat dat de Groep Landbouwkrediet in totaal bijna nieuwe coöperanten mocht verwelkomen in Keytrade Bank Het businessmodel van Keytrade Bank dat erop gericht is om in alle transparantie de beste prijs aan de bankcliënt te bieden, kent meer en meer gegadigden : meer dan cliënten hebben voor de «financiële supermarkt» gekozen voor hun beurstransacties, het plaatsen van hun spaargeld of het uitvoeren van hun bankverrichtingen. Keytrade Bank is aanwezig in België, Luxemburg, Zwitserland en in 2012 eveneens in Nederland. Ondanks de zeer moeilijke marktomstandigheden door de Crisis van de Eurozone, blijft Keytrade Bank goede commerciële resultaten neerzetten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Keytrade bank in 2011 werd verkozen tot Beste Bank van het Jaar door zowel de jury van Money Talk als door het grote publiek. Europabank 2011 was een goed jaar voor Europabank. Dankzij haar voorzichtig beleid heeft de Bank niet geleden onder de landencrisis. De kredietproductie steeg met 5,4%. Het leeuwendeel van de kredietgroei werd gerealiseerd in het segment van de hypothecaire leningen. Deposito s van cliënten stegen met 6,21% en het kredietkaartincasso nam toe met 9,2%. Het rendement op eigen vermogen blijft op een hoog niveau en bedraagt 15,6%. In 2011 werd de expansie van het kantorennet verdergezet met de opening van 2 nieuwe kantoren, één in Sint-Pieters-Woluwe en één in Verviers. Hierdoor komt het aantal agentschappen op 44. Dankzij deze expansie groeide het personeelsbestand verder aan. Eind 2011 waren 309 personeelsleden werkzaam bij Europabank. Landbouwkrediet Verzekeringen Landbouwkrediet Verzekeringen heeft in 2011 een Risk Manager aangeworven en telt nu 6 medewerkers. Op het vlak van de productie werden schuldsaldoverzekeringen en financieringssaldoverzekeringen onderschreven. De verkoop van de financiële producten, waarbij Landbouwkrediet Verzekeringen als tussenpersoon optreedt, heeft een incasso van 81,2 miljoen euro. Het Tandem-product, dat een schuldsaldoverzekering is op twee hoofden voor één enkele premie, werd voor 17,5% van de contracten verkocht. Landbouwkrediet Verzekeringen sloot het jaar 2011 af met een mooi resultaat. Voor de schuldsaldoverzekering en financieringssaldoverzekering is een samenwerking met Centea gepland vanaf Page 203 of 263

204 F. FINANCIEEL BELEID Net zoals de meeste financiële instellingen heeft ook Landbouwkrediet NV zijn effectenportefeuille geherstructureerd. De PIIGS-portefeuille werd nagenoeg volledig afgebouwd zodat er heden quasi geen exposure op de PIIGS landen meer is opgenomen. Wel zijn er nog enkele actieve (met regelmatige couponbetalingen en kapitaalaflossingen) en relatieve oude MBS-effecten aangezien de portefeuille reeds sinds 2006 in afbouw is. Tevens werd ook het volume van OLO s afgebouwd. De financiële portefeuille van het Landbouwkrediet werd aldus afgebouwd van 850 Mio EUR naar 450 Mio EUR. De totale financiële portefeuille van de Groep werd tussen 30/6/2011 en 31/12/11 afgebouwd van 5,1 miljard EUR naar 3,6 miljard EUR. De PIIGS-waarden hierin werden afgebouwd van 500 Mio EUR naar minder dan 100 Mio EUR. Deze omvatten bovendien nog slechts 10 Mio EUR PIIGSoverheidspapier. Binnen de financiële portefeuille werden de overheidsobligaties afgebouwd van 3,8 miljard EUR naar 2,4 Mia EUR. De Groep heeft op geen enkel moment liquiditeitsproblemen gekend, wel is er een zeer nauwe samenwerking tussen de verschillende entiteiten van de groep op liquiditeitsvlak en worden alle beschikbare liquiditeiten samengebracht en beheerd bij Landbouwkrediet NV. Ondermeer door de structuur van Keytrade Bank die geen kredietactiviteit heeft is de liquiditeitstoestand van de Groep zeer bevredigend. Ook de solvabiliteit op het niveau van de Groep is ruim voldoende en dit niettegenstaande de opname van Centea. Het eigen vermogen werd versterkt door een kapitaalsverhoging in 2011 van 264 mio en door de aangroei van het coöperatief kapitaal met 147 Mio EUR. G. GECONSOLIDEERDE BOEKHOUDKUNDIGE CIJFERS IN IFRS Waarderingsregels De waarderingsregels werden niet gewijzigd in Bij de geconsolideerde resultaten dient de aandacht te worden gevestigd op het feit dat Centea NV vanaf 01/07/2011 mee werd opgenomen in de geconsolideerde perimeter. Dit vraagt uiteraard enige nuancering indien men een vergelijking maakt met de cijfers op 31/12/2010. Geconsolideerde balans Hoofdzakelijk de overname van Centea en bijkomend de commerciële en financiële activiteit van 2011 wordt weerspiegeld in een stijging van de leningen en vorderingen met 120,7% en van de deposito s van de cliënten met 118,5%. Het totaal van de activa bedraagt op 31 december ,9 miljoen EUR, dit is een verdubbeling ten opzichte van eind De leningen en vorderingen vertegenwoordigen het grootste deel, met 76,5% van de totale activa. De financiële portefeuille bedraagt 3.681,6 miljoen EUR en stijgt met 33,3%, dit is het resultaat enerzijds van een afbouw van de portefeuille om voorzichtigheidsredenen en anderzijds de overname van Centea. Dit vertegenwoordigt 17,2% van de totale activa. Deze portefeuille bestaat grotendeels uit voor verkoop beschikbare financiële activa of AFS (98,1%) De vaste activa omvatten ondermeer goodwill voor een bedrag van 111 miljoen EUR. Het totaal van de passiva bedraagt ,8 miljoen EUR, en is voor 89,5% samengesteld uit deposito's van de cliënteel en achtergestelde certificaten. Onderstaande tabel geeft het verloop 2011/2010 weer van de grote geconsolideerde posten van de activa, de passiva en het geconsolideerd eigen vermogen. Page 204 of 263

205 Activa (in mio EUR) 31/12/ /12/2010 Evolutie Interbancaire activa 368,1 149,0 147,0% Financiële portefeuille 3.681, ,9 33,3% Leningen en vorderingen (incl. financiële leases) , ,4 120,7% Vaste activa 171,8 138,8 23,8% Diverse activa 788,5 306, ,7% TOTAAL ACTIVA , ,1 98,4% Verplichtingen (in mio EUR) 31/12/ /12/2010 Evolutie Deposito's van cliënteel , ,5 118,5% Achtergestelde certificaten 360,5 307,5 17,2% Interbancaire schulden 911, ,8-21,1% Voorzieningen 23,3 16,3 42,9% Andere passiva 1.198,1 462, ,0% TOTAAL VERPLICHTINGEN , ,5 101,1% TOTAAL EIGEN VERMOGEN, incl. coöperatief kapitaal 1.124,1 705,6 59,3% TOTAAL VERPLICHTINGEN EN EIGEN VERMOGEN , ,1 98,4% Geconsolideerd eigen vermogen Onder de IFRS-normen bedraagt het geconsolideerd eigen vermogen op 31 december ,1 miljoen EUR tegenover 705,6 miljoen EUR het jaar daarvoor. Het coöperatief kapitaal bedraagt op 31/12/ ,8 miljoen EUR. De CAD-ratio bedraagt 14,45 % tegenover 12,37% eind 2010, de reglementaire vereiste ligt op 8 %. Geconsolideerd resultaat Het nettobankproduct boekt een vooruitgang van 29,6%, vooral dankzij een stijging met 45,8% van de nettorenteopbrengsten. De bedrijfskosten stijgen met 44,7%, waardoor de exploitatiecoëfficiënt of CIR stijgt tot 75,6% tegenover 67,7% eind Het brutobedrijfsresultaat loopt als gevolg van één en ander terug met 2,1%. De waardeverminderingen (impairment) lopen globaal terug met 34,5% ten opzichte van eind Dit resulteert uit een forse daling van de waardeverminderingen op de kredietportefeuille(-27,2%) Het nettoresultaat van de Groep bedraagt 55,5 miljoen EUR, tegenover 45,2 miljoen EUR in 2010, dit is een stijging van 22,8%. 1 Cijfer werd herzien na publicatie van het verslag Cijfer werd herzien na publicatie van het verslag Page 205 of 263

206 Het rendement op eigen vermogen bedraagt 6,1% op 31/12/2011 tegenover 6,8 % eind De daling van de ROE is inzonderheid toe te schrijven aan de forse stijging van het eigen vermogen ( + 418,5 miljoen EUR of 59,3%) Er zijn geen evenementen gebeurd begin 2012 die de in dit verslag gepubliceerde resultaten zouden kunnen beïnvloeden evolutie evolutie (in mio EUR) (in mio EUR) (in mio EUR) (in %) nettorenteopbrengsten 300,4 206,1 94,3 45,8 overige netto-opbrengsten 66,2 76,8-10,6-13,8 nettobankproduct 366,6 282,9 83,7 29,6 bedrijfskosten, waarvan -277,3-191,6 85,7 44,7 personeelskosten -93,2-75,4 17,8 23,6 niet-geactiveerde provisiebaten -63,1-34,9 28,2 80,8 andere bedrijfskosten -112,1-74,2 37,9 51,1 afschrijvingen -8,9-7,0 1,9 27,1 brutobedrijfsresultaat 89,3 91,2-1,9-2,1 voorzieningen -3,1-3,4-0,3-8,8 waardeverminderingen (impairment) -17,1-26,1-9,0-34,5 goodwill 1,4-1,4 resultaat voor belastingen 70,5 61,8 8,7 14,1 belastingen -15,0-16,6-1,6-9,6 nettoresultaat 55,5 45,2 10,3 22,8 G. BESTEMMING VAN DE WINST VAN DE VERSCHILLENDE ENTITEITEN VAN DE GROEP. De Raden van Bestuur van de erkende Coöperatieve Kassen zullen voorstellen om aan de coöperatoren een dividend uit te keren van 5% van het in maatschappelijke aandelen belegde kapitaal, voor een totaalbedrag van 18,75 miljoen EUR. Dit netto dividend vormt in de huidige rentecontext, mits naleving van de wettelijke voorwaarden, een zeer mooie vergoeding voor dit soort belegging. De nettowinst van het boekjaar 2011 in de NV Landbouwkrediet bedraagt 31,43 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Landbouwkrediet zal voorstellen om een dividend van 29,84 miljoen EUR uit te keren aan de aandeelhouders, na storting van 1,59 miljoen EUR in de reserves. Op 15 december 2011 werd uit de beschikbare reserves een tussentijds dividend ten belope van 10 miljoen EUR uitgekeerd aan de aandeelhouders. De winst 2011 in de NV Centea bedraagt 21,70 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Centea zal voorstellen om een dividend van 21,45 miljoen EUR uit te keren. Op 22 december 2011 werd uit de beschikbare reserves een tussentijds dividend ten belope van 19 miljoen EUR uitgekeerd aan de aandeelhouders. De winst 2011 in de NV Europabank bedraagt 15,55 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Europabank zal voorstellen om een dividend van 12,44 miljoen EUR uit te keren aan de NV Landbouwkrediet. De winst 2011 in de NV Keytrade Bank bedraagt 13,40 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Keytrade Bank zal voorstellen om een dividend van 10,72 miljoen EUR uit te keren aan de NV Landbouwkrediet. Page 206 of 263

207 Het boekjaar van de NV Landbouwkrediet Verzekeringen wordt afgesloten met een resultaat van 1,58 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Landbouwkrediet Verzekeringen zal voorstellen om een dividend van 0,63 miljoen EUR uit te keren aan de NV Landbouwkrediet Geconsolideerd bestuurverslag van het boekjaar 2012 Boodschap van de CEO De Groep Landbouwkrediet heeft in 2012 een opmerkelijk parcours afgelegd. In een nog steeds zeer onzekere en volatiele financiële en economische omgeving vierde Landbouwkrediet met de nodige luister zijn 75ste verjaardag. Het voorbije jaar werd de fusie tussen Landbouwkrediet en Centea ook volop in de steigers gezet. Bovendien realiseerde de Groep Landbouwkrediet topproductiecijfers en haalde ze een meer dan behoorlijk resultaat. Dankzij deze mooie resultaten kunnen de Coöperatieve Kassen van de bank voor het 10de jaar op rij aan de coöperatieve aandeelhouders een nettodividend van 5% aanbieden. Sinds de intrede van Centea in de Groep Landbouwkrediet op 1 juli 2011 wordt alles in het werk gesteld om in amper twee jaar tijd Landbouwkrediet en Centea te fusioneren. Om de fusie op het terrein te doen slagen, hebben we een aantal fundamentele stappen gezet: de harmonisering van het personeelsstatuut en de harmonisering van de commissievoorwaarden van de meer dan 850 zelfstandige agenten. We hebben ook beslist om op 1 april 2013 over te gaan tot de juridische fusie, met de nieuwe naam Crelan. Al deze verwezenlijkingen zullen bijdragen tot een nieuwe eengemaakte bedrijfscultuur waardoor de nieuwe bank alle kansen krijgt om met gemotiveerde personeelsleden en zelfstandige agenten de meer dan Crelan-klanten een uitstekende service op mensenmaat te bieden. Op commercieel vlak groeiden de spaarinlagen en boekte de bank een recordproductie kredieten. Hierdoor kregen zowel de land- en tuinbouwklanten als de trouwe particulieren de mogelijkheid hun financiële plannen en dromen waar te maken en oliede de bank de Belgische economie. De coöperatieve campagne was een groot succes. Vooral Centea-klanten gingen gretig in op het aanbod om in te schrijven op de coöperatieve aandelen van de Kassen van het Landbouwkrediet. In anderhalf jaar steeg het aantal coöperatoren met meer dan en groeide het coöperatief kapitaal met meer dan 250 miljoen euro. De solvabilitiet van de bank en de Groep steeg, in die mate zelfs dat de Nationale Bank de toelating verleende het kapitaal van de NV Landbouwkrediet te verminderen met 125 miljoen euro, een unicum in een periode waarin de Europese en Belgische regulatoren de banken aanmanen hun kapitaalbuffers te versterken. De recurrente algemene kosten bleven op het niveau van 2011 en de risicokost historisch laag. De integratiekosten verminderen het resultaat 2012, maar zijn noodzakelijk om de toekomst van de nieuwe bank te verzekeren. Ook het bedrag van de bankenheffingen heeft een negatieve impact op het resultaat van de Groep en bezwaart de cost-income ratio. Dankzij de grotere commerciële volumes en de opname van Centea boekt de Groep in IFRS een winst van 73,4 miljoen euro, een mooi resultaat in de nog steeds onstabiele financiële bankomgeving. De Groep Landbouwkrediet heeft steeds op een correcte en transparante manier haar bancair beleid gevoerd en plukt ook in 2012 de vruchten van dit beleid met een mooi resultaat. Het gezonde en duurzame resultaat van Landbouwkrediet/Centea maakt het mogelijk om voor het tiende jaar op rij een nettodividend van 5% uit te keren. Hierdoor zet de bank haar coöperatieve waarden van degelijkheid, duurzaamheid, transparantie en vertrouwen in de praktijk om. Deze waarden willen we ook in het nieuwe Crelan-tijdperk uitdragen en bestendigen. De omina zijn gunstig mede dankzij de onverdroten inzet van het personeel en de medewerkers die alles in het werk stellen om de fusie te doen slagen en de toekomst van de nieuwe bank Crelan te bestendigen. We zien de toekomst vol vertrouwen tegemoet. Page 207 of 263

208 Luc Versele CEO Groep Landbouwkrediet GECONSOLIDEERD BESTUURSVERSLAG VAN HET BOEKJAAR 2012 VAN DE GROEP LANDBOUWKREDIET A. STRUCTUUR VAN DE GROEP LANDBOUWKREDIET, AANDEELHOUDERSCHAP EN GROEISTRATEGIE Structuur van de Groep Landbouwkrediet De NV Landbouwkrediet en de erkende coöperatieve Kassen CVBA Lanbokas en SCRL Agricaisse, die hoofdelijk verbonden zijn, vormen samen, volgens artikel 61 van de wet van 22 maart 1993 op het statuut van de kredietinstellingen, een federatie van kredietinstellingen, waarvan de NV Landbouwkrediet de centrale instelling is. Er is volledige solidariteit tussen de verschillende entiteiten van de Groep. Dit verklaart waarom het resultaat van Landbouwkrediet NV en de erkende coöperatieve Kassen wordt geglobaliseerd. De acht regionale coöperatieve vennootschappen vervolledigen de coöperatieve verankering van de federatie van kredietinstellingen en in hun statuten staat tevens de solidariteit bepaald met de verbintenissen van de andere entiteiten. Het coöperatief kapitaal van de erkende coöperatieve Kassen en van de regionale coöperatieve vennootschappen is in handen van coöperatoren, landbouwers en particulieren. Het operationeel beleid van alle voornoemde entiteiten wordt gevoerd door het Directiecomité van de NV Landbouwkrediet. Het geheel gevormd door de NV Landbouwkrediet, haar erkende coöperatieve Kassen en de regionale coöperatieve vennootschappen wordt in dit verslag "Landbouwkrediet" of "de Bank" genoemd, terwijl de bredere benaming "Groep Landbouwkrediet" of "de Groep" verwijst naar alle entiteiten of dochtervennootschappen die hierna vermeld worden en die door volledige integratie in de consolidatie opgenomen zijn. De erkende Kassen Lanbokas en Agricaisse bezitten, samen met de Federatie van de Kassen van Landbouwkrediet - een coöperatieve vennootschap die toeziet op de coördinatie van de activiteiten van de erkende coöperatieve Kassen en op hun vertegenwoordiging in de NV Landbouwkrediet alle aandelen van categorie A, zijnde 50% van het totale aantal aandelen, abstractie makend van de aandelen "C". Zij bezitten op basis van een aandeelhoudersovereenkomst, 50% van de stemrechten in de NV Landbouwkrediet. De resterende 50% van de aandelen, abstractie makend van de aandelen "C", van de NV Landbouwkrediet zijn in handen van de SAS Belgium CA, een vennootschap naar Frans recht. Deze aandelen geven recht op een dividend dat het dubbel bedraagt van het dividend verbonden aan de aandelen A en C. Op basis van de aandeelhoudersovereenkomst bezit Belgium CA 50% van de stemrechten in de NV Landbouwkrediet. Het aandeelhouderschap van Belgium CA is samengesteld als volgt: 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole Nord de France, 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole du Nord Est en 10% is in handen van Crédit Agricole SA. Voor het realiseren van de aandelenoverdracht van de aandelen van Centea werd in 2011 een specifieke categorie aandelen, de aandelen C, gecreëerd ten belope van EUR, die in handen zijn van Belgium CA. De creatie van deze aandelen gebeurde conform de bestaande aandeelhoudersovereenkomst en wijzigt geenszins de hierboven vermelde bestaande verhouding met Page 208 of 263

209 betrekking tot het stemrecht. In de loop van 2011 en begin 2012 werd reeds voldoende maatschappelijk kapitaal opgehaald zodat in juni 2012 reeds een eerste schijf van EUR kon worden terugbetaald aan Belgium CA, via een kapitaalvermindering met vernietiging van de helft van de aandelen "C" ten belope van dit bedrag. De rekeningen van de dochtervennootschappen van de NV Landbouwkrediet, Europabank sinds 2004, Keytrade Bank sinds 2005, Landbouwkrediet Verzekeringen sinds 2007, Centea sinds 2011, en deze van Reagra, een Luxemburgse herverzekeringsmaatschappij en van de Federatie van de Coöperatieve Kassen van Landbouwkrediet zijn begrepen in de consolidatieperimeter van de Groep Landbouwkrediet, krachtens het Koninklijk Besluit van 23 september 1992 over de geconsolideerde jaarrekening van de kredietinstellingen. Het schema hierna geeft een vereenvoudigd overzicht van de structuur van de Groep Landbouwkrediet. Duidelijkheidshalve werden de regionale coöperatieve vennootschappen en Reagra in dit schema niet opgenomen. Aandeelhouderschap en groeistrategie In het kader van de externe groeistrategie, die gevoerd wordt sinds de intrede van het Franse Crédit Agricole in de Groep Landbouwkrediet, vonden tot eind 2011 drie acquisities plaats, één in 2004, één in 2005 en één in Deze acquisities verrijkten de Groep Landbouwkrediet enerzijds met zeer specifieke cliëntengroepen en met een financiële spitstechnologie inzake online beurs- en beleggingsverrichtingen en zorgden er anderzijds voor dat de taille van de Groep voldoende groot werd voor het uitbouwen van een gezonde en winstgevende toekomst. Zo is Landbouwkrediet in 2004 voor 100% aandeelhouder geworden van Europabank en werd de overname van Keytrade Bank in verschillende fases uitgevoerd, van 2005 tot Sinds 2007 heeft de Bank een participatie van 100% in Keytrade Bank. Landbouwkrediet heeft gedurende verschillende jaren een diepgaande reflectie gevoerd over de te volgen strategie inzake zijn positionering als bankverzekeraar, wat geleid heeft tot een concreet resultaat. In maart 2007 werd de NV Landbouwkrediet Verzekeringen opgericht, een volledige dochter van de Bank, met als maatschappelijk doel de verkoop van eigen producten, hoofdzakelijk schuldsaldoverzekeringen die verbonden zijn met verschillende kredietvormen. In 2009 heeft de Bank haar activiteitenspectrum uitgebreid met het discretionair vermogensbeheer of de Personal & Private Banking-activiteit. Page 209 of 263

210 Deze Personal & Private Banking-activiteit past in de groeistrategie van de Bank. Ook de overname van de 5000 Private Banking-cliënten van ex-kaupthing Belgium, volgens een overeenkomst die op 16 januari 2009 afgesloten werd met Kaupthing Bank Luxemburg, past hierin. In 2010 kreeg de afdeling Ondernemingen vorm en werd hiervoor een afzonderlijke directie gecreëerd. In 2012 werd deze afdeling geïntegreerd in de directie kredieten.vanuit deze afdeling wordt de dienstverlening aan ondernemingen gecentraliseerd, geoptimaliseerd en verder uitgebreid. Nieuwe synergieën werden gecreëerd met andere entiteiten van de Groep Landbouwkrediet en met de Franse aandeelhouders. Diversificatie en groei vormden ook de rode draad in 2010 en dit resulteerde in de ontwikkeling van Landbouwkrediet Direct. Deze internet-bankactiviteit maakt het mogelijk om, naast de traditionele kanalen en de bestaande Crelan-online-service, online een aantal bankdiensten aan te bieden, zoals het openen van rekeningen en het aankopen van een aantal financiële producten. Landbouwkrediet beoogt hiermee een nieuw type cliënteel te kunnen aantrekken, maar ook zijn bestaand cliënteel nog beter te kunnen servicen. In 2011 werden de aandelen van Centea die voor 99,5% in handen waren van KBC overgenomen door Landbouwkrediet. In 2012 kwam via een openbaar uitkoopbod ook de rest van de aandelen in handen van Landbouwkrediet waardoor Landbouwkrediet voor 100% eigenaar werd van Centea. Centea is een universele retailbank die werkt met een net van zelfstandige agenten. De strategie en het businessmodel van Centea leunen nauw aan bij die van de Bank en beide entiteiten zullen op 1 april 2013 fuseren. Dankzij deze operatie klimt het aantal klanten van de Bank tot bijna één miljoen, verdubbelt het balanstotaal en wordt het marktaandeel duidelijk opgekrikt. Landbouwkrediet heeft geen bijkantoren. B. CORPORATE GOVERNANCE Raden van Bestuur en Directiecomités De Raad van Bestuur kwam zeven keer samen in de loop van het voorbije jaar. Onder de bevoegdheid van de Raad van Bestuur functioneren het Auditcomité, het Remuneratiecomité en het Strategisch Comité, dat de strategische krijtlijnen voor de Raad voorbereidt. De Algemene Vergadering van 26 april 2012 keurde de verlenging goed van de mandaten als bestuurder van de heren Paul Phillips en Marc Haelemeersch. Het mandaat van de heer Paul Phillips werd verlengd tot 30 juni 2014 en het mandaat van de heer Marc Haelemeersch werd verlengd voor een periode van 6 jaar. De Algemene Vergadering van 26 april 2012 bekrachtigde de benoeming van de heer Bernard Pacory door de Raad van Bestuur van 23 juni 2011, tot bestuurder ter voleindiging van het mandaat van de heer Paul Bernard die, wegens oppensioenstelling zijn mandaat ter beschikking heeft gesteld en wiens mandaat verloopt op de Algemene Vergadering van De Algemene Vergadering van 26 april 2012 bekrachtigde de benoeming van de heer François Pinchon door de Raad van Bestuur van 29 september 2011, tot bestuurder ter voleindiging van het mandaat van de heer Philippe de Cibeins die, wegens andere opdrachten die hij binnen de groep Crédit Agricole heeft gekregen, zijn mandaat ter beschikking heeft gesteld en wiens mandaat verloopt op de Algemene Vergadering van De Algemene Vergadering van 26 april 2012 bekrachtigde de benoeming van de heer François Macé als bestuurder en tevens Voorzitter van de Raad van Bestuur door de Raad van Bestuur van 22 maart 2012, ter voleindiging van het mandaat van de heer Alain Diéval,die wegens stopzetting van diens samenwerking met de groep Crédit Agricole, zijn mandaat ter beschikking heeft gesteld en wiens mandaat verloopt op de Algemene Vergadering van De Buitengewone Algemene Vergadering van 20 september 2012 heeft op voorstel van de Raad van Bestuur beslist om de heer Philippe Voisin te benoemen tot bestuurder en lid van het Directiecomité en dit voor een mandaat met een looptijd van 5 jaar, dat vervalt op de Algemene Vergadering in Page 210 of 263

211 De Raad van Bestuur van 20 december 2012 heeft in onderling overleg met de heer Marc Haelemeersch beslist om diens samenwerking als bestuurder en lid van het Directiecomité stop te zetten en dit met ingang van 21 december Wat betreft de samenstelling van het Directiecomité heeft de Raad van Bestuur op zijn vergadering van 22 maart 2012 de mandaten van de heren Paul Phillips en Marc Haelemeersch verlengd als lid van het Directiecomité. Het mandaat van de heer Paul Phillips werd verlengd tot 30 juni Het mandaat van de heer Marc Haelemeersch werd in onderling akkoord beëindigd op 20 december Het Directiecomité bestaat uit 6 leden waaronder de Voorzitter. De leden van het Directiecomité vormen een college. De Voorzitter van het Directiecomité draagt de titel Voorzitter van de Bank. Onverminderd de collegiale bevoegdheid van het Directiecomité worden de taken en bevoegdheden verdeeld onder de leden van het Directiecomité. Daar de Raad van Bestuur en het Directiecomité op dezelfde wijze zijn samengesteld bij Centea als bij Landbouwkrediet, werden dezelfde beslissingen op dezelfde tijdstippen genomen met betrekking tot de samenstelling van de Raad van Bestuur en het Directiecomité. Het Auditcomité is in 2012 vier keer samengekomen. Het Auditcomité wordt voorgezeten door de heer Freddy Willockx, de onafhankelijke bestuurder, die dankzij zijn opleiding en uitgebreide ervaring op hoog niveau, over de vereiste competenties beschikt, zowel boekhoudkundig als op het vlak van audit. Verder is het Auditcomité samengesteld uit de heren Fernand George, Thierry Aubertin en Jean-Pierre Dubois. De leden van het Auditcomité beschikken eveneens, zowel collectief als individueel, over de competenties vereist door de wet van 17 december 2008 inzake audit en boekhouding. Ook de Voorzitter van de Raad van Bestuur, de Voorzitter van het Directiecomité en de Directeur Interne Audit wonen de vergaderingen bij. Keytrade Bank Bij Keytrade Bank bleef de samenstelling van het Directiecomité dat uit drie leden bestaat ongewijzigd. Op 19 maart 2012 heeft de heer Alain Diéval, Voorzitter van de Raad van Bestuur zijn ontslag gegeven als bestuurder. Hij werd als bestuurder vervangen door de heer François Macé die het mandaat dat loopt tot de gewone Algemene vergadering van 2017 zal voltooien. De heer Luc Versele werd door de Raad van Bestuur benoemd als Voorzitter van de Raad van Bestuur. Europabank Binnen Europabank waren er geen wijzigingen binnen de Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur kwam zeven keer samen. Ook de samenstelling van het Directiecomité bleef ongewijzigd. Landbouwkrediet Verzekeringen Bij Landbouwkrediet Verzekeringen werd in 2012 in de Raad van Bestuur de heer Jean-Pierre Dubois, als voorzitter vervangen door de heer Luc Versele. De heer Jean-Pierre Dubois blijft evenwel lid van de Raad van Bestuur. Conform artikel 27 2 van de wet van 22 maart 1993 met betrekking tot het statuut en de controle van de kredietinstellingen en conform het reglement van de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen ter zake, is de Bank verplicht de externe functies uitgeoefend door haar bestuurders en effectieve leiders buiten de Groep Landbouwkrediet openbaar te maken. De Bank voldoet hieraan door publicatie op de internetsite van Landbouwkrediet ( College van commissarissen De geconsolideerde rekeningen van de Groep Landbouwkrediet worden sinds 2005 gecontroleerd door de Kabinetten Deloitte en KPMG, die een college vormen. Hun mandaat werd in 2011 voor 3 jaar verlengd. Het Kabinet Deloitte dat tot 31 december 2011 werd vertegenwoordigd door de heer Bernard De Meulemeester, wordt vanaf 1 januari 2012 vertegenwoordigd door dhr. Philip Maeyaert. Het Kabinet KPMG dat tot 30 september 2012 vertegenwoordigd werd door de heer Peter Berger, wordt vanaf 1 oktober 2012 vertegenwoordigd door de heer Erik Clinck. Page 211 of 263

212 Statutaire wijzigingen De statuten van de NV Landbouwkrediet werden tijdens de Buitengewone Algemene Vergadering van 7 juni 2012 gewijzigd : Met het oog op de overname van de aandelen van Centea NV werd in 2011 een kapitaalverhoging doorgevoerd. Door de Franse aandeelhouder SAS Belgium CA, werd een kapitaalinbreng in geld gerealiseerd van EUR. Aangezien reeds voldoende maatschappelijk kapitaal werd opgehaald, werd in juni 2012 een eerste schijf van EUR aan de Franse aandeelhouder SAS Belgium CA terugbetaald. Om deze kapitaalvermindering met vernietiging van aandelen "C" ten belope van EUR te realiseren werd een Buitengewone Algemene Vergadering georganiseerd. Tijdens dezelfde Buitengewone Algemene Vergadering werd tevens een kapitaalverhoging doorgevoerd van EUR, volledig vrijgegeven door een inbreng in geld ten belope van EUR door de SAS Belgium CA en EUR door elk van de Belgische Kassen, de CVBA Lanbokas en de SCRL Agricaisse. Dit zonder creatie van nieuwe aandelen. Door deze kapitaalverlaging en kapitaalverhoging werd het kapitaal op ,40 EUR gebracht. Bij Keytrade bank heeft op 27 december 2012, de Buitengewone Algemene Vergadering beslist het kapitaal te verhogen ten belope van EUR om het maatschappelijk kapitaal te brengen van ,27 EUR tot ,27 EUR, zonder creatie van nieuwe aandelen. Het kapitaal werd volstort door Landbouwkrediet dat op die manier de groei van Keytrade bank ondersteunt. Deugdelijk bestuur Overeenkomstig de circulaire van 9 mei 2008 van de CBFA over de evaluatie van de interne controle, heeft het management van de Bank zijn systeem van interne controle geëvalueerd en voert progressief een tweedelijns permanente controle in. Het verslag van de effectieve leiding inzake de beoordeling van de interne controle is gebaseerd op self-assessments van de directies van de Bank. De bedoeling is om na te gaan of deze voldoende compliant zijn ten opzichte van het geldende reglementaire kader. Voor de vastgestelde punten die voor verbetering vatbaar zijn, werden maatregelen ter verbetering genomen. De entiteit Permanente Controle staat in voor de opvolging hiervan. Het jaarverslag over de interne controle werd op 29 februari 2012 overgemaakt aan de Nationale Bank van België. Remuneratiebeleid De Bank heeft haar remuneratiebeleid voor de effectieve en niet-effectieve leiders en voor het bezoldigd personeel begin 2011 aangepast om dit conform te maken aan de nieuwe Europese richtlijn (CRD III) alsook aan de richtlijnen van de CEBS dienaangaande (Committee of European Banking Supervisors). Dit beleid werd goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 20 januari Begin 2013 zal het beloningsbeleid verder worden aangepast en groepsgewijs uitgerold rekening houdende met onder meer de circulaire van de Nationale Bank van 14 februari 2011, het KB van 22 februari 2011 en de wet van 28 juli Page 212 of 263

213 De vergoeding van de leden van het Directiecomité bevat een vast basisgedeelte en een variabele component. Voor het variabele gedeelte stelt het Remuneratiecomité elk jaar een bedrag voor in functie van het economisch resultaat van de Bank. Dit bedrag mag behoudens uitzonderlijke omstandigheden en met uitdrukkelijke beslissing door de Raad van Bestuur op voorstel van het Remuneratiecomite niet meer dan 30% van de basisvergoeding bedragen. De niet-uitvoerende bestuurders hebben recht op een forfaitaire vergoeding per zitting. Zowel de voorzitter van de Raad van Bestuur als de onafhankelijke bestuurder ontvangen een jaarlijkse forfaitaire vergoeding. In 2012 bedroeg de totale vergoeding van de bestuurders van Landbouwkrediet 2,6 miljoen EUR. De totale vergoeding van de bestuurders van de Groep Landbouwkrediet beliep 6,3 miljoen EUR. Toezicht op de toepassing van dit beloningsbeleid wordt uitgeoefend door de Interne Audit. C. RISK MANAGEMENT: EVOLUTIE VAN DE BELANGRIJKSTE OPDRACHTEN Het jaar 2012 werd gedomineerd door de voorbereidingen voor de integratie van Centea. De operationele structuren werden herschikt, de risico-opvolging van de Centea-portefeuilles werd verder uitgewerkt en de opvolging van financiële risico's binnen de groep werd in belangrijke mate geüniformiseerd. De organisatie van risicocomités voor de opvolging van de risico s werd in 2012 onveranderd gelaten. De piramidale structuur van de comités voor Kredietrisico, Financiële risico s en Operationele risico s en de opvolging van de filialen die rapporteren aan het Global Risk Comité ofwel rechtstreeks aan het Directiecomité, bleven behouden. Algemeen Risk Management De aanpassing van de operationele structuren heeft tot doel om alle middelen, die de risico-opvolging van de bank verzekeren, te concentreren onder leiding van de Chief Risk Officer. In zijn directie werd het departement voor de kredietrisico-modellering (dat zich in de directie kredieten situeerde) samengebracht met het departement risk management. Dit departement bestaat nu uit twee domeinen : kredietrisico-opvolging en financiële risico-opvolging. Eveneens werd het departement "permanente controle" onder verantwoordelijkheid van de Chief Risk Officer geplaatst. Hierbij werd de opvolging van de operationele risico's aan dit departement toevertrouwd. Omwille van de synergiemogelijkheden tussen de permanente controle en de incident-opvolging heeft men deze samengebracht. Ook de departementen compliance, pre-contentieux en contentieux werden onder de verantwoordelijkheid van de Chief Risk Officer gebracht. Dit met het doel om snel te detecteren en snel te kunnen reageren. Op deze manier worden alle middelen die de focus leggen op controle- en risico-opvolging samengebald om hun slagkracht binnen de organisatie te vergroten. Kredietrisico Het beheersen van het kredietrisico blijft gebaseerd op het kredietbeleid enerzijds en op een systeem van scheiding van de machten in de kredietactiviteit anderzijds. Zo volgen verschillende comités de risk-appetite op. De bevoegdheden inzake krediettoekenning zijn verdeeld tussen het Directiecomité en het Kredietverbintenissencomité, en dit volgens bepaalde niveaus van de kredietomloop van de cliënten. Bovendien is er ook een bevoegdheidsdelegatie binnen het kredietdepartement. Het Krediettoezichtcomité is bevoegd voor het beheer van de kredietomloop, onder meer voor de kredieten op de kredietbewakingslijst. Het Kredietprovisioneringscomité heeft de bevoegdheid om cliënten in kwalitatieve default te plaatsen, waardeverminderingen te bepalen en aan te passen, kredieten op te zeggen en schuldvorderingen af te schrijven. In 2012 heeft een belangrijke herstructurering plaatsgevonden binnen de directie kredieten. De scheiding tussen krediet-toekenning en het beheer van de kredietportefeuille is hierbij de rode draad geweest. Page 213 of 263

214 De voorbereidingen voor de integratie van de Centea-portefeuilles werden verder geïmplementeerd. De investeringspolitiek in het financieel domein was reeds gealigneerd in 2011; in 2012 werd dit uitgebreid voor de kredietrisicopolitiek. Verder werden evoluties geïmplementeerd in de IRBopvolgingssystemen. Het betreffen aanpassingen aan kredietrisicomodellen om de kredietportefeuille van Centea te integreren in het opvolgingssysteem van Landbouwkrediet. De belangrijkste aanpassingen zijn gebeurd in de modellen die de kredietrisico's evalueren in het segment van de particulieren en het segment van de kleine en middelgrote ondernemingen. Segmenten waar Centea vooral actief is. Deze aanpassingen werden uitgebreid gevalideerd door het departement risk Management en het CNM (Comité Normes et Méthodes). Het CNM is het orgaan binnen Crédit Agricole SA gesitueerd in Parijs, dat verantwoordelijk is voor de normering van de risico-systemen geïmplementeerd binnen de Groep. Niet enkel werd het IRB-systeem aangepast. Eveneens werden deze systemen getest op de gegevens van de Centea-portefeuille. Dit als voorbereiding op de migratie die zal plaatsvinden in het tweede kwartaal van De kwaliteit van de gegevens uit de systemen van KBC werd uitgebreid getest aan de hand van de kredietrisico-modellen. Op deze manier werd verzekerd dat deze modellen performant zullen werken op de gemigreerde gegevens van Centea in de systemen van Landbouwkrediet. Renterisico, Liquiditeitsrisico, Marktrisico De belangrijkste evolutie in 2012 is de uitbreiding van het financieel risico-opvolgingssysteem binnen de Groep Landbouwkrediet. Bij de overname van Centea in 2011 werden deze systemen onmiddellijk uitgerold, voor Europabank en Keytrade Bank echter nog niet. In 2012 werd het limietensysteem voor de opvolging van de financiële, tegenpartij- en landenrisico's voor de Groep uitgerold. In 2013 zullen deze risico's dan ook systematisch centraal opgevolgd worden voor de volledige Groep. De belangrijkste indicatoren zijn de globale Value at Risk voor alle financiële risico's, een vastrentende reverse cumulatieve gap voor het renterisico, de LGD-limieten (Loss Given Default) voor het tegenpartij- en landenrisico en de observatieratio's van de NBB voor het liquiditeitsrisico. Het VAR-model (Value at Risk) werd volledig ontwikkeld binnen het departement Risk Management. De scope van het VAR-model omvat alle financiële risico's van de volledige Groep. Dit zowel onder normale, als onder stress-omstandigheden. Omwille van het belang van dit model werd het door een gespecialiseerd extern bureau in detail gevalideerd. De validatie-testen werden met succes afgerond. De uitrol en implementatie werden ondertussen ook gefinaliseerd zodat de opvolging in 2013 operationeel zal zijn. Op deze manier wordt via de risico-opvolging de groepsstructuur verder versterkt en worden de filialen nu ook operationeel geïntegreerd in het financieel beleid en de risico-opvolging van de Groep. Operationele risico's De belangrijkste evolutie voor de opvolging van de operationele risico's is de opstart van de implementatie van een nieuw opvolgingsplatform. Tot hiertoe gebeurde de opvolging van incidenten via Europa en Olimpia, twee tools die werden aangeleverd door de Franse aandeelhouders. Deze systemen zullen vervangen worden door hun opvolger : het RCP-platform. Technisch is dit systeem meer geavanceerd omdat het via het web uitgerold wordt. De belangrijkste functionele verschillen ten opzichte van de vorige oplossing zijn de decentralisatie van de incident-rapportering en de integratie van de permanente controles in het systeem. In 2012 werd gestart met een analyse van de cartografie. Hierbij worden alle operationele risico's binnen de processen van de bank gelokaliseerd en geïnventariseerd. Het opnieuw in kaart brengen van de operationele kettingen drong zich op door de integratie van Centea. De verwerkingsprocessen worden hierdoor aangepast, vernieuwd of uitgebreid. Het is dan ook op basis van deze nieuwe cartografie dat de operationele incidenten gerapporteerd en controles opgevolgd zullen worden in de toekomst. Page 214 of 263

215 Integriteitbeleid Al vele jaren voert de Bank een integriteitbeleid dat adequate maatregelen en procedures bevat om de non-conformiteitrisico s die kunnen voortvloeien uit het niet respecteren van wettelijke of reglementaire voorschriften te voorkomen, op te sporen en te beheersen. In het jaar 2012 heeft de Bank zoals ook de vorige jaren, bijzondere aandacht besteed aan de ontwikkeling van haar integriteitbeleid, waarvan de activiteiten geleid werden door het Integriteitcomité. Dat comité is in 2012 drie keer samengekomen onder het voorzitterschap van de Voorzitter van het Directiecomité. De Bank ziet er nauwgezet op toe dat al haar agenten en al haar medewerkers de principes uit haar integriteitbeleidsnota strikt naleven. Met het oog daarop werd in 2012 ruime aandacht besteed aan drie informatie- en opleidingscycli, gespreid doorheen het jaar, waarin onder meer volgende thema s aan bod kwamen: MiFID-reglementering en -risicoprofielen (Markets in Financial Instruments Directive, ter bescherming van de beleggers), preventie van interne en externe fraude, witwastypologieën, fiscaal voorkomingsbeleid en de fiscale antimisbruikbepalingen. Aan de drie cycli namen in totaal personen deel. Ook buiten deze opleidingssessies werd veel aandacht besteed aan actuele MiFID-risicoprofielen van de beleggingscliënten en werd een MiFID-cartografie ten behoeve van de toezichthouder (FSMA) opgesteld. De agenten van de bank voerden in deze context met een belangrijk deel van hun cliënten gesprekken rond hun beleggingsprofiel. Ter uitvoering van de nieuwe antiwitwaswetgeving van 18/01/2010 werd binnen de wettelijk gestelde termijn de identificatie afgerond van de uiteindelijk begunstigden van alle cliënten-rechtspersonen. Verder werd beslist om dezelfde antiwitwas-monitoring-tool te implementeren als bij Crédit Agricole France en werd gestalte gegeven aan een risicogerelateerde benadering door de opsplitsing van het totale cliëntenbestand in vier compliance risicocategorieën. Ten slotte werd gestart met de harmonisering van de compliance richtlijnen en procedures tussen Landbouwkrediet en Centea op basis van een compliance risicocartografie. In het kader van het Synergie-Compliance Comité werden drie afstemmingsbijeenkomsten gehouden tussen Compliance Landbouwkrediet en de drie andere banken van de Groep: Europabank, Keytrade Bank en Centea waaruit onder meer een harmonisatie resulteerde van het cliëntacceptatiebeleid. Audit De Bank beschikt over een onafhankelijke auditfunctie. Het is de taak van Audit om de interne controle te bevorderen en in derde lijn toe te zien op de performantie en de effectieve toepassing van het bestaande controlesysteem. Audit evalueert of de risico s die de Bank loopt, adequaat geïdentificeerd, geanalyseerd en ingedekt zijn. Het departement Audit van de Bank staat tevens in voor de audit van Centea, Keytrade Bank en van Landbouwkrediet Verzekeringen. Europabank beschikt over haar eigen departement Audit. De algemene missie en de waarden van het departement Audit worden beschreven in het Auditcharter. Daarenboven worden de specifieke modaliteiten van de outsourcing van de interneauditfunctie van Keytrade Bank aan het departement Audit van Landbouwkrediet toegelicht in een Service Level Agreement. In de context van een "Risk Based Auditing" aanpak heeft het departement Audit het "Audit Universum" ook in 2012 geüpdatet naar aanleiding van nieuwe reglementeringen of nieuwe of gewijzigde activiteiten. De opdrachten van Audit die het voorbije jaar uitgevoerd werden, hadden betrekking op verschillende domeinen, onder meer op Bazel II, Kredieten, Risk Management en Compliance. De aanbevelingen worden regelmatig opgevolgd en gerapporteerd, zowel aan het Directiecomité als aan het Auditcomité. Page 215 of 263

216 Het Auditcomité is in 2012 vier keer samengekomen. Het heeft zich gebogen over de organisatie van het systeem van interne controle van de Bank en over de werking van Audit, Risk management, Inspectie, Permanente Controle en Compliance, maar eveneens over de toezichtactiviteiten die uitgeoefend worden binnen de Auditcomités van de dochters Europabank, Keytrade Bank, Landbouwkrediet Verzekeringen en Centea. Krachtens het principe dat de Belgische Groep Landbouwkrediet onder de interne controle van het Franse Crédit Agricole valt, aangezien die laatste referentie-aandeelhouder is, en met het akkoord van de Nationale Bank van België en van de ACP (Autorité de Contrôle Prudentiel in Frankrijk), kan het departement Inspection Générale van Crédit Agricole SA (IGL) inspecties uitvoeren. In 2012 heeft IGL een opdracht uitgevoerd met betrekking tot de integratie-operatie. Het departement Audit voert de opvolging uit van de correctieve acties, ondernomen in antwoord op de aanbevelingen van IGL voor de verschillende gecontroleerde domeinen. Halfjaarlijks wordt een verslag van opvolging over de vooruitgang van de genoemde correctieve acties overgemaakt aan het Directiecomité en aan IGL. In het kader van de voorziene fusie en integratie van Landbouwkrediet en Centea werden de auditmethodologie en de rapportering aan het Auditcomité van de twee maatschappijen op elkaar afgestemd. Inspectie van het Net De opdracht van Inspectie is gericht op het voorkomen van ongewenste effecten, waardoor het vertrouwen tussen cliënt agent bank zou kunnen worden aangetast. Dit gebeurt via toezicht op vier domeinen: 5. Financieel toezicht op de agenten. 6. Toezicht op administratieve en boekhoudkundige correcte werking in de agentschappen. 7. Nalevingstoezicht: toezicht op de naleving van wetten, regels en procedures in de verkoopsorganisatie van de bank. 8. Kwaliteitstoezicht: toezicht op het verzorgen van voldoende kwaliteit en ondersteuning in de relaties met de cliënt. Met het oog op de integratie van Centea die is voorzien in 2013 werd het departement Inspectie losgekoppeld van de auditafdeling en werd hier een autonome afdeling gecreëerd met een directie uitsluitend bevoegd voor deze materie. De vaststellingen van het toezicht op de werking van een agent worden geëvalueerd via een risicoscore. In de toekomst zullen ze gecentraliseerd worden binnen het kwaliteitsmodel. Dit model dient als basis zowel voor de planning en frequentie van de standaardinspecties als voor verdere onderzoeken en afstemming met o.m. de commerciële omkadering. Het agentennet wordt regelmatig gecontroleerd via 2 tot 4 standaardinspecties, 1 à 2 bijkomende kascontroles en ad hoc thema-inspecties. De eventueel vastgestelde afwijkingen worden systematisch opgevolgd, in eerste instantie door het COK. Dit is het comité intern aan Inspectie, waar de lopende onderzoeken worden gestuurd. De conclusies worden besproken binnen het Beslissings- & Adviescomité (BAC). Het BAC is een beslissingsorgaan met als opdracht de nodige maatregelen te nemen (preventief, bijsturend of sanctionerend) voor alle agentschappen die een risico (kunnen) betekenen. Het resultaat wordt gerapporteerd aan het Directiecomité, alsook aan het Auditcomité. In 2012 behandelde het BAC meer dan 100 dossiers over beide verkoopsnetten van Landbouwkrediet en Centea heen. Daar waar nodig werden de noodzakelijke maatregelen genomen en sancties opgelegd. Inspectie staat ook in voor een aantal punctuele en gevoelige onderzoeken zoals: voorafgaande screening en advies m.b.t. kandidaat-agenten (zowel financieel als integriteit), voorafgaande screening en advies m.b.t. kandidaat-agentschapsmedewerkers, klachten waarbij een medewerker van een verkoopspunt (agent en/of agentschapsmedewerker) betrokken is, externe fraudes (valse identiteitskaarten, ruiterij, ), saldobevestigingen (7.465 cliënten werden bevraagd), gerichte onderzoeken, inspecties op individuele dossiers zowel in buiten- en binnendiensten, onderzoek naar en opstellen van fraude-profielen met voorstellen naar preventie toe, controle na hold- up, Page 216 of 263

217 D. KRACHTLIJNEN EN COMMERCIEEL BELEID Human Resources Op 31/12/2012 maken personeelsleden deel uit van de Groep Landbouwkrediet waarvan er 653 voor Landbouwkrediet werken, 410 voor Centea, 8 voor Landbouwkrediet Verzekeringen,130 voor Keytrade Bank en 313 voor Europabank. Landbouwkrediet en Centea hebben samen 1063 personeelsleden die deel zullen uitmaken van de nieuwe entiteit Crelan. Als bij het bezoldigd personeel in de verschillende entiteiten van de Groep de medewerkers (waarvan 799 voor Landbouwkrediet en voor Centea) gevoegd worden die onder het statuut van gedelegeerd agent of als bezoldigde van een agent in een agentschap over een procuratie beschikken om voor de Bank op te treden, bedraagt het totaal aantal medewerkers van de Groep Landbouwkrediet personen. ÉÉN HR-Beleid Een ééngemaakt HR-beleid is een belangrijke stap in een fusieproces. Heel wat van de HR-acties en realisaties in 2012 waren dan ook gericht op de totstandkoming van één personeelsstatuut en de harmonisatie van HR-systemen. De harmonisatie wordt gerealiseerd met respect voor de historiek van Landbouwkrediet en Centea, interne billijkheid tussen medewerkers en de krachtlijnen die het HRbeleid in de toekomst verder vorm moeten geven. Deze inspanningen resulteerden onder meer in een sociaal akkoord over de harmonisering van het personeelsstatuut dat bekrachtigd werd in de "fusie-cao". De bepalingen opgenomen in de CAO zijn vanaf 2013 van toepassing. De invoering van de nieuwe organisatiestructuur begin 2012 n.a.v. de fusie gaf aanleiding tot heel wat nieuwe en gewijzigde functies. Functiebeschrijvingen werden opgemaakt opdat alle medewerkers binnen deze nieuwe organisatiestructuur ook volledige duidelijkheid zouden hebben over hun rol, hun verantwoordelijkheden en hoe zij kunnen bijdragen tot de doelstellingen van de bank. Deze functiebeschrijvingen zijn een belangrijke basis voor de verdere vormgeving van de HRsystemen. Zo zijn deze functiebeschrijvingen het vertrekpunt voor de realisatie van een uniforme functieclassificatie waarvoor in 2012 een protocol met de sociale partners werd gesloten. Deze functieclassificatie wordt begin 2013 gefinaliseerd en vormt de basis voor de harmonisatie van het verloningsbeleid. Daarnaast geeft het de medewerkers duidelijkheid over de loopbaanmogelijkheden binnen de bank. In 2012 werd tevens de migratie van de diverse IT-personeelssystemen (payroll, tijdsregistratie, ) gerealiseerd. In 2012 werd in beide entiteiten (Landbouwkrediet en Centea) gestart met een werking met personeelsadviseurs, aanspreekpunt voor leidinggevenden en medewerkers rond o.m. loopbaanoriëntatie, ontwikkeling, samenwerking met collega s en leidinggevenden,. Het voorbije jaar hadden zij een belangrijke opdracht in het kader van de implementatie van de nieuwe ééngemaakte organisatiestructuur en in het kader van de (her)inzet van interne medewerkers. Rekrutering en interne mobiliteit 57 nieuwe medewerkers kwamen in 2012 de bank vervoegen : 27 ICT-medewerkers en 30 medewerkers ter ondersteuning van de business (juristen, accountancy, ).. Page 217 of 263

218 In onze nieuwe bank wordt veel belang gehecht aan interne mobiliteit met het oog op brede ontwikkeling en inzetbaarheid van de medewerkers. Vacatures worden bijgevolg steeds intern gepubliceerd en medewerkers worden uitgenodigd en gestimuleerd om hun interesse aan te geven. In 2012, sinds de invulling van de nieuwe organisatiestructuur, namen 38 medewerkers een andere functie op binnen de bank. Vorming De Bank investeert in belangrijke mate in de ontwikkeling van haar medewerkers. Hoewel heel wat vormingsinspanningen in 2012 gericht waren op de IT-migratie van de bank, volgden de medewerkers ook diverse businessgerelateerde opleidingen. Heel wat aandacht ging dus naar de opleidingen rond de fusie. Daarnaast namen meer dan 500 medewerkers deel aan een brede waaier van opleidingen waarmee ze hun kennis verhogen, extra vaardigheden ontwikkelen en nieuwigheden aanleren. Op die manier kunnen ze groeien in hun functie en hun loopbaan verder uitbouwen. De leidinggevenden konden in 2012 een managementopleiding volgen. Dit opleidingsplan voor de managers krijgt in 2013 verder prioriteit. De nadruk ligt op change management, maar ook op andere vaardigheden die de leidinggevende nodig heeft in zijn rol als coach en verantwoordelijke. HR-Ondersteuning in de migratie HR biedt een belangrijke ondersteuning in de migratie van de bank die inhoudt dat applicaties, producten, processen en procedures geharmoniseerd en gemigreerd worden naar één platform en één werking. Om deze migratie te ondersteunen werd het voorbije jaar een vormingsaanbod ontwikkeld voor de agenten van Centea. Dit aanbod betreft hoofdzakelijk het leren werken met de applicaties van Landbouwkrediet voor Centea-agenten, maar evenzeer om de productinformatie en de procedures te leren kennen. Deze opleiding wordt in 2013 aangeboden via klassikale opleiding en e-learning. De ontwikkeling van dit e-learning-pakket werd gerealiseerd in samenwerking met gespecialiseerde partners en Ifcam ( het opleidingscentrum van Crédit Agricole Frankrijk ). Ook de medewerkers van de hoofdzetel van Centea investeerden heel wat in het verwerven van de nodige kennis van de back-office-toepassingen van Landbouwkrediet. Daartoe volgden 294 medewerkers een klassikale opleiding naast on-the-job-training binnen de businessentiteiten. Maatschappelijke projecten Als coöperatieve bank met oog voor haar maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft de Bank in 2012 een aantal projecten gesteund. Zo heeft de bank deelgenomen aan de wielertour ten voordele van de VZW Pinocchio. Dit is een organisatie die het leed van kinderen met brandwonden probeert te verzachten. Het wielerteam van Landbouwkrediet-Centea werd aangevoerd door de Voorzitter van de bank Luc Versele. De Bank organiseerde in 2012 een "Veertiendaagse van de Gezondheid "(van 24 september tot 5 oktober). Heel wat initiatieven zowel sportieve als minder sportieve werden georganiseerd met het oog op de gezondheid van de medewerkers. Verschillende van deze initiatieven zullen op regelmatige basis worden herhaald. Commercieel net Op 31 december 2012 telt de Groep Landbouwkrediet 910 agentschappen, dit zijn er 40 minder dan eind Deze daling is te verklaren door de samenwerking en de fusie van een aantal agentschappen van Landbouwkrediet en Centea die zich in elkaars nabijheid situeerden. Page 218 of 263

219 Van de 865 agentschappen van Landbouwkrediet en Centea, worden er 863 gerund door zelfstandige agenten. Enkel de agentschappen van de zetels in Brussel en Antwerpen worden geleid door bezoldigde medewerkers. Eind 2012 zijn de agentschappen uitgerust met 201 selfbanks Cash & More, die een toenemend succes kennen. In 2012 heeft Landbouwkrediet Bank een nieuw zelfstandig agentschap geopend in Oupeye. Europabank beschikt over 44 agentschappen, gelegen in de stedelijke centra en allemaal gerund door bezoldigden. De volledige activiteit van Keytrade Bank is toegespitst op onlineverrichtingen; Keytrade Bank beschikt dan ook niet over agentschappen, behalve op de hoofdzetel. Met de relatiebeheerders van de afdeling Ondernemingen en de Personal en Private Bankers beschikt de Bank nog steeds over commerciële medewerkers die rechtstreeks, maar ook in ondersteuning van de agenten, cliënten servicen en prospecteren, en dit vanuit hun respectieve specialisaties. Naast het traditionele net van zelfstandige agenten heeft de Bank in 2012 het online verkoopkanaal verder ontwikkeld, onder de naam Landbouwkrediet Direct. Nieuwe IT-ontwikkelingen Zoals gepland werden in 2012 de inspanningen verder gezet om de IT-infrastructuur van de bank verder uit te breiden als voorbereiding op de integratie van Centea en de creatie van de nieuwe bank, Crelan, in april Dat gebeurde op alle vlakken van de infrastructuur: de servercapaciteit, storage, netwerkmogelijkheden enz. Om die verhoogde capaciteit optimaal te kunnen gebruiken werd eveneens veel aandacht besteed aan het aanpassen van bestaande toepassingen opdat ook deze effectief baat zouden hebben bij die investeringen om zo de toekomstige verhoogde werklast aan te kunnen. Daarnaast werd de in 2011 ingezette beweging naar server based computing, waarbij overal in de bank en de agentschappen de PC s vervangen werden door thin clients, verder afgewerkt en verfijnd. Dit draagt ook bij tot de ondersteuning van de integratieactiviteiten doordat de medewerkers van de bank zich eender waar, eender wanneer op een beveiligde manier kunnen connecteren op de bancaire toepassingen. Eveneens ter voorbereiding op de integratie van Centea werd in 2012 de telefonie overgenomen van KBC, die als vroegere moedermaatschappij deze functie tot dan voor Centea verzorgde. De Centea telefooninfrastructuur werd opgenomen in de VoIP infrastructuur van Landbouwkrediet. Hetzelfde gebeurde met de mailfuncties die nu op Landbouwkrediet- servers draaien. Een groot deel van onze aandacht ging in 2012 uiteraard naar het voorbereiden van de effectieve datamigratie in Alle receptie-, transformatie-, en oplaadprogramma s werden uitgewerkt en meerdere malen getest ter voorbereiding van een laatste set tests in het eerste kwartaal van 2013 en van de effectieve migratie. Daarnaast werden vele inspanningen geleverd om oplossingen te vinden voor de gaps. Dat zijn de verschillen in functionaliteit tussen bestaande producten of processen en de toekomstige en gewenste producten en processen. Naast deze voorbereidende activiteiten voor de fusie en de integratie van beide banken vergden ook de lopende bankactiviteiten en de productie ondersteuning van IT. De Bank ontwikkelde nieuwe tools om de homebanking Crelan-online nog te verbeteren: betalingen met debetkaart, uitbreiding van de consulteerbare gegevens, online pensioensparen en een Duitstalige versie van Crelan-online. De Bank beschikt vandaag over 201 selfbanks "Cash & More" en meer dan cliënten gebruiken ondertussen de homebanking van Landbouwkrediet, Crelan-Online, voor het beheer van hun Page 219 of 263

220 tegoeden en het uitvoeren van hun verrichtingen. Uiteindelijk werd eind % van alle overschrijvingen elektronisch beheerd door de cliënten. Het IT-departement van de Bank deed ook het nodige om het commercialiseren van maatschappelijke aandelen via Centea-kantoren mogelijk te maken. Aan de kredietkant werd verder ingezet op de verbetering van het verwerkingsproces van de kredietverstrekking vertrekkende vanaf de agent. Deze inspanningen gaan nog onverkort verder om te worden afgewerkt tegen de fusie in In 2011 werd voor een eerste groep cliënten OLTB (On Line To the Bank) ingevoerd. In 2012 werd dit geleidelijk aan uitgebreid tot alle klanten. Ook als de verrichting gebeurt buiten het netwerk van de Bank (een bankautomaat van een andere bank, een winkel of een internetaankoop met debetkaart), kunnen de cliënten nu ten allen tijde online en in real-time ook deze geldverrichtingen (en rekeningsaldi) raadplegen via elk kanaal van de Bank en wordt omgekeerd elke saldowijziging bruikbaar in het volledige financiële landschap. Grote projecten 2012 stond voor Landbouwkrediet en Centea in het teken van de voorbereiding van de fusie, integratie en migratie van beide banken die is voorzien in het voorjaar van 2013: De fusie van Centea en Landbouwkrediet gaat gepaard met een geïnformatiseerde migratie van de cliëntgegevens en dito contracten, beheerd op het KBC-platform naar dit van Landbouwkrediet. Deze werkzaamheden werden midden 2011 gestart bij KBC met de ontwikkeling van extractieprogramma's en bij Landbouwkrediet met de structuren voor de transformatie en het opladen van de gegevens. Meteen werd ook werk gemaakt van de verhoging van de capaciteit van de technische infrastructuur (machines, servers, netwerk,... ) om de Centea transacties te kunnen opvangen. Om de migratieprocessen zo vlot mogelijk te laten verlopen werden kwaliteitsacties doorgevoerd om de uitzonderingen tot een strikt minimum te beperken en zo mogelijk weg te werken. Sinds midden 2012 werden meerdere gegevenstransfers in het kader van de migratie met succes gesimuleerd. Begin 2013 werd een generale repetitie gehouden met alle actoren samen, in een omgeving die de werkelijkheid goed benaderde. Deze generale tests beantwoorden tot dusver aan de verwachtingen. Naast deze migratiewerken werd eveneens veel aandacht geschonken aan het integrationele aspect van de fusie. Ook hier werden meerdere "werven" gelanceerd. Meteen, van bij de verwerving van Centea, heeft Landbouwkrediet meerdere strategische domeinen aangevat, te weten: het risk management, de thesaurie, de Financiële Markten, de commerciële sturing, de interne audit,... De hier ondernomen acties hebben tot het verhoopte succes geleid. Daarnaast werden nog meerdere "werven" opgestart. Het gaat in hoofdzaak om volgende projecten: de planning en de voorbereiding van de juridische fusie, de naamswijziging, de logistieke impact ervan, de publicitaire campagnes, de cliëntencommunicatie,... Daarenboven werden de back offices belast met de harmonisering van de processen. Dit is des te meer belangrijk omdat er van bij de eerste migratiegolf accuraat moet kunnen worden ingespeeld worden op de veranderingen. Deze activiteiten zijn essentieel zeker omdat de nieuwe bank CRELAN op twee verschillende sites zal functioneren (Anderlecht en Antwerpen). Alle werkzaamheden met betrekking tot de migratie evenals deze in verband met de integratie verlopen tot dusver volgens planning. De eerste resultaten in elk van de domeinen zijn bemoedigend. Met het oog op de fusie die zal plaatsvinden in 2013 werd in 2012 een openbaar uitkoopbod of "squeeze out" gelanceerd op de aandelen van Centea die nog niet in handen waren van Landbouwkrediet. In 2011 had Landbouwkrediet 99,58% van de aandelen van Centea Page 220 of 263

221 overgenomen van KBC. De overige aandelen waren nog in handen van individuele aandeelhouders. Dit openbaar uitkoopbod werd begin september 2012 met succes afgerond waardoor Landbouwkrediet 100% eigenaar is geworden van Centea. Na grondig onderzoek van de bestaande arbeids- en secundaire loonsvoorwaarden bij Landbouwkrediet en Centea werd op 6 december 2012 een sociaal akkoord bereikt over de harmonisering van de personeelsstatuten, een akkoord dat bekrachtigd werd in een fusie- CAO. Het betreft o.m. de harmonisatie van de arbeidsduur, het tijdsregistratie- en glijtijdsysteem, vakantiedagen en klein verlet, de collectieve verzekeringen, de personeelsvoorwaarden op bankproducten,. De bepalingen opgenomen in de CAO zijn vanaf 2013 van toepassing. In de loop van het jaar 2012 werden er onderhandelingen gevoerd inzake het financiële statuut van de agenten met de agentenvertegenwoordigers van Landbouwkrediet (via het Overlegorgaan) en Centea (via het Paritair Comité). Eind 2012 werd in beide comités een akkoord bereikt over een nieuw, uniform financieel statuut voor alle Crelan-agenten dat uiterlijk vanaf januari 2014 in voege zal treden. In 2012 bestond Landbouwkrediet 75 jaar. Om dit te vieren werden op 9 september alle medewerkers en agenten van Landbouwkrediet en Centea alsook hun familie uitgenodigd op een groot familiefeest in het park Pairi Daiza. Zo'n 5000 genodigden kleurden die dag het park letterlijk en figuurlijk groen. Als apotheose van deze verjaardag werd door de Voorzitter in aanwezigheid van iedereen de naam bekend gemaakt van de nieuwe fusiebank: "Crelan" Ook de cliënten werden betrokken bij dit feestelijk jubileum. Zo konden zij intekenen op de Step-Up Anniversary spaarrekening en was er een beleggingsactie Spaar & Win. In de loop van 2012 werd het Fidelio-concept verder uitgerold binnen het Centea-verkoopsnet. Op deze manier werd in de loop van het jaar meer dan 115 mio EUR coöperatief kapitaal opgehaald en mochten we meer dan nieuwe coöperatoren verwelkomen. Eind oktober 2012, minder dan anderhalf jaar na de overname van Centea, werd de campagne om 250 mio EUR bijkomend coöperatief kapitaal te werven met succes afgerond. In 2012 werd OLTB (On Line To the Bank) uitgebreid tot alle klanten. Cliënten kunnen nu ten allen tijde online en in real-time al hun geldverrichtingen (ook deze buiten het netwerk van de bank vb winkels) en rekeningsaldi raadplegen via elk kanaal van de Bank en omgekeerd wordt elke saldowijziging bruikbaar in het volledige financiële landschap. In 2012 werd de eerste fase afgerond voor de verdere uitwerking van een volledige reengineering van het boekhoud- en reportingproces Belgian Gaap en IFRS die de naam Comba meekreeg. Bedoeling hiervan is onder meer om de termijn van de geconsolideerde financiële reporting aan de verschillende betrokken instanties aanzienlijk te reduceren. In 2012 werd op voorstel van het Directiecomité door de Raden van Bestuur van de Kassen, aandeelhouders van Reagra, beslist om over te gaan tot liquidatie van Reagra, een kleine Luxemburgse herverzekeringsmaatschappij. Deze beslissing werd genomen daar men geen bijzondere strategische rol meer ziet voor Reagra binnen de Groep. Het proces van liquidatie is lopende en zal worden afgerond in De participatie die Reagra bezat in Keytrade Bank, Europabank en Landbouwkrediet Verzekeringen werd overgedragen aan de Federatie van de Kassen. De participatie die Reagra bezat in de Federatie van de Kassen werd overgedragen aan de NV Landbouwkrediet. Reagra stelt zelf geen medewerkers tewerk. De liquidatie van Reagra, heeft ook geen impact op de andere activiteiten van de entiteiten van de Groep. Synergieën De commerciële synergieën die de voorbije jaren tussen de verschillende entiteiten van de Groep opgezet werden, werden voortgezet. Zo verkoopt de Bank financiële producten uitgegeven door het Franse Crédit Agricole, de Bank commercialiseert leasings van Europabank en, omgekeerd verkoopt Europabank woonkredieten van de Bank. Elke entiteit heeft een directe toegang tot het platform van Page 221 of 263

222 Keytrade Bank, die optreedt als broker voor beursverrichtingen, terwijl Europabank optreedt als centraal punt voor het binnenlands betaalverkeer. Sinds Landbouwkrediet Verzekeringen haar activiteiten opgestart heeft, gebruikt ze het agentennet van de Bank voor de verkoop van financiële verzekeringsproducten. Sinds oktober 2009 commercialiseert ook Europabank de financieringssaldoverzekering van Landbouwkrediet Verzekeringen. Daartoe stelde de Bank de IT-modules voor de onderschrijving van dit type schuldsaldoverzekeringscontracten ter beschikking van Europabank. In 2012 werden samen met Europabank ongeveer polissen onderschreven. Centea en Keytrade Bank bieden ook de beveks Crelan Fund EconoFuture en Crelan Fund EconoNext aan, deze laatste werd in september 2012 door Landbouwkrediet gelanceerd. Binnen het kader van de afdeling Beleggen en Betalen en de Personal Banking-activiteiten is er een nauwe samenwerking met Amundi. Amundi is de Asset Management Vennootschap binnen de groep Crédit Agricole (Frankrijk). Er is een permanente uitwisseling van knowhow en informatie. De Amundifondsen worden via het agentennet aangeboden aan de cliënten en worden ook mee opgenomen in het producten- en dienstenaanbod van de Personal Banking. Deze goede samenwerking met Amundi resulteerde in 2012 in de creatie van 4 nieuwe compartimenten binnen de bevek Crelan Invest : "Crelan Invest Euro Equity Select I" en "II", "Crelan Invest Euro & Emerging Equity I" en "Crelan Invest World Equity II". Daarenboven werd met Amundi een nieuwe type investeringsproduct gelanceerd, met in 2012 al twee uitgiftes: "Crelan dna (LU) Global Dividend December 2018" en "Crelan dna (LU) Global Dividend February 2019". Ook vanuit de afdeling "ondernemingen" worden synergieën gecreëerd met andere entiteiten binnen de Groep. Dit komt niet alleen de graad van specialisatie ten goede, maar leidt er ook toe dat door de samenwerking met andere entiteiten belangrijkere projecten kunnen worden beheerd. In het kader van een financieel groepsbeleid wordt door bijna alle entiteiten van de Groep de frontoffice voor het beheer van hun financiële portefeuille uitbesteed aan de Bank. E. MARKANTE FEITEN IN DE VERSCHILLENDE ENTITEITEN Landbouwkrediet Bank en Centea De commerciële activiteit van 2012 wordt gekenmerkt door een kredietproductie van 2,7 miljard EUR, dit is een stijging van 14,3% ten opzichte van de productie in De kredietomloop stijgt tot boven de kaap van 14 miljard EUR. De kredieten toegekend aan de landbouwsector stijgen in 2012 met 2,6% ten opzichte van 2011; op het domein van de ondernemingskredieten blijft de productie 15,9% lager dan vorig jaar. Inzake klantendeposito s zien we een zeer mooie stijging met 5,6% tot 15,41 miljard EUR. Hierdoor overschrijden we de magische grens van 15 miljard EUR. Deze stijging kwam er dankzij een aantal succesvolle beleggingscampagnes. In het voorjaar werd er gewerkt rond het thema Spreid uw beleggingen waarbij 4 interessante beleggingsproducten simultaan aan de klanten werden voorgesteld. In het voor- en najaar werd telkens de Step-up spaarrekening opnieuw in de schijnwerpers geplaatst en in december was er een geschenkenactie met wijn. Buitenbalans valt vooral de appreciatie van het aanbod van gestructureerde producten en permanente fondsen op, met een sterke stijging van de verkoop van de notes. Een veelzijdig commercieel actieplan rond het 75-jarig bestaan van Landbouwkrediet zorgde voor een sterk commercieel jaareinde. Ook het in 2010 nieuw gelanceerde distributiekanaal Landbouwkrediet Direct droeg bij tot de groei van de klantendeposito s met 66,6 miljoen EUR nieuwe inlages. De notoriëteit van de Bank nam verder toe, mede dankzij de sponsoring van de immens populaire Sven Nys, Belgisch kampioen veldrijden, maar ook dankzij een nieuwe sponsoringovereenkomst met Page 222 of 263

223 de gereputeerde atletiekfamilie Borlée. In juni en juli 2012 liep een felgesmaakte TV-campagne met deze Olympische broers in de hoofdrol, en de grootschalige enquête "Het Geld en de Belgen" zorgde voor uitgebreide zichtbaarheid in weekbladen, kranten en op Kanaal Z. Het aantal klanten van Landbouwkrediet Bank steeg in 2012 tot Samen met Centea bedraagt het aantal klanten Ook in de landbouwsector blijft de bank prominent aanwezig, zoals op de jaarlijkse Foire de Libramont waar in 2012 de nieuwe gebouwen werden ingehuldigd. Daarnaast blijft de bank ook alomtegenwoordig op lokale landbouwbeurzen en -evenementen alsook in de gespecialiseerde pers. De samenwerking met Geert Noels die in 2012 verder werd uitgebouwd via de promotie van de beveks Crelan Fund EconoFuture en "Crelan Fund EconoNext", droeg verder bij tot de naambekendheid en het positieve imago van de Bank. Het betreft Belgische beveks met Europees paspoort waarvan het beheer, gekenmerkt door een vernieuwend en transparant karakter, wordt behartigd door Econowealth, de beheersvenootschap opgericht en geleid door de heer Geert Noels. Keytrade Bank Het bedrijfsmodel van Keytrade Bank, die trots kan zijn op de transparantie en de voordeligste prijs voor de bancaire consument, kent meer en meer gegadigden : zo hebben cliënten gekozen voor de financiële supermarkt van Keytrade Bank om hun beursbeleggingen te beheren, hun spaargeld te plaatsen of hun bankverrichtingen uit te voeren. Keytrade Bank is aanwezig in België, Luxemburg, Zwitserland en sinds 2012 ook in Nederland. In Zwitserland heeft de bank de naam Strateo aangenomen, the Bank for global investors. Ondanks een financieel klimaat dat zeer turbulent was door de crisis van de eurozone, blijft Keytrade Bank mooie resultaten vertonen, op zowel commercieel als financieel vlak. Het aantal cliënten is met 11% gestegen en ook het netto resultaat is sterk toegenomen. In 2012 heeft Keytrade Bank een applicatie voor ipad gelanceerd, alsook een betalingssysteem via smartphone dat de contactloze communicatietechnologie (NFC) gebruikt. Deze twee innovaties hebben veel enthousiasme opgewekt zowel bij de professionelen van de mobiele technologie als bij het grote publiek. Keytrade Bank blijft wel degelijk de pionier in online bankieren en beleggen. Europabank 2012 was eveneens een goed jaar voor Europabank. De kredietproductie steeg met 5,6%. Ondanks de minder goede economische omstandigheden bleef Europabank in 2012 haar kredietverstrekking aan ondernemingen verder uitbreiden. De productie van de professionele kredieten steeg met 12,9%. Deposito s van cliënten stegen met 6,2% en het kredietkaartincasso nam toe met 3,7%. Het rendement op eigen vermogen blijft op een hoog niveau en bedraagt 16,1%. In mei 2012 werden de verbouwingen aan de hoofdzetel voltooid waardoor het werkcomfort voor de medewerkers sterk toegenomen is. Eind 2012 waren 313 personeelsleden werkzaam bij Europabank. Voortaan kunnen de cliënten van Europabank ook via hun tablet of smartphone bankieren. In november werd de mobiele eb online dienst gelanceerd. Landbouwkrediet Verzekeringen Met het oog op de voorziene productietoename van 2013, ingevolge de uitbreiding van de verkoop van schuldsaldoverzekeringen via het Centea-agentennet, heeft Landbouwkrediet Verzekeringen in 2012 reeds een bijkomende productiebeheerder en een medische beheerder aangeworven. Ze telt nu 7 medewerkers. Op het vlak van de productie werden het voorbije jaar schuldsaldoverzekeringen en financieringssaldoverzekeringen onderschreven. Het incasso 2012 bedraagt 10,5 miljoen EUR. Page 223 of 263

224 Het Tandem-product, een schuldsaldoverzekering op twee hoofden, telt mee voor 17% van de contracten schuldsaldoverzekeringen. De verkoop van de financiële producten via het agentennet van Landbouwkrediet bereikte in 2012 een incasso van 57,5 miljoen EUR. Landbouwkrediet Verzekeringen sloot het jaar 2012 af met een mooi resultaat. Voor de verkoop van de schuldsaldoverzekering, tijdelijke verzekeringen met constant kapitaal en financieringssaldoverzekering is een samenwerking met Centea gepland vanaf april In 2013 krijgt Landbouwkrediet Verzekeringen een nieuwe naam: "Crelan Insurance". F. FINANCIEEL BELEID De financiële crisis en de Europese staatsschuldencrisis die hieruit voortvloeide hertekenden het bankenlandschap grondig. Risicovolle activiteiten werden door vele banken afgestoten en de strategische plannen werden grondig gewijzigd met veelal een herbronning naar de lokale rendabele retailactiviteiten. De financiële instellingen werden ook geconfronteerd met nieuwe internationale en Europese regelgeving rond kapitaals- en liquiditeitsvereisten. Het financieel beleid voor de Groep Landbouwkrediet veranderde in deze turbulente omgeving, maar bleef beperkt tot het verleggen van een aantal accenten. De relatief beperkte investeringen in overheidsobligaties uit de PIIGS landen werden in 2011 versneld afgebouwd. Eind december 2012 noteren we een ongewijzigd restbedrag van 12,5 miljoen EUR in obligaties uitgegeven door de Italiaanse overheid. Het jaar 2012 werd aangegrepen om de te hoge concentratie in Belgische overheidsobligaties terug te schroeven ten voordele van de commerciële kredietverlening. De totale omloop van de financiële portefeuille daalde bijgevolg van 3,6 miljard EUR eind 2011 tot 3 miljard EUR eind In 2012 werd ook gewerkt aan een sterk geïntegreerd financieel- en risicobeleid voor alle entiteiten van de Groep Landbouwkrediet. Zo werd een uniforme financiële politiek door iedere entiteit onderschreven, dit inzake organisatie van de financiële activiteit, definitie en opvolging van limieten, boekhoudkundige behandeling in Schema A en IAS en het bepalen en aanleggen van duurzame of bijzondere waardeverminderingen. Op liquiditeitsvlak worden alle beschikbare liquiditeiten samengebracht en beheerd bij Landbouwkrediet NV. De Groep Landbouwkrediet beschikt in dat opzicht over een ruim overschot aan liquiditeiten, dit gemeten onder stress-scenario s die door de regelgever worden bepaald. Zo noteren we een overschot van meer dan 2 miljard EUR op de huidige vigerende liquiditeitsratio van de Nationale Bank. Ook betreffende de Liquidity Coverage Ratio die door Bazel III wordt gehanteerd vanaf 2015/2019, zien we op basis van eerste schattingen ruime overschotten. Om de liquiditeitsoverschotten te rendabiliseren werden in 2012 liquiditeiten op middellange termijn geplaatst bij onze aandeelhouders Crédit Agricole Nord de France en Crédit Agricole Nord-Est, voor een totaal bedrag van 500 miljoen EUR. G. GECONSOLIDEERDE BOEKHOUDKUNDIGE CIJFERS IN IFRS Waarderingsregels De waarderingsregels werden uitgebreid voor wat betreft de boekhoudkundige verwerking van de intern gegenereerde immateriële vaste activa (software). Deze wordt lineair afgeschreven over de geschatte gebruiksduur; over het algemeen is dit 5 jaar. Verder werden enkele waarderingsregels geactualiseerd zonder boekhoudkundige impact. Geconsolideerde balans Het totaal van de activa bedraagt op 31 december 2012, ,4 miljoen EUR, wat neerkomt op een toename met 6,1% van eind De leningen en vorderingen vertegenwoordigen het grootste deel, met 77,8% van de totale activa. Page 224 of 263

225 De financiële portefeuille bedraagt 3.060,9 miljoen EUR en daalt met 16,9% ten gevolge van een afbouw van de portefeuille om voorzichtigheidsredenen. De financiële portefeuille vertegenwoordigt 13,5% van de totale activa en bestaat grotendeels uit voor verkoop beschikbare financiële activa of AFS (97,3%). De vaste activa omvatten onder meer goodwill voor een bedrag van 111,0 miljoen EUR. Het totaal van de passiva bedraagt ,8 miljoen EUR, en is voor 89,5% samengesteld uit deposito's van de cliënteel en achtergestelde certificaten. Onderstaande tabel geeft het verloop 2012/2011 weer van de grote posten van de geconsolideerde activa en passiva en van het geconsolideerd eigen vermogen. (**opmerking: voor de vergelijking met het boekjaar 2011 dient er rekening mee te worden gehouden dat in 2011, Centea slechts voor 6 maanden werd opgenomen in de geconsolideerde cijfers (sinds de overname op 01/07/2011). Geconsolideerd eigen vermogen Onder de IFRS-normen bedraagt het geconsolideerd eigen vermogen op 31 december ,6 miljoen EUR tegenover 1.124,1 miljoen EUR het jaar daarvoor. Het coöperatief kapitaal bedraagt op 31/12/ ,0 miljoen EUR. De CAD-ratio bedraagt 14,70 % tegenover 14,45 % eind 2011, de reglementaire vereiste ligt op 8 %. Geconsolideerd resultaat Het nettobankproduct boekt een vooruitgang van 33,2%, vooral dankzij een stijging met 175,2 % van de overige netto-opbrengsten. De bedrijfskosten stijgen met 34,5%. De exploitatiecoëfficiënt of CIR stijgt tot 76,4% tegenover 75,6% eind 2011 Page 225 of 263

226 Het brutobedrijfsresultaat neemt toe met 29,0%. De waardeverminderingen (impairment) stijgen met 14,6% ten opzichte van eind De waardeverminderingen op de kredietportefeuille lopen sterk terug (-23,7) terwijl deze op de financiële portefeuille fors toenemen. Het nettoresultaat van de Groep bedraagt 73,4 miljoen EUR, tegenover 55,5 miljoen EUR in 2011, dit is een stijging van 32,3%. Het rendement op eigen vermogen blijft onveranderd op 6,1% op 31/12/2012. Er zijn geen evenementen gebeurd begin 2013 die de in dit verslag gepubliceerde resultaten zouden kunnen beïnvloeden. H. BESTEMMING VAN DE WINST VAN DE VERSCHILLENDE ENTITEITEN VAN DE GROEP. De Raden van Bestuur van de erkende Coöperatieve Kassen zullen voorstellen om aan de coöperatoren een dividend uit te keren van 5% van het in maatschappelijke aandelen belegde kapitaal, voor een totaalbedrag van 27,78 miljoen EUR. Dit nettodividend vormt in de huidige rentecontext, mits naleving van de wettelijke voorwaarden, een zeer mooie vergoeding voor dit soort belegging. De nettowinst van het boekjaar 2012 in de NV Landbouwkrediet bedraagt 15,43 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Landbouwkrediet zal voorstellen om een dividend van 14,60 miljoen EUR uit te keren aan de aandeelhouders, na storting van 0,79 miljoen EUR in de reserves. De winst 2012 in de NV Centea bedraagt 46,55 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Centea zal voorstellen om geen dividend uit te keren. Op 21 december 2012 werd uit de beschikbare reserves een tussentijds dividend ten belope van 20 miljoen EUR uitgekeerd aan de aandeelhouders. De winst 2012 in de NV Europabank bedraagt 16,39 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Europabank zal voorstellen om een dividend van 14,78 miljoen EUR uit te keren aan de NV Landbouwkrediet. Page 226 of 263

227 De winst 2012 in de NV Keytrade Bank bedraagt 14,80 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Keytrade Bank zal voorstellen om een dividend van 13,32 miljoen EUR uit te keren aan de NV Landbouwkrediet. Het boekjaar van de NV Landbouwkrediet Verzekeringen wordt afgesloten met een resultaat van 1,60 miljoen EUR. De Raad van Bestuur van de NV Landbouwkrediet Verzekeringen zal voorstellen om een dividend van 0,80 miljoen EUR uit te keren aan de NV Landbouwkrediet De Raad houdt eraan alle medewerkers te danken voor het bereikte resultaat, alsook voor de toewijding en de bijzondere inspanningen die zij hebben geleverd met het oog op de fusie en integratie van Landbouwkrediet en Centea. De Raad dankt alle medewerkers die op die manier bijdragen tot de expansie van de Groep Geconsolideerd bestuurverslag van het boekjaar 2013 Boodschap van de CEO In een nog steeds onzekere economische en financiële omgeving is de Belgische bankensector in 2013 toch een nieuwe bank rijker geworden: Crelan. Crelan, de bank ontstaan uit de fusie van Landbouwkrediet en Centea, werd op 1 april boven de doopvont gehouden. Hierdoor werd België eensklaps twee kleinere banken armer maar één middelgrote bank rijker. Dat is goed voor de Belgische economie, en vooral voor de klanten van Crelan. Immers, door de samensmelting blijven enerzijds de sterke troeven van het verleden behouden, maar krijgt de nieuwe bank anderzijds ook een dimensie waardoor we de toekomst met veel vertrouwen tegemoet kunnen zien. Crelan is en blijft een coöperatieve bank die dichtbij de klanten staat, een bank voor particulieren, de land- en tuinbouwsector in de brede zin en voor de ondernemers en zelfstandigen. Crelan werkt met een net van zelfstandige agenten, en dit is een plus, én voor de bank én voor de klanten. Want wie beter dan de zelfstandige agent kent de verzuchtingen van de klanten en kan er een passend antwoord op geven? De bank heeft de fusieopdracht uitstekend volbracht. We hebben onze grootste integratie- en migratieoefening ooit in minder dan 24 maanden voltooid. Zowel op IT- als op organisatorisch vlak werd enorm veel werk verricht en de ongemakken voor de klanten werden aldus tot een minimum beperkt. Nog niet alles loopt steeds 100% gestroomlijnd, maar dat wordt voor ons dan ook één van onze prioriteiten voor 2014: klantentevredenheid komt bij Crelan immers op de eerste plaats. Ondanks alle verbouwingen moest de commerciële activiteit verder performant blijven. Crelan is daar goed in geslaagd. Zowel op het vlak van de kredietactiviteit als op het vlak van het sparen en beleggen werden mooie resultaten geboekt, en dat in een steeds concurrentiëler omgeving. De traditionele grote spelers in België plooien zich immers steeds meer terug op de binnenlandse markt. Dit leidde tot een blijvende prijzen- en margeslag die de rendabiliteit van de sector op langere termijn verder verzwakt. Vandaag luidt het motto meer "marktaandelen winnen" in plaats van "voldoende rendabiliteit verzekeren". Ook de overheid slacht de kip met de gouden eieren. Door steeds hogere taksen en heffingen in te voeren, vooral op de basisactiviteit van de spaarbanken, nl. het spaarboekje, en door ook het inzamelen van het spaargeld te bemoeilijken (afschaffen van de aangroeipremie, beperking van het aantal soorten boekjes, enz), wordt een steeds groter deel van het noodzakelijke resultaat van de banken afgeroomd. Ook bij ons. Het geconsolideerd resultaat ligt, mede hierdoor, een stuk lager dan verleden jaar. De vaststelling dat sommige taksverhogingen bovendien de kleinere en traditionele retailbanken disproportioneel meer treffen dan de grote banken die de financiële crisis hebben veroorzaakt, heeft ertoe geleid dat zeven banken, waaronder Crelan, bezwaar hebben aangetekend bij het Grondwettelijk Hof. Hopelijk zal het gezond verstand zegevieren. Want dat is juist wat Crelan wil doen, bankieren met gezond verstand. Van in het begin van het jaar hebben we Crelan in de kijker gezet, enerzijds dankzij onze boegbeelden Sven Nys en de familie Borlée, anderzijds met een volledige restyling van onze kantoren. Overal in het land ziet men nu de Page 227 of 263

228 frisgroene lichtreclames van Crelan. De dynamiek slaat aan en de meer dan 1000 personeelsleden van de bank en de meer dan 750 agenten en hun medewerkers staan steeds klaar om onze klanten de beste service aan te bieden. Ook onze klanten smaken dit. Het bewijs hiervan is de toename van het aantal coöperanten met meer dan (op jaarbasis), waardoor nu reeds meer dan burgers lid en een stukje eigenaar zijn van onze coöperatieve bank. Dat maakt ons verhaal verschillend en sterk. Het is dan ook met een goed gevoel dat we afscheid nemen van 2013 en dat we vol vertrouwen het nieuwe jaar tegemoet zien. Luc Versele CEO Crelan GECONSOLIDEERD BESTUURSVERSLAG VAN HET BOEKJAAR 2013 VAN DE GROEP CRELAN A. STRUCTUUR VAN DE GROEP CRELAN, AANDEELHOUDERSCHAP EN GROEISTRATEGIE Structuur van de Groep Crelan De NV Crelan en de erkende coöperatieve Kassen CVBA Lanbokas en SCRL Agricaisse, die hoofdelijk verbonden zijn, vormen samen, volgens artikel 61 van de wet van 22 maart 1993 op het statuut van de kredietinstellingen, een federatie van kredietinstellingen, waarvan de NV Crelan de centrale instelling is. Er is volledige solidariteit tussen de verschillende entiteiten van de Groep. Dit verklaart waarom de resultaten van NV Crelan en de erkende coöperatieve Kassen worden geglobaliseerd. De acht regionale coöperatieve vennootschappen vervolledigen de coöperatieve verankering van de federatie van kredietinstellingen en in hun statuten is tevens de solidariteit bepaald met de verbintenissen van de andere entiteiten. Het coöperatief kapitaal van de erkende coöperatieve Kassen en van de regionale coöperatieve vennootschappen is in handen van meer dan landbouwers en particulieren. Het operationeel beleid van alle voornoemde entiteiten wordt gevoerd door het Directiecomité van de NV Crelan. Het geheel gevormd door de NV Crelan, haar erkende coöperatieve Kassen en de regionale coöperatieve vennootschappen wordt in dit verslag "Crelan" of "de Bank" genoemd, terwijl de bredere benaming "Groep Crelan" of "de Groep" verwijst naar alle entiteiten of dochtervennootschappen die hierna vermeld worden en die door volledige integratie in de consolidatie opgenomen zijn. De erkende Kassen Lanbokas en Agricaisse bezitten, samen met de Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet - een coöperatieve vennootschap die toeziet op de coördinatie van de activiteiten van de erkende coöperatieve Kassen en op hun vertegenwoordiging in de NV Crelan - alle aandelen van categorie A, zijnde 50% van het totale aantal aandelen. Zij bezitten op basis van een aandeelhoudersovereenkomst, 50% van de stemrechten in de NV Crelan. De resterende 50% van de aandelen van de NV Crelan, alle aandelen van de categorie "B", zijn in handen van de SAS Belgium CA, een vennootschap naar Frans recht. Deze aandelen geven recht op een dividend dat het dubbel bedraagt van het dividend verbonden aan de aandelen A. Op basis van de aandeelhoudersovereenkomst bezit Belgium CA 50% van de stemrechten in de NV Crelan. Het aandeelhouderschap van Belgium CA is samengesteld als volgt: 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole Nord de France, 45% is in handen van de Caisse Régionale de Crédit Agricole du Nord Est en 10% is in handen van Crédit Agricole SA. Voor het realiseren van de aandelenoverdracht van de aandelen van Centea werd in 2011 een specifieke categorie aandelen, de aandelen C, gecreëerd ten belope van EUR, die in Page 228 of 263

229 handen waren van Belgium CA. De creatie van deze aandelen gebeurde conform de bestaande aandeelhoudersovereenkomst en wijzigt geenszins de hierboven vermelde bestaande verhouding met betrekking tot het stemrecht. In juni 2012 werd reeds een eerste schijf van EUR terugbetaald aan Belgium CA. Begin 2013 was er voldoende coöperatief kapitaal opgehaald zodat in juni het saldo van EUR kon worden terugbetaald aan Belgium CA, via een kapitaalvermindering met vernietiging van de resterende aandelen "C" in handen van Belgium CA. De rekeningen van de dochtervennootschappen van de NV Crelan, Europabank sinds 2004, Keytrade Bank sinds 2005, Crelan Insurance (voorheen Landbouwkrediet Verzekeringen) sinds 2007, en van de Federatie van de Kassen van het Landbouwkrediet zijn begrepen in de consolidatieperimeter van de Groep Crelan, krachtens het Koninklijk Besluit van 23 september 1992 over de geconsolideerde jaarrekening van de kredietinstellingen. Het schema hierna geeft een vereenvoudigd overzicht van de structuur van de Groep Crelan. Duidelijkheidshalve werden de regionale coöperatieve vennootschappen in dit schema niet opgenomen. Aandeelhouderschap en groeistrategie In het kader van de externe groeistrategie, vonden in de periode tot eind 2011 drie acquisities plaats, één in 2004, één in 2005 en één in Enerzijds verrijkten deze acquisities de Groep Crelan met zeer specifieke cliëntengroepen en met een financiële spitstechnologie voor online beurs- en beleggingsverrichtingen, anderzijds zorgden ze ervoor dat de taille van de Groep voldoende groot werd om een gezonde en winstgevende toekomst uit te bouwen. Zo is Crelan in 2004 voor 100% aandeelhouder geworden van Europabank en werd de overname van Keytrade Bank in verschillende fases uitgevoerd, van 2005 tot Sinds 2007 heeft de Bank een participatie van 100% in Keytrade Bank. Crelan heeft gedurende verschillende jaren een diepgaande reflectie gevoerd over de te volgen strategie inzake zijn positionering als bankverzekeraar, wat geleid heeft tot een concreet resultaat. In maart 2007 werd de NV Landbouwkrediet Verzekeringen - in 2013 omgedoopt tot Crelan Insurance - opgericht. Crelan Insurance is een volledige dochter van de Bank, met als maatschappelijk doel de verkoop van eigen producten, hoofdzakelijk schuldsaldoverzekeringen die verbonden zijn met verschillende kredietvormen. In 2009 heeft de Bank haar activiteiten uitgebreid met het discretionair vermogensbeheer of de Personal & Private Banking-activiteit. Page 229 of 263