Park Collegium. zondag 4 november 2018 Abdij van Park Leuven

Transcriptie

1 Park Collegium zondag 4 november 2018 Abdij van Park Leuven

2 Park Collegium is het huisensemble van de Alamire Foundation, Internationaal Studiecentrum voor Muziek in de Lage Landen verbonden aan KU Leuven. Dit vocale ensemble resideert in het Huis van de Polyfonie, het valorisatieplatform van de Foundation op de historische Parkabdijsite in Heverlee. Park Collegium stelt zich tot doel de polyfonie van de 15de en 16de eeuw te verkennen vanuit de historische bronnen. De samenstelling van het ensemble wisselt en er worden kansen gegeven aan jonge zangers. Op die manier wil dit project een rol spelen in de wereld van historische geïnformeerde uitvoering van polyfonie. In de geest van de missie van het Huis van de Polyfonie stelt Park Collegium zichzelf vooral vragen rond uitvoeringspraktijk. Het ensemble deed projecten met het Mechels Koorboek, de Palatini stemboeken van Petrus Alamire en de muziek van Nicolas Gombert. Hun focus lag daarbij op thema s zoals tempo, tekstplaatsing, musica ficta, technieken bij het gebruik van historische partituren en de invloed van taal en uitspraak op het muzikale resultaat. Zo wordt Park Collegium, in de lijn van de missie van de Alamire Foundation, een levend laboratorium waar praktijk en onderzoek in dialoog gaan. Naast de experimentele labosessies was het ensemble te gast in het festival Passie van de Stemmen in Leuven en recent nog in Perugia. Het Vesperproject wordt geleid door Stratton Bull in samenwerking met Pieter Stas.

3 Vespers Je ne vis oncques la pareille - Guillaume Dufay ( ) of Gilles Binchois (c ) Deus in adiutorium - Gregoriaans Conceptio est hodie - Anoniem/ Confitebor tibi Domine - Gregoriaans Benedicta filia - Anoniem/ Laudate pueri - Gregoriaans Conceptio tua - Gregoriaans Magnificat - Pierre de la Rue (c ) Benedicamus Domino - Gregoriaans Lof Salve regina IV - Pierre de la Rue Maria mater gratie - Pierre de la Rue (?) Park Collegium Stratton Bull, artistieke leiding Stratton Bull, Patrizia Hardt superius Pieter De Moor, Michiel Haspeslagh contratenor Peter de Laurentiis, Paul Kolb tenor Nicholas Cornia, Arnout Malfliet bassus

4 Toelichting Het getijdengebed of officie is het dagelijkse gebed door de katholieke kerk voorgeschreven voor monniken, priesters en leken. De reeks gebeden begint met de Metten en eindigt met de Completen. De Vespers vormen de voorlaatste gebedsdienst, zij worden gezongen bij het vallen van de avond. Het getijdengebed bestaat hoofdzakelijk uit gereciteerde of gezongen psalmen, hymnen, kantieken en lezingen. In de Lage Landen werden de Vespers vaak gevolgd door het Lof, een devotionele viering in het teken van de maagd Maria. De vesperevocatie van vandaag wil enerzijds een ode brengen aan Pierre de la Rue, die precies 500 jaar geleden overleed (20 november 1518) en anderzijds een brug slaan naar het recent ontdekte Leuven Chansonnier, een klein handschrift met een kostbare verzameling 15de-eeuwse liederen, dat in de Alamire Foundations Library of Voices vlakbij de kerk van de Parkabdij wordt bewaard. Het programma start met het chanson Je ne vis oncques la pareille, één van de 49 wereldlijke liederen uit het chansonnier. De link van dit chanson met de viering van Maria is dat de geliefde er wordt vergeleken met de Maagd. Vervolgens hoeft het niet te verwonderen dat Pierre de la Rue dit lied gebruikt voor de zetting van het Salve regina, een Mariamotet waarmee het Lof steeds begint. De melodie is vooral hoorbaar in het deel Et Jesum benedictum. Deze compositie refereert bovendien aan het chanson Par le regart van Guillaume Dufay, die vermoedelijk ook Je ne vis oncques schreef. Met het slotmotet van het Lof, Maria mater gratie, vermoedelijk ook van La Rue, is de cirkel rond. In dit motet zingt de bovenstem de melodie als cantus firmus van een ander lied uit het Leuven Chansonnier, Fors seulement, dat erg populair was in de 15de eeuw. Naast de twee reeds vernoemde werken zingt Park Collegium het Magnificat van meester-polyfonist Pierre de la Rue, een compositie voor drie tot zes stemmen, met als huzarenstuk het deel Sicut locutus est. In dit deel genereren de drie stemmen elk een tweede stem die dezelfde melodie zingt, maar dan half zo snel als genoteerd. Dit resulteert in twee parallelle klankwerelden die wonderlijk mooi bij elkaar passen. Dit Magnificat wordt gezongen uit een Alamire-handschrift dat in de Beierse Staatsbibliotheek te München (ms 34) wordt bewaard en uitsluitend polyfone zettingen van het Magnificat bevat.

5 Liturgisch gezien evoceren we in dit vesperprogramma het feest van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria. Deze doctrine, die beweert dat Jezus moeder zonder zonde werd verwekt, was de hele middeleeuwen lang erg omstreden. Pas kort voor de periode waarin de composities voor dit programma tot stand kwamen, werd het feest erkend door Rome. De kerk keurde de doctrine zelf pas goed in 1854, meer dan 300 jaar later! De twee psalm-antifonen Conceptio est hodie en Benedicta filia behoren tot de liturgie voor dit feest. Beide antifonen zijn afkomstig uit een handschrift, behorende tot de rijke collectie koorboeken van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap in s-hertogenbosch. Deze bron bevat tientallen knappe composities voor het liturgische jaar, vele van anonieme componisten die vermoedelijk leden waren van het koor van de Broederschap. In die zin zijn dit parels uit de muzikale geschiedenis van Brabant.

6 Teksten en vertalingen Vespers Chanson Je ne vis onques la pareille de vous, ma gracieuse dame, car vo beaulté est, par mon ame, sur toutes aultres nomparaille. En vous voiant je me merveille et diz: Qu est cecy Nostre Dame? Je ne vis onques... Voustre tresgrant doulceur reveille mon espoir, et mon oeil entame aussi mon cueur, dont puis dire sans blame, puis qu a vous servir m apareille. Je ne vis onques... Nooit zag ik uw gelijke, uw weerga, mijn bevallige dame, uw schoonheid zit in mijn wezen is met niemand te vergelijken. Als ik u zie, ben ik verrukt en zeg ik bij mezelf: Wat is dit voor een vrouw? Nooit zag ik... Uw tederheid zonder maat die mijn hoop aanwakkert, en uw ogen die mijn hart openen, waardoor ik zonder blozen kan stellen dat ik me bereid verklaar u te dienen. Nooit zag ik... Aanhef en respons Deus, in adiutorium meum intende: Domine, ad adiuvandum me festina. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc et semper, et in secula seculorum. Amen. Alleluia. God, laat niet na mij ter hulp te komen. Heer, haast U om mij te helpen. Lof aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Zoals het was in het begin, nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Halleluja. Antifoon Conceptio est hodie Sancte Marie Virginis, cujus vita inclita cunctas illustrat ecclesias. Vandaag is het de Ontvangenis van de Heilige Maagd Maria wiens roemvol leven afstraalt op de hele kerk.

7 Psalm Confitebor tibi Domine in toto corde meo: in consilio justorum et congregatione. Magna opera Domini: exquisita in omnes voluntates ejus. Confessio et magnificentia opus ejus et justitia ejus manet in saeculum saeculi. Memoriam fecit mirabilium suorum, misericors et miserator Dominus: escam dedit timentibus se. Memor erit in saeculum testamenti sui: virtutuem operum suorum annuntiabit popula suo: Ut det illis hereditatem gentium: opera manuum ejus veritas et judicium. Fidelia omnia mandata ejus: confirmata in saeculum saeculi: facta in veritate et aequitate. Redemptionem misit populo suo: mandavit in aeternum testamentum suum. Sanctum et terribile nomen ejus: initium sapientiae timor Domini. Intellectus bonus omnibus facientibus eum: laudatio ejus manet in saeculum saeculi. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum. Amen. Heer, ik zal je loven met heel mijn hart in de raad van de rechtvaardigen en in de vergadering. Groot zijn de daden van de Heer, exquis in al zijn wensen. Belijdenis en luister zijn z n handelsmerk, en zijn rechtschapenheid houdt stand tot in eeuwigheid. Hij heeft zijn wondere daden in herinnering gebracht, de barmhartige en medelijdende Heer heeft zich aan hen die hem vrezen als voedsel gegeven. Voor eeuwig zal er erkentelijkheid zijn voor zijn getuigenis: hij heeft de voortreffelijkheid van zijn daden aan zijn volk kenbaar gemaakt. Om door deze daden de erfenis aan de volkeren te geven: het werk van zijn handen, waarheid en rechtspraak. Alles aan zijn boodschap is duurzaam, en vindt zijn beslag voor eeuwig: ze is voltrokken in waarheid en onpartijdigheid. Hij heeft zijn volk de verlossing gezonden: voor immer heeft hij hen zijn testament toevertrouwd. Heilig en verschrikkelijk is zijn naam; de heilige schroom voor de Heer is het begin van de wijsheid. Verstandig en goed zijn allen die dit betrachten: dat de verheerlijking mag voortduren in eeuwigheid. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Zoals het was in het begin en nu en altijd en tot de eeuwigheid. Amen.

8 Antifoon Benedicta filia tua domino quia per te fructum vite communicavimus. Psalm Laudate pueri Dominum Laudate nomen Domini. Sit nomen Domini benedictum ex hoc nunc, et usque in saeculum. A solis ortu usque ad occasum, laudabile nomen Domini. Excelsus super omnes gentes Dominus, et super caelos gloria ejus. Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat, et humilia respicit in caelo et in terra? Suscitans a terra inopem, et de stercore erigens pauperem: Ut collocet eum cum principibus, cum principibus populi sui. Qui habitare facit sterilem in domo, matrem filiorum laetantem. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio et nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen. Antifoon Conceptio est hodie Sancte Marie virginis, cujus vita inclita cunctas illustrat ecclesias. Gezegend is uw dochter, Heer omdat wij door u deel hebben aan de vrucht van het leven Looft, dienaren, de Heer: looft de naam van de Heer. De naam van de Heer zij gezegend, van nu af tot in eeuwigheid. Van zonsopgang tot zonsondergang, moet de naam van de Heer geprezen worden. De Heer is verheven boven alle volkeren en zijn glorie is boven de hemelen. Wie is gelijk de Heer onze God, die in den hoge woont, en neerziet op het geringe in de hemel en op aarde? Van de grond richt Hij de arme op, en Hij verheft de behoeftige uit het vuilnis, om hem te plaatsen onder de vorsten, onder de vorsten van zijn volk. De onvruchtbare laat Hij in huis wonen, als de blijde moeder van vele zonen. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Zoals het was in het begin, en nu en altijd, en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Vandaag is het de Ontvangenis van de Heilige Maagd Maria wiens roemvol leven afstraalt op de hele kerk. Magnificat Magnificat: anima mea Dominum. Et exultavit spiritus meus: in Deo salutari meo. Quia respexit humilitatem ancillae suae: ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Mijn ziel prijst hoog de Heer En mijn geest heeft zich verheugd in God, mijn Redder. Omdat Hij de nederigheid van Zijn dienstmaagd heeft gezien: want zie, van nu af aan zullen alle generaties mij zalig prijzen.

9 Quia fecit mihi magna, qui potens est: et sanctum nomen eius. Et misericordia eius a progenie in progenies: timentibus eum. Fecit potentiam in brachio suo: dispersit superbos mente cordis sui. Deposuit potentes de sede: et exaltavit humiles. Esurientes implevit bonis: et divites dimisit inanes. Suscepit Israel puerum suum: recordatus misericordie suae. Sicut locutus est ad patres nostros: Abraham et semini eius in secula. Gloria Patri et Filio: et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio et nunc et semper: et in secula seculorum. Amen. Omdat Hij voor mij grote dingen heeft gedaan: Hij die machtig is, en heilig is Zijn naam. En Zijn barmhartigheid gaat van geslacht tot geslacht: voor hen die Hem vrezen. Hij heeft macht uitgeoefend met Zijn arm: en hen uiteengeslagen, die trots zijn in het denken van hun hart. Machtigen heeft Hij van de troon gestoten: en bescheiden mensen verheven. Behoeftigen heeft Hij overladen met gunsten: en de rijken met lege handen weggestuurd. Gesteund heeft Hij Israël, Zijn knecht: en Zijn barmhartigheid kenbaar gemaakt. Zoals Hij aan onze voorvaderen heeft gezegd: Abraham en zijn nageslacht voor eeuwen. Eer aan de Vader, de Zoon: en de Heilige Geest. Zoals het was in het begin, nu en altijd: en tot in eeuwigheid. Amen. Antifoon Benedicamus domino: Deo gratias. Laten we de Heer zegenen: dank de Heer.

10 Lof Salve Regina Salve regina, mater misericordie, vita dulcedo et spes nostra, salve. Ad te clamamus, exsules filii Hevae. Ad te suspiramus, gementes et flentes in hac lacrimarum valle. Eia ergo advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte. Et Jesum, benedictum fructum ventris tui, nobis post hoc exilium ostende. O clemens, o pia, o dulcis virgo Maria. Wees gegroet koningin, barmhartige moeder, hoop van ons leven, gegroet. Tot u roepen wij, verdreven kinderen van Eva. Vanuit dit tranendal richten wij ons gesteun en geween tot u. Gij zijt onze voorspraak, vestig dan uw barmhartige ogen op ons. En toon ons Jezus, de gezegende vrucht van uw schoot, na ons bestaan in dit aardse verbanningsoord. O genadige, o liefdevolle, o tedere maagd Maria. Motet Maria, mater gratie, Mater misericordie, Tu nos ab hoste protege et hora mortis suscipe. Gloria tibi Domine, qui natus es de Virgine cum patre et Sancto Spiritu in sempiterna secula. Amen. Maria moeder van genade, moeder van erbarmen bescherm ons tegen de vijand en neem ons op in het uur des doods. Eer aan U, Heer die geboren zijt uit de Maagd met de Vader, de Heilige Geest in de eeuwen der eeuwen. Amen.

11

12 30CC & Alamire Foundation presenteren Donderdag 28 februari, 20 uur, Huis van de Polyfonie Dialogo della Musica Luitspeler FLORIS DE RYCKER brengt renaissancemuziek van Vincenzo Galilei en zijn zoon Michelagnolo. Op het snijvlak van het oude en het moderne. Donderdag 14 maart, 20 uur, Huis van de Polyfonie Lacrime delle Donne De Franse topsopraan CLAIRE LEFILLIÂTRE, voormalige leading lady van Le Poème Harmonique, brengt een recital beladen met barokke emoties. Donderdag 28 maart, 20 uur, Huis van de Polyfonie Diminuties Het soepele, erg zangerige geluid van BRUCE DICKEY op cornetto in dialoog met een historisch klavierinstrument: dat belooft vuurwerk.