Recyclage. Het hart van de circulaire economie

Transcriptie

1 Recyclage Het hart van de circulaire economie

2 Weg met de wegwerpmaatschappij de toekomst is circulair! België is al jaren een van de beste leerlingen in de Europese klas als het op afval sorteren en recycleren aankomt: we halen in ons land een algemene recyclagegraad van zo n 60% voor huishoudelijk afval en zo n 80% voor bedrijfsafval. Een topresultaat, maar het kan nog beter. Elk jaar worden wereldwijd nog steeds miljarden tonnen nieuwe producten weggegooid. Ook die producten kunnen we een nuttige (her)bestemming geven. Mits een nieuwe manier van denken en een nieuw economisch model, waarin we definitief afscheid nemen van de wegwerpmaatschappij en we van recyclage en hergebruik de nieuwe standaard maken. Waarin we de overstap maken naar een circulaire economie, kringlopen sluiten en afval als waardevolle materialen of energie opnieuw een nuttige (her)bestemming geven. Van: take, make, waste De wegwerpmaatschappij is het resultaat van de lineaire economie die al sinds de start van de industriële revolutie (zo n 200 jaar geleden) bestaat. Het principe: ruwe grondstoffen aanvoeren om er producten van te maken die na gebruik worden weggegooid. Dit model botst stilaan tegen zijn grenzen aan. De grondstoffenvoorraden geraken uitgeput, de impact op klimaat, milieu en maatschappij laat zich steeds meer voelen, en ook de economie zelf kreunt onder de almaar stijgende prijzen. Tijd dus voor een nieuwe revolutie. Die van de circulaire economie. GRONDSTOFFEN PRODUCTEN AFVAL LINEAIRE ECONOMIE

3 Naar: recycle, (re-)use, recycle In een circulaire economie stopt het verhaal niet op het ogenblik dat een product afval wordt. In dit model staat recyclage centraal, zodat producten (en hun bestanddelen) steeds een nuttige toepassing krijgen: als product, als grondstof of als energiebron. En dat kan maar door op verschillende momenten in de levensfase van een product doordacht te werk te gaan. ONTWERP (ecodesign) met oog voor eenvoudige herstelling, ontmanteling en PRODUCTIE recyclage. op basis van gerecycleerde materialen. GEBRUIK tot aan einde levensduur, inclusief hergebruik, onderhoud en herstelling. RECYCLAGE van producten en/of hun ontmantelde onderdelen tot nieuwe producten of grondstoffen. SORTERING verderop in de keten om de laatste vreemde materialen te verwijderen. AFVAL wordt zo veel mogelijk vermeden; slechts een minimum wordt gestort of verbrand zonder energierecuperatie. ENERGIE- RECUPERATIE uit producten die niet (meer) recycleerbaar zijn. SELECTIEVE INZAMELING aan de bron om afgedankte producten een kwaliteitsvolle recyclage te geven. CIRCULAIRE ECONOMIE

4 De voordelen Meer jobs De circulaire economie creëert nieuwe jobs. Het Frans milieuagentschap ADEME berekende dat de sortering en recyclage van ton afval goed is voor 11 nieuwe fulltime jobs. Volgens een studie in opdracht van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu zou een groeiende circulaire economie tegen 2030 in België tot nieuwe jobs creëren. Meer concurrentiekracht Productiebedrijven in Europa zijn vandaag nog sterk afhankelijk van grondstoffen van buiten de Europese Unie. Voor sommige materialen zoals hightech metalen (kobalt, gallium, tantalium ), rubber en ijzererts zijn we tot 100% afhankelijk van import. Dat vormt een bedreiging voor de concurrentiekracht van onze bedrijven. Reden te meer om in te zetten op recyclage waarbij we de grondstoffen voor nieuwe producten uit ons afval gaan ontginnen. Volgens een studie van TNO daalt de import van ruwe grondstoffen in Nederland met 25% als het meer zou inzetten op circulaire economie. Dat kan ook in België. > tot nieuwe jobs tegen 2030 (bron: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu) Meer jobs Minder import 25% minder import (bron: TNO) 45% minder CO 2 -uitstoot bij recyclage van glas Minder uitstoot Minder kosten 345 miljard per jaar kostenbesparingen in Europa (bron: Ellen MacArthur Foundation) Minder uitstoot In een circulaire economie wordt afval zo veel mogelijk vermeden, en dat is uiteraard goed voor het milieu. Maar er is meer. Productie op basis van gerecycleerde materialen (de zogenaamde gerecycleerde of circulaire materialen) is doorgaans milieuvriendelijker dan die op basis van primaire grondstoffen. Er is minder energieverbruik en minder CO 2 -uitstoot. Bijvoorbeeld: als je een ton papier recycleert in plaats van verbrandt, vermijd je de uitstoot van 750 kg CO 2. Ander voorbeeld: er komt 45% minder CO 2 vrij bij de productie van glas op basis van gerecycleerd glas dan met primaire grondstoffen. Minder kosten Grondstofkosten wegen zwaar op de totale bedrijfskosten, vaak meer nog dan personeelskosten. Volgens de materialenscan van de OVAM kunnen grondstofkosten oplopen tot meer dan 40% van de totale bedrijfskost. En als dan blijkt dat ongeveer 18% van de gebruikte grondstoffen niet in het uiteindelijke product belanden Bedrijven kunnen heel wat besparen door een beroep te doen op gerecycleerde grondstoffen. Volgens de Ellen MacArthur Foundation kunnen bedrijven in Europa op die manier tot 345 miljard euro per jaar besparen. Dat is drie keer het BBP van België.

5 De uitdagingen Aandacht voor ecodesign Bedrijven houden in de ontwerpfase maximaal rekening met alle milieugevolgen van het product tijdens zijn volledige levensduur. Ontwerpers streven naar eenvoudig herstelbare, ontmantelbare en recycleerbare producten. Technologische innovaties Er zijn technologische innovaties nodig om afval beter/efficiënter in te zamelen (bv. afval scheiden bij ophaling), te sorteren (bv. detectie van stoorstoffen die nu nog door de mazen van het net glippen) en te recycleren (bv. kunststoffen recycleren tot op niveau van de chemische bestanddelen). Meer samenwerking Afgedankte producten voor de volle 100% recycleren, vereist ook samenwerking tussen producenten en recyclagebedrijven. Informatie uitwisselen over het recyclageproces, over de grondstoffen of eventuele schadelijke stoffen in de producten, en over de ontmanteling zal de recyclage sterk bevorderen. Meer selectieve inzameling Om goed te kunnen recycleren, is het absoluut noodzakelijk dat het afval aan de bron ook goed wordt gesorteerd. Hoe meer producten apart worden ingezameld, hoe groter de kans op een kwaliteitsvolle recyclage. Er is dus nood aan blijvende sensibilisering en aan een uitbreiding van de selectieve inzameling. Nood aan afzet Meer sorteren en recycleren heeft maar nut als er ook een markt bestaat voor de gerecycleerde materialen. De politieke beslissingsnemers kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Bijvoorbeeld door producenten te verplichten om voor bepaalde producten een minimale hoeveelheid gerecycleerd materiaal te gebruiken, door fiscale maatregelen te lanceren zoals milieuvriendelijke taxshifts, door circulaire aankopen te bevorderen, enzovoort. Gedragswijziging Na jaren van sensibilisering letten bedrijven en consumenten er steeds meer op dat ze groene stroom afnemen. Dergelijke gedragswijziging is ook nodig op productniveau: naarmate steeds meer bedrijven en consumenten vragen naar producten op basis van gerecycleerde/recycleerbare materialen, hoe groter de circulaire economie zal worden. Zwarte kunststoffen werden lang niet herkend door optische sorteerinstallaties. Deze machine van BULK.ID slaagt er wel in om zowel zwarte als gekleurde kunststoffen te herwinnen uit de inhoud van de pmd-zak.

6 Circulaire economie op en rond de werkvloer De gebouwen, machines, voertuigen, producten op en rond de werkvloer zijn ooit geproduceerd op basis van (ruwe) grondstoffen. Die kostbare grondstoffen kunnen er opnieuw uit gewonnen worden. Van papier, glas en pmd weten we al langer dat ze gerecycleerd kunnen worden, maar er zijn nog heel wat andere mogelijkheden Bedrijf als mijn Glas van verpakkingen en ruiten Vandaag halen we in België al hoge recyclagecijfers voor glas, maar het kan nog beter. Bijvoorbeeld door bedrijven aan te sporen hun producten of verpakkingen te ontwerpen met het oog op een vlotte recyclage achteraf en de bouwsector te verplichten om al het glas dat vrijkomt op de werven apart te houden. Bouwmaterialen uit gebouwen Alle infrastructuur en gebouwen zijn opgebouwd uit herbruikbare of recycleerbare materialen: gipsplaten, beton, staal Door ze selectief in te zamelen bij afbraak- en renovatiewerken, kunnen ze een nieuwe nuttige toepassing krijgen. En dus is er nood aan meer selectieve inzameling (en ook controle) van de verschillende afvalstoffen bij sloop- en renovatiewerken. Afval uit de keuken Organisch-biologisch afval wordt omgezet in compost, digestaat (natuurlijke vervanger van chemische meststoffen) en groene stroom. Zo produceerde de composterings- en vergistingssector in 2016 meer dan ton compost, meer dan 1,3 miljoen ton digestaat en genoeg groene stroom voor gezinnen. Plastic (verpakkings)afval In België krijgt gemiddeld 56% van het plastic afval van bedrijven een tweede leven. Voor huishoudens bedraagt het recyclagepercentage voor plastic verpakkingen 36%. Dit percentage zal de komende jaren fel moeten verbeteren, aangezien Europa wil dat we op termijn een recyclagegraad van minstens 55% halen. Zeldzame metalen uit elektr(on)ische apparaten De materialen in afgedankte elektrische en elektronische apparaten worden in België voor meer dan 90% gerecycleerd. Toch vinden elektr(on)ische apparaten nog te weinig hun weg naar de recyclage. Een voorbeeld: in 2016 zamelde het Recupel-netwerk 41% elektr(on)ische apparaten in. Er is dus nog heel wat potentieel. En dat zal de komende jaren ontgonnen worden, aangezien Europa wil dat België en de andere lidstaten vanaf 2019 minstens 65% van de elektrotoestellen inzamelen voor recyclage of hergebruik. Olie uit voertuigen en machines Net als frituurvetten en -oliën zijn ook hydraulische, motor- en smeeroliën recycleerbaar. In België wordt alle ingezamelde olie nuttig toegepast: meer dan 60% wordt gerecycleerd voor hergebruik, de rest wordt omgezet in energie.

7 Circulaire topvoorbeelden uit de praktijk Het mag duidelijk zijn: de circulaire economie opent tal van opportuniteiten. En dus zien we heel wat bedrijven innoveren om mee te bouwen aan de circulaire economie. Van circulaire daken tot gerecycleerde verf steeds meer producten bevatten al gerecycleerde materialen en zijn zelf recycleerbaar. Een kleine greep uit de vele bestaande voorbeelden. Luc Roymans Circulaire daken Derbigum ontwikkelde een reeks dakbanen, onderlagen en lijm die 100% recycleerbaar zijn en voor 25% tot 30% uit gerecycleerde grondstoffen bestaan. Bovendien worden de dakbanen op het einde van de levensduur teruggenomen voor recyclage. Verf op basis van verfresten Ook van verf bestaan er intussen circulaire varianten. Zo produceert Renewi verf waarin de petrochemische stoffen en primaire grondstoffen werden vervangen door gerecycleerde alternatieven uit apart ingezamelde verfresten. Gerecycleerde bouwmaterialen Orbix en VITO ontwikkelden de carbonatatietechniek om metaalslakken (restproduct uit de staalproductie) met CO 2 in plaats van cement te binden tot carbstones die dienst doen als bouwstenen, daktegels... Resultaat? Minder CO 2 in de lucht, minder afval en minder cementgebruik. Geluid dempen met pvc-afval De voorbije 25 jaar ontwikkelde Deceuninck tal van producten en processen om gerecycleerde pvc te verwerken. Dat leidde onder meer tot de productie van geluidswanden die grotendeels bestaan uit gerecycleerd U-PVC en die zelf voor 100% recycleerbaar zijn. Gerecycleerde gipsplaten New West Gypsum Recycling België is er als eerste wereldwijd in geslaagd om gerecycleerde gipskorrels van 1,6 tot 4 mm te produceren, terwijl het sectorgemiddelde 14 mm bedraagt. Daarmee kan het bedrijf nu perfect inspelen op de wensen van gipsplaatproducenten. Plastic houten terrasplanken Govaplast heeft een proces ontwikkeld om terrasplanken te produceren die er als hout uit zien maar eigenlijk van gerecycleerde kunststof zijn. Meer bepaald van 100% HDPE-, LDPE- en PP-afval uit voornamelijk de voedings- en verpakkingsindustrie.

8 FSMA A A Go4Circle vzw is de bedrijfsfederatie voor privaatrechtelijke bedrijven die de circulaire economie centraal plaatsen in hun werking. Ze vertegenwoordigt 220 bedrijven die actief zijn in afvalbeheer en in de productie of het gebruik van nieuwe materialen. Deze bedrijven stellen samen ongeveer 8000 mensen tewerk en realiseren een jaarlijkse omzet van 2,8 miljard euro. Contact: info@go4circle.be COBEREC is de Confederatie van de Belgisch Recuperatie. Als overkoepelende Belgische patronale beroepsvereniging vertegenwoordigt ze de sector van bedrijven die actief zijn in de recuperatie en recyclage van ferro- en non-ferrometalen, papier en karton, textiel en kunststoffen. Contact: info@coberec.be Go4Circle en COBEREC hebben een gemeenschappelijk secretariaat: Buro & Design Center Esplanade 1, bus 87 BE-1020 Brussel DIT DOCUMENT WORDT GEDRUKT OP 100% GERECYCLEERD EN CHLOORVRIJ PAPIER. CE DOCUMENT EST ÉGALEMENT DISPONIBLE EN FRANÇAIS SUR VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: WERNER ANNAERT ILLUSTRATIES: PAUL BULTEEL (VOOR GO4CIRCLE VZW), BULK.ID, MOL, RENEWI, DUFOUR, ECO-OH!, ORBIX, DECEUNINCK, NEW WEST GYPSUM RECYCLING, GOVAPLAST, DERBIGUM GROUPCASIER Embrace change to prosper