Wij hebben ons burgerrecht in de hemel, en van daar verwachten wij onze redder, de Heer Jezus Christus

Transcriptie

1 De overheid (NGB 36, o.a. Rom. 13, Fil. 3) Ik heb hier iets meegenomen dat iedereen bij zich zou moeten hebben. Wat zegt dit document? [dia 1] Dit document zegt dat ik een burger ben van het koninkrijk der Nederlanden. Van een gebiedsdeel dat zich onder het hoofd van één koningin uitstrekt van Maastricht tot Delfzijl en van Enschede tot Haarlem, tot aan de overzeese gebiedsdelen aan toe. 1 Het zegt iets over de rechten die ik heb als burger van dat koninkrijk. Zo mag ik vrij reizen, stemmen, en heb ik recht op bepaalde voorzieningen. Maar ik heb ook plichten. Zo wordt ik bijvoorbeeld geacht mijn belastingen netjes te betalen. Maar hoe werkt dit eigenlijk voor een gelovige, voor een christen? De discussie over het dubbele paspoort laat dit spanningsveld mooi zien. Wanneer mensen meer dan één paspoort hebben is het de vraag: wat mogen wij van jou verwachten? Bij wie en waar ligt jouw loyaliteit? Binnenkort mag je weer stemmen. Ga je dat doen? Kan dat christelijk? En wat betekent het dan dat je, zoals Paulus schrijft: burger bent van een hemels koninkrijk? Hoe belangrijk is dit paspoort voor jou en hoe belangrijk dat andere, je doopbewijs? [dia 2] Allemaal vragen die te maken hebben met ons onderwerp van vanmiddag: wat belijdt de christelijke kerk over de overheid en wat mogen we daarvan op grond van de bijbel verwachten (en zij van ons)? Laten we lezen wat daarover in één van onze belijdenispapieren staat: de Nederlandse Geloofsbelijdenis, art. 36. [lezen NGB art. 35] [dia 3 leeg scherm] De NGB stelt dat God het goed vindt dat er overheden zijn. Koningen, vorsten en overheden zijn instellingen van God. Maar als ik dat zo zeg, roept dat wel vragen op. Dat hoop ik tenminste. Want het is veel makkelijker om een goede overheid te zien als instelling van God, dan een slechte. Denk aan dictators en wrede regimes. Toch zijn ook de laatsten instellingen van God. Als we tenminste de woorden van Paulus serieus nemen in Romeinen 13. Als de kerk belijdt dat de overheid een instelling is van God zit daarin een dubbele boodschap. 1 de tegenwoordig bijzondere gemeenten Saba, Sint Eustatius en Bonaire, en de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten.

2 In de eerste plaats voor burgers, voor ons dus. God vraagt een zekere eerbied voor overheden. Eerbied en gehoorzaamheid in alles dat niet in strijd is met Gods Woord, zegt de NGB. Let op: dat is dus een gehoorzaamheid die niet afhankelijk is van de kwaliteiten van de overheid, maar omdat God door hen regeert. [dia 4] Laten we Romeinen 13 erbij pakken. Paulus schrijft daar aan de christenen te Rome: [lezen Rom. 13:1-7] De overheid is een instelling van God. Vandaar: eerbied en gepaste gehoorzaamheid. Wie belasting int staat in dienst van God. Maar in hetzelfde gedeelte lees ik ook een boodschap aan de overheden die God heeft ingesteld. Juist omdat zij instellingen zijn van God zullen zij zich ook voor God moeten verantwoorden voor de manier waarop zij hun gezag gebruiken. [dia 5] Er zitten dus twee kanten aan de belijdenis over de overheid als instelling van God. Op de jongste dag: hebben wie goed doen inderdaad niets te vrezen gehad? Zijn overheden er geweest in dienst van God en tot welzijn van mensen? Tegelijk: op dat oordeel mogen wij als burgers geen voorschot nemen. Juist door je als christen te gedragen als loyale burgers in gepaste gehoorzaamheid en te bidden voor de overheid gaat die boodschap ook al uit naar overheden en gezagsdragers zelf: er is een hogere overheid, een hogere regering kijk maar: ons hoef je niet te dwingen. Om het goede te doen. Wij laten ons regeren. van ons hebben jullie niets te vrezen. Om nog iets beter te begrijpen wat we precies bedoelen met de overheid als instelling van God moeten we terug naar het begin en de vergelijking maken met een andere instelling van God: [dia 6 leeg scherm] het huwelijk. In Genesis lezen we dat man en vrouw gemaakt zijn als beeld van God (Gen. 1) en dat God man en vrouw bij elkaar brengt om een levenseenheid te vormen (Gen. 2). Over het huwelijk lezen we dus ook dat het een instelling is van God. Maar er is een verschil: het huwelijk is een instelling van vóór de zondeval. De overheid niet. We lezen voor Genesis 3 nergens van overheden en presidenten, wetten en staatsregelingen. Na de zondeval verandert dat. De NGB zegt dat God het nodig heeft gevonden dat er overheden zijn, om de verdorvenheid van het menselijk geslacht. De overheid is dus een instelling van ná de zondeval. Ze is er vanwege de zonde. Kijk maar naar die gebieden die feitelijk wetteloos zijn en die geregeerd worden door diegene met de grootste bazooka. Daar wordt niemand vrolijk van. De eerste nuchtere conclusie is dus dat zonder overheidsgezag er geen orde is. Maar ook dat de heilsstaat niet gebracht wordt door de overheid.

3 Overheden zijn instellingen van God vanwege de zonde. Dat betekent dat ze zelf ook bestaat uit mensen bestaat die vatbaar zijn voor zonde. De voorbeelden van gevallen politici liggen voor het oprapen. Ik begin er niet eens aan ze op te noemen. Zij moeten niet denken dat zij het rijk van God kunnen brengen op aarde met hun politieke programma s. Hun taak is allereerst: het bestraffen van de slechte en het beschermen van de goede mensen. Dat is de kern van het antwoord op de vraag naar de taak van de overheid. Wat de NGB daarover zegt is dus eigenlijk een hele minimale taakomschrijving: [dia 7] zorg voor de openbare orde. Als ik dan toch een stemadvies mag geven zou ik beginnen met dit te zeggen: als je zoekt naar goede volksvertegenwoordigers om op te stemmen, let hier dan ook eens op. Op die nuchterheid. Op de retoriek. Op het bijbels-realistische besef dat mensen (incl. zij zelf) de neiging hebben om te ontsporen. Op politici die begrijpen dat politiek een spel is in een wereld die door God geregeerd wordt. Dat het niet allemaal van hen afhangt. Het zou mooi zijn als christelijke politici dat in debatten ook uitstralen: die rust, dat relativeringsvermogen. De humor van het geloof de lach van God: wat drijft de mensen wat bezielt ze toch / die in de hemel is gezeten lacht / want Hij is God die eeuwig blijft regeren (Psalm 2). De NGB zegt verder over de taak van de overheid waarover we in ieder geval nu dus hebben geleerd dat die er is om de openbare orde te beschermen. De NGB zegt verder over die taak [dia 8 leeg scherm]: [ ] Haar taak is niet alleen zorg te dragen voor de openbare orde en daarover te waken, maar ook de heilige dienst van de kerk te beschermen, en te bevorderen dat het koninkrijk van Jezus Christus komt en het Woord van het evangelie overal gepredikt wordt, zodat God door ieder geëerd en gediend wordt, zoals Hij in zijn Woord gebiedt [ ]. Om te begrijpen wat hier gezegd wordt moeten we iets weten van de ontstaansgeschiedenis van deze belijdenis. De Nederlandse Geloofsbelijdenis is tot stand gekomen in een periode van grote vervolgingen. Dat klinkt hier tussen de regels door. Het is goed om dit even scherp te stellen. De overheid waarover het gaat in de NGB vervolgde de gelovigen van de reformatie. Als de NGB belijdt dat de taak van de overheid, naast het zorgdragen voor de openbare orde is het beschermen van de heilige dienst van de kerk oorspronkelijk stond daar nog bij: [en] om te weren en uit te roeien alle afgoderij en valschen godsdienst, om het rijk van den antichrist te gronde te werpen [ ] zit daar altijd ook iets heel prikkelends in.

4 Guido de Bres sprak, voordat hij door vertegenwoordigers van de overheid werd opgehangen zijn laatste woorden: Wees onderdanig aan de overheid, trouw aan de waarheid! Daarmee bedoelt De Bres natuurlijk niet: goed gedaan overheid! Maar eerder: Overheden, jullie vervolgen de verkeerde mensen! Zorg liever voor de bescherming van de dienst van de kerk en als je toch aan het uitroeien bent, richt je dan op de afgoderij en de valse godsdienst. Bij dat laatste ongetwijfeld denkend aan de misstanden binnen de kerk van Rome. Deze belijdenis is, kortom, het geluid van een minderheid. Dat is heel belangrijk. Zodra deze belijdenis één op één wordt overgenomen door een christelijke meerderheid liggen de kruistochten op de loer. De overheid die het evangelie verbreid met het zwaard. Een verschrikkelijk misverstand waar de HEER Petrus al voor waarschuwde toen hij zijn zwaard trok om te voorkomen dat Jezus gekruisigd zou worden: wie naar het zwaard grijpt zal door het zwaard omkomen. (Matt. 26). Als we zorgvuldig lezen wat er staat zien we dit ook in de NGB: de taak van de overheden is om de dienst van de kerk te beschermen. En te bevorderen dat door die dienst (de prediking van het Woord) het koninkrijk van Christus komt. Het koninkrijk van God komt door de kruisdood van Jezus. Zo werd Hij koning. Aan het kruis. Toen Petrus zijn zwaard pakte zij Jezus niet alleen wat ik zonet zei (Matt. 26). Johannes voegt er nog aan toe: zou ik de beker die de Vader mij gegeven heeft niet drinken? (Joh. 18) Daardoor kwam het koninkrijk van God. Doordat Jezus die beker gedronken heeft. Door de verkondiging van die boodschap en het heffen van die beker aan de avondmaalstafel. Het is Góds wijsheid (1 Kor. 1) om zijn koninkrijk zó uit te breiden. [dia 9] Gods koninkrijk verspreid zich dus door de dienst van de kerk. Niet door die van de overheid. De laatste wordt geroepen tot bescherming van de eerste. De overheid in dienst van de kerk. Maar om te voorkomen dat we dit verkeerd zouden begrijpen in andere tijden hebben de gereformeerde kerken die laatste zin verwijderd uit art. 36. Een verstandige zet. Het Jeruzalem van God komt van boven, nooit van beneden. Wat betekent dit voor ons vandaag? [dia 10 leeg scherm] Wat mag je nu als christen op grond van de bijbel van overheden verwachten? En de overheid van ons? Het belangrijkste is al gezegd. De overheid is altijd een instelling van God. God vraagt van ons gepaste gehoorzaamheid. Maar Hij wil ook dat we de heilsstaat niet verwachten van menselijke politieke programma s. Ook van die van christelijke partijen.

5 We gaan naar een laatste bijbeltekst. Dan eindig ik straks met een citaat over wat anderen schreven over hoe christenen leefden in een andere tijd dan die van ons. In Filippenzen 3 schrijft Paulus aan de gelovige inwoners van Filippi [dia 11]: Wij hebben ons burgerrecht in de hemel, en van daar verwachten wij onze redder, de Heer Jezus Christus Filippi was een Romeinse kolonie. De inwoners verwachtten veel vanuit Rome. Van hun keizer. Maar Paulus zegt tegen de gelovigen in Filippi: vergis je niet. Verwacht veel van Christus. Wíj hebben ons burgerrecht in de hemel en van dáár verwachten wij onze redder: de HEER Jezus Christus. In ons geval dus: niet vanuit Den Haag maar vanuit de hemel. Even terugkomend op het voorbeeld van het dubbele paspoort. Ik stelde aan het begin de vraag of christenen niet ook een dubbel paspoort hebben. Maar let op: Paulus heeft het niet over een dubbel paspoort. Maar over een ánder paspoort. Het is niet een beetje hier en een beetje daar. Nee, wij hebben maar één paspoort. We zijn vreemdelingen die leven in Gods koninkrijk [dia 12 leeg scherm]. Nogmaals, wat betekent dit voor ons vandaag? Dat we vreemdelingschap moeten leren. En vreemdelingschap begint in de kerk. Aan de tafel van Jezus. Het wordt voor de één uitgewerkt in tijden van vervolging het zal voor hem of haar moeilijk zijn om voor zijn overheid gepaste eerbied te hebben. Voor de ander in tijden waarin christenen deelnemen aan regeringen. Het zal voor hem moeilijk zijn om niet té veel van de overheid te verwachten. Voor de meesten ergens daar tussenin: onder een Jozef aan het hof van Farao. Of een Daniël bij Nebukadnessar. Daarmee is de spanning gegeven. Vreemdelingen leven altijd tussen de machten. Vraag aan onze broeders en zusters in Syrië of in Egypte hoe dit werkt en wat zij verwachten van hun overheid. Niet te veel. Maar ook niet te weinig. Bescherming als vreemdelingen. Een christen wordt nooit meer dan een asielzoeker op aarde. Hoe zit dat bij ons? Leren wij dat nog, dat we vreemdelingen zijn? Weet je wat ik wel eens denk? Dat we het te goed hebben. Wij komen uit de bevoorrechte periode waarin we onze kinderen op kosten van de overheid kunnen laten onderwijzen op christelijke scholen en er alle gelegenheid is om op zondag naar de kerk te gaan. We hebben mooie gebouwen, op zondag vrij en allerlei privileges.

6 Prachtig. Maar daardoor kon geloven ook iets heel vanzelfsprekends worden. We konden het kunnen veroorloven om tijd te besteden aan zaken en discussies waarover andere christenen in andere tijden zich helemaal niet druk maakten: hoe vaak ga je naar de kerk? Wat doen we met ons geld op de bank? Misschien brengt God ons wel terug naar de tijd van de vroege kerk waarin we met moeite ergens op zondagochtend vroeg bij elkaar kunnen komen om avondmaal te vieren. Misschien komt er een overheid waar je als christen niet langer voor wilt werken. Als soldaat of als ambtenaar. Misschien komt er een tijd zonder sociale voorzieningen, zodat we elkaar weer écht moeten gaan helpen om rond te komen. Wie weet. En misschien zeggen we dan wel: nu snappen we wat vreemdelingschap is. Luister naar het volgende citaat uit een brief van iemand uit de 2 e of de 3 e eeuw aan een zekere Diognetus. De brief gaat over christenen. Misschien helpt het om aan de ene kant te waarderen wat we hebben. En aan de andere kant te relativeren wat we mogen verwachten van mensen: De christenen verschillen niet van de andere mensen, niet door het land dat ze bewonen, niet door de taal die zij spreken, ook niet door hun klederdracht. Zij zonderen zich niet af in hun steden en hebben geen eigen taalgebruik, en ook leiden zij geen bijzonder soort leven. Ze wonen in hun eigen vaderland, maar als vreemden. Ieder buitenland is voor hen vaderland en elk vaderland is voor hen buitenland. Ze trouwen zoals alle anderen en krijgen kinderen, maar ze laten hun pasgeborenen niet achter. Hun tafel hebben zij met iedereen gemeenschappelijk, maar niet hun bed. Zij zijn gehoorzaam aan de wetten, maar in hun levenswijze overtreffen zij wat de wetten opleggen. Zij werken en leven op aarde, maar het zijn burgers van de hemel. Zo zochten zij het koninkrijk van God. Als vreemdelingen op aarde. Burgers van de hemel. Laten wij met hen meezingen [GK 38].

7 Liturgie Votum (gesproken), begroeting, gevolgd door gesproken amen. Psalm 2:1,2 en 4 Gebed Preek (o.a. NGB art. 36) GK 38 Geloofsbelijdenis Ps. 93 Gebed, afgesloten met gezamenlijk uitgesproken Onze Vader Mededelingen en collecten GK 107 Zegen