Nota van Bevindingen. Behorende bij Visie 2008

Transcriptie

1 Introductie In deze Nota van bevindingen vindt u de reacties van belanghebbenden op het consultatiedocument van de Visie 2008 (kenmerk: OPTA/IPB/2007/201534). De Visie 2008 is in de zomer van 2007 geconsulteerd, waarbij belanghebbenden tot 15 september 2007 de mogelijkheid hebben gekregen om op de concepttekst van de Visie te reageren. In de Nota staat de wijze waarop deze reacties zijn verwerkt in de definitieve Visie 2008, die in december 2008 is gepubliceerd. Daarnaast geeft deze Nota een inzicht in de standpunten van belanghebbenden over OPTA s Visie. In totaal hebben 17 externe partijen gereageerd, te weten Koninklijke TNT Post B.V., Sandd B.V., de Associatie van Competitieve Telecomoperators (ACT), Koninklijke KPN N.V., T-Mobile Netherlands B.V., Vodafone Libertel B.V., Ericsson B.V., Casema B.V., Eurofiber Nederland B.V., VESTRA, Gemeentelijk Platform Kabels & Leidingen (GPKL), de Consumentenbond, het Ministerie van Economische Zaken, de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), het Agentschap Telecom (AT) en de Consumentenautoriteit (CA). De reactie van ACT vertegenwoordigt de reactie van alle bij ACT aangesloten partijen. Aan het eind van de Nota vindt u de integrale, openbare reacties. Overigens heeft geen enkele partij aangegeven dat de reactie (bedrijfs)vertrouwelijke informatie bevatte. Bespreking van de reacties Hieronder ziet u hoe reacties verwerkt zijn in de Visie Niet alle reacties hebben geleid tot een aanpassing van de Visie Sommige reacties waren algemene adviezen die niet hebben geleid tot concrete wijzigingen in de Visie. Andere reacties hebben geleid tot een gesprek over het werk van OPTA met de betrokken partij. Gerichte adviezen die geleid hebben tot een wijziging van de Visie, vindt u hieronder vetgedrukt terug. Hieronder zijn de relevante opmerkingen per belanghebbende behandeld, waarbij zoveel mogelijk de indeling van de Visie 2008 is aangehouden. Achtereenvolgens komen post, elektronische communicatie en toezicht aan bod. Hierbij heeft OPTA de vorm van een dialoog gekozen. Daar waar partijen met dezelfde argumenten komen, zijn deze samengevoegd. Bij wijzigingen wordt verwezen naar de respectievelijke pagina(s) in de Visie Alle reacties, ook die hieronder niet expliciet staan vermeld, zijn intern besproken en worden indien relevant meegenomen in de dagelijkse toezichtpraktijk. OPTA waardeert alle reacties die zijn binnengekomen op het consultatiedocument en dankt belanghebbenden voor hun betrokkenheid en inzet. 1

2 POST TNT pleit [ ] voor het opnemen van een visie van OPTA op de ontwikkelingen in het buitenland en de Europese Postrichtlijn, omdat het noodzakelijk is om aandacht te blijven vragen voor marktbarrières, die de ontwikkeling van het Nederlandse bedrijfsleven in het buitenland hinderen. Omdat de nieuwe Europese Postrichtlijn nog in de maak was bij de productie van de Visie 2008, heeft OPTA deze niet betrokken in haar Visie Wel beschrijven wij de noodzaak tot samenwerking tussen Europese toezichthouders voor het creëren van een level playing field in paragraaf (pagina 19). Daarnaast schetsen wij de ontwikkelingen op Europees niveau in paragraaf 1.1 (pagina 15). TNT verzoekt OPTA [ ] haar uitspraak dat concurrentie leidt tot lagere prijzen voor de consument te nuanceren [..]. Voor een goede discussie over de verdere ontwikkeling van de Universele Postdienst is dit van groot belang. In paragraaf (pagina 18) geeft OPTA aan dat lagere volumes in het netwerk van TNT als gevolg van concurrentie en elektronische substitutie op de lange termijn gevolgen hebben voor de bekostiging van de universele dienst. Daarnaast echter kan, dankzij liberalisering, de (zakelijke) consument ook profiteren van goedkopere diensten van alternatieve postbezorgers, tegen een andere kwaliteit (bijvoorbeeld langere bezorgduur). Dit beschrijven wij in paragraaf (pagina 17). TNT heeft de volgende toevoeging aan de stelling van OPTA dat het spamverbod de elektronische substitutie van geadresseerd drukwerk onwaarschijnlijk maakt. Dit gaat echter voorbij aan het feit dat het fysieke postkanaal ook een spamfilter heeft: de Stichting Info Filter, waarmee consumenten zich kunnen laten blokkeren voor direct mail. Deze toevoeging gaat over een bredere markt dan waar OPTA toezicht op houdt, namelijk de advertentiemarkt. OPTA heeft deze toevoeging om die reden niet meegenomen in haar Visie Sandd stelt dat een juiste wijze invulling wordt gegeven aan de uitoefening van de wettelijke bevoegdheden van OPTA. Deze uitoefening dient een goede marktwerking van niet alleen een volledig geliberaliseerde postmarkt, maar ook van de postmarkt in transitie naar de volledige liberalisering te waarborgen. OPTA is voor haar wettelijke bevoegdheden afhankelijk van de Postwet en de lagere regelgeving die nu nog ter behandeling bij de politiek ligt. Vaststaat, zoals ook in paragraaf 1.3 (pagina 18) wordt vermeld, dat het toezicht met name in de beginfase van belang is en daarna geleidelijk kan worden afgebouwd. Deregulering blijft, net als in de elektronische communicatiemarkten, maatwerk waarbij de ontwikkelingen in de markt leidend zijn. Sandd stelt dat uit het Visiedocument zelf echter onvoldoende naar voren komt dat OPTA een goed 2

3 beeld heeft van de postmarkt en wat haar visie en rol is ten aanzien van deze markt. Om OPTA s beeld van de postmarkt beter naar voren te laten komen hebben wij onderstaande informatie toegevoegd aan de Visie 2008, in paragraaf 1.1.2: Hiervan is alleen het netwerk van TNT, de dominante partij op de Nederlandse postmarkt, in staat om post binnen 24 uur te bezorgen.en in paragraaf (pagina 16): TNT heeft met het netwerk van haar dochter VSP eind 2006 uitgebreid en een nieuwe dienst geïntroduceerd waarmee niet-tijdkritische geadresseerde post met een langere bezorgtijd tegen een laag tarief wordt bezorgd. Als reactie hierop heeft Selekt Mail een vergelijkbare goedkopere dienst in de markt gezet. Opmerkingen van Sandd rond de meer actieve rol die OPTA zou kunnen spelen dan in het consultatiedocument vermeld staat, zijn overgenomen in paragraaf 1.3 (vanaf pagina 17). Sandd stelt dat OPTA er voor kan kiezen om richtsnoeren uit te geven waarin ze haar interpretatie over bepaalde begrippen heeft, zodat partijen weten hoe OPTA in geval van een geschil kan handelen. OPTA is zo transparant mogelijk in haar handelen, en zal dan ook vooraf helderheid verschaffen over de wijze waarop geschillen worden beslecht, bijvoorbeeld via beleidsregels. Deze opmerking is toegevoegd aan paragraaf (pagina 18) in de Visie Door de overige opmerkingen van Sandd heeft OPTA haar voorlichting aangepast. 3

4 ELEKTRONISCHE COMMUNICATIE Ministerie van Economische Zaken geeft aan dat afhankelijk van de ontwikkelingen [...] op deelmarkten kan worden volstaan met louter ex post toezicht. Uw visie gaat hier slechts beperkt op in [...]. Visie 2008 is een vervolg van Visie 2007 van OPTA, hierin hebben wij reeds uitvoerig de verschuiving van ex ante naar ex post toezicht besproken in paragraaf (Regulering, deregulering en herregulering). Ten opzichte van die visie, stelt OPTA dat door convergentie en de ALL IP plannen van KPN het risico op hermonopolisering groter lijkt waardoor de verschuiving naar louter ex post toezicht nog prematuur is. Dit heeft tot de volgende tekst wijziging in de Visie 2008 geleid in paragraaf 2.2 (pagina 29): Convergentie kan leiden tot consolidatie maar ook tot meer concurrentie; afhankelijk van de ontwikkelingen kan daardoor wellicht op deelmarkten worden volstaan met ex post toezicht. Vooralsnog lijkt louter ex post toezicht prematuur. Ministerie van Economische Zaken constateert dat de bewering van OPTA dat de herziening van het Europees reguleringskader lijkt te impliceren dat markttoezicht en frequentietoezicht samengevoegd zouden moeten worden [...] onjuist is. OPTA constateert dat steeds meer lidstaten het toezicht op frequenties en het elektronisch communicatietoezicht onderbrengen bij één toezichthouder. Het Europees reguleringskader laat de inrichting van het toezicht inderdaad aan de afzonderlijke lidstaten over. Op dit punt het OPTA dan ook de tekst in haar Visie 2008 aangepast in paragraaf (pagina 28): Meer en meer lidstaten brengen het toezicht op frequenties en het elektronisch communicatietoezicht onder bij een toezichthouder. De herziening van het Europese reguleringskader beoogt harmonisatie van het markttoezicht en het frequentietoezicht. Nederlandse Mededingingsautoriteit stelt dat OPTA terecht wijst op het feit dat er op een aantal gebieden van uw werk ook samenhang bestaat met het media- en frequentiebeleid en pleit op dat punt voor een beleidsvisie op hun onderlinge interactie. Daarbij moet naar de mening van de NMa ook de interactie tussen sectorspecifiek en algemeen mededingingstoezicht worden meegenomen. OPTA is het met de NMa eens dat het toezicht er baat bij heeft dat algemeen en sectorspecifiek toezicht in samenhang en afstemming met elkaar wordt toegepast. De aangelegenheden waarop dit betrekking heeft, zijn nu reeds vastgelegd in het samenwerkingsprotocol tussen OPTA en de NMa. Deze huidige wijze van werken maakt een soepele interactie tussen algemeen mededingingstoezicht en sectorspecifiek mededingingstoezicht mogelijk, waarbij OPTA en de NMa elkaar versterken. De, mede als gevolg van convergentie, toenemende concurrentie en de verlichting van de regels vanuit de Europese Commissie rechtvaardigen de discussie die ertoe dient om op termijn het sectorspecifieke toezicht af te bouwen. De Europese Regelgeving eist dat in ieder geval op een aantal markten voorlopig nog marktanalyses door de ex-ante toezichthouder moeten worden uitgevoerd. De komende jaren is er derhalve nog een belangrijke rol voor het sectorspecifiek mededingingstoezicht. 4

5 Vodafone Libertel B.V. ondersteunt de wens van de OPTA dat het kabinet in het perspectief van convergentie een beleidsvisie ontwikkelt ten aanzien van de interactie en samenhang tussen mediabeleid, frequentiebeleid en sectorspecifieke mededingingsbeleid voor de telecommunicatiesector.[ ] In navolging van het beleid, zouden ook de gevolgen voor het toezicht op de convergerende markten onderwerp van nader analyse moeten zijn. De inrichting van het toezicht is een politiek vraagstuk. Wat OPTA betreft zijn hierbij de ontwikkelingen op de markt leidend. Agentschap Telecom acht anders dan OPTA de kans op vergaande consolidatie en hermonopolisering gering. Daarbij kan dat toezicht steeds meer op de techniek en steeds minder op de markt gericht zijn. Hierin verschilt OPTA van mening door marktontwikkelingen als de recente overnames in onder andere de kabelsector en de ALL IP plannen van KPN. Daarnaast is het Europees kader technologie-neutraal. Vodafone Libertel B.V. wijst erop dat het belangrijk is dat gereguleerde toegang tot het AII IP netwerk van KPN gegarandeerd blijft, aangezien mede door de uitrol van het AII IP netwerk het aantal alternatieve infrastructuuraanbieders afneemt en de hermonopolisering dreigt. Zowel in onze Visie op infrastructuurconcurrentie (paragraaf 2.3, pagina 30) als in ons streven naar marktgedragen oplossingen wijst OPTA op de consequenties van de uitrol van ALL IP. Het belang van toegang en het risico op hermonopolisering erkent OPTA. Daarom heeft OPTA ALL IP tot een van onze topprioriteiten voor 2008 benoemd in hoofdstuk 4 (pagina 47). KPN stelt dat De huidige concurrentieslag tussen aansluitnetten wordt momenteel door OPTA niet in één marktanalyse gevat. Door uitsluitend te kijken naar de traditionele losse productmarkten voor telefonie, breedband en televisie heeft kunnen ontstaan dat geen gelijk speelveld bestaat voor het vaste telefonie aansluitnet en de kabel. OPTA beziet per markt welke maatregelen nodig zijn om tot een situatie van volledige mededinging te komen. Dit kan ertoe leiden dat partijen waarvoor op verschillende markten een aanmerkelijke marktmacht wordt geconstateerd, zoals bij de kabelbedrijven en KPN het geval is, met in zwaarte verschillende verplichtingen worden geconfronteerd. Van een ongelijke behandeling is daarbij geen sprake. Verder verwijst OPTA naar de brief van 27 september 2007 (kenmerk: OPTA/TN/2007/201904), gericht aan KPN en gepubliceerd op OPTA s website. Met de bedoelde brief heeft het college gereageerd op de brief van KPN aan het college van 12 september 2007, die in wezen dezelfde strekking heeft als KPN s reactie op de geconsulteerde Visie. Daarin geeft het college onder andere aan in oktober 2007 te starten met de marktanalyses die er op gericht zijn te resulteren in marktbesluiten die uiterlijk per 1 januari 2009 van kracht worden. 1 Hierbij gaat het niet alleen om de retail telefoniemarkten, maar ook om de wholesale telefoniemarkten, sommige breedbandmarkten 1 De huidige reguleringsperiode loopt op 31 december 2008 af. 5

6 en de retail en wholesale huurlijnenmarkten. KPN vraagt de analyse van de bijgewerkte markten de hoogste prioriteit te geven en te vertalen in de marktbesluiten. Hierbij gaat om de vraag of de publicatie van de nieuwe Aanbeveling relevante markten door de Europese Commissie in zichzelf een reden is om marktanalyses vervroegd te herzien. De toelichting op de Aanbeveling geeft aan dat het de bedoeling is dat bestaande verplichtingen in principe moeten blijven voortrollen, tenzij marktontwikkelingen tot nieuwe analyses leiden. Met andere woorden: als er geen andere redenen zijn om een marktanalyse vervroegd te herzien, dan is de publicatie van de Aanbeveling in zichzelf geen reden om daartoe over te gaan. In dit kader wijst OPTA op hoofdstuk 4 (pagina 47) van de Visie 2008 waar de diverse marktanalyses als topprioriteit zijn aangemerkt. In deze marktanalyses worden de door KPN gesignaleerde ontwikkelingen in de Nederlandse telecommunicatiemarkt door OPTA betrokken en gewogen. ACT mist de noodzakelijke aandacht voor de zakelijke markt. Eurofiber constateert dat in het consultatiedocument nauwelijks aandacht wordt besteed aan de zakelijke en wholesalemarkten. Deze opmerking heeft tot een toevoeging bij paragraaf 2.1 (pagina 26) geleid: Op het gebied van marktafbakening houdt OPTA bovendien in de gaten of de zakelijke markt afzonderlijk dient te worden afgebakend. Onderzoek 2 naar de zakelijke segmenten in de elektronische communicatiesector heeft er toe geleid dat OPTA in de nieuwe analyses van retailmarkten gaat onderzoeken of een apart onderscheid voor het zakelijke segment passend is. ACT vraagt aandacht voor de analyse van markten voor huurlijnen. Eurofiber stelt dat het van groot belang is dat OPTA de ontwikkelingen op de markten voor huurlijnen (inclusief ethernet) proactief volgt en betrekt in de nieuwe marktanalyses. Deze opmerking heeft tot een toevoeging bij paragraaf 2.3 (pagina 31): OPTA onderzoekt in 2008 de huurlijnenmarkten met reeds ingezette technologische en economische ontwikkelingen (respectievelijk verschuiving naar op ethernet gebaseerde oplossingen en groeiende behoefte naar huurlijnen met grotere capaciteit) opnieuw. Ook hierbij staat voorop dat de infrastructuurconcurrentie zoveel mogelijk bevorderd moet worden. OPTA neemt hierin de door beide marktpartijen gesignaleerde ontwikkelingen mee. ACT stelt dat OPTA het opzetten van tariefregulering (Wholesale Pricecap- II) als belangrijke activiteit in 2008 benoemt. In het verdere document worden in dit kader echter geen concrete stappen voorgesteld. Eurofiber zegt dat het niet duidelijk is welke stappen OPTA [in de ontwikkeling van wholesale pricecap-ii] denkt te nemen. [...] Het is van groot belang dat ervaringen uit het verleden [...] doorklinken in de ontwikkeling [...]. 2 Zie: Productmarkten en marktsegmentering bij zakelijke telecommunicatiediensten, Dialogic, 20 april 2007 ( 6

7 De huidige Wholesale Price cap loopt door tot en met maart In 2008 wordt met WPC-II gestart, zodat de nieuwe tariefplafonds vanaf april 2009 vastgesteld kunnen worden. Zoals gebruikelijk zullen bij dit proces de marktpartijen betrokken worden en zal het WPC-II-besluit geconsulteerd en genotificeerd worden. Voor WPC-II zal sprake zijn van een hernieuwde toepassing van de bestaande systematiek om de tariefplafonds voor een volgende reguleringperiode te bepalen. In de Visie 2008 is dit in de lijst met topprioriteiten in hoofdstuk 4 verder verduidelijkt (pagina 47): Tariefregulering: hernieuwde toepassing van de bestaande systematiek om de tariefplafonds voor een volgende reguleringperiode te bepalen (Wholesale Price cap-ii) De opmerkingen van T-Mobile hebben niet tot aanpassingen van de Visie 2008 geleid. Ericsson maakt bezwaar tegen het gebruik van de term WIMAX-frequentie. Ministerie van Economische Zaken geeft aan dat op dit punt een meer technologie- en dienstneutraler formulering op zijn plaats is. OPTA erkent dat zij in het consultatiedocument ten onrechte de term WIMAX-frequentie heeft gebruikt. Dit is vervangen door de (technologie)neutralere term frequenties van de 2,6 GHz band in de Visie 2008 vanaf paragraaf 2.1 (pagina 26). Casema stelt dat de waarde die OPTA in dit visiedocument aan toezicht [op mobiele netwerken] toekent in mindere mate terug te vinden is in het advies aan het Ministerie van Economische Zaken. [...] en raadt met klem aan om deze markt en veiling [...] nauwlettend te blijven volgen [...]. OPTA heeft onlangs nog een advies uitgebracht aan het Ministerie van Economische Zaken (kenmerk: OPTA/BO/2007/202381), omdat zij de marktverstorende werking die mogelijk van de uitgifte van deze frequenties uitgaat, erkent. Vestra geeft aan dat ongeacht de in de Visie beschreven ontwikkelingen, het kabelnetwerk nog steeds onmisbaar is voor de distributie van [TV] programma s. En dat kabel het enige netwerk is dat het analoge televisiepakket kan aanbieden. Daarnaast baart het Vestra zorgen dat door verregaande concentratie in de kabelsector [...] de economische machtspositie van de kabelbedrijven is toegenomen. Vestra is voorstander van effectieve concurrentie [...] op netwerken. Om dit laatste te bewerkstelligen dient ook [..] het kabelnetwerk open gesteld te worden voor andere toetreders en is er een blijvende noodzaak voor regulering van de kabel. OPTA heeft eerder de afzonderlijke kabelbedrijven aangewezen als aanmerkelijke marktmacht en proportionele verplichtingen opgelegd. Of de er momenteel mededingingsproblemen zijn, die opgelost worden door een verplichting als toegang tot het kabelnetwerk, zullen de nieuwe marktanalyses omroep moeten uitwijzen waar OPTA momenteel aan werkt. Op de uitkomst van deze analyses kan OPTA in haar Visie 2008 niet vooruitlopen. Gemeentelijk Plaform Kabels & Leidingen (GPKL) valt [...] op dat OPTA geen aandacht geeft aan 7

8 het toezicht op gemeenten en telefoonbedrijven bij de aanleg etc. van kabels [...]. En verzoekt OPTA om de implicaties van de het gewijzigde hoofdstuk 5 [van de Telecommunicatiewet] op de nemen in het consultatiedocument. Ook geeft GPKL aan grote waarde te hechten aan heldere beleidsregels inzake. En dat heldere afspraken nodig zijn vanwege de impact van nieuwe wijkkasten [rond ALL IP] op de inrichting van de openbare ruimte. OPTA heeft dit in haar Visie 2008 meegenomen, en onderstaande tekst toegevoegd aan paragraaf 2.3 (pagina 31) Overigens betekent de aanleg van het ALL IP netwerk en glasvezelinitiatieven dat veel nieuwe kabels en kasten worden aangelegd. Om het aantal conflicten hierover te minimaliseren maakt OPTA haar vernieuwde beleid voor de nieuwe regels rond graafrechten en gedoogplichten bekend via haar Home stelt dat OPTA in de discussie over internetveiligheid afstevent op meer regelgeving. In de brief van OPTA gedateerd 27 november 2007 (kenmerk: OPTA/IPB/2007/202505) heeft het college betrokken partijen laten weten dat er voorlopig geen beleidsregels komen voor de nadere invulling de 'zorgplicht internetveiligheid'. De nadruk zal nu komen te liggen op voorlichting aan de consumenten over internetveiligheid door de internet serviceproviders. Deze beslissing wordt herzien als de internet serviceproviders zelf niet op korte termijn met een robuust systeem komen om de veiligheid van de consument op het internet te vergroten. Dan neemt OPTA alsnog maatregelen. Ministerie van Economische Zaken stelt dat spam via sms wel degelijk onder het [...] spamverbod valt. Door een onduidelijke formulering, kon worden gelezen dat OPTA ongewenste sms jes niet tot spam rekent, dit is uiteraard onjuist. Er werd bedoeld dat blue tooth spam en het verzenden van gerichte IP-reclame niet onder het spamverbod vallen. Dit is opgelost door de formulering aan te passen in de Visie 2008 in paragraaf (pagina 35). Consumentenbond vat samen dat het document feiten constateert en processen beschrijft, maar dat op cruciale punten een vergezicht ontbreekt op de rol die OPTA daarbij zou moeten of kunnen spelen. [...] Op de tweede plaats [...] biedt het document te weinig perspectief op een taakinvulling van OPTA die voldoende recht doet aan de consumentenbelangen. Bovendien is de Consumentenbond kritisch over de rol prioriteiten van OPTA ten aanzien van ALL IP. OPTA heeft als missie om te zorgen voor concurrentie en vertrouwen in de communicatiesector in het belang van de consument. Zij geeft op velerlei wijze invulling aan deze rol, bijvoorbeeld het vergroten van internetveiligheid door het actief bestrijden van spam en spyware. Bovendien geniet de consument van de voordelen van deze concurrentie in de vorm van lagere prijzen en meer keuze. En is OPTA waakzaam voor nadelen, zoals het gevaar van lock ins (paragraaf 2.4.1, pagina 34 van de Visie 2008). In lijn met het beleid van Economische Zaken maakt OPTA zich ervoor hard dat de consument zelf zijn recht kan halen, via ConsuWijzer en Geschillencommissies. Bij concrete problemen die spelen voor de 8

9 consument waar wetgeving ontoereikend is, zal OPTA eerst kijken of de betrokken partijen (op basis van bijvoorbeeld zelfregulering) het probleem kunnen oplossen, omdat dit de effectiviteit van de maatregel ten goede komt: ook ten goede van de consument. Die is immers niet gebaat bij langlopende wetgevingstrajecten. Als dit niet voldoende resultaat oplevert voor de consument, zal OPTA zich hard maken voor regelgeving. Ten aanzien van de opmerking over ALL IP heeft OPTA de tekst van de Visie 2008 aangepast en het volgende aan paragraaf 2.3 (pagina 30) toegevoegd: Hierbij moet OPTA waakzaam zijn voor de mogelijke problemen voor consumenten bij de omschakeling naar het nieuwe netwerk. Consumentenautoriteit stelt dat tussen het toezichtdomein van OPTA en dat van de Consumentenautoriteit veel raakvlakken bestaan. In dit kader merkt OPTA op dat beide toezichthouders in 2007 een samenwerkingsprotocol hebben gesloten, en heeft deze informatie als volgt in de tekst van de Visie 2008 meegenomen in paragraaf (pagina 33): Overigens is er in de strijd tegen nummermisbruik ook een rol weggelegd voor de Consumentenautoriteit (CA). OPTA en de CA hebben in 2007 een Samenwerkingsprotocol afgesloten waardoor gezamenlijke aanpak bevorderd wordt. 9

10 Home geeft aan dat de taak van OPTA om ervoor te zorgen dat consumenten maximaal profiteren van concurrentie [...] wordt door OPTA op korte termijn ingevuld met lagere tarieven, dit conflicteert met lange termijn belang [...] zoals investeringen. In de (prijs)regulering door OPTA wordt altijd lange termijn tegen korte termijn afgewogen. Zo wordt er een redelijk rendement meegenomen bij retailregulering om de genoemde ruimte voor investeringen (lange termijn belang) te bieden. OPTA streeft dus niet per definitie lagere prijzen na. Ook investeringen kunnen in het belang zijn van de Home stelt dat het interessant zou zijn te onderzoeken of de opgelegde remedies [om de marktwerking te corrigeren] tot het gewenste resultaat leiden. Daarnaast Home of de effectiviteit van het toezicht daadwerkelijk optimaal is door de integrale benadering. [...] Het meten en evalueren van de effectiviteit van OPTA s opereren als topprioriteit voor 2008 dan ook niet misstaan. Bij elk marktanalysebesluit dat OPTA neemt worden de kosten en baten van de regulering afgewogen. Als een verplichting meer kost dan oplevert, wordt deze verplichting niet opgelegd. De oplossing moet proportioneel zijn ten opzichte van het gesignaleerde probleem. Daarnaast heeft Nederland onlangs de tweede plek behaald op de ranglijst van ECTA ( European Competitive Telecommunications Association ) een organisatie waarin (nieuwe) toetreders op de markten voor elektronische communicatie zich verenigd hebben. In dit onderzoek wordt gekeken of de Telecommunicatierichtlijnen effectief geïmplementeerd zijn en goed uitgevoerd worden. Deze richtlijnen zijn erop gericht concurrentie op de markten voor elektronische communicatie te bevorderen en de consument te beschermen. De OPTA-wet vereist overigens dat de kwaliteit van ons werk elke vier jaar geëvalueerd wordt. Nog meer onderzoek over de effectiviteit van ons toezicht is om die redenen geen topprioriteit. ACT doet OPTA de aanbeveling om de te ondernemen acties concreet per behandeld onderwerp te benoemen. Eurofiber beveelt aan dat beleidsvoornemens per onderwerp worden benoemd zodat duidelijk is op welke wijze OPTA met de geconstateerde marktontwikkeling wil omgaan. Consumentenbond dringt erop aan dat OPTA in het visiedocument in meer detail aangeeft welke reguleringsvraagstukken aan de orde zijn en welke keuzes voorliggen. NMa stelt dat een korte toelichting per belangrijke activiteit dit overzicht [van topprioriteiten] mogelijk nog helderder zou maken. Concrete acties per behandeld onderwerp, kunt u terugvinden in de begroting Deze wordt alleen digitaal uitgebracht en is te vinden op onze website Deze verwijzing is ook in de tekst van de Visie 2008 opgenomen bij hoofdstuk 4 (pagina 47): Voor een nadere uitwerking van deze topprioriteiten en beleidsvoornemens verwijzen wij u naar de OPTA begroting voor 2008 die te vinden is op onze website. Deze beschrijft aan de 10

11 hand van een aantal vastomlijnde operationele taken welke activiteiten OPTA het komende jaar gaat uitvoeren. Deze activiteiten volgen voor een belangrijk deel uit deze Visie, daarnaast voert OPTA een aantal doorlopende activiteiten uit. ACT stelt dat waar het gaat om marktgedragen oplossingen dient OPTA [ ] echter niet altijd een terughoudende houding aan te nemen. Anders dan het begrip doet vermoeden, komen marktgedragen oplossingen immers niet altijd tot stand op basis van volledig vrijwillige samenwerking. Eurofiber adviseert OPTA marktgedragen oplossingen niet te verheffen tot een speerpunt van beleid; de herhaalde overtredingen door KPN geven aanleiding voor handhaving van scherp ex ante toezicht. OPTA is zich er van bewust dat bij marktgedragen oplossingen, net als bij door regulering afgedwongen gedrag, niet álle partijen even tevreden zullen zijn. En dat niet elke marktpartij bereid is hieraan mee te werken. Hiervoor is (de dreiging van) regulering nodig en gaat het om het resultaat wat behaald wordt. ACT vraagt OPTA het belang van preventief toezicht sterker te formuleren [ ] waarbij boetes recht doen aan de zwaarte van de geconstateerde overtreding. In dit kader wijst OPTA op de opmerking in paragraaf 3.1 van de Visie 2008 (pagina 42) waar OPTA aangeeft deze balans verder uit te werken in haar boetebeleid. ACT vraagt OPTA zich meer in te zetten voor harmonisatie binnen Europa. In paragraaf (pagina 44) geeft OPTA aan hoe zij intensief (samen)werkt aan harmonisatie, met als kanttekening dat het ook van belang is om recht te doen aan nationale verschillen. TNT vraagt OPTA haar visie ten aanzien van het belang van zelfregulering ook specifiek voor de Postmarkt weer te geven. Ook Sandd stelt dat het beter is te komen tot een marktgedragen oplossing dan tot een geschilbeslechting. OPTA juicht toe dat deze marktpartijen aangeven deze stijl van toezicht te waarderen. Deze opmerkingen hebben tot een toevoeging in de Visie 2008 geleid bij paragraaf 3.2 (pagina 42): OPTA streeft waar mogelijk naar marktgedragen oplossingen, zowel in haar toezicht op de markten voor elektronische communicatie als post. 11

12 Reacties van de belanghebbenden Koninklijke TNT Post B.V. In reactie op uw consultatiedocument Visie van OPTA 2008 stuur ik u hierbij het volgende commentaar namens TNT. Visie van OPTA over de openheid van aangrenzende postmarkten en de Europese Postrichtlijn OPTA stelt dat het bijdragen aan de ontwikkeling van de interne Europese markt één van hoofddoelen is. In hoofdstuk wordt aangegeven dat OPTA in dat kader een intensivering nastreeft van de samenwerking met andere toezichthouders om de totstandkoming van een gelijk speelveld in Europa te bevorderen. TNT juicht dit voornemen ten zeerste toe. Tegelijk wordt echter een visie van het College ten aanzien van de mate van openheid van de belangrijkste postmarkten in de landen om ons heen gemist; m.n. de situatie in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Tevens ontbreekt een visie op de nieuwe Europese Postrichtlijn en de consequenties, die dit voor Nederland kan hebben. Ik wijs hierbij op de commentaren van de collega-toezichthouders ten aanzien van nog bestaande barrières in de postmarkt en de lopende procedures door de Europese Commissie: Postcomm voorzitter Nigel Stapleton, 27 februari j.l. Royal Mail remains the dominant player and retains well over 90 per cent of the addressed letters market, and still delivers more than 99 per cent of all mail in the UK. It has a unique VAT advantage which acts as a significant barrier to competition for new entrants. Competition has taken less volume away from Royal Mail than was predicted a year ago and, on 95 per cent of the volume they have lost, they retain more than 70 per cent of the revenue to cover their costs of delivering over the final mile Bundesnetzagentur: Martin Cronenberg, vice-president, 22 november 2006: Ein weiteres Hemmnis für chancengleichen Wettbewerb ist die Umsatzsteuerbefreiung der Deutsch Post AG. (..) Die Bundesnetzagentur teilt die Auffassung, dass die steuerliche Ungleichbehandlung der Marktteilnehmer zu gravierenden Wettbewerbsverzerrungen fürht. Diese Verzerrungen werden sich mit zunehmender Liberalisiering und der Erhöhung des Mehrwertsteuersatzes in einem voll geöffneten Markt noch zunehmen. De Europese Commissie heeft de regering van het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Zweden formeel in het kader van de tweede fase van haar inbreukprocedure gevraagd hun wetgeving ten aanzien van de BTW-vrijstelling van het nationale postbedrijf aan te passen omdat deze niet voldoet aan de Europese BTW-richtlijn en concurrentieverstorend werkt. Voorts is de Commissie op basis van een aantal verontrustende feiten onderzoeken gestart ten aanzien van het onrechtmatige en concurrentieverstorende staatssteun aan een aantal nationale 12

13 postbedrijven, waaronder die van Duitsland (persbericht 12 september jl.!) en het Verenigd Koninkrijk. In de bijlage treft u de betreffende persberichten. Ik pleit daarom voor het opnemen van een visie van OPTA op de ontwikkelingen in het buitenland en de Europese Postrichtlijn, omdat het noodzakelijk is om aandacht te blijven vragen voor marktbarrières, die de ontwikkeling van het Nederlandse bedrijfsleven in het buitenland hinderen. Prijzen voor de consument door verdere liberalisering Op pagina 5 van het document wordt gesteld, dat concurrentie leidt tot lagere prijzen voor de consument. Deze stelling is naar ons oordeel te ongenuanceerd. In de nieuwe Postwet zijn voor het binnenland producten met een enkelstukstarief met overnightservice als Universele Postdienst aangemerkt. Uiteraard met de bedoeling om de basispostverlening voor de burger te garanderen. De verdergaande liberalisering en de als gevolg daarvan zich verder ontwikkelende concurrentie, gecombineerd met een toenemende marktvraag naar producten met andere servicekaders, al echter leiden tot vermindering van de vulling in het netwerk van TNT Post voor de aan de Universele Postdienst gekoppelde overnightservice. Ook de ontwikkeling van alternatieve consumentenproducten door de concurrenten van TNT Post en de autonome daling van het gebruik van het medium post ten gevolg van elektronische substitutie zal tot een verminderde vulling van het bestaande overnight-netwerk leiden. Hierdoor zal de dekking van de gezien de eisen rigide vaste netwerkkosten voor de Universele Dienst de brievenbussen, postvestigingen, het overnightnetwerk afnemen. Dit heeft direct kosten en daarmee ook prijsconsequenties voor de Universele Dienst. Het college onderkent dit ook in het document; zie met name hoofdstuk en in mindere maten waar het wegvallen van de marktvraag voor 24-uursdiensten wordt aangegeven. Ik verzoek OPTA daarom haar uitspraak dat concurrentie leidt tot lagere prijzen voor de consument te nuanceren en de bovenstaande problematiek direct te benoemen. Voor een goede discussie over de verdere ontwikkeling van de Universele Postdienst is dit van groot belang. Geschilbeslechting Hoofdstuk gaat kort in op de versterkte rol bij Geschilbeslechting van OPTA in de nieuwe Postwet. Voor de sector is het van groot belang dat partijen optimaal de ruimte wordt geboden om zelf tot marktgedragen, werkbare oplossingen te komen. Effectieve zelfregulering is ook gunstig voor het beheersen van de lastendruk. Uit wat OPTA stelt in het algemene hoofdstuk 4.2 leid ik af dat zij ook voor de postmarkt het belang van effectieve zelfregulering hoog acht. Dit is in de tekst echter onvoldoende duidelijk en zou als puur telecom-issue geduid kunnen worden. Ik verzoek OPTA daarom haar visie ten aanzien van het belang van zelfregulering ook specifiek voor de Postmarkt weer te geven. Geen substitutie van geadresseerd drukwerk Op pagina 7 van het document van het College staat de stelling dat het spamverbod de elektronische substitutie van geadresseerd drukwerk onwaarschijnlijk maakt. Dit gaat echter voorbij aan het feit dat het fysieke postkanaal ook een spamfilter heeft: de Stichting Info Filter, waarmee consumenten zich kunnen laten blokkeren voor direct mail. Ook is het zo dat post als medium altijd moet concurreren met andere reclamemedia, zoals radio, TV, advertenties in dag- of weekbladen etc. 13

14 Daarbij speelt ook dat het toegenomen aanbod op TV en radio deze mediaconcurrentie in belangrijke mate heeft verscherpt. Het prijs- maar ook het kwaliteitsniveau dat in de markt gerealiseerd kan worden is bepalend voor de mate waarin het medium post zich kan handhaven dan wel haar positie kan uitbouwen. Sandd B.V. Op 6 augustus 2007 nodigde u alle belanghebbenden uit om een reactie te geven op uw consultatiedocument Visie 2008 (hierna: Visiedocument ). Graag maak gebruik van deze mogelijkheid om namens Sandd B.V. (hierna: Sandd ) te reageren op het Visiedocument. In het onderstaande treft u puntsgewijs onze reactie aan. Deze richt zich, gelet op het belang van Sandd, op de visie van OPTA inzake de Nederlandse Postmarkt. Sandd is verheugd te vernemen dat OPTA voornemens is het toezicht op de postmarkt in 2008 verder uit te breiden, maar waar het Sandd in de hoofdzaak omgaat is dat op een juiste wijze invulling wordt gegeven aan de uitoefening van de wettelijke bevoegdheden van OPTA. Deze uitoefening dient een goede marktwerking van niet alleen een volledig geliberaliseerde postmarkt, maar ook van de postmarkt in transitie naar de volledige liberalisering te waarborgen. Zonder dat gegeven vreest Sandd dat het liberaliseringsproces haar doel, zoals door de Tweede Kamer geformuleerd, voorbijgaat. Dit doel betreft de vrije marktwerking met meer keuze, lagere prijzen en innovatie voor de (zakelijke) consument. Reactie op het Visiedocument Algemene opmerking 1. In hoofdstuk 1 van het Visiedocument wordt aangegeven dat Visie 2008 een blik in de toekomst geeft en dat voor OPTA een lange termijn visie noodzakelijk is om effectief haar werk te kunnen doen. Uit het Visiedocument zelf komt echter onvoldoende naar voren dat OPTA een goed beeld heeft van de postmarkt en wat haar visie en rol is ten aanzien van deze markt. Een toezichthouder dient te weten hoe de markt in elkaar zit, waarbij met name de vragen wie zijn de spelers, hoe verhouden deze zich tot elkaar en wat zijn de huidige marktontwikkelingen een primaire rol spelen. Zo geeft zij niet aan dat bij (de transitie naar) een volledige liberalisering sprake is van een dominante marktpartij, zijnde TNT N.V. Daarnaast merkt zij slecht drie spelers aan met een landelijk dekkend netwerk: TNT, Sandd en Selektmail. Netwerk VSP laat zij daarbij volledig buiten beschouwing. Tot slot moet OPTA een goed beeld hebben van hoe zij als toezichthouder in de markt willen acteren. Juist een Visiedocument dient hiervan een weergave te zijn, opdat alle belanghebbenden inzicht hebben op welke basis OPTA toezicht houdt. Uitoefening bevoegdheden 2. Uit paragraaf 2.3 van het Visiedocument lijkt OPTA zich ervan bewust te zijn dat effectief toezicht vereist is om het liberaliseringsproces tot een succes te brengen. Er wordt vervolgens niet aangegeven hoe OPTA hier invulling aan gaat geven. Ook wordt niet uitgesproken of OPTA kiest voor een passieve dan wel een (meer) actieve toezichtsrol. Uit de topprioriteiten is af te leiden dat OPTA kiest voor een passieve toezichtsrol, namelijk pas optreden als de markt erom vraagt. Deze rol past niet bij de fase waarin de postmarkt zich bevindt. Bovendien 14

15 dient OPTA, anders dan zij stelt, ook na het succesvol beëindigen van het liberaliseringsproces markttoezicht te houden nu een volledig geliberaliseerde markt daarom vraagt. 3. OPTA kan, gelet op haar bevoegdheden, een meer actieve rol spelen dan zij aangeeft in het Visiedocument. Volgens Sandd zou OPTA het volgende kunnen doen: a) Op basis van artikel 33 van de nieuwe Postwet kan OPTA systematisch informatie verzamelen en analyseren met betrekking tot de postmarkt. OPTA zou een structurele marktmonitor moeten opzetten. OPTA geeft dit wel aan als topprioriteit bij de telecommarkt, maar niet bij de postmarkt. Het lijkt er zelfs op dat OPTA er voor kiest om slechts 1x per jaar de markt te monitoren (paragraaf Visiedocument). Het continue monitoren, bijvoorbeeld per kwartaal, van de markt zou zeker voor de postmarkt, een topprioriteit moeten zijn. Indien er niet genoeg mankracht is bij OPTA voor het continue monitoren dan zou zij daar externen voor kunnen inschakelen. b) In paragraaf van het Visiedocument geeft OPTA aan dat ze 1 jaar na inwerkingtreding van de Postwet verslag zal uitbrengen aan de Staatssecretaris over de ontwikkeling van de concurrentie en de doeltreffendheid van de toegang tot het bezorgnetwerk. In de Postwet staat dat OPTA uiterlijk 1 jaar na inwerkingtreding hierover verslag moet uitbrengen, het kan dus ook zin dat dit eerder gebeurt indien dit nodig is vanuit het oogpunt van de concurrentie. c) Indien OPTA bij het monitoren van de markt ongeregeldheden constateert dan moet ze bekijken of ze zelf bevoegdheden heeft om op te treden. Zo niet, dan kan ze de informatie doorspelen naar de NMa (zoals OPTA zelf ook aangeeft in paragraaf van het Visiedocument) of zonodig de Minister verzoeken nadere regelgeving te treffen. Overigens is in artikel 15 van het samenwerkingsprotocol tussen OPTA en NMa bepaald dat de OPTA informatie uitwisselt en verstrekt aan de NMa die voor haar functioneren van belang kan zijn. d) Artikel 37 van de nieuwe Postwet bepaalt dat OPTA belast is met het toezicht op de Postwet (uitgezonderd hoofdstuk 11, buitengewone omstandigheden). OPTA ziet dus ook toe op de bepalingen van de onderlinge dienstverlening, zonder dat er sprake is van een geschil. OPTA kan er voor kiezen om richtsnoeren uit te geven waarin ze haar interpretatie over bepaalde begrippen heeft, zodat partijen weten hoe OPTA in geval van een geschil kan handelen. Wat wordt bijvoorbeeld verstaan onder redelijke objectieve tarieven? Deze richtsnoeren kunnen ook helpen in de onderhandelingen tussen marktpartijen. Onder de huidige wet heeft OPTA richtsnoeren uitgegeven met betrekking tot de toegang tot de postbussen. e) In paragraaf 4.2 van het Visiedocument staat dat OPTA streeft naar marktgedragen oplossingen en dat ze ook een bemiddelende rol heeft. Het lijkt erop dat OPTA alleen voor deze rol kiest in de telecommarkt. Indien deze interpretatie juist is wil Sandd graag opmerken dat deze natuurlijk ook goed kan worden toegepast in de postmarkt. Met name voor de bepalingen onder hoofdstuk 3 van de Postwet (onderlinge dienstverlening) is het beter om te komen tot een marktgedragen oplossing dan tot een geschilbeslechting. Overige opmerkingen 15

16 4. Als topprioriteit wordt het registreren van postaanbieders genoemd. Formeel gaat het natuurlijk om de registratie van Postvervoerbedrijven. Gelet op de definities in de Postwet is er discussie mogelijk over wie hier onder valt. OPTA zou hier duidelijkheid over moeten geven. In het Visiedocument wordt hier niets over gezegd. 5. OPTA geeft in paragraaf van het Visiedocument aan dat zij voorlichting geeft via het informatieloket Consuwijzer. OPTA moet er dan natuurlijk wel voor zorgen dat de informatie bij Consuwijzer up-to-date is. Zo staat er nu bijvoorbeeld dat TNT momenteel een monopolie heeft tot 100 gram en dat dit vanaf 2006, 50 gram wordt. De liberaliseringdatum wordt nog niet genoemd, er wordt alleen gezegd dat deze afhankelijk is van de situatie in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Tenslotte zal de Tweede Kamer waarschijnlijk in 2007 een besluit nemen over de Postwet. Overigens ook de site van OPTA is nog niet up-to-date, zo staat er bijvoorbeeld dat de tariefgrens 3 maal het basistarief van 0,39 is. Associatie van Competitieve Telecomoperators (ACT) 3 Graag gaat de Associatie van Competitieve Telecomoperators (ACT) in op uw uitnodiging te reageren op het consultatiedocument Visie van OPTA 2008 d.d. 6 augustus Zoals ook vorig jaar reeds is aangegeven, is ACT van mening dat het consulteren van de visie voor het nieuwe jaar kan bijdragen aan de transparantie van het beleid van OPTA. ACT stelt het derhalve op prijs dat OPTA ook haar visie voor 2008 onderwerp maakt van een consultatieronde. In het volgende vraagt ACT puntsgewijs uw aandacht voor een aantal relevante onderwerpen met het verzoek deze onderwerpen te betrekken bij het vaststellen van de definitieve Visie van OPTA Allereerst enkele opmerkingen. 1. OPTA benoemt voor 2008 in het consultatiedocument een aantal aandachtsgebieden voor de elektronische communicatiesector, zijnde convergentie, consolidatie, infrastructuurconcurrentie/ investeringsladder en eindgebruikers, alsook voor het toezicht door OPTA. Niet bij alle onderwerpen wordt echter duidelijk welk beleid OPTA in 2008 voornemens is te voeren en welke concrete acties zij hieraan wil verbinden. Als gevolg hiervan wordt het voor marktpartijen onvoldoende duidelijk welke stappen van OPTA in 2008 te verwachten zijn. ACT doet OPTA de aanbeveling om de te ondernemen acties concreet per behandeld onderwerp te benoemen. 2. ACT mist in het consultatiedocument de noodzakelijke aandacht voor de zakelijke markt. Veel van de in paragraaf 5 geformuleerde topprioriteiten hebben betrekking op aan consumentenmarkten gerelateerde onderwerpen. Via wholesale markten (bijv. huurlijnen, bitstroom) worden echter veelal belangrijke bouwstenen geleverd voor zowel zakelijke als 3 ACT behartigt de belangen van bbned B.V., BT Nederland N.V., COLT Telecom B.V., Orange Nederland Breedband N.V., Priority Telecom Netherlands B.V., Verizon Nederland B.V., en Versatel Nederland B.V. op het gebied van regelgeving en toezicht in Nederland. 16

17 consumentgerichte retail markten, waardoor concurrentiebelemmerende ontwikkelingen op die wholesale markten direct voelbaar zullen zijn op de lager gelegen retail markten. Effectief en separaat concurrentietoezicht op de wholesale en zakelijke retail markten is en blijft dus essentieel. Daarnaast vraagt ACT aandacht voor het internationale aspect en de hoge kwaliteit van dienstverlening, waardoor er een andere ladder of investment en toegangsdynamiek bestaat dan op de consumentenmarkt. Dit brengt met zich mee dat de werking van zakelijke markten moet worden onderscheiden van die van consumentgerichte markten. Dat geldt ook wanneer het gaat om maatregelen op het gebied van eindgebruikersbelangen. Bij de uitleg van wettelijke bepalingen dient steeds te worden nagegaan of het nodig is dat deze nader worden uitgewerkt voor de zakelijke markt (vgl. beleidsregels OPTA inzake artikel 7.2 Tw) of dat deze überhaupt van toepassing moeten worden verklaard op de zakelijke markt. 3. ACT kan zich voorts vinden in de onderwerpen die OPTA in paragraaf 5 beschrijft. De vraag is echter of alle beschreven onderwerpen als topprioriteit aangemerkt dienen te worden. ACT is van mening dat OPTA toezicht en handhaving in het kader van concurrentiebevordering voorop dient te stellen, in het bijzonder nu op veel relevante markten convergentie en consolidatie een grote rol spelen. De aandacht van OPTA voor de belangen van eindgebruikers wordt door ACT onderschreven, maar dit dient niet te leiden tot het vergroten van de regeldichtheid. ACT betwijfelt dan ook in hoeverre dit door OPTA als topprioriteit gekenmerkt dient te worden. Een nadere prioriteitstelling van onderwerpen waarbij de primaire concurrentiebevorderende rol van OPTA wordt benadrukt, is derhalve wenselijk. Concreet doelt ACT hiermee op onderwerpen, zoals AII-IP, WPC II en marktanalyses. Tevens dient expliciet te worden benoemd dat het behoud van voldoende infrastructuurconcurrentie voorop staat, zoals dat ook voortvloeit uit de beleidsregels van de Minister voor het door OPTA te voeren beleid 4. Hierna vraagt ACT uw aandacht voor een aantal meer specifieke onderwerpen. 4. Marktanalysebesluiten. OPTA kondigt nieuwe marktanalyses aan voor vaste en mobiele telefonie alsmede afronding van besluiten voor breedband en omroep. Er is evenwel niet bepaald over de analyse van markten voor huurlijnen. ACT vraagt uitdrukkelijke aandacht voor de trend die zich op deze markten thans voordoet, namelijk deze waarbij huurlijnen in toenemende mate worden geleverd op basis van ethernetdiensten. Ook wholesale breedbandtoegang zal door KPN in de nabije toekomst op basis van ethernetdiensten. Ook wholesale breedbandtoegang zal door KPN in de nabije toekomst op basis van ethernet worden geleverd 5. ACT verzoekt OPTA, evenals in haar reactie op de OPTA visie 2007, deze ontwikkelingen voor 2008 te agenderen en in een nieuwe marktanalyse voor huurlijnen te betrekken. 5. Pricesqueeze. ACT verzoekt OPTA om in het kader van de marktanalyses in 2008 ook pricesqueeze verplichtingen aan de orde te stellen. In haar reactie d.d. 4 september 2006 op de OPTA visie 2007 adviseerde ACT om een vergelijkend onderzoek te initiëren naar het 4 Beleidsregels van Minister van Economische zaken van 2 juni 2005, nr. WJZ , over door het college uit te oefenen taken in elektronische communicatiesector. 5 Binnenkort verschijnt een position paper van marktpartijen over ethernet dat aan OPTA zal worden toegezonden 17

18 bestaan van pricesqueeze verplichtingen in de verschillende markten en landen. Een dergelijk onderzoek is voor zover ACT bekend- niet gedaan. Het belang hiervan bestaat echter nog steeds en neemt bovendien toe met het oog op het terugbrengen van het aantal relevante markten in het kader van de Europese review. Naar mate de omvang van een markt toeneemt zal een pricesqueeze immers nog lastiger te identificeren en neemt het gevaar op het ontstaan en voortduren daarvan alleen maar toe. 6. Bundeling. ACT onderstreept de aandacht van OPTA voor bundeling van diensten bij de marktanalyses. Het gevaar van overheveling van marktmacht op andere markten geldt hierbij als belangrijk aandachtspunt en zou expliciet als prioriteit moeten worden benoemd. Voor zover van belang zal ACT separaat reageren op het recentelijk gepubliceerde EAT paper. 7. WPC-II. OPTA benoemt het opzetten van tariefregulering (Wholesale Pricecap- II) als belangrijk activiteit in In het verdere document worden in dit kader echter geen concrete stappen voorgesteld. ACT benadrukt het belang van en aandacht voor de lessons learned met betrekking tot het proces inzake WPC-I. Hiertoe wijst ACT in ieder geval op de Comparatieve Efficiency Analyse (CEA) die op nul werd gesteld als gevolg van waarvan de WPC in de praktijk nauwelijks effectieve toepassing heeft gekregen. Voor een nadere uiteenzetting van de principiële bedenkingen van ACT tegen de WPC modellering verwijst ACT naar haar schrijven d.d. 6 juni 2006 aan OPTA (ter attentie van dhr.k. Noorlag) inzake WPC-I. WPC-II zal in ieder geval moeten leiden tot verscherpt toezicht op KPN gezien de huidige AII-IP ontwikkelingen. ACT acht het dan ook van belang om tijdig te worden betrokken in dit proces en verzoekt derhalve om meer inzicht in de processtappen die OPTA voornemens is te nemen met betrekking tot WPC-II. 8. Marktgedragen oplossingen. In haar visie verwijst OPTA naar het regeerakkoord opgenomen in high trust als toezichtstijl. OPTA legt alleen verplichtingen op als er potentiële mededingingsproblemen zijn en treedt alleen handhavend op als daar aanleiding tot bestaat (proportionaliteit). In het bijzonder waar het gaat om marktgedragen oplossingen dient OPTA, naar mening van ACT, echter niet altijd een terughoudende houding aan te nemen. Anders dan het begrip doet vermoeden, komen marktgedragen oplossingen immers niet altijd tot stand op basis van volledig vrijwillige samenwerking. De ontwikkelingen rondom AII-IP hebben ertoe geleid dat alternatieve aanbieders niet anders kunnen dan de schade (waaronder de uitfasering van MDF access) beperken. OPTA mag in dergelijke gevallen niet altijd op voorhand vertrouwen dat de markt wel tot een voor alle partijen bevredigende oplossing komt. De term marktgedragen oplossing gaat in dat kader dan ook te ver. OPTA dient bijvoorbeeld actief te blijven bijdragen aan het transitiepad in het kader van AII-IP, met name voor partijen die nog geen MoU met KPN hebben kunnen aangaan. Bovendien dienen ontwikkelingen in het verleden, zoals moeizame ontwikkeling van netwerktoegang in Nederland (waaronder de ontbundeling van het aansluitnetwerk) in acht genomen te worden bij het hanteren van het uitgangspunt high trust. Daarnaast geeft de reeks van onrechtmatige verleende kortingen door KPN en de daarop gebaseerde besluiten van OPTA aan dat sterk ex ante toezicht noodzakelijk blijft en dat niet te snel mag worden uitgegaan van high trust beleid 9. Samenhang toezicht elektronische communicatie met toezicht media en frequenties. ACT erkent dat in toenemende mate sprake is van convergentie van diensten, waardoor een strikt onderscheid van markten wellicht niet altijd eenvoudig is. De conclusie van OPTA dat economisch toezicht op markten voor elektronische communicatie daarom ook meer en meer 18