Hand-out Les 1 Herdenken

Transcriptie

1 Hand-out Les 1 Herdenken 1.Quiz Uitleg Verdeel de klas in ongeveer 5 groepjes. De leerlingen zitten in hun groepje bij elkaar. Laat elk groepje een A4 met een grote A en een blad met een grote B maken. Jij bent de quizmaster! Regel eventueel accessoires voor jouw rol en een prijs voor het winnende groepje. Spelregels Er zijn twee verschillende soorten vragen: Een meerkeuze vraag. Elk groepje steekt het blad met A of B in de lucht. Laat de leerlingen hun antwoord kort motiveren. Vervolgens noem je het goede antwoord. Een open vraag. De groepjes mogen onderling kort overleggen en hun antwoord opschrijven. Eén van de leerlingen geeft namens de groep het antwoord (wissel af). Vraag wie van de andere groepjes een ander antwoord heeft en laat dit antwoord kort toelichten. Alle goed beantwoorde vragen zijn 1 punt waard. Houd het puntenaantal op het bord bij. Start de quiz! Open de Powerpoint. Vertel de leerlingen dat ze meedoen aan: De grote herdenkingsquiz! Leg in het kort het verloop van het spel en de spelregels uit en wat (eventueel) de prijs is. Licht indien nodig steeds de goede antwoorden toe. Houd wel zoveel mogelijk de vaart erin! Quizvragen Afbeelding: De ladder van Armando Vraag 1 (kennisvraag) In Kamp Amersfoort werden allerlei groepen mensen gevangen gehouden. Noem minimaal 3 van deze groepen. Antwoord: woonwagenbewoners, homoseksuelen, priesters, illegale arbeiders, smokkelaars, Joden Het aantal Joden was in Kamp Amersfoort beperkt. Zij werden vooral naar Westerbork getransporteerd. Vraag 2 (open vraag) Wat denk je dat de kunstenaar met deze ladder wilde zeggen? Antwoord: de leerlingen vertellen hun eigen idee over de betekenis van de ladder. Als ze een mooie interpretatie geven krijgen ze een punt. Voorbeeld van een interpretatie: Een ladder verbindt aarde en hemel, belichaamt het reikhalzen naar datgene wat hoger is dan het menselijke. De ladder als troost, als vluchtweg. Een ladder kan hulp van boven brengen. Velen hoopten op hulp van boven, sommigen gaf de hulp van boven kracht. Volkers, K., Geheim landschap. 200 jaar militairen op de Heuvelrug, Utrecht 2006, p De interpretatie van de kunstenaar Armando (geboren 1929), die tijdens de oorlogsjaren in Amersfoort woonde: Als schooljongen speelde hij met vriendjes veelvuldig in de bossen en klom in bomen; bomen die later opeens binnen de omheining van Kamp Amersfoort zouden staan. Hierdoor verdween van de een op de andere dag de onschuld van dit landschap. De aanwezigheid van het kamp, het zien van de gevangenen in de straten van Amersfoort en zijn oorlogservaringen in de stad hebben een onuitwisbare indruk op hem gemaakt. Dit verhaal was de inspiratiebron voor het maken van het herdenkingsmonument De Ladder.

2 Afbeelding: Para s in de Eusebiuskerk Vraag 3 (meerkeuzevraag) Wie of wat zijn para s? A: dit zijn parasieten (fout) B: dit zijn parachutisten (goed) Vraag 4 (meerkeuzevraag) Dit monument is gemaakt om de parachutisten tijdens WO II te gedenken. Tijdens welke slag werden para s ingezet? A: de slag om Arnhem (goed) B: de slag om IJmuiden (fout) De kunstenaar laat 19 parachutisten afdalen boven de stad Arnhem. Hun parachutes worden gevormd door het dak van de kerk. De operatie Market Garden begon zondagochtend 17 september 1944 om half twaalf met een inleidend bombardement op Arnhem. s Middags landden bijna 5200 man van de Eerste Britse Luchtlandingsbrigade, deels per parachute en deels in zweefvliegtuigen. Afbeelding: Piramides/grafmonumenten - Gizeh Vraag 5 (meerkeuzevraag) In welk land zijn deze monumenten te vinden? A: Egypte (goed) B: Ethiopië (fout) Vraag 6 (meerkeuzevraag) Voor wie werden deze monumenten gebouwd? A: als tempel voor Egyptische goden (fout) B: als grafmonument voor farao s (goed) Afbeelding: Joods monument Vraag 7 (meerkeuzevraag) Uit welke taal komen deze lettertekens? A: Arabisch (fout) B: Hebreeuws (goed) Vraag 8 (open vraag) Wat zouden deze gouden stukjes onder aan het monument kunnen verbeelden? Antwoord: tranen uit de hemel / de boodschap regent neer over de wereld / gouden regen / enzovoort. Als ze een mooie interpretatie geven krijgen ze een punt. Het stelt een wolk voor waaruit regendruppels naar de grond vallen. In de wolk is een hand te herkennen, die wijst naar de uit het Hebreeuws vertaalde tekst: men zal zich herinneren! Afbeelding: Watersnoodramp Vraag 9 (meerkeuzevraag) Wat stellen de golvende aluminium buizen voor? A: elektriciteitsbuizen (fout) B: water, wind of beweging (goed) Vraag 10 (meerkeuzevraag) Tijdens welke ramp in de vorige eeuw ging het water in Nederland dwars door de muren en dijken heen? A: de tsunami in 2004 (fout) B: de watersnoodramp in 1953 (goed) De nacht van 31 januari op 1 februari 1953 was er springvloed. Dat is een extra hoge waterstand van de zee in combinatie met volle maan. Er woedde die dag ook nog een noordwesterstorm. In de nacht kreeg deze de kracht van een orkaan. De springvloed en de hevige storm zweepten het water van de Noordzee zo hoog op dat veel dijken in Nederland het begaven. Vloedgolven van soms wel meters

3 hoog rolden de polders in en overstroomden grote gebieden in Zeeland, Noord-Brabant en Zuid- Holland. Het zoute water sleurde alles mee. Vraag 11 (meerkeuzevraag) Welke oplossing werd in Zeeland bedacht om een volgende watersnoodramp te voorkomen? A: De Afsluitdijk (fout) B: De Deltawerken (goed) Lang voor de watersnoodramp van 1953 hadden dijkenbouwers het zogenaamde Deltaplan bedacht. Dat was een plan om de zeearmen in Zuidwest-Nederland af te sluiten. Dat plan was nooit uitgevoerd, maar na de ramp werd er haast achter gezet. Het ene zeegat na het andere werd met dammen gedicht en alle dijken langs de Nederlandse kust werden opgehoogd. Door de Deltawerken is de kans op een watersnoodramp veel en veel kleiner. Afbeelding: Michiel de Ruyter Vraag 12 (meerkeuzevraag) Dit is Michiel de Ruyter. Wie was deze historische persoon? A: een piraat (goed) B: een admiraal (goed) Licht toe waarom beide antwoorden goed zijn. De Admiraal - Michiel Adriaenszoon de Ruyter (Vlissingen, 24 maart 1607 Baai van Syracuse, 29 april 1676) was een Nederlandse admiraal. Michiel de Ruyter is de bekendste zeeheld in de Nederlandse geschiedenis. In de eerste drie Engels-Nederlandse Oorlogen speelde hij een belangrijke rol. Daarnaast nam hij deel aan diverse oorlogen in de Oostzee en streed hij tegen piraterij in de Middellandse Zee. De Ruyter was afwisselend in dienst van de staat en van reders, en was zelfs een tijdlang als zelfstandig ondernemer actief in de walvisvaart, maar hij is ook een tijd piraat geweest. De piraat - Men dacht dat Michiel de Ruyter aan zijn naam kwam omdat zijn grootvader of zijn oom van moederszijde als ruiter had meegevochten in het leger. Maar de bijnaam De Ruyter komt waarschijnlijk uit de kaapvaart en is ontleend aan het ruiten oftewel roven, door zijn schip de Graeuwen Heynst, waarvan hij in 1636 kapitein is. Deze scheepsnaam doet zowel denken aan een ruiter te paard als bevelhebber, als aan de kapitein als ruiter of rover. In deze tijd vinden wij het veroveren van andere schepen en landen een oorlogsmisdaad. Vraag 13 (open vraag) Michiel de Ruyter was in zijn tijd al een belangrijke figuur. Waaraan kun je dit zien? Antwoord: houding (o.a. van benen en armen), grote deftige jas/cape, stoere blik. Afbeelding: Triomfboog van Constantijn in Rome Vraag 14 (meerkeuzevraag) Wat is dit voor een monument? A: een poort om een overwinning te vieren (goed) B: de hoofdpoort van de stad (fout) Afbeelding: Arc de Triomphe, de triomfboog voor Napoleon Bonaparte in Parijs Vraag 15 (meerkeuzevraag) Vergelijk de twee triomfbogen. Welke triomfboog is nieuwer? A: afbeelding 7b (goed) B: afbeelding 7a (fout) Laat de leerlingen vertellen waaraan ze dit kunnen zien. Vul zelf aan. De Arc de Triomphe is strakker vormgegeven en lijkt minder versleten. De Triomfboog van Constantijn heeft zuilen uit de klassieke oudheid en vele sierlijke ornamenten.

4 Afbeelding: De verwoeste stad Vraag 16 (meerkeuzevraag) De titel is De verwoeste stad. Van welke Nederlandse stad werd de binnenstad helemaal verwoest? A: Amsterdam (fout) B: Rotterdam (goed) Vraag 17 (meerkeuzevraag) Zou het een bewuste keuze van de kunstenaar zijn geweest om een gat in de torso van het monument te maken? A: Nee (goed) B: Ja (goed) Omdat beide antwoorden goed zijn gerekend is het volgende wel van belang om te verduidelijken. Een beeld maken is associatief, keuzes worden niet altijd door gedachten geleid maar ook door gevoel. 5 Dus het kan bewust zijn maar ook door toeval ontstaan. Om welk vitaal orgaan (of organen) gaat het, denk je, en wat is de betekenis ervan? Probeer een stereotiep antwoord te vermijden. Iedereen heeft het over het hart, maar de gaten zitten ook lager in de buik, wat voel je daarbij? Bespreek de antwoorden. Interpretatie zou kunnen zijn: het hart van de stad Rotterdam is gebombardeerd in de Tweede Wereldoorlog en bestaat niet meer, of: het hart van de mensen is weggerukt of beschadigd, of wat er gebeurd is is niet te verteren (het in de buik geraakt zijn), enzovoort. Afbeelding: Grafmonument Vraag 18 (open vraag) Waaraan kun je zien dat dit een geliefd persoon was? Antwoord: De steen heeft de vorm van een hart; het beeldje vooraan (van twee personen die elkaar omhelzen); teksten op de steen; vorm van het buxushaagje; enzovoort. Waarom is er gekozen voor steen? Steen is best een kil materiaal. De keuze voor steen heeft te maken met de duurzaamheid van het materiaal buiten. Mensen willen graag dat hun geliefde voor altijd herinnerd kan worden, dus dan mag bijvoorbeeld de zure regen het beeld niet aantasten. Afbeelding: Ground Zero Vraag 19 (meerkeuzevraag) Van welke stad is dit de skyline en waaraan zie je dat? A: Manhattan (fout) (Dat is geen stad maar een wijk.) B: New York (goed) (Dat zie je aan het Vrijheidsbeeld.) Vraag 20 (meerkeuzevraag) Naar welke gebeurtenis verwijzen de twee lichtbundels? A: naar the Twin Buildings (fout) B: naar the Twin Towers (goed) Laat de leerlingen vertellen en motiveren wat zij vinden van deze moderne interpretatie van een herdenkingsmonument (in tegenstelling tot traditionele materialen als brons, hout, marmer, steen, staal, aluminium). Welk gevoel roept het bij je op? Heb je destijds de tv-beelden gezien? Denk je dat dit monument helpt om de vrede te bewaren? Wat is het verschil in de vormgeving? EINDE VAN DE QUIZ!

5 2.Oorlogsmonument voor kinderen Lees, na het kijken van de film, de volgende stellingen voor om een discussie op gang te brengen. Of laat een leerling argumenten vóór en een andere leerling argumenten tegen de stelling bedenken. Oorlogsmonumenten worden minder belangrijk als de oorlog langer geleden is. Als er niemand meer leeft die de oorlog zelf heeft meegemaakt mogen de monumenten worden afgebroken. Een oorlogsmonument is alleen nodig op 4 mei. Bekijk daarna de afbeelding onder het filmpje (klik erop om het te vergroten) en bespreek samen wie de jongste was in dit namenlijstje. Wie zijn er net zou oud als de kinderen in de klas? 3.Wat is herdenken? Lees de tekst voor op de website: Wat is herdenken? Vraag de kinderen waarom je herdenkt. Je mag iets of iemand niet vergeten omdat: het heel erg was en nooit meer mag gebeuren het heel verdrietig was: omdat er onschuldige mensen bij zijn gedood mensen heel moedig zijn geweest iemand grote veranderingen teweeg heeft gebracht iemand een goed of bijzonder leven heeft geleid Maak onderscheid tussen een herdenking en een viering. Bij een verjaardag wordt stilgestaan bij een geboortedag die wordt 'gevierd'. Op 5 mei wordt de bevrijding 'gevierd', maar op 4 mei worden de doden 'herdacht'. 4. Wat herdenk jij? Deel Werkblad 1 uit aan de leerlingen. Het is de bedoeling dat de leerlingen dit werkblad stil, voor zichzelf invullen. De leerlingen onderzoeken hoe zij zelf herdenken. Laat ze hun naam op het werkblad schrijven en neem ze na 10 minuten weer in. Vertel aan de klas: dat ze het werkblad aan het eind van les 3 weer terugkrijgen. Misschien willen ze dan wat antwoorden veranderen of aanvullen. dat ze in les 4, aan de hand van werkblad 1 aan de slag gaan met hun eigen herdenkingsmonument. Vertel de leerlingen dat ze een doos (bijvoorbeeld een schoenendoos) mee naar school moeten nemen. De doos moet groot genoeg zijn om een tussenschot in te plaatsen, zodat er vanaf twee kanten in gekeken kan worden. Het mogen ook twee kleine doosjes zijn die tegen elkaar aan geplakt kunnen worden. Deze doos hebben ze nodig in les 4.