Water in soorten vmbo-kgt34

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 05 december 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Water in soorten Vooraf Kennisbank Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Water in soorten Vooraf Leerdoelen Driekwart van de aarde is met water bedekt. Water genoeg, maar er is maar een klein deel geschikt voor menselijke consumptie. We kunnen de verschillende soorten water op verschillende manieren indelen. Met die soorten water kun je als afsluiting oefenen in een fotodomino. Aan het eind van deze opdracht kun je: aangeven hoeveel procent van de totale hoeveelheid water ongeveer uit zoet water bestaat. omschrijven waarom zout water ongeschikt is voor consumptie. omschrijven waar je brak water kunt vinden. uitleggen waarom grondwater geschikter is voor het maken van drinkwater dan oppervlaktewater. drie taken van de waterschappen noemen. omschrijven wat kwelwater is. omschrijven wat een aquifer is. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht speel je samen met een groep van vier leerlingen een fotodomino. Met het succesvol spelen van het dominospel laten jullie zien dat jullie de leerdoelen hebt behaald. Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Kennisbank Alleen Bestudeer de tekst over soorten water, drinkwater en waterschappen. Beantwoord de vragen. Stap 1 Stap 2 Alleen Alleen Bekijk de filmpjes over de zoutste zee ter wereld, over waterzuivering en de site van waterschappen. Lees de informatie over manieren waarop grondwater aan de oppervlakte komt. Stap 3 Alleen Bestudeer hoe grondwater nog meer voorkomt. Beantwoord de vragen. Stap 4 Alleen Maak de toets. Stap 5 4 klasgenoten Eindproduct: maak een fotodomino en speel dat met zijn vieren. Benodigdheden: Een set met dominostenen. Per groepje van vier leerlingen moet de set vier keer gekopieerd worden. Tijd: Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig. Pagina 2

4 AK_KGT34_Water_fotodomino.docx kn.nu/ww.fd14dce (docx, maken.wikiwijs.nl) Kennisbank Bestudeer de eerste drie pagina's van het volgende item uit de Kennisbank. KB: Waterverdeling Beantwoord de volgende vragen: 1. Hoeveel procent van de totale hoeveelheid water op aarde is ongeveer zoet water? 2. Waar vind je brak water? 3. Wat zijn de belangrijkste taken van een waterschap? Bespreek de antwoorden met een klasgenoot. Stap 1 Zout, zoet en brak water De zeeën en oceanen zijn de grootste Onder het wateroppervlak zie je een rots die met een dikke laag zout bedekt is. gebieden met zout water, maar het zoutst is de Dode Zee. Deze zee ligt op de grens van Israël en Jordanië. Het zoutgehalte in de Dode Zee ligt op 42 gram per liter water. Het water is zo zout dat er niets in kan leven. Bekijk het filmpje. Video: De Dode zee Pagina 3

5 Tegenover zout water staat zoet water: water dat minimale hoeveelheden zout bevat en drinkbaar is. Een van de grootste voorraden zoet water is het Baikalmeer in Rusland. Het grootste zoetwatergebied in Nederland is het IJsselmeer. Brak water zit tussen zoet en zout water in. Brak water komt voor op plaatsen waar zoet water en zeewater op elkaar stuiten, vaak bij riviermondingen. Het grootste brakwatergebied in Nederland is het Veerse Meer in Zeeland. Diverse planten (waaronder het lepelblad) en diersoorten (zoals de zeenaaktslak) zijn afhankelijk van brak water. De begrippen zoet water en drinkwater worden vaak door elkaar gebruikt, maar ze zijn niet helemaal hetzelfde. Drinkwater is water dat direct geschikt is voor menselijke consumptie. Aan het drinkwater in Nederland worden stoffen toegevoegd die bacteriën en virussen doden, zodat je er niet ziek van kunt worden. In de Nederlandse Drinkwaterwet staat dan ook: Drinkwater is een primair goed* en mag geen risico's opleveren voor de volksgezondheid. * Primaire goederen zijn goederen die voorzien in de eerste levensbehoeften van de mens, zoals water, voedsel en de lucht die wij inademen. Bekijk het filmpje over waterzuivering. Video: Waterzuivering Waterschappen De waterschappen zorgen voor het beheer van het water in Nederland. Bekijk op de website van de waterschappen de intro. Lees de teksten goed en bekijk de foto's. Site: Vragen 1. In het filmpje De Dode Zee wordt gezegd dat deze bijzonder is om drie redenen. De eerste is uiteraard omdat het de zoutste zee van de wereld is, maar wat zijn de andere twee redenen? 2. Als het water uit de zee verdampt en er uit de waterdamp regen ontstaat, bestaat die regen alleen uit zoet water. Hoe kan dat? 3. Waarom is de naam zoet water eigenlijk geen goede naam? 4. Bekijk het filmpje over de waterzuivering nog eens. Welke drie stappen moet een waterzuiveringsbedrijf zetten om van grondwater of oppervlaktewater drinkwater te maken? 5. Wat zijn de drie belangrijkste taken van de waterschappen in Nederland? Stap 2 Kwelwater Grondwater zit meestal in de grond, maar soms komt het vanzelf aan de oppervlakte. Zo'n plek heet een kwel en het water daarin heet kwelwater. Een kwel heeft vaak een bijzondere waterkwaliteit. Vooral diepe kwelstromen die eeuwenlang door de bodem hebben gestroomd, zijn zuurstof- en voedselarm en vaak kalk- en ijzerhoudend. Dit leidt tot bijzondere plantengroei, zoals de waterviolier. Pagina 4

6 Bronnen Kwelwater kan ook bronnen vormen. Een heel bekende bron is de Donaubron bij Donauschingen in Duitsland. Daar ontspringt de rivier de Donau die eindigt in de Zwarte Zee bij Roemenië, bijna kilometer verder. Als het grondwater niet spontaan naar boven komt, kun je een waterput slaan. Daarin kan het grondwater naar boven komen. Sinds de steentijd maken mensen al waterputten maar in het rijke westen kom je ze niet meer zo vaak tegen. In ontwikkelingslanden zijn ze echter onmisbaar. Bijzondere bronnen die je in Nederland niet tegenkomt zijn oases. Een oase is een plek in de woestijn waar grondwater aan de oppervlakte komt. Oases waren ooit bloeiende handelscentra. Het waren bijzondere plekken in de droge woestijn waar mensen verzamelden omdat er water was. Sinds een jaar of vijftig gaat het slechter met de oases. Daar zijn verschillende redenen voor: het klimaat verslechtert, door bevolkingsgroei wordt de druk op de oases steeds groter en door een plantenziekte wordt de dadelpalm aangetast, de boom die zo typerend is voor de oase. Het gevolg is een oprukkende verwoestijning. Vragen 1. Waarom zien we bijna geen waterputten in het rijke Westen, maar wel in ontwikkelingslanden? 2. Waarom zijn er geen oases in Nederland? Stap 3 Aquifer en fossiel water Bijzonder is de aquifer (van de Latijnse woorden voor water en dragen). Een aquifer is een laag met water tussen twee andere lagen onder de grond, een natuurlijk ondergronds waterreservoir. Op de tekening zie je twee soorten aquifers, de onbegrensde en de begrensde aquifer. Een onbegrensde aquifer heeft op een bepaald punt een opening naar buiten (aquiferoase). Een begrensde aquifer is opgesloten onder een weinig poreuze laag. Een aquifer kan duizenden jaren oud zijn. Onder de woestijnen van Libië, Saudi-Arabië en Australië vind je nu enorme aquifers uit de tijd dat deze gebieden veel vochtiger waren dan nu. Het water in die oude aquifers noemen we fossiel water. Aquifers worden wel aangeboord om het water naar boven te halen. Dat gebeurt bijvoorbeeld in Libië bij het Great Man-Made River Project. Pak je atlas maar (Grote Bosatlas, editie 54, kaarten 125E en 147F). Je ziet daar dat het Great Man-Made River Project ondermeer gevoed wordt met fossiel water uit de Nubische aquifer, water van wel jaar oud dat honderden meter onder de oppervlakte ligt. Libië wil het fossiele water gebruiken voor het telen van gewassen als tarwe, haver, graan en gerst, maar ook voor producten als druiven. Deze gewassen en producten worden nu ingevoerd. Pagina 5

7 Een aquifer wordt niet of zeer langzaam aangevuld. Gebruik je fossiel water uit een aquifer, dan raakt het op. Niemand weet hoe lang het zal duren voordat de Nubische watervoorraad op is. Vragen 1. Hoe wordt het grondwater in een aquifer aangevuld? Geldt dat voor alle aquifers? 2. Stelling: Het is niet erg als fossiel water opraakt. Kun je hier een argument voor en een argument tegen geven? Stap 4 Extra opgaven Water Water in soorten Water in soorten maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ van 5 Voor het maken van drinkwater is grondwater geschikter dan oppervlaktewater. Waarom? a. Grondwater is makkelijker te winnen dan oppervlaktewater. a. Er is meer grondwater dan oppervlaktewater. a. Grondwater is schoner dan oppervlaktewater. a. Grondwater is zoet water, oppervlaktewater is zout water. 2 van 5 In de tabel staan enkele gegevens over de verdeling van water op aarde. Plaats In % van al het water In % van al het zoet water Oceanen 95,5% 0% IJskappen 2,05% 68,7% Grondwater 0,68% 30,15% Meren 0,01% 0,26% Pagina 6

8 Zijn de volgende stellingen waar of niet waar? I Het meeste water bevindt zich in de ijskappen. II Het water in meren is veelal zoet water. a. I en II zijn beide waar a. I is waar, II is niet waar a. I is niet waar, II is waar a. I en II zijn beide niet waar 3 van 5 Oppervlaktewater sijpelt langzaam door de bodemlagen en wordt uiteindelijk grondwater. Wat voor effect hebben de verschillende grondlagen op het sijpelende water? 4 van 5 Welke van de onderstaande taken behoren tot de taken van de waterschappen? Meerdere antwoorden mogelijk. a. Zorgen voor schoon oppervlakte water. a. Zorgen voor veilig water. a. Zorgen voor voldoende water. a. Zorgen voor het zuiveren van water. 5 van 5 Lees de twee omschrijvingen. Wat wordt omschreven? 1 Oorspronkelijk grondwater dat onder druk aan de oppervlakte is gekomen. 2 Een ondergronds waterreservoir a. 1 = kwelwater, 2 = oase a. 1 = kwelwater, 2 = aquifer a. 1 = brak water, 2 = oase a. 1 = brak water, 2 = aquifer Stap 5 Pagina 7

9 Fotodomino Het eindproduct is het spelen van een fotodomino. Het spel speel je in een groepje van vier leerlingen. Om het spel te kunnen spelen heb je vier sets dominostenen nodig. Download de dominostenen en zorg voor vier sets. Knip de dominostenen uit en leg de 48 dominostukken omgekeerd op tafel. Om te beginnen trekt iedereen vier dominostenen. Je ziet dat een dominostuk uit een foto en een begrip bestaat. Degene die (het eerst) de steen met de foto kwelwater en het begrip oase heeft, mag beginnen. Als niemand die steen heeft, krijgt iedereen een extra steen net zo lang tot iemand mag beginnen. Degene rechts van degene die het eerste steen heeft gelegd, is als tweede aan de beurt. Als hij een dominosteen heeft met als begrip kwelwater of een dominosteen met de foto oase dan kan hij die steen leggen. Heeft hij die niet dan is zijn rechter buurman aan de beurt, enzovoort. Als niemand een steen kan leggen, krijgt iedereen een extra steen. Het spel eindigt als één iemand geen dominostenen meer heeft. Degene die zijn laatste dominosteen heeft gelegd is de winnaar. Beoordeling Laat de antwoorden op de vragen bij Stap 1, 2 en 3 aan je docent zien. Zorg ervoor dat er geen taalfouten in je werk zitten. Pagina 8

10 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 05 december 2017 om 14:20 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Leerinhoud en ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden arrangeerbaar, leerlijn, rearrangeerbare, rerrangeerbare Gebruikte Wikiwijs Arrangementen VO-, content. (z.d.). Extra opgaven vmbo-kgt34. mbo_kgt34 Pagina 9