- Examen MAVO-C. "i) ..r:::: r::::

Transcriptie

1 - Examen MVO-C Cl) "::::J r:::: "i)..r:::: CJ 0 Middelbaar lgemeen Voortgezet Onderwijs 19 Tijdvak 1 insdag 22 mei uur 90 it examen bestaat voor RL-kandidaten uit 48 vragen en voor CM-kandidaten uit 47 vragen. e vragen 1 tot en met 41 moeten door alle kandidaten gemaakt worden. aarnaast maken RL-kandidaten de vragen RL42 tot en met RL48 en de CM-kandidaten de vragen CM42 tot en met CM47. ls bij een open vraag een verklaring, uitleg of berekening vereist is, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt. Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. ls er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld. egin

2 ij de beantwoording van alle vragen mag van onderstaande gegevens gebruik worden gemaakt. gegevens Periodiek systeem, de eerste 20 elementen Groep Periode e 2 Li e N 0 F Ne 3 Na Mg l si p s Cl r 4 K a fgeronde relatieve atoommassa's Oplosbaarheid van zouten in water Element Relatieve (alfabetish) atoommassa l O- l- a2+ u2+ s g K+ Mg2+ s g Na+ r- N03- o32- so42- s s s g s g g = goed oplosbaar m = matig oplosbaar s = sleht oplosbaar 2 Leesverder

3 - 2 J Vragen voor alle kandidaten Marjan doet wat proefjes met zeewater. Zij shept wat zeewater in een emmer. et zeewater is troebel en enigszins groen gekleurd. Zij legt een theedoek over een afwasteil en shenkt het zeewater op de theedoek. Op de theedoek blijft een gr.oe.ne. vaste stof ahter, terwijl een heldere kleurloze vloeistof in de afwasteil druppelt. Marjan shraapt wat van de groene vaste stof van de theedoek, doet dit in een pan en zet de pan op een elektrishe kookplaat. Tijdens het verhitten komt er een stinkende walm uit de pan. Na enige tijd zit er alleen nog een zwarte vaste stof in de pan. Ze laat de afwasteil met de kleurloze vloeistof enige dagen op het aanreht staan. e vloeistof is dan verdwenen en er is een witte vaste stof overgebleven. n bovenstaand verhaal zijn enkele proessen opgetreden. n de vragen 1 tot en met 3 wordt gevraagd welk van de onderstaande proessen heeft plaatsgevonden: destillatie filtratie indamping ontleding Welk van deze proessen is opgetreden in regel 3-5? Welk van deze proessen is opgetreden in regel 8-9? Welk van deze proessen is opgetreden in regel 10-11? Welke van de stoffen kalium en kwik is een metaal? zowel kalium als kwik alleen kalium alleen kwik geen van beide Petra en Nel willen het massagetal van een atoom berekenen. Petra zegt: "et massagetal van een atoom is de som van het aantal neutronen en het aantal protonen." Nel zegt: "et massagetal is de som van het aantal elektronen, het aantal neutronen en het aantal protonen." Wie van beiden heeft gelijk? alleen Petra alleen Nel geen van beiden Welke deeltjes in een atoom zijn ongeladen? elektronen neutronen protonen Een bepaald ion is negatief geladen. et aantal elektronen in dit ion is kleiner dan het aantal protonen. gelijk aan het aantal protonen. groter dan het aantal protonen. e elementen strontium en radium staan beide in groep 2 van het periodiek systeem. ekijk de volgende beweringen over deze elementen: 1 Een strontiumion en een radiumion hebben dezelfde lading. 2 Een strontiumion en een radiumion hebben evenveel elektronen. Welke van deze beweringen is juist? zowel 1 als 2 alleen 1 alleen 2 geen van beide 3 Leesverder

4 9 ij welke van de stoffen tetrahloormethaan, CC1 4, en koperhloride, CuC 2, zijn atoombindingen aanwezig? zowel bij tetrahloormethaan als bij koperhloride alleen bij tetrahloormethaan alleen bij koperhloride o bij geen van beide stoffen E F Wat is het symbool van het element zilver? g r u z Zi Zn Uit welke molekulen bestaat waterdamp? 2 molekulen 2 0 molekulen 2 molekulen en 0 2 molekulen Welke lading heeft het positieve ion in Cd(N0) 2? Wat is de naam van het zout met de formule FeS? ijzer()sulfide ijzer()sulfide ijzer()sulfide Op een fles staat de formule C 2 4 Cl 2 Jan zegt: "e naam van deze stof is 1,1-dihloorethaan." Piet zegt: "e naam van deze stof is,2-dihloorethaan." 14 Wie van beiden kan gelijk hebben? zowel Jan als Piet alleen Jan alleen Piet o geen van beiden ieronder staan de formules van twee organishe verbindingen: 1 C C 3 6 Cl 2 15 Welke van deze verbindingen is onverzadigd? zowel verbinding 1 als verbinding 2 alleen verbinding alleen verbinding 2 o geen van beide verbindingen 4 Leesverder

5 n figuur 1 is de strutuurformule van een stof getekend. figuur C- ; -C-C-C-C- 16 E 17 E F Wat is de naam van deze stof? 1, 1-dimethylpropaan 3,3-dimethy1propaan 2-methylbutaan 3-methylbutaan pentaan oeveel waterstofatomen bevat een molekuul 1,1,2-trihloorpropaan? ekijk onderstaande onvolledige reatievergelijking: Om de vergelijking kloppend te maken, moeten alleen voor N 3 en N 4 C1 getallen ingevuld worden. 18 Welk getal staat voor N 3 als de vergelijking kloppend is gemaakt? E 5 F 6 n een brander wordt aardgas verbrand met een gele vlam. n de vlam wordt een reageerbuis gehouden. e buis wordt aan de buitenkant zwart. 19 Wordt het aardgas volledig of onvolledig verbrand en is de formule van de zwarte stof C, CO ofc0 2? e verbranding van het aardgas is volledig. volledig. o volledig. o 2 onvolledig. E onvolledig. o F onvolledig. C0 2 e formule van de zwarte stof is Een oplossing bevat arbonaationen. eleen wil deze ionen uit de oplossing verwijderen. 20 it kan zij doen door het toevoegen van een oplossing van kaliumsulfaat natriumhloride. magnesiumbromide. 5 Leesverder

6 Mirjam heeft een oplossing van een koperzout. Om uit te zoeken welk koperzout in de oplossing zit, voegt ze een oplossing van bariumnitraat toe. Er ontstaat een neerslag. Welk koperzout kan in de oplossinezeten hebben? koperhloride kopernitraat kopersulfaat Waterstofhloride is een sterk zuur. Men leidt een hoeveelheid waterstofhloride in water. Welke deeltjes, naast watermolekulen, bevat de ontstane oplossing? alleen waterstofhloridemolekulen alleen waterstofionen en hloride-ionen waterstofhloridemolekulen, waterstofionen en hloride-ionen. an een oplossing van Na 2 C0 3 wordt een oplossing van Cl toegevoegd. Er vindt een reatie plaats waarbij een gas ontstaat. Welk gas ontstaat bij deze reatie? Cl 2 o ekijk onderstaande reatievergelijking: Welk deeltje staat bij deze reatie elektronen af? Sn4+ Pb Sn2+ Pb2+ ekijk de volgende beweringen: 1 Vast suiker geleidt de elektrishe stroom goed. 2 Een oplossing van suiker geleidt de elektrishe stroom goed. Welke van deze beweringen is juist? zowel 1 als 2 alleen 1 alleen 2 geen van beide Gonny voert de volgende proef uit. Ze mengt wat aluminium en jood met elkaar. Er is geen verandering waar te nemen. Gonny voegt aan het mengsel een druppel water toe. Er treedt een heftige reatie op. ij de reatie ontstaat alleen aluminiumjodide. Welke van de genoemde stoffen werkt bij deze proef als katalysator? aluminium aluminiumjodide jood water e volgende regels staan in het verslag van een proef. "Nadat we het gas hadden opgevangen in een reageerbuis, hielden we de reageerbuis bij de vlam van een brander. We hoorden toen een plof." Welk van de onderstaande gassen werd in de buis opgevangen? koolstofdioxide stikstof waterstof zuurstof Geef de formule van salpeterzuur. 6 Leesverder

7 29 o Geef de formule van ammoniak. 30 o Geef de formule van aluminiumsulfaat n figuur 2 is de strutuurformule van een stof gegeven. figuur2 =-- Men laat deze stof reageren met broom. 31 o Geef de strutuurformule van de stof die dan ontstaat. n figuur 3 is de strutuurformule van een stof gegeven. tiguur3 Cl -C-C-C-C-C- 32 o Geef de strutuurformules van twee isomeren van deze stof. ieronder is de reatievergelijking van een proes onvolledig weergegeven: oor op de puntjes de juiste formule in te vullen, wordt de vergelijking kloppend. 33 o Geef de formule die op de puntjes ingevuld moet worden. 34 o Neem onderstaande vergelijking over en maak deze kloppend. Na + p _. Na+ + O- + 2 ij de reatie van aluminium en zuurstof ontstaat aluminiumoxide, l o Geef de vergelijking van deze reatie. 36 o ereken het massaperentage zuurstof in l Piet wil vruhtenwijn maken. ij vult een fles met vruhtesap, water en gist. oor vergisting van de gluose uit de vruhten moet ethanol (alohol) ontstaan. ij de vergisting ontstaat ook een gas. 37 o Geef de naam van dat gas. Emiel heeft een oplossing van kaliumhydroxide. ij voegt juist zoveel van een oplossing van zwavelzuur toe, dat alle O- ionen gereageerd hebben met de + ionen. Na afloop van de reatie dampt Emiel het verkregen mengsel in. Er blijft een witte vaste stof over. 38 o Geef de naam van deze stof. 7 Leesverder

8 ij de reatie tussen aliumarbonaat en zoutzuur ontstaat een gas. Je moet dit gas door kalkwater leiden. Om daarvoor een opstelling te maken, kun je een keuze maken uit de onderdelen die zijn afgebeeld in figuur 4. kurken met één en met twee gaten 11 reageerbuis met aliumarbonaat en zoutzuur reageerbuis met kalkwater korte en lange buisjes slang 39 o Teken de opstelling waarmee je deze proef kunt uitvoeren. Maak daarbij gebruik van onderdelen die zijn afgebeeld in figuur 4. (Je hoeft niet elk getekend onderdeel te gebruiken.) enzine is een mengsel van koolwaterstoffen. n een benzinemotor wordt de benzine gemengd met luht, waarna verbranding plaatsvindt. et gas dat uit de uitlaat komt, bevat stoffen die de luht verontreinigen, zoals koolstofmono-oxide en stikstofoxiden. 40 o Geef een verklaring voor het ontstaan van koolstofmono-oxide bij de verbranding van benzine. 8 Leesverder

9 tekst ieronder staat een gedeelte uit de uitgave 'e auto met katalysator' van het ministerie van Volksgezondheid: oe werkt zo'n katalysator e werking van een katalysator is moeilijk in een paar woorden uit te leggen. etkomt erop neerdat de verbrandingsgassen een nabehandeling ondergaan, waardoor shadelijke gassen worden omgezet in onshadelijke gassen. n figuur 5 is één van de reaties die in de katalysator optreedt shematish weergegeven. figuur 5 Gassen vóór behandeling: stikstofdioxide (N02l Werking katalysator stikstof (N2) 41 o Geef de vergelijking van de reatie die in figuur 5 shematish is weergegeven. 9 Leesverder

10 Vragen voor RL-kandidaten RL-kandidaten zijn kandidaten opgeleid volgens het gewone examenprogramma gebaseerd op het Rijksleerplan. RL 42 o oeveel elektronen heeft een atoom Ne in zijn buitenste shil? ij de reatie van ethanol met een bepaald alkaanzuur ontstaat een ester met de volgende strutuurformule (figuur 6): liguur 6 0 t;i t;i -C-0-C-C- RL 43 o Geef de naam van het alkaanzuur dat bij deze reatie is gebruikt. Trihloormethaan, CC1 3, reageert met hloor onder invloed van zonliht. Er ontstaat een mengsel van tetrahloormethaan, CC 4, en nog een andere stof. RL 44 o Geef de formule van die andere stof. RL 45 o ereken van etheen de dampdihtheid ten opzihte van waterstof. ieronder is de reatievergelijking van de volledige verbranding van C gedeeltelijk weergegeven: RL 46 oeveel mol zuurstof is nodig voor de volledige verbranding van 1 mol C ? 1 mol 2 mol 3 mol 4 mol E 5 mol F 6 mol e vergelijking voor de verbranding van CO is: 2 o C0 2 L 47 E oeveel dm 3 C0 2 ontstaat bij de verbranding van 1,0 dm3 CO (alle gasvolumes gemeten bij dezelfde temperatuur en druk)? 0,5 dm 3 1,0 dm3 1,5 dm3 2,0 dm 3 2,5 dm3 RL 48 Oplossing 1 bevat 0,1 mol a(o) 2 Oplossing 2 bevat 0,2 mol NaO. Welke oplossing bevat de meeste O- ionen? oplossing oplossing 2 beide oplossingen bevatten evenveel O- ionen 10 Leesverder

11 - Vra gen voor CM-kandidaten CM-kandidaten zijn kandidaten opgeleid volgens het experimentele programma van de voormalige Commissie Modernisering Leerplan Sheikunde. Sulfiet reageert met broomwater. et broomwater ontkleurt als er voldoende sulfiet mee heeft gereageerd. Je kunt van deze ontkleurinebruik maken om via een titratie het sulfietgehalte van wijn te bepalen. Elly wil het sulfietgehalte van witte wijn bepalen. aartoe titreert ze 100,0 ml witte wijn met broomwater. Zij weet dat 20,00 mg sulfiet reageert met preies 15,00 ml broomwater. n figuur 8 zijn de buretstanden weergegeven zoals Elly die vóór en nà de titratie heeft gezien. figuur 8 voor na :-17 r18 t 19 20! 21 < "-22 f-23!' 24 t25 '-21> [27,.. "k-28 ; 29,. j? \ CM 42 0 CM 43 0 figuur 7 ereken hoeveel mi broomwater Elly nodig had voor l 00,0 ml wijn. ereken hoeveel mg sulfiet l 00,0 mi wijn bevat. r C=C CM 44 0 e stof waarvan de strutuurformule gegeven is in figuur 7 kan polymeriseren. Teken een stukje van het polymeermolekuul dat dan ontstaat. it stukje moet minstens 6 koolstofatomen bevatten. 11 Leesverder

12 CM 45 ekijk onderstaande beweringen: 1 Voor het wassen met hard water is meer natuurlijke zeep nodig dan voor het wassen met zaht water. 2 Wanneer een oplossing van een natuurlijke zeep aan hard water wordt toegevoegd, ontstaat een troebeling. Welke van deze beweringen is juist? zowel 1 als 2 alleen 1 alleen 2 geen van beide CM 46 Janet en Lenny willen beide de hoeveelheid azijnzuur in een fles keukenazijn bepalen door titratie met natronloog. Janet haalt t mi azijn uit de fles, doet dit in een erlenmeyer, voegt een indiator toe en titreert. Voor de titratie blijkt Janet 5 mi nodig te hebben. Lenny voert dezelfde handelingen uit als Janet, maar doet ook nog eens 10 mi water in de èrlenmeyer alvorens te titreren met natronloog uit dezelfde voorraadfles. Lenny heeft voor de titratie minder dan 5 mi natronloog nodig. ook 5 mi natronloog nodig. meer dan 5 ml natronloog nodig. e vergelijking van de reatie van zink met zoutzuur is: Tijdens de reatie van zink met zoutzuur meet men de onentratie van de + ionen. et verband tussen de gemeten onentraties en de tijd wordt weergegeven in een diagram. M 47 Welk van de diagrammen in figuur 9 zal juist zijn? figuur 9 onentratie + t onentratie + t -tijd -tijd onentratie + t onentratie + t -tijd -tijd mrw 12