NIEUWSBRIEF. Onderzoek archeologisch veld in Abtwoudse bos. Archeologische schatten in Delft? februari/maart 2010

Transcriptie

1 NIEUWSBRIEF februari/maart 2010 Onderzoek archeologisch veld in Abtwoudse bos Archeologische schatten in Delft? In het Abtwoudse Bos liggen mogelijk waardevolle archeologische resten. Om te onderzoeken of dat echt zo is, zal een stukje grond worden afgegraven. Er worden dan foto s genomen om te kunnen vaststellen of het inderdaad belangrijke vondsten zijn. In deze nieuwsbrief vindt u de achtergronden van het vooronderzoek, de mogelijke vondsten, de planning van de activiteiten en de plattegrond van het gebied waar het plaats zal vinden. Voor plattegrond en planning zie pagina 8 en 12. De energievoorziening in de Randstad vraagt om meer capaciteit. Daar zijn nieuwe hoogspanningsverbindingen voor nodig. Onder de naam Randstad 380 kv wordt dit gerealiseerd. Lees verder op pagina 2 en 3. Jean Paul Bakx van Erfgoed Delft legt uit wat er onder de grond zou kunnen zitten in het Abtwoudse Bos. Hij hoopt op graven uit de Romeinse tijd. Lees verder op pagina 6 en 7. EN VERDER: Gedeputeerde Van Engelshoven-Huls, Zuid-Holland, over archeologische schatten op pagina 11

2 TRACKS voorwoord In februari/maart starten we in het Abtwoudse Bos met de werkzaamheden die noodzakelijk zijn voor het archeologisch veldonderzoek. Er is een kans dat er in dit gebied resten te vinden zijn uit de Romeinse tijd. De bodemprocedure bij de Raad van State met betrekking tot het Rijksinpassingsplan over de aanleg van de nieuwe hoogspannningsverbinding Randstad 380 kv is nog niet afgerond. TenneT heeft echter van de rechter wel toestemming gekregen om enkele voorbereidende werkzaamheden op eigen risico uit te voeren. We starten nu al, omdat we er rekening mee houden dat er waardevolle vondsten gedaan kunnen worden. En als dat het geval is heeft de provincie Zuid Holland meer tijd nodig om de vondsten te bewaren of te archiveren. Als u binnenkort de graafmachines en de archeologen aan het werk ziet, gaat het dus om archeologisch veldonderzoek. Voor de overige werkzaamheden zal TenneT niet voor september 2010 (het einde van het broedseizoen) beginnen met de feitelijke bouw- en aanlegwerkzaamheden aan het bovengrondse- en/of het ondergrondse tracé van de 380 kv-verbinding. Naar verwachting is er dan ook een uitspraak van de Raad van State in het kader van de bodemprocedure. In deze nieuwsbrief kunt u de achtergronden van het archeologisch veldonderzoek lezen en vindt u een plattegrond waar alle activiteiten duidelijk op staan. Heeft u toch nog vragen, bel dan gerust het informatienummer: Isidoor Hermans Projectmanager Randstad 380 kv 2 Randstad 380 kv februari/maart 2010 wie: TenneT heeft een complexe taak vergunningen: verbinding Wateringen-Zoetermeer TenneT heeft als taak de veiligheid, capaciteit en de leveringszekerheid van ons elektriciteitsnet te waarborgen, nu en in de toekomst. Het licht moet immers blijven branden, 7 dagen per week, 24 uur per dag. De elektriciteit die hiervoor nodig is, wordt vervoerd via het hoogspanningsnet. Op diverse plaatsen in het land, is dit net echter niet meer toegerust voor de toekomstige vraag en aangeboden productiecapaciteit. Om de komende 50 jaar de continuïteit van elektriciteit te kunnen blijven garanderen, wordt daarom nu geïnvesteerd in een up to date hoogspanningsnet. In dat kader wordt ook het project Randstad 380 kv gerealiseerd. De Minister van Economische Zaken is de projectminister voor dit project en verantwoordelijk voor de besluitvorming. TenneT, als initiatiefnemer, doet de onderzoeken en maakt de ontwerpen die hiervoor nodig zijn. Samen met EZ voert ze deze complexe taak zo transparant mogelijk uit. TenneT hecht daarom veel waarde aan overleg, zodat begrip ontstaat voor de diverse noodzakelijke stappen bij de aanleg van een nieuw hoogspanningsnet. Op 5 februari heeft elektriciteitstransporteur TenneT een aantal extra vergunningen aangevraagd bij de gemeenten Midden-Delfland, Delft en Pijnacker-Nootdorp, Prorail en het Hoogheemraadschap Delfland. Een deel van de aanvragen heeft betrekking op een wijziging van de eerder verleende vergunningen, en in een aantal gevallen is een nieuwe vergunning aangevraagd. De aanvullende vergunningsaanvragen zijn grotendeels ontstaan doordat de details van de uitvoering nu uitgewerkt worden. Het gaat onder meer om een haspelopstelplaats, tijdelijke bouwketen, een aantal werkwegen en het verwijderen van enkele bomen. Ook wordt verzocht om waarom: Zekerheid tot 2030 Het project Randstad 380 kv is nodig om te kunnen voldoen aan de grotere vraag naar elektriciteit. Het hoogspanningsnet wordt steeds zwaarder belast, met name in de Randstad. Hoogspanning wordt gebruikt voor het transport van grote hoeveelheden elektriciteit. Er zijn hoogspanningsverbindingen van 380, 150 en 110 kv. Net als het wegennet, bestaat het hoogspanningsnet uit snelwegen en kleinere wegen, met op- en afritten. De snelwegen zijn de 380 kv verbindingen. Die kunnen 380 kilovolt ( volt) tegelijk vervoeren, en dat is heel veel. Om klaar te zijn voor de hoeveelheid energie die nodig is in de toekomst, is er in de Randstad een ring structuur van 380 kv gewenst. Het nieuwe traject moet samen met al bestaande hoogspanningsverbindingen twee ringen gaan vormen. De ringen worden Noord- en Zuidring genoemd. De nieuwe verbinding in de Noordring loopt van Bleiswijk naar Beverwijk en de Zuidring loopt tussen Wateringen en Zoetermeer. het verplaatsen van een aantal toegangswegen te wijzigen op verzoek van de grondeigenaren. De bouwvergunning voor de opstijgpunten dient aangepast te worden, met name omdat voor het monitoringsonderzoek naar het ondergrondse gedeelte van de kabel spanningstransformatoren geplaatst zullen worden. Deze dienen als meetapparatuur voor de monitoringsstudie. Naar verwachting zullen de ontwerpbesluiten medio april ter inzage worden gelegd. Op dat moment zal een aantal inloopavonden worden georganiseerd waar u informatie kunt krijgen over de inhoud van de ontwerpbesluiten en de werkzaamheden die nodig zijn voor de realisatie van de verbinding. wat: Vijfentachtig kilometer nieuwe verbinding hoe: 85 kilometer over en onder de grond van iemand anders De leidingen die dicht bij energiecentrales liggen, transporteren 380 kilovolt. Via verdeelstations wordt het voltage steeds verder naar beneden gebracht naar uiteindelijk 230 volt (laagspanning). Hiervoor zijn ook nieuwe transformatiestations nodig, zoals bij Bleiswijk en Wateringen. Het verdeelstation Bleiswijk vormt straks de schakel tussen de Noordring en de Zuidring van de nieuwe 380 kvverbinding. Bovengrondse verbindingen hebben vanwege het beheer van het elektriciteitsnet de voorkeur. In de Zuidring moet over 20 kilometer een nieuwe 380 kv verbinding worden gemaakt, in de Noordring over 65 kilometer. Het grootste deel hiervan is bovengronds. Bij natuurgebieden, en bijvoorbeeld waterkruisingen is er voor gekozen de nieuwe verbinding ondergronds aan te leggen. Een deel van het nieuwe traject zal dan ook bestaan uit bekabeling onder de grond, in totaal is dit in de Noord- en Zuidring samen 20 kilometer. Langer vindt TenneT op dit moment niet verantwoord. Om het tracé van de Noordring en Zuidring vast te stellen, is een lang en ingewikkeld voorbereidingstraject gevolgd. Het nieuwe tracé sluit zoveel mogelijk aan bij de bestaande hoogspanningsverbindingen van 150 kv in de Randstad. De 150 kv-lijnen komen samen met de 380 kv-lijnen op nieuwe masten. Was er geen 150 kv-tracé op bepaalde stukken, dan is gekeken naar het beste alternatief: aansluiting bij de infrastructuur (bijvoorbeeld snelwegen en spoorlijnen), maar ook naar milieueffecten, technische uitvoerbaarheid, realisatietijd en kosten. Bij alle stappen moet TenneT over of door de grond van een particulier, bedrijf of organisatie. Dat betekent vooral veel overleg met betrokken partijen. Met als uiteindelijk doel dat het optimale tracé kan worden gekozen en aangelegd. Om dit te vereenvoudigen is de Rijkscoördinatieregeling ingevoerd. Dit is een model waarbij het ministerie van Economische Zaken regisseur en coördinator is en namens alle betrokken overheden onderhandelt. Het streven hierbij is om het democratisch proces intact te laten. Randstad 380 kv februari/maart

3 RANDSTAD 380 kv Caroline van Dalen, projectleider Randstad 380 kv bij Economische Zaken Overleggen en knopen doorhakken, dat is wat we doen Is de magneetstraling van de nieuwe hoogspanningsmasten ongezond? Waarom loopt de verbinding in onze gemeente bovengronds en in bij de gemeente hiernaast ondergronds? Het ministerie van Economische Zaken gaat over de besluitvorming rondom Randstad 380 kv. Dat betekent vooral heel veel vragen beantwoorden en praten met bestuurders en bewoners. Maar natuurlijk moeten er ook knopen worden doorgehakt. Caroline van Dalen, projectleider Randstad 380 kv bij het ministerie van Economische Zaken, vindt het heel belangrijk dat iedereen zijn zegje kan doen. Vanaf het begin hebben we gepraat met bestuurders op regionaal niveau. Daarbij hebben we natuurlijk ook geluisterd en hier en daar zijn we mensen tegemoet gekomen. Het zou natuurlijk fijn zijn als je iedereen tevreden kon stellen. Maar je zit nou eenmaal met een tracé: de ene gemeente wil dat de verbinding hier loopt, de andere gemeente wil weer dat ie daar loopt, maar het moet wel op elkaar aansluiten. Daarom neemt de minister uiteindelijk een beslissing. Noodzakelijk Dat er een nieuwe hoogspanningsverbinding in de Randstad moet komen, stond vast. De nieuwe verbinding is erg noodzakelijk om de Randstad van voldoende betrouwbare energie te voorzien, legt Caroline uit. Het verbruik van elektriciteit neemt nog steeds toe. Ondanks de crisis wordt ook in de toekomst verwacht dat er meer elektriciteit wordt verbruikt. Dat komt bijvoorbeeld door allerlei apparatuur die we gebruiken. Ook de vraag naar energietransport neemt toe. Tussen Nederland en Groot-Brittannië wordt de BritNed-kabel aangelegd. Die elektriciteit moet ergens worden afgevoerd. Dat geldt ook voor de elektriciteit van de tuinders in het Westland. Daarnaast zijn er plannen voor het bouwen van centrales op de Maasvlakte. Al die elektriciteit moet ergens naartoe. Minister De verbinding wordt in een ringvorm aangelegd. Die moet ervoor zorgen dat als de stroom uitvalt, er via de andere kant van de ring nog steeds elektriciteit wordt aangevoerd. Omdat het om zo n groot project gaat, valt het onder de rijkscoördinatieregeling. Dat betekent dat het aan het rijk is om dergelijke grote projecten te stroomlijnen en te versnellen. Daar wordt een minister verantwoordelijk voor gemaakt. In het geval van Randstad 380 kv is dat de minister van Economische Zaken, Maria van der Hoeven. Caroline: In de praktijk betekent dat heel wat. Gemeenten en provincies hebben natuurlijk een vaste manier van werken, en daar komt opeens het rijk doorheen fietsen. Maar voor gemeenten en provincies is het een lastige klus om beslissingen te nemen over zo n groot traject. Neem de Zuidring: die is twintig kilometer lang. Hij loopt door vijf gemeentes. Dat zijn ongeveer twintig bestemmingsplannen die moeten wor- den aangepast. Daarom wordt op rijksniveau besloten wat het beste tracé is voor het milieu, de leefomgeving en de kosten. Iedere gemeente wil bijvoorbeeld graag dat de verbinding ondergronds loopt. Het uitgangspunt van het Rijk is echter: bovengronds, tenzij Het is dan aan de minister om een afweging te maken. In de bouwfase is de rol van het ministerie van Economische Zaken niet zo groot meer. Hooguit wordt er, waar nodig, nog eens met bestuurders of bewonerscommissies gepraat. Het ministerie gaat over de besluitvorming, TenneT over de uitvoering. Soms lopen de activiteiten van EZ en TenneT parallel aan elkaar, in plaats van dat ze elkaar opvolgen. Zoals bij het archeologisch vooronderzoek in het Abtwoudse Bos. De procedures zijn nog niet afgerond, maar TenneT moet al starten met graven voor het vooronderzoek in de bodem om het proces niet te vertragen. Informatieborden Behalve met bepalen waar het tracé komt het liggen, houdt het ministerie zich ook bezig met de informatievoorziening van burgers. Daarvoor werden informatieavonden georganiseerd in Delft, Pijnacker-Nootdorp en Zoetermeer/ Bleiswijk. De opkomst was meestal hoog. In Delft kwamen ongeveer tweehonderd mensen op de informatieavond af. Voor Caroline en haar collega s was het organiseren van zulke avonden nieuw. Je ziet vaak dat er een podium staat waarop belangrijke mensen hun zegje doen en dat bewoners dan na afloop vragen mogen stellen, zegt ze. Dat wilden we niet. Wij hadden grote informatieborden neergezet. Er waren verschillende borden voor verschillende onderdelen: procedures, het tracé, gezondheid, de techniek. We wisten dat er veel mensen op gezondheid af zouden komen. Daar stonden mensen van VROM en Rivm om alle vragen te beantwoorden. Het is mijn ervaring dat als je één op één met iemand praat, dat mensen dan meer vragen. Ook voor Caroline zelf was het een leerzame ervaring. Op een informatieavond over de Noordring hadden we een tekening opgehangen van een zogenaamde open ontgraving, waarbij de kabels in een sleuf wordt gelegd. Achteraf bleek dat mensen dachten dat dat de eindsituatie was, met die kabels zo open in de grond. Die schrokken zich een hoedje. Wij hadden ons niet gerealiseerd dat ze dat zouden kunnen denken. Op Je ziet vaak dat er een podium staat waarop belangrijke mensen hun zegje doen en dat bewoners dan na afloop vragen mogen stellen, dat wilden we niet. latere avonden zijn we dan ook zo specifiek mogelijk geweest. Zo hebben we tekeningen laten maken van de magneetstraling rondom de hoogspanningsmasten, zodat mensen in een oogopslag konden zien tot hoe ver de straling doorliep. We proberen alle onduidelijkheid omtrent het project weg te nemen. 4 Randstad 380 kv februari/maart 2010 Randstad 380 kv februari/maart

4 BEST PRACTICE Jean Paul Bakx Op zoek naar greppels, graven en gerstekorrels Voordat TenneT het kabeltraject onder het Abtwoudsebos in Delft aanlegt, vindt er eerst een archeologisch onderzoek plaats. Projectleider Jean Paul Bakx van Erfgoed Delft legt uit wat er precies gaat gebeuren. In het gebied ter hoogte van het Abtwoudsebos, waar TenneT de Randstad 380 kv verbinding zal plaatsen, ligt een terrein met een hoge archeologische verwachting. Dat is uit eerder onderzoek in de omgeving gebleken. Wij doen onderzoek om te kijken wat er precies ligt. Het tracé komt te liggen in een sleuf van zo n zeven meter breed. Daarbinnen leggen wij proefsleuven aan van twee meter breed. We komen bij dit onderzoek niet buiten het tracé. Als er daadwerkelijk iets zit, dan moet dat door middel van een archeologische opgraving worden veiliggesteld. Wat verwacht je te vinden? Je kunt nooit precies weten wat er zit, maar de verwachting is dat er een gebied met Romeinse verkaveling en mogelijk een nederzettingsterrein onder de grond ligt. Verkaveling, het aanleggen van greppels en slootjes, werd gebruikt om de waterhuishouding te regelen. Mogelijk heeft het ook gediend als scheiding tussen land van verschillende eigenaren. Hoe komt het daar? Omdat de verkaveling zo grootschalig is, lijkt het te zijn aangelegd vanuit een grote organisatie, wellicht het Romeins gezag. Je zit hier in het gebied van de stam der Cananefaten. Er woonden boeren die weinig met de Romeinen uit de Méditerranée te maken hadden. Wie de verkaveling heeft aangelegd, is nog even de vraag. Misschien het leger, of de boeren, die dat voor hun landheer deden. We weten dat de Romeinse keizer Hadrianus het gebied in 121 of 122 na Christus heeft bezocht. Destijds zijn nieuwe wegen en mijlpalen aangelegd. Misschien komt een deel van de verkaveling ook uit die tijd. De discussie is nog volop gaande. Er is een dissertatie geschreven waarin wordt geopperd dat de verkaveling teruggaat op de gulden snede. De vraag is of dat ook echt zo is, en daar gaat dit onderzoek ook een rol in spelen. Daarnaast verwachten we een Romeins nederzettingterrein te vinden, of in ieder geval een deel van een Romeins erf. Men heeft er vee gehouden, dus we vinden er waarschijnlijk dierlijk botmateriaal, en daarnaast aardewerk in de vorm van scherven, en metaal, in de vorm van mantelspelden en sleutels. Geen Spaans galjoen? Dat zit er niet in. We graven niet in de buurt van een vroegere vaarweg. Van welke vondst zou je heel blij worden? Graven van de Cananefaten. We weten dat ze in die tijd de doden cremeerden, naar Romeins gebruik. Alleen vinden we nauwelijks graven terug! Waarschijnlijk zijn de resten niet diep genoeg begraven, maar er kan ook een andere verklaring voor zijn, bijvoorbeeld dat de oorspronkelijke bewoners een heel ander begravingsritueel hadden. Hoe ziet het vooronderzoek eruit? Als je bij het onderzoek staat, zie je alleen maar wat verkleuringen in de grond. Men heeft ooit een sloot gegraven, en die is in de loop der tijden dichtgeslibd of dichtgegooid. Daarboven heeft zich weer andere grond gevormd. We halen de bovenste laag eraf met een graafmachine. In de sleuf zien we verkleuringen, en dat zijn de opgevulde greppels. We nemen daar een dwarsdoorsnede van. Daarin kan dan bijvoorbeeld een scherfje of een stuk bot zitten. Door die vondsten kunnen we een datering geven aan het verkavelingssysteem. Uit het spoor nemen we een monster, en daarmee doen we zaden- en pollenonderzoek. Aan de hand van stuifmeelkorrels uit het monster maken we een reconstructie van het landschap. Uit de zaden, bijvoorbeeld gerstekorrels, kunnen we afleiden of er tussen die verkaveling akkerbouw heeft plaatsgevonden. Hoe lang gaat het duren? Het onderzoek zelf duurt een een dag of twee, drie maar voordat we beginnen vinden er wel Wat betekent: al graafwerkzaamheden plaats. Bewoners en recreanten zullen er geen last van ondervinden, want we graven niet door de paden heen. Aan het einde van de dag maken we de sleuven dicht, zodat niemand erin kan vallen. En wat gebeurt er daarna? Dat hangt af van wat we vinden. Als er iets interessants in de grond zit, zoals een graf, dan neemt de Provincie aan de hand van een door ons opgesteld selectieadvies een besluit over eventueel vervolgonderzoek. archeologische verwachting: De kans op een archeolo gische vondst proefsleuf: Geul in de grond voor archeologisch onderzoek nederzetting: Plaats waar een groep mensen zich vestigt Cananefaten: West-Germaanse stam die aan de Noordzeekust woonde dissertatie: Wetenschappelijk proefschrift gulden snede: De verdeling van een lijn in twee delen in een speciale verhouding begravingsritueel: Vaste manier om de doden te begraven selectieadvies: Advies over het behoud van een archeologische vondst 6 Randstad 380 kv februari/maart 2010 Randstad 380 kv februari/maart

5 Het Abtwoudse Bos In het Abtwoudse Bos liggen mogelijk waardevolle werkweg De weg waarover de archeologen met de auto de sleuf bereiken. Hiervoor worden zoveel mogelijk de bestaande paden gebruikt (in dit geval het voetpad dat wordt verstevigd met rijplaten). archeologische resten. Om te onderzoeken of dat echt zo is, zal een stukje grond worden afgegraven. Er worden dan foto s genomen om te kunnen vaststellen of het inderdaad belangrijke vondsten tracé boring De gele lijn geeft aan waar de sleuf gegraven wordt om de ondergrondse kabel te leggen. Het gele gedeelte wordt computergestuurd geboord. Onder het kanaal door (rechts) en onder een weg door (links). zijn. tijdelijke opslag grond De berg zand uit de sleuf. Dit gaat na het onderzoek weer terug de grond in. werkterrein Hier staat een bouwkeet waar de archeologen kunnen werken en eten. sleuvenplan De archeologen graven een gat van 2 meter breed en 90 cm diep (een proefsleuf) om te kijken of er waardevolle archeologische resten liggen. Hiervan maken ze een foto en maken dan het gat weer dicht. kadastrale grenzen van grond van diverse eigenaren. DEL00y-308 = Delft, kadastraal nummer 00y-308 (zo kun je de percelen opzoeken bij het kadaster). tracé open ontgraving De blauwe lijn geeft aan waar een open ontgraving komt. Hier wordt met graafmachines een gat van ongeveer 1.50 m diep gegraven voor de kabels. 8 Randstad 380 kv februari/maart 2010 Randstad 380 kv februari/maart

6 verslag ooggetuige Marcel Vermorken, projectmanager realisatie Randstad 380 kv, TenneT Graven naar archeologische schatten Martin van Engelshoven-Huls: Gedeputeerde Cultuur Zuid-Holland Onder onze voeten ligt een archief aan informatie over het verleden De provincie Zuid-Holland houdt toezicht op het archeologische onderzoek dat in opdracht van TenneT wordt uitgevoerd. Gedeputeerde Martin van Engelshoven Huls let erop dat alles volgens de regels verloopt, van de voorbereiding vooraf tot de rapportages achteraf. Binnenkort begint ten westen van de wijk Tanthof archeologisch vooronderzoek om te kijken of er waardevolle resten in de bodem liggen. Het is de eerste stap naar de aanleg van de nieuwe hoogspanningsverbinding, Randstad 380 kv. Een belangrijke fase in het traject, volgens projectleider Marcel Vermorken van TenneT. Voordat er een vergunning wordt verleend voor het aanleggen van de kabels, moet er eerst archeologisch onderzoek plaatsvinden om er zeker van te zijn dat we geen schade toebrengen aan eventueel historisch erfgoed, zegt hij. Op deze locatie is de kans groot dat er archeologische vondsten worden gedaan. Tijdelijk Voor het onderzoek wordt er een tijdelijke geul in het Abtwoudsebos gegraven. Vermorken: Alleen struiken die op de plek staan waar de geul komt te liggen, worden weggehaald. Meter voor meter onderzoeken de archeologen vervolgens of er iets ligt van archeologische waarde. Als het archeologisch onderzoek is afgerond, wordt de sleuf weer dichtgegooid. Dan is de plek weer beschikbaar om langs te wandelen. Na afloop ziet het park er bijna hetzelfde uit, op een strookje van een meter of vijf, zes na. De struiken die worden gerooid zouden overigens anders later in het traject moeten verdwijnen voor de aanleg van de hoogspanningsverbinding. Voor de bodem heeft het onderzoek niet veel consequenties. Stukje bij beetje wordt de grond voorzichtig afgegraven, en als er niks weer wordt gevonden, weer teruggelegd. Voorbereidingen Vermorken gaat er vanuit dat het vooronderzoek enkele weken in beslag neemt. We hebben de vergunning om in maart met het archeologisch onderzoek te beginnen. De weken daarvoor vinden er voorbereidende werkzaamheden plaats. De struiken moeten worden gekapt. Er worden platen gelegd waarover de graafmachines kunnen rijden. Ook wordt het fiets- of wandelpad dat naar de sleuf toe loopt verstevigd, zodat het niet kapot gaat onder het gewicht van de machines. Als de archeologen niets vinden, zal het veldwerk om en nabij een week in beslag nemen. Ligt er wel iets van archeologische waarde, dan overlegt de directievoerder met de provincie Zuid-Holland of de vondst verplaatst moet worden, of dat het genoeg is om er foto s en tekeningen van te maken. Aanharken Nieuwsgierige buurtbewoners komen vast een kijkje nemen. Wat krijgen zij te zien? Waarschijnlijk wat graafmachines, zegt Vermorken. En verder een twintigtal archeologen, iemand van TenneT en misschien nog een tractor om een of ander weer aan te harken. TenneT probeert de bewoners zo duidelijk en volledig mogelijk op de hoogte te houden van de werkzaamheden. Vermorken: Met bewoners in de directe omgeving van het Abtwoudsebos hebben we persoonlijk contact en maken we de overlast van de werkzaamheden bespreekbaar. De bewoners van de wijk Tanthof houden we op de hoogte via deze nieuwsbrief. Als het goed is, komt het onderzoek voor niemand als een verrassing. Wat is precies de rol van de provincie? De provincie Zuid-Holland is overkoepelend Bevoegd Gezag voor de archeologie. Dat wil zeggen dat zij toezicht houdt op een correcte voorbereiding van het archeologisch onderzoek door de archeologen en TenneT. Na afloop van het onderzoek toetst de provincie ook de rapportages. Wat is er gevonden bij eerdere archeologisch onderzoek in de omgeving? Bij eerder onderzoek in de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn de drie vindplaatsen uit de Romeinse tijd en de late middeleeuwen aangetroffen. Het gaat om een aantal in elkaars verlengde liggende terpen uit de 12e eeuw, een complex van bij elkaar horende verkavelingsloten, kuilen en greppels uit de Romeinse tijd en een aantal kuilen uit de Romeinse tijd. Voor die kuilen bestaat nog geen verklaring. Misschien is het een openluchtheiligdom, zoals dat in de late prehistorie en de Romeinse tijd vaker voorkwam. Het gebied is tot door de provincie tot archeologisch monument verklaard, omdat bij het eerdere onderzoek die vindplaatsen werden aangetroffen. Waarom is er eigenlijk niet eerder gegraven op de plek waar TenneT nu de verbinding aanlegt? Het beleid van de provincie Zuid-Holland is dat archeologische waarden het best voor de toekomst bewaard blijven op de plek waar zij al eeuwen en eeuwen liggen. Met een deftige uitdrukking wordt dat behoud in situ genoemd. De grond onder onze voeten is te vergelijken met een archief, waar een heleboel onopgeschreven informatie uit het verle- den relatief veilig in opgeborgen is. In tegenstelling met een gewoon archief kun je dit bodemarchief echter maar één keer openen en lezen. Als je dat doet, moet je het ook meteen goed doen. Alle informatie die gemist wordt, verdwijnt en komt nooit meer terug. Door de vindplaatsen met rust te laten, geven we als het ware een stuk van ons gezamenlijke verleden door aan onze kleinkinderen en achterkleinkinderen. We stellen ze in staat om, met de technieken die hen straks ten dienste staan en waarvan wij ons nu nog geen voorstelling kunnen maken, kennis over het verre verleden te vergaren. Hoe verloopt de samenwerking met TenneT? De samenwerking met TenneT verloopt voorspoedig. TenneT voldoet goed aan de eisen die de Monumentenwet stelt aan initiatiefnemers van grootschalig graafwerk. Zijn er meer onderdelen van het tracé waar archeologisch onderzoek moet worden gedaan? Er zijn inderdaad ook andere delen van het tracé die nog nader onderzocht moeten worden. Daar wordt op dit moment al hard aan gewerkt. Waar hoopt u op bij het onderzoek in het gebied ter hoogte van het Abtwoudsebos? Ik ga er van uit dat het archeologisch proces naar behoren doorlopen wordt. Daarnaast hoop ik dat we straks weer wat meer te weten zijn gekomen over het leven van onze voorouders in de middeleeuwen en de Romeinse tijd. 10 Randstad 380kV februari/maart 2010 Randstad 380kV februari/maart

7 februari /maart kappen strook jonge aanplant en struiken voor het archeologisch onderzoek (zie plattegrond pagina 8-9) rijplaten leggen op werkweg via voetpad (zie plattegrond op pagina 8-9) bouwkeet plaatsen op werkterrein maart graven proefsleuf voor archeologisch onderzoek onderzoek bodem naar archeologisch waardevolle resten uit de Romeinse tijd en Middeleeuwen J f m a m foto s maken als resten worden gevonden Als er archeologische vondsten worden gedaan, sleuf dichtmaken en wachten op beslissing provincie voor nadere aanpak (laten liggen of uitgraven) Als er geen vondsten worden gedaan, sleuf dichtmaken J J a s o n d Contact info@randstad380kv.nl Informatienummer: Randstad 380kV februari/maart 2010