Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel B

Transcriptie

1 Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel B

2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteur: Janien Leeuwerke Inhoudelijke redactie: Melanie van Galen Titel: Jeugd- en opvoedhulp deel B ISBN: , maakt deel uit van pakket: Edu Actief b.v Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO ( De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu Actief, te vinden op

3 Inhoudsopgave Hoe werk je met een keuzedeel? Over dit keuzedeel Vraaggericht werken Het systeem betrekken Informatie en opvoedadvies Opvoeding en cultuur Grenzen aan de jeugdhulp Theoriebronnen Belangrijke principes Beoordelen van culturele verschillen Een circulair proces Grenzen van de zorg Het sociale netwerk Kindermishandeling Opvoedondersteuning Systeemtheorie Veiligheid rondom een cliënt Vraaggericht werken Vrijheid versus veiligheid Wie heeft de verantwoordelijkheid bij opvoeden?

4 Hoe werk je met een keuzedeel? In iedere opleiding volg je een aantal keuzedelen. Ze zijn bedoeld om je beter op de arbeidsmarkt voor te bereiden. Je school bepaalt het aanbod waaruit je kunt kiezen en wanneer je zo n keuzedeel kunt volgen. Hoelang je aan een keuzedeel werkt, varieert: 240, 480 of 720 studiebelastingsuren (SBU). Die informatie vind je in de inleiding Over dit keuzedeel, waarmee elk keuzedeel begint. Waar en wanneer je aan een keuzedeel werkt, bepaalt je school. Dat kan op school zijn, op je stageadres of thuis. Meestal zal het een mix van deze drie zijn. Inleiding Een keuzedeel van Edu Actief begint met een introductie. Dat kan naast een korte inleiding bijvoorbeeld een filmpje zijn over iemand die binnen zijn werkveld te maken krijgt met de inhoud van dit keuzedeel. Vervolgens vind je vermeld uit welke onderwerpen (leereenheden) het keuzedeel bestaat. Uitdaging In elk keuzedeel werk je stap voor stap toe naar een eindopdracht: de uitdaging, waarvoor je de stof van het gehele keuzedeel gebruikt. Het kan bijvoorbeeld gaan om de verzorging van een wijnproeverij met bijpassende hapjes, een compleet ondernemersplan voor een startup, een gevuld zorgdossier waarin je hebt gedocumenteerd welke begeleiding je een cliënt hebt gegeven en wat de resultaten waren, etc. Je werkt in een aantal stappen naar de eindopdracht toe. Elke stap levert per leereenheid ten minste één beroepsproduct op, dat wil zeggen een document, een (video)verslag van een gesprek of een fysiek product zoals je dat ook in de beroepspraktijk maakt. Dat kan bijvoorbeeld een wijnkaart zijn of het financiële hoofdstuk van een ondernemingsplan. Resultaten Daarna vind je een beschrijving van de doelen waaraan je gaat werken: een opsomming van de resultaten aan het eind van het keuzedeel. Beoordeling Je werkt individueel en soms samen met medestudenten aan je opdrachten. De beoordeling van je werk gebeurt op verschillende manieren en momenten. Het kan zijn dat je een of meer kennistoetsen maakt die mee tellen in de eindbeoordeling. Je zult ook een beoordeling krijgen van de beroepsproducten die je tijdens dit keuzedeel oplevert. En natuurlijk wordt je eindopdracht beoordeeld. Je vindt de beoordelingscriteria telkens kort beschreven in de inleiding Over dit keuzedeel op elke leereenheid. Hoe zwaar een onderdeel meetelt, hoor je van je docent. 4

5 Hoe werk je met een keuzedeel? Oriëntatieopdrachten Voordat je met de eerste leereenheid van een keuzedeel begint, maak je een aantal opdrachten waarmee je je nader op de stof oriënteert. Zo verken je het terrein van dit keuzedeel. Bronnen en verwijzingen In dit keuzedeel vind je verwijzingen naar bronnen. Deze kun je herkennen aan een icoontje. Dit kan een theoriebron zijn, een internetlink of een filmpje. Zo zien de icoontjes eruit: Internetsite Theoriebron Filmpje De theoriebronnen op alfabetische volgorde vind je na de opdrachten in dit boek. Je kunt de inhoudsopgave gebruiken om de juiste bronnen snel te vinden. Let op! Bronnen worden op verschillende manieren bij de opdrachten aangegeven: 1. bron voor een opdracht. In dit geval is de theoriebron van toepassing op de daaropvolgende opdrachten. 2. bron in een opdracht. In dit geval is de theoriebron alleen van toepassing op deze specifieke opdracht. Wordt er in een opdracht geen bron aangegeven, maar heb je wel bepaalde informatie nodig, dan zoek je de informatie in een van de eerder genoemde bronnen binnen deze leereenheid. De video s, rollenspelen, formulieren, weblinks en bronnen kun je vinden in de digitale leeromgeving. Hier vind je ook de digitale versie van dit keuzedeel. Ga naar Volg de stappen om toegang te krijgen tot het digitale lesmateriaal. Voor het gebruik van de digitale leeromgeving heb je een tablet, computer of mobiele telefoon met internettoegang nodig. Je werkt je opdrachten uit op papier of digitaal. 5

6 1. Over dit keuzedeel Over dit keuzedeel Wat een heerlijk beroep: zorgen dat kinderen en jongeren onbekommerd kunnen opgroeien. Jeugdzorgorganisaties bieden hulp, op allerlei verschillende manieren. Het kan gaan om hulp in de thuissituatie of begeleiding van een jeugdige in een instelling, zoals een gezinshuis, een logeerhuis, de crisisopvang of dagbehandeling. Het kan gaan om begeleiding met een kort traject of met een langdurig programma. Een jeugdige kan individuele begeleiding krijgen of een heel gezin kan begeleid worden. Een kind onbekommerd laten opgroeien. Kies je voor het werken in de jeugd- en opvoedhulp, dan kies je voor het werken met mensen. Nog specifieker: voor het begeleiden van jeugdigen en gezinnen en voor het samenwerken met andere jeugdhulpverleners. Preventie speelt daarbij een belangrijke rol, want het is natuurlijk mooi wanneer je problemen kunt voorkomen. Kun je een jeugdige op weg helpen, dan geeft dit veel voldoening. Dit keuzedeel bestaat uit 3 delen, van elk 240 SBU: Deel A gaat in grote lijnen over de jeugdige individueel en in een groep ondersteunen. Deel B gaat in op het systeem ondersteunen bij de opvoeding. Deel C gaat over het afstemmen met andere jeugd- en opvoedprofessionals. Elk deel bestaat uit drie of meer leereenheden. De drie delen A, B en C samen vormen het keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp van 720 SBU. De drie delen kunnen ook los van elkaar worden gebruikt. 6

7 Over dit keuzedeel Hoe werk je met een keuzedeel? Kiezen voor kinderen De uitdaging Hulp bieden aan een jeugdige en zijn systeem Voor deze uitdaging ga je daadwerkelijk met een jeugdige aan de slag. Spannend, maar ook erg mooi om te zien wanneer de jeugdige vooruitgang boekt. De eerste stap is natuurlijk iemand vinden die je mag helpen. Dit kan iemand van jouw stageplek zijn, maar het mag ook een jeugdige zijn die je via via kent. Kies bij voorkeur voor iemand buiten je directe omgeving (liever geen vrienden of familie) en iemand zonder enorm complexe problemen. Alle drie de delen A, B en C van het keuzedeel komen bij deze uitdaging aan bod. Zo ga je de jeugdige individueel (en waar mogelijk in een groep) observeren en begeleiden. Daarnaast ga je het systeem betrekken bij de begeleiding en je gaat afstemmen met andere jeugd- en opvoedprofessionals. Stappen: 1. Eerst ga je observeren, analyseren en rapporteren. Je maakt een observatieschema en voert de observatie uit. Vervolgens ga je de uitkomsten analyseren en daar maak je een rapport over. In het rapport komt je tot een mening over de jeugdige. 2. Je gaat vervolgens in overleg met andere jeugd- en opvoedprofessionals. Wat vinden zij van het probleem van de jeugdige? Waar zouden zij de aanpak op richten? Reflecteer ook op hoe deze gesprekken zijn gegaan. 3. Je houdt ondertussen steeds contact met het systeem en blijft afstemmen. Reflecteer ook op de manier waarop jij afstemt. 4. Nadat je verschillende samenwerkingspartners hebt gesproken, maak je een plan van aanpak voor de eerste sessie met de jeugdige. Zorg voor focus. Laat ook een medestudent meekijken bij jouw plan van aanpak. Vraag om feedback. 5. Dan ga je live begeleiden, waarbij je verschillende ondersteunings- en begeleidingsmethodieken toepast. 6. Ook geef je praktische adviezen aan het systeem en houd je de grenzen in de gaten. 7. Zoals aangegeven reflecteer je tussendoor op verschillende momenten. Maak ook aan het eind nog een reflectie over de livebegeleiding en de adviezen aan het systeem. Maak van alle reflecties 1 reflectierapport. Neem ook de feedback van de medestudent mee op het plan van aanpak. 7

8 Extra uitdaging: zet jouw medestudenten aan het denken Resultaten Resultaten van het keuzedeel, deel B. - Hoofddoel: Je kunt het systeem ondersteunen bij de opvoeding. - Je kunt vraaggericht werken. - Je kunt het systeem erbij betrekken. - Je kunt informatie en opvoedadvies geven. - Je kunt omgaan met culturele verschillen in de opvoeding. - Je herkent de grenzen (on- en mogelijkheden) van de jeugdhulp. Beoordeling In een schema ziet de beoordeling er als volgt uit: Deel A Deel B Deel C Gehele keuzedeel Vier beroepsproducten Vijf beroepsproducten Verschillende beroepsproducten Kennistoets Kennistoets Kennistoets Vaardigheden 21e eeuw Vaardigheden 21e eeuw Vaardigheden 21e eeuw De uitdaging Kennistoets De delen A, B en C kunnen afzonderlijk worden afgesloten met een kennistoets. De kennistoets aan het einde van een onderdeel kan pas gemaakt worden, wanneer de beroepsproducten voor het betreffende onderdeel aantoonbaar gemaakt en beoordeeld zijn. Dus de kennistoets van onderdeel A kan pas worden gemaakt wanneer de beroepsproducten van onderdeel A zijn beoordeeld. De kennistoets bestaat uit meerkeuze-antwoorden. Per onderdeel bestaat de kennistoets uit 20 vragen. Vaardigheden 21e eeuw De delen A, B en C worden tevens afgesloten met een vaardighedentoets. De docent vult een lijst in naar aanleiding van de manier waarop je hebt gewerkt in de afgelopen periode. Het gaat hier om 10 vaardigheden die worden getoetst: creativiteit kritisch denken probleemoplossende vaardigheden communiceren samenwerken zelfregulering ICT-basisvaardigheden informatievaardigheden 8

9 Over dit keuzedeel mediawijsheid sociale en culturele vaardigheden. Beoordeling beroepsproducten In de delen A, B en C bevinden zich verschillende beroepsproducten. Elk beroepsproduct wordt afzonderlijk beoordeeld. De beroepsproducten helpen je om uiteindelijke de uitdaging aan het einde van het gehele keuzedeel te kunnen uitvoeren. In deel B zit aan het eind van elke leereenheid een beroepsproduct. Dit zijn de vijf beroepsproducten: Intakegesprek ondersteuningsvraag verhelderen Wie is de belangrijkste opvoeder? Opvoedingsvraag beantwoorden Collage culturele verschillen Richtlijnen in de jeugdhulp. De uitdaging (voor het gehele keuzedeel) De uitdaging is een eindopdracht die geldt voor de onderdelen A, B en C gezamenlijk, dus voor het gehele keuzedeel. 1.1 Oriëntatie Nog nooit is er zo veel aandacht geweest voor opvoeden. Jarenlang waren er een, hooguit twee tijdschriften over opvoeding te koop. Tegenwoordig zijn voor allerlei doelgroepen glossy s, bladen en magazines te koop. Ook op televisie zijn steeds meer opvoedprogramma s te zien. De opvoedondersteuning zoals die eerder door de consultatiebureaus werd gegeven, spreekt de meeste ouders niet meer aan. Toch zijn ze ook nog niet gewend aan de nieuwe Centra voor Jeugd en Gezin (CJG s). Gebouw van Centrum voor Jeugd en Gezin. 9

10 Deel B van het keuzedeel gaat over Het systeem ondersteunen bij de opvoeding. Voordat je met de leereenheden aan de slag gaat, begin je met een aantal oriënterende opdrachten. Opdracht 1: Oriëntatie op de ondersteuning van het systeem (deel B) Bekijk het filmpje Kiezen voor kinderen nogmaals. In dit filmpje wordt niet alleen een kind begeleid, maar ook haar moeder, stiefvader en het pleeggezin. Kiezen voor kinderen a. Wat vind je ervan dat behalve Mira ook de ouders en het pleeggezin worden begeleid? b. Wat vind je ervan dat Mira uit huis wordt geplaatst? Had jij dezelfde beslissing genomen? Opdracht 2: Binnenkomer Dit is een opdracht die wekelijks kan terugkeren. Elke week verzorgen twee studenten een binnenkomer. Dit kan bijvoorbeeld gaan over iets wat ze zelf hebben meegemaakt of over een actueel thema. Het is de bedoeling dat de binnenkomer aansluit bij het lesthema van die week. Verder zijn de studenten vrij in hoe zij de binnenkomer willen vormgeven. De studenten krijgen ongeveer minuten aan het begin van de les. Opdracht 3: Open huis of rondleiding Het is soms moeilijk voor te stellen hoe het werk er in de praktijk uitziet. Het is daarom interessant om open huizen te bezoeken of een rondleiding te volgen. Op die manier kun je zien hoe het eraan toegaat op de werkvloer. In de week van Zorg & Welzijn (vaak in maart) openen bijvoorbeeld honderden zorg- en welzijnsorganisaties hun deuren. Ga eens op zoek naar zorg- en welzijnsorganisaties met open huizen of rondleidingen. Kun je op internet niks vinden, bel dan eens een organisatie op en vraag naar de mogelijkheden. a. Welke open huizen of rondleidingen heb je gevonden? Als je niks hebt gevonden, welke organisaties heb je dan gebeld? b. Waar zou je graag naartoe gaan? 10

11 Over dit keuzedeel Opdracht 4: Documentaires bekijken Documentaire Alicia Documentaire Stiefkind van de rekening a. Bekijk de documentaire Alicia. Deze documentaire gaat over uithuisplaatsing, kindertehuizen en pleeggezinnen. Alicia is 1 jaar wanneer ze uit huis geplaatst wordt. Wat doet het met haar wanneer ze opgroeit in kindertehuizen en jarenlang hoopt op een plek in een pleegezin? Wie beslist over Alicia s toekomst? b. Bekijk de documentaire Stiefkind van de rekening. Deze documentaire gaat over samengestelde gezinnen. Zembla onderzoekt hoe het komt dat twee op de drie samengestelde gezinnen sneuvelt en wat dit voor betrokken kinderen betekent. Samengestelde gezinnen zijn vaak maar kort bij elkaar. Volgens deskundigen onderschatten stiefouders hoe moeilijk het is om van het kind van een ander te houden. Ook zijn stiefkinderen vaak nog in rouw vanwege de scheiding van hun ouders en nog niet toe aan een nieuwe opvoeder. 11

12 2. Vraaggericht werken Over deze leereenheid Dit is deel B van het keuzedeel jeugd- en opvoedondersteuning. Deel B gaat over het ondersteunen van het systeem bij de opvoeding. Deze leereenheid gaat over vraaggericht werken. Het werk van een professional gaat niet langer over het aanbod: hoe kunnen wij deze cliënt het beste ondersteunen? De vraag van de cliënt is veel belangrijker geworden: hoe wil de cliënt dat ik hem help, wat heeft hij nodig? De inzet van het sociale netwerk is daarbij van belang. Het sociale netwerk is van belang. Resultaten Hoofddoel van deze leereenheid is: Je kunt vraaggericht werken. Subdoelen zijn: - Je kunt de vraag van de cliënt en zijn systeem leidend laten zijn. - Je kunt de ondersteuningsvraag helder krijgen. - Je kunt duidelijke en goede afspraken maken met het systeem over de begeleiding. - Je kunt een bijdrage leveren aan de monitoring van de veiligheid in en rond het systeem. 12

13 Vraaggericht werken Beoordeling Voor Jeugd- en opvoedhulp Deel B maak je vijf beroepsproducten. Aan iedere leereenheid is één beroepsproduct gekoppeld. In deze leereenheid is dat: Intakegesprek ondersteuningsvraag verhelderen. De beroepsproducten helpen je uiteindelijk de uitdaging aan het einde van het gehele keuzedeel te kunnen uitvoeren. 2.1 Vraaggericht werken Opdracht 1: Vraaggericht werken Wanneer je als professional vraaggericht werkt, zorg je dat de behoeften en wensen van de cliënt centraal staan. Vraaggericht werken Erbij horen a. Bekijk de theorie en het filmpje. Wat vind jij het belangrijkste aan vraaggericht werken? b. Werk in drietallen. Eén van jullie is cliënt en neemt een begeleidingsbehoefte in gedachten. De cliënt schrijft voor zichzelf op wat zijn wensen en behoeftes zijn. De tweede student is begeleider. Deze persoon gaat vragen stellen en luistert goed. Hierdoor kun je de wensen en behoeftes van de cliënt naar boven halen. Zorg er ook voor dat je een inspiratiefiguur of idool naar voren haalt, zie de theoriebron hierover. De derde persoon luistert ook goed en observeert het non-verbale gedrag. De begeleider en de observeerder schrijven na het gesprek de belangrijkste wensen en behoeftes op. Controleer bij de cliënt of de wensen en behoeftes overeenkomen. Wat valt op? Wissel van rol, zodat iedereen als begeleider aan de beurt komt. c. Noteer jouw inspiratiefiguur of idool. Waarom heb je voor deze persoon gekozen? Wat wil je van hem of haar leren? d. Wanneer je naar de theorie kijkt, wat had je dan nog kunnen verbeteren of doen als begeleider? Opdracht 2: Het sociale netwerk Het sociale netwerk van een cliënt kan erg belangrijk zijn in de hulpverlening. Hoe wordt hier gebruik van gemaakt bij de huidige zorginstellingen? 13