Inhoud van dit maandblad. 72e jaargang nummer 5, januari 2018

Transcriptie

1

2

3 Bestuursleden: Vereniging voor Aquarium-, Terrarium- en Vijverkunde. Rekeningnummer: NL38 INGB Opgericht: 15 augustus 1945 (Koninklijk goedgekeurd). Aangesloten bij de Nederlandse Bond Aqua-Terra. Ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Zwolle. Internet: Volg ons op: 72e jaargang nummer 5, januari 2018 voorzitter: Marco Zandbergen Leeuwerikplein LP Nieuwleusen zandbergen@natuurvrienden-zwolle.nl vice-voorzitter: Jan Disco Tilligterbeek BT Zwolle disco@natuurvrienden-zwolle.nl secretaris / redacteur: Wim Steinhoff Van Keppelmarke GK Zwolle steinhoff@natuurvrienden-zwolle.nl penningmeesteres: Agnes Disco Tilligterbeek BT Zwolle disco@natuurvrienden-zwolle.nl commissarissen: Gerrit Pots Mackayware RX Zwolle pots@natuurvrienden-zwolle.nl Marcel Bennik H. Broekmanstraat DL Zwolle bennik@natuurvrienden-zwolle.nl Anne Pleiter Commissarislaan LV Zwolle pleiter@natuurvrienden-zwolle.nl technische commissie (geen bestuurslid): Theo Verheij Vinkenweg XN Wapenveld tc@natuurvrienden-zwolle.nl bibliothecaris (geen bestuurslid): Magnus Bakker Philosofenallee TC Zwolle bibliotheek@natuurvrienden-zwolle.nl Inhoud van dit maandblad Artikel pagina Nieuwjaarswens 3 Van het bestuur 3 Uitnodiging 4 Agenda 5 Verslag 6 Uitslag van de Verenigingskeuring Opzeggen lidmaatschap 9 Maandblad in pdf per 9 Veel voordelen van het lidmaatschap 9 Aquariumbemesting 10 Badis badis, het Blauwbaarsje 12 Een haring voor in uw aquarium 13 Man stikt bijna in pantsermeerval 14 Tylomelania sp (Orange Rabbit Snail) 15 Levend voedsel, een lust voor uw vissen 16 Het aquarium en streepjesbehang 18 De GH en de KH: hoe zat het ook al weer? 21 NSW - NBAT e Natuurweek in Eys 24 Ledenmutatie 25 Voor wat hoort wat! 25 Siervis Nieuwjaars Beurs 26 Aanmeldingsformulier A.V. Natuurvrienden-Zwolle 27 Advertentie Ubink 28 De redactie is niet verantwoordelijk voor de juistheid van de inhoud van de artikelen. Overname van artikelen is toegestaan, mits voorzien van bronvermelding. 1 2

4 Wij wensen de lezers van dit maandblad het beste voor 2018, zowel in privé als in zakelijk opzicht. Het bestuur. onze website. En ik mag wel verklappen dat het fraaie bakken zijn. Ook weten we nu dus, dat Theo Verheij de nieuwe verenigingskampioen is. Hij krijgt de wisselbeker en een foto van zijn aquarium zal in 2018 op de cover van het maandblad staan. De presentatie en het uitreiken van de bekers stellen we nog even uit. Dat doen we in februari na de Jaarvergadering. Als dit maandblad bij u in de brievenbus komt of op uw beeldscherm verschijnt, zijn we alweer in het jaar 2018 aangeland. Wij wensen u voor 2018 alle goeds toe en vertrouwen op een mooi verenigingsjaar. Jan Disco. Van het bestuur Soms zit het mee, soms zit het tegen. In december zat het met de Ledenbijeenkomst even niet mee. Op 11 december hadden we gepland de uitslag van de Verenigingskeuring (Huiskeuring en Advieskeuring) bekend te maken. De presentatie was klaar (Theo bedankt!), de bekers voor de deelnemers waren besteld en stonden klaar om mee te nemen. Maar helaas, het weer zat tegen. In verband met ernstige sneeuwval was voor de avond zelfs code rood van kracht. Dit heeft het bestuur doen besluiten deze avond niet door te laten gaan. Wij vonden het niet verantwoord. Nu kun je er misschien vanuit gaan, dat iedereen zelf zo verstandig is om dan niet de weg op te gaan, maar we wilden ook geen leden voor een gesloten deur laten staan. Daarom hebben we geprobeerd om via de website, Facebook en zo veel mogelijk mensen op de hoogte te stellen van het niet doorgaan van deze bijeenkomst. Hopelijk hebben we iedereen kunnen bereiken. Gelukkig hebben we van veel leden een adres, zodat onze secretaris veel mensen kon bereiken. Het is dus van groot belang uw adres door te geven als dat bij ons nog niet bekend is en ook eventuele wijzigingen. Omdat we binnenkort ook de leden die aan de Districtskeuring deel gaan nemen door moeten geven, hebben we de uitslag van de Huiskeuring alvast bekend gemaakt. Ook hebben we aan degenen die daarvoor in aanmerking komen gevraagd, of zij inderdaad mee willen doen aan de Districtskeuring. De uitslag en foto s van de aquaria vindt u verderop in dit maandblad en ook op 3 Uitnodiging tot het bijwonen van de Ledenbijeenkomst van A.V. Natuurvrienden-Zwolle, te houden op maandag 8 januari 2018 in de Hilde van Driezorg Zwolle De Havezate, Gombertstraat 350, 8031 MK Zwolle. Inlopen vanaf uur. Begin uur. Programma S Opening van de Ledenbijeenkomst door de voorzitter. S Mededelingen van het bestuur. S Gelegenheid tot het stellen van vragen. S Presentatie van en door Hans Kiers, getiteld: De weg naar het aquarium. S Pauze. S Vervolg van de presentatie van Hans Kiers. S Sluiting van de Ledenbijeenkomst. De weg naar het aquarium Voordat uw vissen rustig bij u in het aquarium zwemmen, hebben ze al een hele reis achter de rug. Aangezien ik werkzaam ben in een van de grootste groothandels in siervissen van Europa en misschien wel van de wereld, is het voor mij gemakkelijk om u te vertellen en te laten zien wat er allemaal vooraf 4

5 gaat voordat een visje van de tropen via de groothandel in de dieren/aquarium winkel terecht komt. Een gedeelte van dit verhaal heeft al beknopt in het Bondsblad gestaan. In mijn presentatie ga ik wat dieper in op de details en op de groothandel zelf. Ook heb ik wat nieuwe/bijzondere vissen in deze presentatie verwerkt met wat achtergrondinformatie en een leuk verhaal. Tot maandag de 8 e januari! Verslag Aangezien er op maandagavond 11 december 2017 vanwege de slechte weersomstandigheden geen Ledenbijeenkomst is geweest, is er ook geen verslag van deze avond. Het bestuur. Uitslag van de Verenigingskeuring 2017 De uitslag van de Verenigingskeuring 2017 is als volgt: A1 gezelschap 1. Theo Verheij, 395,5 punten totaal en 61 punten biologisch. 2. Wilco Piest, 393 punten totaal en 60 punten biologisch. 3. Anne Pleiter, 390 punten totaal en 59 punten biologisch. 4. Marcel Bennik, 384,5 punten totaal en 58 punten biologisch. Hans Kiers. Agenda Datum Activiteit Jaarvergadering Ernst van Genne komt met zijn nieuwe presentatie over zijn reis naar Colombia Beginnerscursus 1e avond Beginnerscursus 2e avond. A2 speciaal 1. Rik Braakman, 388,5 punten totaal en 59 punten biologisch. 2. Magnus Bakker, 383,5 punten totaal en 59 punten biologisch. De presentatie van de gekeurde aquaria wordt tijdens de Jaarvergadering van 12 februari 2018 na het officiële gedeelte gegeven en zal verzorgd worden door Theo Verheij. Onderstaand vindt u de foto's van de aquaria, op volgorde van rangschikking. Aan het eind de foto van de deelnemer aan de Advieskeuring, Gerrit Pots Hans Meulblok en Theo Vermeegen komen met hun nieuwe presentatie, de Show Tropenwereld Spreker. Het programma kan door omstandigheden wijzigingen ondergaan. Theo Verheij. 5 6

6 Rik Braakman. Wilco Piest. Anne Pleiter. Magnus Bakker. Marcel Bennik. Gerrit Pots. 7 8

7 Opzeggen lidmaatschap Als u, om welke reden dan ook, het lidmaatschap van A.V. Natuurvrienden- Zwolle wilt opzeggen, kunt u dat tot uiterlijk 1 oktober van dat jaar schriftelijk bij de secretaris doen, ingaande op 1 januari van het jaar daarop. Als het opzeggende lid echter een kortere opzegtermijn aanhoudt, is onze penningmeester gerechtigd om dat lid een nota te sturen voor betaling van de nog resterende contributie voor de rest van dat jaar. In het Huishoudelijk Reglement staat namelijk: 'Opzegging van het lidmaatschap ontslaat het betreffende lid niet van de verplichting tot betaling van de contributie, verschuldigd tot het tijdstip waarop het lidmaatschap eindigt'. Het bestuur. Maandblad in pdf per Alle leden die ons maandblad in pdf per willen ontvangen in plaats van per post, kunnen dit doorgeven aan de secretaris, Wim Steinhoff. Verzending per geeft het lid 15,- per jaar korting op de contributie, ingaande het daarop volgende kalenderjaar. Opgeven per steinhoff@natuurvrienden-zwolle.nl. Denken de leden eraan om hun gewijzigd adres aan Wim Steinhoff door te geven? Als je het maandblad per ontvangt, krijg je hem niet meer als het juiste adres niet bij het bestuur bekend is. Het bestuur. Veel voordelen van het lidmaatschap Zoals u weet biedt het lidmaatschap van A.V. Natuurvrienden-Zwolle veel voordelen, zoals de 10 Ledenbijeenkomsten per jaar, een eventuele jaarlijkse aquariumkeuring en een abonnement op ons verenigingsblad. Verder hulp bij aquariumproblemen en de 3 boekjes De Beginnershoek. Maar weet u dat u bij enkele aquarium- en vijverhandelaren 10% korting op de aankoop van aquariumvissen en -planten kunt krijgen? Netto-prijzen en aanbiedingen uitgezonderd. Azaqua geeft 10% korting op het gehele assortiment, met uitzondering van ADA produkten. Men heeft alleen recht op korting, als men bij aankoop een geldige servicepas van de NBAT of een lidmaatschapsbewijs van onze vereniging kan tonen. De volgende zaken geven korting: Hilbert Jonkman, Thomas à Kempisstraat 49-51, Zwolle. Van der Capellenstraat 101, Zwolle-Zuid. Belverderelaan 241, Stadshagen, Zwolle. Zunnebeld, Van Karnebeekstraat 73, Zwolle. Bart Visscher Vijvers, Wheermaten 7F, Steenwijk. Azaqua internet: of info@azaqua.nl. Het bestuur. Aquariumbemesting Het aquarium bemesten, hoe doe je dat? Ik denk dat we allemaal zo onze eigen maniertjes hebben en wie het weet mag het zeggen. Ik wil jullie vertellen hoe ik dat doe en hiermee een discussie op gang brengen, want van elkaar kunnen we leren hoe het moet, maar misschien vooral ook wat je maar beter niet kunt doen. Veel wist ik er niet van toen ik de eerste keer meedeed aan de huiskamerkeuring, wel ververste ik wekelijks zo n 60 liter op een bak van 350 liter water. De eerste conclusie van de keurmeester (Adrie van Holstein) was dat ik eigenlijk wel wat te veel vis had. Absoluut waar, maar ik denk dat dat voor iedere aquariaan wel een aandachtspuntje is. Het advies was om wekelijks meer water te gaan verversen, liever 80 ipv. 60 liter. Het 2de puntje was de elektrische geleidbaarheid. Had ik wel eens van gehoord maar wat dat nou weer inhield?? Deze was bij mij, door de te kleine hoeveelheid van de wekelijkse verversing, ik mag wel zeggen torenhoog. Deze geleidbaarheid vertelt je alles over de hoeveelheid opgeloste stoffen in het water, zeg maar gerust de mate van vervuiling. Ja, maar als er uit de kraan al water komt met een geleidbaarheid die eigenlijk te hoog is, hoe komen we dan aan geschikt water? Het antwoord, regenwater opvangen, of vullen met speciaal voor het aquarium gefilterd water volgens de methode van de omgekeerde osmose. Hoe dat nou precies zit? Vraag het mij niet, maar het kraanwater wordt door speciale filters gevoerd en moet worden opgevangen in een daarvoor bestemde ton en daar wordt het water voor het aquarium in opgeslagen. Voor de meesten van ons gesneden koek, maar ik moest even wennen aan het idee. Het punt is nu dat bijna alle mineralen uit het water gefilterd zijn en daar houden onze vissen en planten niet van. De KH in het z.g. osmosewater is nagenoeg 0, waardoor de ph ongecontroleerd in een vrije val terecht zou komen. (Wim Steinhoff: de meningen zijn sterk verdeeld of dat werkelijk zo is.) Dus alleen vullen met osmosewater is zeker niet de oplossing. De eenvoudigste manier is om het te mengen met kraanwater. De geleidbaarheid wordt 9 10

8 gemeten in z.g. Micro Siemens en in ons kraanwater in Purmerend is deze ongeveer 780 MS. De streefwaarde voor het aquarium is tussen de 300 en 400 MS. Als je dus 50/50 mengt kom je redelijk goed uit. Ook zijn er mineraalzouten in de handel verkrijgbaar, zodat je het helemaal zelf kunt sturen. Het vereist wel wat ervaring, maar op den duur kom je er achter hoeveel je moet toevoegen. Een ander puntje van aandacht was de manier van toedienen van voedingsstoffen. Ik gebruikte en doe dat trouwens nog steeds, profito van Easylife en daarvan diende ik 30 cl per week tijdens de waterverversing toe. De opmerking van de keurmeester hierover: denk jij nou echt dat die 30 cl de hele week voor voeding van de planten gaat zorgen. Ik begreep het meteen, je kunt veel beter kleine beetjes verdeeld over de week geven. Ik heb zo n injectiespuitje gekocht en daarmee zuig ik 10 ml op en geef dat om de dag. De planten groeiden hierop goed, maar bepaalde soorten vertoonden gaatjes in het blad. Op een gegeven moment was er op de clubavond een lezing van Johan Veenhof, ook wel genoemd de Houtense Aquariaan. We kregen een verhandeling over micro s en macro s. Ik ga die hele verhandeling niet over doen, maar je kunt er alles over lezen op zijn website. Google maar eens de Houtense Aquariaan. Het bleek dat, als de bladeren gaatjes vertonen, er een gebrek aan kalium en/of magnesium is. Ik heb toen een zakje van dat spul gekocht. Daar moet je zelf een oplossing van maken en dien daarvan om de dag 10 ml toe. Dus de ene dag provito en de andere kalium en magnesium. De meesten van jullie zullen dit omslachtig vinden, maar ik heb hier een goede ervaring mee. Je voert je vissen en meteen ook je planten zes keer per week. Zoals je ziet, kun je veel leren door mee te doen aan de huiskamerkeuring. Om jullie op scherp te zetten voeg ik vast een foto van mijn bak hierbij. Vriendelijke groet, Willem. Uit: Aquavo. 11 Badis badis, het Blauwbaarsje Dit kleinood behoort tot de familie der Badidae en komt uit India. Daar leeft hij in stilstaand en langzaam stromend water. Hij wordt zo'n 8 cm en verlangt een onderkomen van minstens 80 cm lang. Het is een vreedzame vis die echt alleen maar in een speciaal aquarium gehouden kan worden. De hoofdreden hiervoor is dat hij zo bescheiden en rustig is dat hij, als hij met andere minder rustige vissen gehouden wordt, niet aan de kost zal komen. Het eten is al op voordat hij de moed heeft verzameld om ook aan tafel te gaan. Hij zwemt in de onder- en middenlaag van het aquarium. Echt een vis voor mensen die van zichzelf ook rustig zijn en niet houden van het drukke gejaag dat veel andere vissen er op na houden. Zo zie je maar: niet alleen bij honden zie je overeenkomst tussen het karakter van de baas en dat van de hond. Ook bij vissen komt dat verschijnsel voor, ook al realiseren we ons dat niet altijd. Niet dat het Blauwbaarsje helemaal geen ondeugden heeft. Als hij met vissen met lange sprieten gehouden wordt, bijv. de Maanvis of de Diamantgoerami, zal hij niet aarzelen zich aan die sprieten te vergrijpen. Het aquarium voor het Blauwbaarsje moet dicht beplant zijn en voorzien van schuilplaatsen, bijv. gemaakt van kienhout. Dan kunnen ze zich terugtrekken als er iets heel erg spannends op tv is. De bodem moet bedekt zijn met fijn zand. De temperatuur moet zo n 23 tot 26 o C bedragen, de ph zo n 7 tot 8, de GH 5 tot 8. Het is niet echt een gemakkelijke kostganger. Hij eet vrijwel uitsluitend levend voer zoals tubifex, meelwormen en in stukjes geknipte regenwormen. Het mannetje is heel mooi: hij heeft een metalen glans met veel kleurschakeringen. Hij heeft veel grotere vinnen dan het vrouwtje dat veel minder mooi van kleur is. Het bepalen van het geslacht is dus geen probleem. Er is nog een rode uitvoering van de Badis badis, de Badis badis burmanicus. Die komt uit, u raadt het al, Birma, het huidige Myanmar.De kweek schijnt tamelijk eenvoudig te zijn. In de kweekbak dient men een bloempot (of een halve kokosnootdop) met een gat erin te plaatsen waarin, als het goed is, de eieren worden afgezet. Als het paartje broedrijp is, zal het mannetje achter het vrouwtje gaan jagen. Op zeker moment betrekt ze het onderkomen en zal ze daar de eitjes afzetten. Dan direct de vissen verwijderen. Zo niet: geen eitjes 12

9 meer en geheel verzadigde vissen. Ook moet een middel aan het water worden toegevoegd om beschimmeling van de eitjes te voorkomen, bijv. methyleenblauw. Na een dikke drie dagen komen de eitjes uit. De jongen moeten met fijn opfokvoer zoals infusoriën, pekelkreeftjes en kleine watervlooien worden gevoerd. Denticeps clupeoides heeft een vrij doorschijnend lichaam met een zacht geelbeige lichaamskleur, met een zwarte band van kieuwdeksel tot staartwortel. Een bescheiden schoonheid zullen we maar zeggen. Voor de liefhebber dus. Badis badis burmanicus, de rode Badis badis. Uit: Ciliata nieuws Ridderkerk en De Rijswijkse. Een haring voor in uw aquarium Af en toe op pad langs aquariumzaken in den lande, is zeer aan te bevelen. Daar zwom in Putten bij aquariumzaak Ocean & Lake een visje in een plantenbak dat daar als zoetwaterharing werd aangeboden. Bij navraag bleek het te gaan om Denticeps clupeoides, een visje dat inderdaad tot de haringfamilie behoort. Denticeps clupeoides is een visje dat al in 1959 beschreven is door de Deense ichthyoloog Stenholt Clausen. Het ongeveer 5 cm lange visje was destijds in een aantal rivieren in het binnenland van Nigeria gevangen. Later bleken ze in een groter deel van Afrika voor te komen, tot in Benin en Kameroen. In de aquaristiek is het een vrij onbekende vis. Afbeeldingen van en informatie over het houden zijn niet tot nauwelijks te vinden. Maar heel af en toe worden ze kennelijk toch ingevoerd. Dat is niet heel vanzelfsprekend, want de diertjes zijn erg gevoelig voor transport en voor het overzetten met een net(je). Wat vooral opvalt, is de levendigheid van het visje. Ze zijn het beste te houden in een grotere school in een ruime bak met veel zwemruimte. Moeilijke eters zijn het niet. Over de voortplanting van de visjes is nog niets bekend. We zullen het voorlopig dus met wildvangsten moeten doen. Wie het visje in een aquarium in actie wilt zien, verwijzen wij naar een filmpje op YouTube: Uit de maandbladen van AV Anthonie van Leeuwenhoek en Ciliata Nieuws. Foto: fishbase.org. Man stikt bijna in pantsermeerval Een aquarium leeg eten en vervolgens in het ziekenhuis belanden, omdat een pantsermeerval zich met zijn scherpe vinnen heeft vastgezet in je keel. Het klinkt als een slecht verzonnen grap, maar het is waar gebeurd. Een vriendengroep had de traditie om bij iedere verjaardag een aquarium leeg te eten, weet RTV Rijnmond. Biertje? Zo ook vorig jaar in Vlaardingen. Nadat de goudvissen op waren, gingen de vrienden over op de pantsermeervallen. Ze wisten alleen niet dat deze vissen hun scherpe vinnen uitzetten als ze zich bedreigd voelen. Zo zette de meerval zich vast in de keel van een 28-jarige man. De vis moest in het Erasmus MC operatief worden verwijderd. De man zou ruim een week in het ziekenhuis hebben gelegen door zijn actie. Het ziekenhuis heeft de meerval overgedragen aan het Natuurhistorisch 13 14

10 Museum, die hem tentoonstelt in de collectie Dode dieren met een verhaal. Ook de Dominomus, McFlurry-egel en Tweede Kamer-muis zijn in deze collectie te zien. Gepubliceerd door Metro, 4 januari 2017 door Donna van der Kolk. Uit: de Voelspriet. Tylomelania sp (Orange Rabbit Snail) Deze bijzondere Sulawesi slakken zijn vrij actief en nieuwsgierig. Zo nu en dan lijken ze contact te zoeken met soortgenoten, houd ze dan ook minimaal met 2 tot 3 stuks. Ze zullen nooit een plaag in het aquarium worden, ze zijn levendbarend en krijgen maar 1 jong per keer. De beste temperatuur om de slakken te houden is C. Ze eten o.a. spirulinapoeder, vegetarisch aanvullingsvoer, tabletten met een hoog gehalte aan dierlijk eiwit, enkele groentegewassen, dode garnalen, visvoer en garnalenvoer. Op zoek naar voedsel doorwoelen ze de bodem, klimmen ze over stenen of tegen het glas, over wortelhout of filtermatten. Heel belangrijk in het aquarium is stofvoer! Op zoek daarnaar doorploegen ze het hele aquarium. Je mag ze gerust 2x daags overdag stofvoer geven. Ze komen meer overdag te voorschijn dan s nachts. Zij worden zo n 6 à 7 cm groot. Deze slakken kunnen bij Sulawesigarnalen, discusvissen en in het gezelschapsaquarium worden gehouden. Uit de bladen van De Glasbaars Den Helder en Vrij en Blij. Foto: chrisgarnalenshop.nl. Levend voedsel, een lust voor uw vissen De regel bij het voeren moet zijn: met mate en dan zo gevarieerd mogelijk. Zorg er voor dat direct na het voeren alles op is. Want door overvoeren, wordt als gevolg van rotting, dikwijls aanzienlijke schade aangericht. Een goed voorbeeld hiervan is een deken van verbleekt droogvoer op de bodem. Regelmatig voeren is een must, maar overdaad schaadt. Tegenwoordig beschikken we over prima droogvoeders. Maar deze kunnen levend voedsel nooit vervangen. In het wild leeft vis op een zeer gevarieerd menu waarvoor ze de gehele dag in de weer zijn. Hun gehele organisme is daarop ingesteld. Ook wij kunnen niet voor een langere periode op één en hetzelfde dieet leven. Gebruik dus het droogvoer als een soort noodrantsoen en voeder zo mogelijk met gevarieerd levend voedsel dat in de handel te koop is. Eén van de bekendste soorten levend voedsel is de watervlo, ofwel Daphnia pulex. Je gelooft het niet als je ze in je aquarium ziet zwemmen, maar zo ziet dit z.g. roeipootkreeftje er uit. Hij danst met twee zijwaarts ingeplante roeipootjes in het water rond en heeft eigenlijk met een vlo niets te maken. Vervoer vanaf de vangplaats in kleine hoeveelheden in ruim water voorkomt veel sterfte onderweg. Voer snel na aankomst en uw vissen worden gelukkig. Het is even wat werk, want vangplekken zijn tegenwoordig in de nabijheid sporadisch te vinden. Je kunt de Daphnia ook vrij eenvoudig zelf kweken. Door een regenton of middelgrote vijver (uiteraard zonder vis) te vullen met regenwater en te bemesten met wat plantenafval. Laat zonlicht zijn werk doen en er ontstaan groene algen. Door wat watervlooien toe te voegen ontstaat al gauw gezinsuitbreiding die ons in staat stelt regelmatig te scheppen. Houd de hoeveelheid infusoriën op peil door regelmatig bij te mesten met bijvoorbeeld wat paardenmest of runderbloed. Voorkom hierbij verrotting van het water. Een andere delicatesse voor uw levende have zijn de rode muggenlarven. De wormpjes zijn dagenlang in leven te houden door ze in een vochtige krant op een koele plaats te bewaren met een raampje om de klont muggenlarven heen. Daardoor drukt de bovenste krant niet op de muggenlarven en blijven ze langer leven. Regelmatig kleine hoeveelheden voeren en uw visbestand komt in vorm. Voorkom dat ze zich gaan verpoppen. De poppen worden door de vissen graag gegeten, maar uit poppen ontstaan muggen die we niet in 15 16

11 huis willen hebben denk ik. De muggenlarven zijn voor de vis zeer aantrekkelijk en blijven maar kort rondzwemmen. Exemplaren die niet meteen worden opgegeten zakken naar de bodem en zullen zich daar ingraven, net als tubifex. Voeder met mate, weet u nog. Witte muggenlarven daarentegen blijven met typisch kronkelende bewegingen rondzwemmen totdat ze allemaal zijn opgegeten. Tot een zeer aantrekkelijk deel van het levensmiddelenpakket behoort ook de Tubifex rivulorum. Deze kleine rode draadwormpjes kunnen gemakkelijk in leven worden gehouden door ze op een bord onder een druppelende kraan te bewaren. Ze vormen dan bolletjes waaruit de achtereinden wriemelend omhoog steken. Neem er dagelijks een kluitje af en voeder gedoseerd, zodat ze niet in het stromende water worden meegevoerd. Bewaar tubifex niet te lang, ze kunnen dan geen voedsel meer opnemen waardoor hun voedingswaarde volledig verdwijnt. Enige vindingrijkheid bij de menusamenstelling is welkom. 17 Tubifex rivulorum. Foto: kolvoortonderwaterfoto.nl. Als we tijdens een wandeling in de vrije natuur een tak of blad vinden die vol bladluis zit, neem die dan mee naar huis en dompel hem in de bak. Uw vissen zullen u zeer dankbaar zijn. Het is duidelijk dat kleine vissen kleinere voedseldieren nodig hebben dan grote vissen. Voor deze laatste groep zijn regenwormen een geweldige lekkernij. De kleine waterkreeftjes, waaronder Cyclops en Bosminia komen ook voor op het menu van onze zwemmende fauna. De Cyclops zijn in het voorjaar en zomer vrijwel in alle sloten en plassen te vangen. Gebruik hiervoor een fijnmazig net en laat uw vangst, alvorens te voeren, eerst enige tijd in ruim leidingwater rond zwemmen, het liefst in een witte emmer. Dan kun je de vangst goed bekijken en eventuele parasieten ontdekken. In de natuur beschikken vissen over een zeer gevarieerde menukaart, maar deze is niet altijd rijkelijk voorzien. We doen onze vissen dus geen goed door ze ruim en dikwijls te voeren. Ze moeten dus eigenlijk altijd hongerig zijn en een gretig gedrag vertonen, natuurlijk zonder daarbij te verhongeren. Eén keer per dag voeren is het devies, met een hoeveelheid die ze in maximaal een half uur aankunnen. Het werkt gunstig éénmaal per week niet te voeren. Slechts zelden grijpen we naar de bus met droogvoer. Achterblijvend voedsel wijst op overvoeren wat direct moet worden weg geheveld, zoals al eerder gezegd. Er blijft voor de slakken altijd nog genoeg over. Bij overdadig voeren is het ontstaan van vetzucht overigens niet ondenkbeeldig. Will Huygen, uit Danio Rerio Delft. Foto Daphnia pulex: wikipedia.org. Het aquarium en streepjesbehang Ons aquarium is een stukje natuur, dat we gevangen hebben tussen de glazen wanden van de bak. Deze bak kan groot of klein zijn. In vergelijking met de natuur zelf is ook de grootste bak slechts van bescheiden afmetingen. Het ligt dus voor de hand dat we de ruimte waarover we kunnen beschikken zo gunstig mogelijk willen laten uitkomen. Als we het over ruimte hebben, moeten we bij de binnenhuis architectuur aan kloppen; deze wetenschap houdt er zich speciaal mee bezig en doet er allerlei gekke dingen mee. Wie van u heeft immers nog nooit gehoord dat men een kamer hoger kan laten lijken door ze te voorzien van behang met verticaal lopende strepen? Plakken we dit zelfde behang op een muur, nu met de strepen horizontaal, dan lijkt deze opeens langer en lager. Als het plafond van een kamer te hoog is, geven we het een donkere kleur en het lijkt alsof het minder hoog is. Van een lange gang hakken we schijnbaar een stuk af als we de korte muren in een donkere of rode kleur verven. Op deze manier ziet de binnenhuis architect kans een kamer schijnbaar een andere vorm te geven. Let wel, het is allemaal schijn, want in werkelijkheid verandert er aan de afmetingen helemaal niets. Ook onze vrouwen zijn met dit optische effect op de hoogte. Een slanke dame van 1.80 m zal er niet over denken een jurk aan te trekken met strepen in de lengte. Het zou haar nog langer en slanker maken. Een kort dikkertje zal er zich echter graag mee kleden. In al deze gevallen lijkt de afmeting van het vlak in de richting van de strepen groter te zijn dan ze in werkelijkheid is. Ik hoor u al vragen wat dit alles met ons aquarium te maken heeft. We kunnen er moeilijk streepjesbehang in gaan plakken (hoewel het gezicht van de keurmeester de moeite waard zou zijn). We kunnen ons echter, met het bovenstaande in gedachten, afvragen of het ons, met de ons ter beschikking staande materialen, lukt de beschouwers van 18

12 ons aquarium op een soortgelijke manier te beïnvloeden als een binnenhuis architect dat doet. Deze materialen zijn in de eerste plaats de planten, daarnaast gebruiken we stenen, kurkschors, kienhout en soms ook turf. Hiermee hebben we het dan wel ongeveer gehad en hiermee zullen we moeten proberen van ons aquarium een bevredigend geheel te maken. In fig. 1 ziet u hoe we dit optische effect in een aquarium kunnen toepassen. Er zijn hier 2 rijen planten, contrasterend van vorm en kleur naast elkaar geplaatst. Op het eerste gezicht zult u niet kunnen zien om welke plantsoorten het gaat, maar dat is niet belangrijk. Het gaat alleen om het principe. Laten we aannemen dat het om het Leidse plantje en Cryptocoryne petchii gaat, dat geeft een mooi contrast. Deze 2 rijen planten doen hetzelfde wat het streepjesbehang op de muur deed. Ze vervormen namelijk het vlak van de bodem schijnbaar en wel zo dat het aquarium dieper lijkt dan het in werkelijkheid is. Deze rijen planten lopen schuin door de bak. Hierdoor kunnen we ze langer maken dan wanneer we ze recht van voor naar achter laten lopen. Bovendien doet dit laatste waarschijnlijk wat stijf aan. Een ander waar we ons licht kunnen opsteken is de kunstschilder. Ik geef toe dat het allemaal ver gezocht lijkt, maar het lijkt me toch goed ook het perspectief er bij te halen. In fig. 2 ziet u een eenvoudig landschap getekend. Een boom op de voorgrond, een weggetje waar ook weer bomen staan, een kerkje in de verte en de horizon. Die horizon bevindt zich altijd recht voor ons uit, op dezelfde hoogte als waarop onze ogen zich bevinden. Het maakt hierbij niets uit of we plat op onze buik liggen of ons hoog in de lucht in een vliegtuig bevinden. Kijken we naar de bomen die langs de kant van de weg staan, dan valt het op dat een boom die verder van ons verwijderd is kleiner op de tekening staat dan een boom dichter bij ons. De grootte van de boom op de tekening zegt 19 ons niets over de afstand waarop deze boom van ons is verwijderd. Deze afstand is alleen af te lezen tussen de voet van de boom en de horizon. Hoe groter deze afstand, hoe dichter de boom zich bij ons bevindt. Als de afstand van de voet tot de horizon klein is, wil dat zeggen dat de boom zich ver van ons af bevindt. Laten we ons even goed realiseren dat de inhoud van ons aquarium ook een landschap voorstelt, zij het dan dat dit zich onder water bevindt. De wetten van het perspectief gelden dus voor onze onderwater wereld onverminderd. Onze horizon is de lijn die wordt gevormd door het samenkomen van de lucht en het water of het (vlakke) land. Hoewel ze altijd aanwezig is, gaat ze meestal schuil achter bossen, huizen, bergen of andere obstakels zodat ze niet te zien is. De horizon onder water, dus ook die in ons aquarium, is de lijn die wordt gevormd door het samenkomen van de waterspiegel en de bodem. Overigens gelden hiervoor dezelfde wetten zoals we al zagen. Het is natuurlijk de vraag of water in de natuur ooit zo helder is dat deze lijn zichtbaar is, hoewel dit voor ons van weinig belang is. Technisch is het onmogelijk deze lijn in ons aquarium te realiseren, daartoe zouden we de waterspiegel naar achter moeten laten aflopen tot ze de bodem raakt aan de achterruit. Het zou ook erg onwezenlijk zijn om de (noodgedwongen kleine) planten die dicht bij de aldus gecreëerde horizon zijn ingeplant, zo duidelijk te kunnen zien. Want in werkelijkheid zouden we waarschijnlijk niet meer zien dan een wazige groene streep of vlek. We zijn dus gedwongen om onze horizon te verbergen achter planten en rotswanden. Het gedeelte van de bodem dat hierna zichtbaar blijft laten we, om met hulp van het perspectief toch nog enige diepte te scheppen, schuin naar achteren oplopen. In veel aquaria hebben we te maken met een doorkijk, een opening dus, waardoor we verondersteld worden een blik in de verte te kunnen werpen. We hebben gezien dat iets wat zich in de verte bevindt, zich met zijn voet of grondvlak dicht bij de horizon bevindt. Het kan, met het bovenstaande in gedachten, niet moeilijk zijn in te zien dat we in zo n doorkijk de bodemgrond goed hoog moeten opwerken tegen de achterwand. Op die manier krijgen we de gewenste kleine afstand tussen de denkbeeldige horizon en de voet van de daar eventueel te plaatsen plant. Normaal plaatsen we om voor de hand liggende redenen de hoog opgroeiende planten aan de achterkant van de bak, terwijl de kleinere voorin komen. 20

13 In fig. 3 vindt u een voorbeeld waar van deze regel is afgeweken. Het gaat hier om een groep Leidse plantjes, waarvan we de grootste exemplaren nu eens niet aan de achterkant hebben geplaatst, maar aan de voorkant van het aquarium. We bereiken op deze manier een veel grotere overeenkomst met de werkelijkheid bij het weergeven van diepte in onze bak dan wanneer we volgens de klassieke methode te werk gaan. Als we dit in een doorkijk toepassen, zal deze een zeer grote suggestie van diepte opleveren. Natuurlijk moeten we er voor oppassen dat de kleine planten niet onzichtbaar worden achter de grotere planten welke zich meer vooraan bevinden. Dit bereiken we eenvoudig door de bodemgrond flink hoog tegen de achterwand op te werken. Het toegepaste Leidse plantje leent zich uitstekend voor dit doel, omdat het vrij langzaam groter wordt en van heel klein tot vrij groot te kweken is. F. Doodeman. Bron: MIRAC. Uit: MRC Breda. De GH en de KH: hoe zat het ook al weer? Voor het meten van de hardheid zijn test strips te koop. Je houdt deze even in het te meten water en daarna kijk je naar de verkleuring van een aantal vakjes. Ieder vakje staat voor een bepaalde hardheid. Deze geeft dan de waterhardheid aan voor 7, 10, 15, 20, 25 of 30 DH. Deze test strips zijn ongeveer 1 euro per stuk. Wil je nauwkeuriger de waterhardheid meten, dan zijn waterhardheid meetsetjes met een indicator vloeistof een betere keuze. In de meeste setjes zit een klein transparant buisje en een klein flesje met een indicatorvloeistof. Dit werkt nauwkeuriger dan strips. Het setje kan je tientallen keren gebruiken en kost nog geen tien euro. KH testen zijn vaak goedkoper. Bij test strips kan men beter voor een gecombineerde teststrip kiezen. Voor alleen de GH zou ik kijken op de site van Vitens. De GH gebruik je voor het kiezen van je planten en vissen, die houden van een bepaalde waarde. Met de KH en de ph kan men het koolzuurgehalte in de bak bepalen. Oftewel hebben mijn planten genoeg koolzuurgas? Nu kan het bij het meten voorkomen dat de KH groter is dan de GH. Maar wat betekenen KH en GH ook al weer? Laten we vooropstellen dat beide (GH en KH) in ieder geval iets zeggen over het begrip hardheid. Helaas zijn er verschillende soorten hardheden. Zo kennen we o.a. de begrippen: Totale hardheid: GH. Carbonaat hardheid: KH, wordt ook wel tijdelijke hardheid genoemd. Permanente hardheid: NKH. NKH is simpel gezegd niet de GH, maar maakt wel onderdeel uit van de GH. De KH groter dan GH kan niet volgens de definitie (zie tabel regel 1). Er is meer CO 3 2- aanwezig dan Ca 2+ en Mg 2+ in dit geval. En dit betekent dus dat de NKH negatief moet zijn. Dat kan toch eigenlijk niet? Nou, in de praktijk kan het dus wel degelijk. Er is dus iets niet goed GH = KH plus NKH Totale hardheid = Tijdelijke hardheid plus Permanente hardheid Aantal Aardalkali ionen Als Ca 2+, Mg 2+ = Aantal (waterstof)carbonaat ionen (HCO 3 -,CO 3 2- ) die een Aardalkali ion als tegenpool hebben plus (Aardalkali ionen: zie periodieksysteem, figuur op pagina 23.) Overige negatieve ionen als SO 4 2-, Cl, PO 4 2- die een Aardalkali ion als tegenpool hebben Als we namelijk de definities aanpassen 3 de en 4 de regels tabel, dan klopt het allemaal weer wel. In aquariumwater zitten veel meer verbindingen en ionen dan in drinkwater. Door het voeren van vissen is het water erg vervuild. Zwavel (SO ) en Fosfaat (PO 4 2- ) komen in kraanwater minder voor. Calcium 21 22

14 (Ca 2+ ) en Magnesium (Mg 2+ ) worden ook nog eens opgenomen door planten. Waterhardheid wordt voor het grootste gedeelte bepaald door de chemische elementen Magnesium en Calcium. (De hoeveelheden aan Strontium, Barium, Beryllium en Radium die mede de hardheid bepalen zijn dusdanig laag dat we dit gemakshalve even mogen vergeten.) Het probleem ligt in het feit dat zowel Calcium als Magnesium in diverse verbindingen voorkomt. Het is dus simpel gezegd niet zuiver Magnesium of Calciumcarbonaat. Maar wat meten we nu eigenlijk met onze testsetjes? GH: hier meten we dus alle Calcium en Magnesium verbindingen, het maakt niet uit of dit een Carbonaat, Bicarbonaat, Fosfaat of een Sulfaat verbinding is. Als een van beide elementen maar vertegenwoordigd is. KH: hier meten we alle de Carbonaat en Bicarbonaat verbindingen. Hierin zitten dus ook bv.: Kalium en Natrium carbonaten en bicarbonaten verbindingen. In de KH zit dus enerzijds iets te weinig (Calciumfosfaat verbinding) en anderzijds teveel, namelijk een Kaliumverbinding die niets met de hardheid van doen heeft. Resume: De definitie van de KH zegt: 'de KH is het aantal bi(carbonaat) ionen gekoppeld aan de aanwezige aardalkali ionen'. En volgens die definitie zal de KH nooit groter zijn dan de GH. Een testsetje meet ALLE bi(carbonaat) ionen en niet alleen die gekoppeld zijn aan een aardalkali ion. (Hoe moet zo'n setje dat ook weten?) Het probleem zit hem dus in het feit dat een testsetje ALLES meet en dat dat vervolgens de KH wordt genoemd. Volgens de definitie is de KH echter een kleiner deel. Eigenlijk kunnen we beter de naam KH laten vallen, omdat we die niet meten. We kunnen beter spreken over het zuurbindend vermogen. Want dat is wat het KH testsetje meet. Er wordt bepaald hoeveel H+ ionen er 23 nodig zijn om de (bi)carbonaten af te breken, dus hoeveel zuur het kan binden. Helaas is het begrip KH zo vast ingeburgerd dat het nog wel een tijd zal duren voor het begrip zuurbindend vermogen is ingeburgerd. Als het al ooit zover komt. Marcel Bennik. NSW NBAT e Natuurweek in Eys Beste natuurliefhebber, Van 15 tot 22 juni 2018 wordt de 64 e Natuurweek in Eys gehouden. In het maandblad van maart komt het volledige programma te staan. Hierbij vast wat gegevens voor als u wilt deelnemen. Het is dan handig om zo snel mogelijk te reserveren. Reservering en kosten De kosten bedragen 375,- voor de hele week. Bij dit bedrag is alles inbegrepen. We kunnen deze kosten laag houden mede doordat de deelnemers graag een handje meehelpen met de dagelijkse gang van zaken zoals tafeldekken en de afwas. Indien het aantal deelnemers en de beschikbare ruimte het toelaat, is er ook de mogelijkheid tot huren van een 2-persoonskamer voor 1 persoon. Hiervoor is dan voor de hele week een toeslag verschuldigd van 120,-. Als u zeker wilt zijn van deelname is het noodzakelijk u zo snel mogelijk aan te melden en het voorschot van 185,- te betalen, zodat wij definitieve afspraken kunnen maken met de Eyserhof. U wordt ingeschreven op volgorde van binnenkomst. Als het maximale aantal deelnemers is bereikt, krijgt u bericht van plaatsing op een wachtlijst. Mocht u zich later aanmelden, dan komt u pas in aanmerking als er eventueel een plaats over is, of is vrijgekomen. Het restant van 190,- (of 310,- voor een 2-persoonskamer als u die voor u alleen wilt hebben) moet voor 31 maart 2018 zijn overgeschreven. Omdat wij de appartementen voor de hele week moeten betalen, is bij inschrijving voor een gedeelte van de week altijd de prijs voor de hele week verschuldigd, min de kosten voor het eten op de dagen dat u er niet bent. Is er mede belangstelling door iemand anders voor deze dagen, dan zal na afloop van de week het bedrag voor deze dagen teruggestort worden. Informeert u even naar wat in uw geval de prijs wordt. U moet zelf zorgen voor een reis- of annuleringsverzekering, omdat wij bij annulering reeds gemaakte kosten altijd aan u zullen doorberekenen. Het inschrijfformulier vindt u via de volgende internet link: 24

15 Informatie over de Natuurweek 2018 en een terugblik van vorige Natuurstudieweken kunt u vinden op onder het kopje Natuurstudieweek. Heeft u nog vragen? Mail gerust: l.sonnenberg@daniorerio.nl Ledenmutatie Nieuw A-lid per 1 januari 2018 De heer A. Boekema, Walstraat 26, 8011 NT Zwolle. De heer Boekema wordt van harte welkom geheten! Voor wat hoort wat! Ook ontvangt ieder nieuw lid 6 waardebonnen! Wij zijn op zoek naar nieuwe leden. Helpt u mee zoeken? Uw hulp wordt beloond. Hoe doen we dat? Iedereen die een nieuw lid aanbrengt ontvangt 6 waardebonnen. Iedere bon geeft 1,- korting op granulaat voer of ijzer (plantenvoeding) van de vereniging. De bonnen kunnen ingewisseld worden op een verenigingsavond. De bonnen zijn geldig in de op de bon vermelde periode en alleen inwisselbaar indien men lid is van de vereniging. Ik meld me aan als nieuw lid. (Nieuw lid vult ook het aanmeldingsformulier op pagina 27 in.) Mijn naam is... (Dit formulier en het aanmeldingsformulier opsturen naar de secretaris.) 25 26

16 Aanmeldingsformulier AV Natuurvrienden-Zwolle Naam: Adres: Postcode en woonplaats: Telefoonnummer: adres: Geboortedatum: (Het invullen van de geboortedatum is alleen verplicht bij een jeugdlidmaatschap.) Ik wil graag lid worden met ingang van: Onderstaande tarieven gelden voor U kunt uw keuze aangeven door een vakje aan te kruisen. A lid B lid*) Begunstiger Jeugdlid Huisu bent dan als u al lid u bent dan (tot 18 jaar) genootook lid bent van geen NBAT ook lid van de NBAT een andere lid NBAT lid ook vereniging NBAT lid Inclusief Het Aquarium 9 76, ,00 en het maandblad per post Inclusief Het Aquarium 9 61, ,00 en het maandblad per Zonder Het Aquarium 9 52, , , ,00 en het maandblad per post Zonder Het Aquarium 9 37, , , ,00 en het maandblad per Zonder Het Aquarium 9 23,00 en zonder het maandblad Inclusief Het Aquarium 9 68, ,50 alleen digitaal en het maandblad per post Inclusief Het Aquarium 9 53, ,50 alleen digitaal en het maandblad per *) Als u B lid wilt worden, vul dan hier uw NBAT nummer in: 9 Ik wil graag de Nieuwsbrief van de vereniging en de Uitnodiging voor de ledenbijeenkomst per ontvangen (vul s.v.p. het adres in): Handtekening (voor jeugdleden handtekening van ouder of voogd): Formulier opsturen aan: W. Steinhoff, Van Keppelmarke 26, 8016 GK Zwolle. Of ga naar en meldt u aan via steinhoff@natuurvriendenzwolle.nl