LANDSEXAMEN VWO

Transcriptie

1 LANDSEXAMEN VWO Examenprogramma NEDERLANDS V.W.O. 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting van 3½ klokuren. Het commissie-examen wordt mondeling afgenomen. Dit mondeling gedeelte duurt 40 minuten. 2 Het examenprogramma Het examenprogramma voor het centraal examen en het commissie-examen Nederlands bestaat uit de volgende (sub)domeinen: Examenprogramma Nederlands Vwo* Domeinen Subdomeinen en eindtermen Centraal examen A Leesvaardigheid A1: Analyseren en interpreteren x A2: Beoordelen x A3: Samenvatten x B Mondelinge B1: Spreek- en gespreksvaardigheid taalvaardigheid C Schrijfvaardigheid D Argumentatieve vaardigheden x Commissieexamen E Literatuur E1: Literaire ontwikkeling x E2: Literaire begrippen x E3: Literatuurgeschiedenis x F Oriëntatie op studie en beroep x * Vanaf examenjaar 2016 geldt bij het centraal schriftelijk examen Nederlands Vwo een aftrekregeling voor incorrecte formuleringen en onjuist taalgebruik bij de antwoorden op open vragen. Onder incorrecte formuleringen en onjuist taalgebruik moet worden verstaan: spelfouten, verkeerd woordgebruik en fouten in de zinsbouw inclusief verkeerde woordvolgorde. Deze aftrekregeling behelst dat er voor incorrecte formuleringen en onjuist taalgebruik bij alle antwoorden in het centraal examen van de kandidaten op open vragen scorepunten in mindering worden gebracht. 3 Het centraal examen Nederlands Het centraal examen heeft betrekking op de eindtermen van de (sub)domeinen A (A1 t/m A3) en D. Vanaf 2014 zijn in het centraal schriftelijk examen Nederlands de referentieniveaus taal van toepassing. De (sub)domeinen van het vak Nederlands die centraal geëxamineerd worden volgens de referentieniveaus taal zijn: A) Leesvaardigheid (A1 analyseren en interpreteren, A2 beoordelen, A3 samenvatten) en D) Argumentatieve vaardigheden (zie bijlage 8). Voor vwo geldt referentieniveau 4F. Voor meer informatie over referentieniveau 4F wordt verwezen naar bijlage 7. x x 4 Het commissie-examen mondeling gedeelte Nederlands Het commissie-examen mondeling gedeelte heeft betrekking op de eindtermen van de (sub)domeinen B, D, E (E1 t/m E3) en F. 1

2 5 De leerstofomschrijving Centraal examen Examenvoorbereiding. Examenbundel Vwo Nederlands (ISBN ) Samengevat HAVO/VWO Nederlands 3F/4F (ISBN ) <kies> in hoek links boven op het beeldscherm jaar bv <kies> Vwo, talen, Nederlands <kijk> onder het kopje Examendocumenten 1 e en 2 e tijdvak Alle documenten van het betreffende examen, zoals opgaven, bijlagen, (eventuele aanvulling op) correctievoorschrift, omzettingstabel normering en eventuele errata, staan onder elkaar in een rij aangegeven. <kies> 1 e of 2 e tijdvak. Bv. 1 e tijdvak <klik> op aangegeven datum boven het document dat u wilt raadplegen. Bv. 18 mei 2018 Opgaven <klik> op Cito - Home <zoek> het kopje Onderwijs <klik> op Voortgezet Onderwijs <kies> Centrale examens <kies> Schriftelijke examens havo/vwo <klik> op Jaar bv. Examens 2018 <kies> Schooltype bv. Vwo 1 e tijdvak of Vwo 2 e tijdvak <bekijk> het tabel en zoek Examen Nederlands op <klik> op de figuur onder Opg(ave) behorende bij het Examen Nederlands Voor het correctievoorschrift <klik> op de figuur onder CV (correctievoorschrift) behorende bij het examen Nederlands. Voor normering <kies> na Schriftelijke examens havo/vwo Normering, bv. normering 2018 <kies> voor Vwo 1 e tijdvak of Vwo 2 e tijdvak afhankelijk van het gekozen examen en <klik> op het nummer dat staat aangegeven voor de vaknaam. Bv. Vwo Nederlands. Commissie-examen mondeling gedeelte Literatuur: I) 12 boeken (zie bijlage 1 en 2) - het moeten literaire werken zijn en van oorsprong Nederlandstalig; - in totaal minimaal 40 punten (zie bijlage 2); - minimaal 5 Caribische/Surinaamse werken; - de onder punt a. genoemde lijst bevat minimaal vijf boeken over één thema; - geen jeugdliteratuur toegestaan; - geen vertaalde werken toegestaan. II) 1 literaire thema (zie bijlage 1) - minimaal 5 boeken van de 12 op de boekenlijst vormen een literair thema. III) Secundaire literatuur (zie bijlage 1 en 2) - ter ondersteuning van het literair thema minimaal 5 secundaire teksten die betrekking hebben op de primaire werken. 2

3 Spreek- en gespreksvaardigheid: I) Spreken (zie bijlage 3) - soort spreekbeurt; II) Gespreksvaardigheid (zie bijlage 3) - gesprek over inhoud van een artikel. 6 Toegestane hulpmiddelen tijdens het centraal examen - Een ééndelig verklarend woordenboek NE of een woordenboek van NE naar een vreemde taal (de thuistaal van de kandidaat). Zie rooster centraal schriftelijke examens Vwo Meer informatie Voor meer informatie over het examenprogramma, de domeinen/subdomeinen en de eindtermen wordt verwezen naar op internet. 1. <kies> Vwo (bovenaan) 2. <kies> Talen 3. <kies> Nederlands 4. <kies> Syllabus 2019 Nederlands Vwo 3

4 Bijlage 1 LANDSEXAMEN NEDERLANDS VWO Het commissie-examen Nederlands bestaat uit twee onderdelen: A. Literatuur en B. Spreek- en gespreksvaardigheid. Beide examens zijn mondeling en worden in één zitting getoetst. Eerst wordt het literatuurexamen afgenomen en aansluitend het examen spreek- en gespreksvaardigheid. De weging van de commissie-examens is als volgt: het examen literatuur telt 2x en het examen spreek- en gespreksvaardigheid telt 1x. Hieronder kunt u lezen wat er bij deze examens van u verwacht wordt. Onderdeel Duur : literatuur : 30 minuten Stofomschrijving Tijdens het mondeling vindt een kritisch gesprek plaats over de Nederlandse literatuur. Dit gesprek vindt plaats aan de hand van een lijst van literaire werken die door de kandidaat is opgesteld. Daarnaast wordt het literaire thema besproken dat de kandidaat heeft voorbereid. De examinatoren bepalen of de lijst van literaire werken, het literaire thema en de secundaire literatuur acceptabel zijn. De kandidaat dient bekend te zijn met gangbare literaire termen, zoals thematiek, perspectief, chronologie, personages, structuur, de hoofdzaken uit de literaire theorie, de literaire context en de literatuurgeschiedenis. Als tijdens het mondeling wordt geconstateerd dat één (1) werk niet is gelezen, komt de kandidaat maximaal in aanmerking voor een zes (6) als cijfer. Indien twee (2) werken niet zijn gelezen, komt de kandidaat maximaal in aanmerking voor een vier (4) als cijfer. Indien drie (3) of meer werken niet zijn gelezen, wordt de kandidaat het cijfer één (1) toegekend. Het mondeling wordt in het Nederlands afgenomen. Bij de beoordeling wordt gekeken naar de inhoud van datgene wat wordt gezegd en niet naar de kwaliteit van het spreken in de Nederlandse taal zelf. De lijst van literaire werken moet voldoen aan de volgende punten: a. De lijst bevat minimaal twaalf van oorsprong Nederlandstalige werken. b. De onder punt a. genoemde lijst bevat minimaal vijf Caribische werken; hierbij is het verplicht om minstens één roman te lezen van Frank Martinus Arion en één roman van óf Tip Marugg óf Boeli van Leeuwen. c. De onder punt a. genoemde lijst bevat minimaal vijf boeken over één thema; de themaboeken worden ondersteund door minimaal vijf secundaire teksten, zoals een recensie of boekkritiek. Deze secundaire teksten dienen geschreven te zijn door een literatuurexpert, dat wil zeggen iemand die expertise heeft met schrijven over literatuur. d. De secundaire literatuur dient samen met de lijst van de literaire werken te worden ingeleverd; e. Aan elk boek van de lijst is een niveau gekoppeld. De niveaus van de meeste Nederlandse boeken kunt u vinden op de volgende site: De niveaus van de bekendste Caribische boeken vindt u in het overzicht in bijlage 5. f. De niveaus zijn gekoppeld aan punten. De twaalf boeken moeten samen minimaal 40 punten zijn. Indien de optelsom met twaalf gelezen boeken nog geen 40 punten is, kan de kandidaat ervoor kiezen om meer dan twaalf boeken op de lijst te zetten of om een of meer boeken op de lijst te vervangen door boeken die meer punten opleveren. g. De getypte lijst dient samen met de secundaire literatuur uiterlijk 3 januari 2019 bij het Examen Bureau te worden ingeleverd ( zie voorbeeld bijlage 4). 4

5 Bij dit examen wordt ervan uitgegaan dat u het volgende beheerst. De kandidaat: kan literatuur interpreterend, kritisch en reflecterend lezen; kan causale verbanden leggen op het niveau van handelingen van personages en de gebeurtenissen; kan expliciete doelen en motieven van personages opmerken; kan impliciete doelen en motieven van personages benoemen; kan betekenis geven aan symbolen; kan aangeven welke vraagstukken centraal staan en de hoofdgedachte of boodschap van de tekst weergeven; kan de tekst ook met morele en cognitieve argumenten evalueren; kan uiteenzetten tot welke inzichten de tekst heeft geleid; kan interesses in bepaalde vraagstukken motiveren; kan de persoonlijke literaire smaak en ontwikkeling beschrijven. Aantal kopieën Uiterlijke inleverdatum Vak Omschrijving VWO 3x 3 januari 2019 NE LITERATUURLIJST Kopie van secundaire literatuur 12 boeken incl. literair thema en secundaire literatuur Al uw in te leveren bescheiden voor bovengenoemd vak dienen geprint (dus niet met de hand geschreven) en in drievoud (3x gekopieerd en in 3 aparte mappen) ingeleverd te worden. Per vak dient u elk exemplaar in een aparte map in te leveren (dus voor de talen steeds 3 mappen). Bij het inleveren van genoemde stukken dient u persoonlijk langs te komen, daar deze gecontroleerd worden bij inlevering. Zorg ervoor dat u zelf ook een kopie behoudt, daar u de stukken op de dag van het mondeling examen dient mee te nemen. Kandidaten die te laat zijn met de inlevering van de literatuurlijst (inclusief onderwerp en/of artikel en/of gedichten) of die geen literatuurlijst hebben ingeleverd worden automatisch uitgesloten van verdere deelname aan het landsexamen voor het betreffende vak. Indien uw literatuurlijst wordt afgekeurd, wordt u via hiervan op de hoogte gesteld. U dient te allen tijde bereikbaar te zijn. Nadat u g d wordt dat uw literatuurlijst is afgekeurd, krijgt u éénmalig drie (3) dagen (vanaf de dag nadat u g d bent) de tijd om de literatuurlijst te verbeteren of aan te vullen. Indien u de gecorrigeerde literatuurlijst, in drievoud (3x gekopieerd en in 3 aparte mappen), niet binnen de vastgestelde termijn hebt ingeleverd, wordt u automatisch uitgesloten van verdere deelname aan het landsexamen voor dat vak. 5

6 Onderdeel : B. Spreek- en gespreksvaardigheid Duur : 10 minuten B. Leerstofomschrijving examen Spreek- en gespreksvaardigheid De eindexamenkandidaat verdiept zich in een actueel onderwerp. Daarvoor kiest hij één van de volgende onderwerpen met het daarbij behorend artikel. Onderwerp: digitale relaties Onderwerp: stop met streven naar geluk Onderwerp: vaccineren Onderwerp: smartphone Onderwerp: cannabisbeleid Zie voor de artikelen website: Landsexamen->vwo> Lesmateriaal Nederlandse artikelen Aansluitend op het literatuurexamen voert de kandidaat tijdens het schoolexamen een gesprek met de examinator. De kandidaat begint het mondeling met een presentatie waarbij in elk geval een samenvatting wordt gegeven van het gekozen artikel. Vervolgens stelt de docent kritische vragen aan de kandidaat, op basis waarvan een gesprek plaatsvindt. De duur van het gesprek is ongeveer tien minuten. Bij dit examen wordt ervan uitgegaan dat u het volgende beheerst. De kandidaat: - kan een presentatie geven met argumenten voor of tegen een bepaald standpunt, of voor- en nadelen van diverse opties. De presentatie heeft de vaste indeling: inleiding kern slot; - kan langere stukken tekst produceren in een normaal tempo; hoewel er tijdens het zoeken naar patronen en uitdrukkingen, aarzelingen voorkomen, zijn er weinig, overigens niet storende pauzes; - maakt gebruik van middelen voor tekstcohesie (bijvoorbeeld signaal- en verbindingswoorden) om uitingen te verbinden tot een heldere, samenhangende tekst; - kan het publiek de opbouw en structuur duidelijk maken en volgt deze ook; - kan vragen naar aanleiding van verhaal of presentatie vloeiend en spontaan beantwoorden. Het gesprek wordt beoordeeld op lexicon en woordgebruik, grammaticale correctheid, interactie, vloeiendheid, coherentie en uitspraak. 6

7 Bijlage 2 Belangrijke vragen bij de Literatuurlijst Nederlands Wat betekent het aantal punten bij een roman? Vanaf examenjaar moet uw literatuurlijst minimaal acht (8) romans voor de havo en minimaal (12) voor het VWO bevatten. Daarbij geldt voor de havo dat die acht boeken minimaal 20 pt. en bij VWO minimaal 40 pt. in totaal uitmaken. Deze punten komen van de website Op deze site staat een lijst van romans die u op uw literatuurlijst kunt zetten. Aan iedere roman is een niveau gekoppeld dat in punten is uitgedrukt, bijvoorbeeld niveau 1 = 1 punt = makkelijk; niveau 5 = 5 punten,moeilijk. Zie voor de uitleg van de niveaus op de website. Doordat romans zijn ingedeeld naar niveaus, kunt u zo boeken zoeken die passen bij uw niveau en die niet te makkelijk of te moeilijk voor u zijn. Ga naar De leesniveaus om te ontdekken op welk niveau u nu zit. Als u twijfelt tussen twee niveaus, kunt u het beste beginnen met een boek op het laagste van deze twee niveaus. Als u merkt dat dit boek te makkelijk voor u is, kiest u de volgende keer een boek met een hoger niveau Hoe vind ik een geschikte roman? Ga naar Klik op: Nederlands-15 t/m19 jaar Klik op: zoek een boek Kies een niveau en klik hierop (bijvoorbeeld niveau 2) Scroll en klik op een roman die u aanspreekt en maak een keuze op grond van de informatie die er staat: 1. de moeilijkheidsgraad (niveau); 2. de waardering door lezers; 3. de korte omschrijving van de inhoud en de auteur; 4. het genre (vb. oorlogsroman,psychologische roman, thriller); 5. Tags. Dit is het thema en motieven zoals ouder-kind relatie, dood, liefde, familie, vriendschap etc. Hoe kom ik aan secundaire literatuur? Bij iedere roman op de website staan links naar meer informatie. Op deze links staat secundaire literatuur (meestal recensies). De secundaire literatuur is geschreven door een boekdeskundige en geeft u achtergrondinformatie over de roman. Dit helpt u de (bedoeling) van de roman beter te begrijpen. Wat zijn thema-romans? De literatuurlijst van het VWO bevat minimaal vijf (5) romans over een thema. Klassieke thema s zijn bijvoorbeeld eenzaamheid, helden, homoseksualiteit, WO II, buitenstaander etc. Voor meer thema s met romans: google op Literaire thema s Nederlands, klik op: onderwerpen/scholieren.com De thema-romans kunnen alle Nederlandse of Caribische literatuur zijn of een mix van beide. Bij de themaromans moet u secundaire literatuur zoeken (zie Hoe kom ik aan secundaire literatuur). Bij het mondeling examen wordt onder andere gevraagd hoe het thema in de romans naar voren komt. 7

8 Bijlage 3 Belangrijke vragen bij Spreek- en gespreksvaardigheid Welk artikel moet ik gebruiken? U kunt kiezen uit de vijf verschillende onderwerpen. Bij ieder onderwerp hoort een artikel. Deze staan op de website van het Directie Onderwijs: Lesmateriaal Nederlandse artikelen. Kies één (1) onderwerp op grond van interesse of kies een onderwerp waar u al iets van afweet. Ook kan het zijn dat u of een bekende van u met het onderwerp iets te maken heeft. (Dan bent u al een beetje deskundige). Zorg dat u de inhoud van het artikel goed begrijpt. Wellicht dat u extra informatie moet zoeken om een goed en uitgebreid beeld te krijgen van het onderwerp. Hoe kan ik het examen spreek- en gespreksvaardigheid goed voorbereiden? Voorbereidingsfase: Lees het artikel of de artikels van het gekozen onderwerp goed door; Highlight/onderstreep de hoofdzaken;, Zoek dingen op die u niet begrijpt; Kijk hoe de tekst/teksten zijn opgebouwd; Welke meningen komen erin naar voren; Kijk of u het eens/oneens bent met wat er staat. Uitvoeringsfase: Schrijf in kernwoorden de hoofdzaken op van de opbouw, inhoud, meningen, uw kritiek; Oefen aan de hand van deze kernwoorden het spreekbeurtgedeelte van uw examen. (zie Hoe is het examen Spreek-en gespreksvaardigheid ingericht?) Let op: Leer het spreekbeurtgedeelte niet van buiten. Gebruik zoveel mogelijk uw eigen woorden. Hoe is het examen Spreek- en gespreksvaardigheid ingericht? Natuurlijk wordt dit examen mondeling afgenomen en het onderwerp waarover u spreekt, is gekozen uit de lijst onderwerpen met het bijbehorende artikel of artikels die op de website van EBA staan. Let op dat u uitgebreid antwoordt. Laat de examinator niet een soort tandarts zijn die ieder woord uit u moet trekken. Daarom is een goede voorbereiding van het artikel noodzakelijk. Het examen bestaat grofweg uit twee delen: Spreken (ongeveer 4 minuten) Het examen begint met dit gedeelte. Het is een soort spreekbeurt die u helemaal kunt voorbereiden. U vertelt minimaal hoe het artikel opgebouwd is; wat er in het artikel staat (inhoud); of u kritiek hebt op de inhoud; bent u het eens of oneens met de inhoud van het artikel; 8

9 Gespreksvaardigheid (ongeveer 6 minuten) Dit gedeelte bestaat uit een gesprek met de examinator over de inhoud van het artikel. Vragen die aan bod kunnen komen zijn: Waarom hebt u dit artikel gekozen / wat hebt u met dit onderwerp? Wat bent u te weten gekomen uit het artikel wat u nog niet wist? Wat zal de toekomst brengen wat het onderwerp betreft? Wat wordt bedoeld met een bepaalde passage uit het artikel? Hebt u nog iets extra s moeten opzoeken om het artikel goed te begrijpen? Mag ik het artikel meenemen naar het examen? Ja, het is handig als u het artikel voor u hebt liggen tijdens het examen. Ook mag u een spiekblaadje met de kernwoorden (zie Hoe kan ik me goed voorbereiden?) tijdens het examen gebruiken. Let wel op: het is geen voorleesbeurt. U kunt het artikel en kernwoordenblaadje soms raadplegen. 9

10 Bijlage 4 Voorbeeld literatuurlijst Landsexamen Literatuurlijst Nederlands VWO 2019 Naam : Ben O Breamenhov Adres : Caya Club Social 23 Telefoon thuis : Telefoon werk : Nrs. Cellular : / Minimaal 12 van oorsprong Nederlandstalige werken als volgt ingevuld: Caribische/Surinaamse werken (minimaal 5 werken) Auteur Titel Jaar 1 ste druk Aantal punten 1. Cola Debrot Mijn zuster de negerin Frank Martinus Arion Dubbelspel Nederlandse Literatuur (alle 5 over een bepaald thema bijv 2 e Wereld Oorlog) Auteur Titel Jaar 1 ste druk Aantal punten 6. Loo, Tessa De tweeling Minco, Marga Het bittere kruid Oberski, Jona Kinderjaren en 12. Caribische/Surinaamse werken of Nederlandse Literatuur Literair thema (minimaal 5 secundaire literaire werken die betrekking hebben op de primaire werken) Auteur Titel Jaar 1 ste druk Pagina s Bijvoorbeeld: een biografie, een recensie, naslagwerken, analyses etc ) die betrekking hebben op een van de gelezen boeken hierboven genoemd met het thema 2 e wereld oorlog 1. Pelgrim, Wil Het Bittere Kruid Boekbeoordeling De nieuwe Hebban 2. Mulders, Reinjan Tessa Loo over het onverteerbare succes van De tweeling 3. Mulders, Reinjan Het beste debuut van 1978: Jona Oberski s Kinderjaren Opm: Jeugdliteratuur is NIET toegestaan. De secundaire literatuur dient samen met de lijst te worden ingeleverd. 10

11 Bijlage 5 Voorbeeld boekenlijst CARIBISCHE LITERATUUR ARUBA & ANTILLEN SURINAME Cola Debrot, Mijn zuster de negerin (3) Albert Helman, De stille plantage (5) Cola Debrot, Bewolkt bestaan (5) Albert Helman, De laaiende stilte (5) Tip Marugg, Weekendpelgrimage (5) Boeli van Leeuwen, De rots der struikeling (5) Bea Vianen, Sarnami hai (4) Boeli van Leeuwen, De eerste Adam (5) Bea Vianen, Strafhok (4) Boeli van Leeuwen, Een vreemdeling op Bea Vianen, Ik eet, ik eet tot ik niet meer Aarde ( 5) kan (3) Tip Marugg, In de straten van Tepalka (5) Diana Lebacs, Sherry (2) Frank Martinus Arion, Dubbelspel (4) Frank Martinus Arion, Afscheid van de Koningin (4) Frank Martinus Arion, Nobele wilden (4) Angela Matthews, De witte pest (2) Edward de Jongh, De steeg (2) Edward de Jong, De boog (2) Cynthia McLeod, Hoe duur was de suiker (3) Cola Debrot, De vervolgden (4) Clark Accord, De koningin van Paramaribo (2) Boeli van Leeuwen, Schilden van Leem(5) Jules de Palm, Kinderen van de fraters (2) Tip Marugg, De morgen loeit weer aan (5) Ellen Ombre, Maalstroom (2) Boeli van Leeuwen, Het teken van Jona(5) Cynthia Mc Leod, Vaarwel Merodia (3) Jules de Palm, Lekker warm, lekker bruin(2) Anil Ramdas, Het besluit van Mai (2) Jacques Thönissen, Tranen om de ara (3) Ellen Ombre, Vrouwvreemd (3) Jan Brokken, Jungle Rudy (3) Ellen Ombre, Wie goed bedoelt (3) Denis Henriquez, Zuidstraat (3) Cynthia McLeod, Welkom El Dorado (3) Diana Lebacs, De langste maand (2) Cynthia McLeod,Tweemaal Mariënburg (3) F.M. Arion, De laatste vrijheid (4) Denis Henriquez, Delft Blues (3) Henry Toré, Een tropische kruisiging (2) Jan Brokken, De droevige kampioen (4) 11

12 heden Jan Brokken, Voel maar (2) Ellen Ombre, Valse verlangens (3) Jacques Thönissen, Eilandzigeuner (3) Cynthia McLeod, De vrije negerin Elisabeth (3) Jacques Thönissen, Devah (3) Cynthia McLeod, Kofi (1) Jacques Thönissen, De roep van de Cynthia McLeod, Tutuba (1) troepiaal (3) Carel de Haseth, Slaaf en meester (3) Anil Ramdas, Badal (3) Clark Accord, Tussen Apoera en Oreala (2) Erich Zielinski, De Engelenbron (3) Clark Accord, Bingo (2) Erich Zielinski, De prijs van de zee (3) Stefan Brijs, Maan en zon (2) Frank Martinus Arion, De deserteurs (4) 12

13 Bijlage 6 Voorbeeld boekenlijst Europees-Nederlandse Literatuur AUTEUR Abdolah, Kader Abdolah, Kader Abdolah, Kader Van Beijnum, Kees Van Beijnum, Kees Belcampo Bernlef, J. Bernlef, J. Bernlef, J. Bernlef, J. Bernlef, J. Bordewijk, Ferdinand Bordewijk, Ferdinand Büch, Boudewijn Campert, Remco Dorrestein, Renate Dorrestein, Renate Dorrestein, Renate Friedman, Carl Friedman, Carl Giphart, Ronald Giphart, Ronald Giphart, Ronald Glastra van Loon, Karel Grunberg, Arnon Grunberg, Arnon Grunberg, Arnon Grunberg, Arnon Grunberg, Arnon Grunberg, Arnon Haasse, Hella Heijden, A.F.Th. van der Hermans, Willem Frederik Hermans, Willem Frederik Kluun Koch, Herman Koch, Herman Krabbé, Tim Krabbé, Tim Krabbé, Tim TITEL De reis van de lege flessen Spijkerschrift Het huis van de moskee Dichter op de zeedijk Oesters van Nam Kee Het grote gebeuren De pianoman Eclips Hersenschimmen Onder ijsbergen Verloren zoon Bint Karakter De kleine blonde dood Een liefde in Parijs Echt sexy Een hart van steen Verborgen gebreken Twee koffers vol Tralievader Ik ook van jou Ik omhels je met duizend armen Phileine zegt sorry De passievrucht Blauwe maandagen De figuranten Tirza Huid en haar De man zonder ziekte De asielzoeker Oeroeg Het leven uit een dag Het behouden huis De donker kamer van Damocles Komt een vrouw bij de dokter Het diner Zomerhuis met zwembad Het gouden ei Marte Jacobs Kathy s Dochter 13

14 Krabbé, Tim Krabbé, Tim Kwast, Ernest van der Loo, Tessa de Loo, Tessa de Minco, Marga Minco, Marga Minco, Marga Mulisch, Harry Mulisch, Harry Mulisch, Harry Mulisch, Harry Oberski, Jona Peskens, R.J. Ruyslink, Ward Uphoff, Manon Verhulst, Dimitri Vuijsje, Robert De Grot De vertraging Mama tandoori Isabelle De tweeling Het bittere kruid De val De glazen brug De aanslag De elementen Siegfried Twee vrouwen Kinderjaren Mijn tante Coleta Wierook en tranen Koud Vuur Problemski hotel Alleen maar nette mensen Weijts, Christiaan Euforie Winter, Leon de Het recht op terugkeer Winter, Leon de Zoeken naar Eileen W. Wolkers, Jan Brandende liefde Wolkers, Jan Een roos van vlees Wolkers, Jan Kort Amerikaans Wolkers, Jan Turks fruit Wolkers, Jan Zomerhitte Zwagerman, Joost Zwagerman, Joost Zwagerman, Joost Vals licht Zes sterren De buitenvrouw 14

15 Bijlage 7 Referentieniveau 4F Lezen zakelijke teksten Algemene omschrijving 4F Kan een grote variatie aan teksten lezen over tal van onderwerpen uit de (beroeps) opleiding en van maatschappelijke aard en kan die in detail begrijpen. Tekstkenmerken De teksten zijn complex en de structuur is niet altijd even duidelijk. Taken 1. Lezen van informatieve Kan informatieve teksten met een hoge informatiedichtheid lezen, zoals teksten lange en ingewikkelde rapporten, en gecondenseerde artikelen. 2. Lezen van instructies Kan instructieve teksten lezen, zoals ingewikkelde instructies in gebruiksaanwijzingen bij onbekende apparaten en procedures. 3. Lezen van betogende Kan betogende teksten lezen, waaronder teksten met een ingewikkelde teksten argumentatie, of artikelen waarin de schrijver (impliciet) een standpunt inneemt of beschouwing geeft. Kenmerken van de taakuitvoering Begrijpen Interpreteren Evalueren Samenvatten Opzoeken Maakt onderscheid tussen uiteenzettende, beschouwende of betogende teksten. Maakt onderscheid tussen argumenten: objectieve vs. subjectieve argumenten, en onderscheidt drogreden van argument. Herkent argumentatieschema s. Herkent ironisch taalgebruik. Kan een vergelijking maken met andere teksten en tussen tekstdelen. Kan ook impliciete relaties tussen tekstdelen aangeven. Herkent persoonlijke waardeoordelen en interpreteert deze als zodanig. Kan argumentatie analyseren en beoordelen. Kan een tekst beoordelen op consistentie. Kan taalgebruik beoordelen. Kan van een tekst een goed geformuleerde samenvatting maken die los van de uitgangstekst te begrijpen valt. Kan de betrouwbaarheid van bronnen beoordelen, vermeldt bronnen. Kan snel informatie vinden in langere rapporten of ingewikkelde schema s. 15

16 Bijlage 8 Begrippenlijst voor domein D. Argumentatieve vaardigheden De opgenomen begrippen worden in het CE bekend verondersteld en worden daarin dus zonder toelichting gebruikt. Betogende tekst (betoog) Een tekst of tekstgedeelte waarin de schrijver of spreker een beargumenteerd standpunt inneemt. Het betoog heeft als doel de lezer van het standpunt te overtuigen. Beschouwende tekst (beschouwing) Een tekst of tekstgedeelte waarin de schrijver of spreker interpretaties, verklaringen en opinies ter overweging aanbiedt. De beschouwing heeft als doel de lezer over een kwestie te laten nadenken. Een beschouwing kan ook de argumenten voor en tegen een of meer standpunten behandelen, maar is er niet op gericht de lezer voor een van die standpunten te winnen. Uiteenzettende tekst (uiteenzetting) Een tekst of tekstgedeelte waarin de schrijver of spreker iets uitlegt, beschrijft, verklaart of meedeelt. De uiteenzetting heeft als doel de lezer te informeren over een stand van zaken of gang van zaken. Standpunt Een uitspraak die op twijfel of tegenspraak stuit of zou kunnen stuiten volgens de schrijver of spreker. Ook: stelling(name), bewering, mening. Een standpunt kan in een tekst impliciet zijn: dat wil zeggen dat het standpunt niet in de tekst is geformuleerd maar er wel uit afgeleid kan worden. Argument Een uitspraak waarmee een schrijver of spreker een standpunt onderbouwt. Een argument dient om het standpunt aanvaardbaar of aanvaardbaarder te maken; de bedoeling ervan is de twijfelaars of tegenstanders te overtuigen van het standpunt. Tegenargument Een uitspraak waarmee een schrijver of spreker een standpunt ontkracht. Een tegenargument dient om een standpunt minder aanvaardbaar te maken. Weerlegging Een uitspraak waarmee een schrijver of spreker een argument ontkracht. In een weerlegging probeert de schrijver of spreker een argument minder aanvaardbaar te maken. Argumentatie Het standpunt en het geheel van argumenten dat het standpunt ondersteunt (argumenten) of ontkracht (tegenargumenten). Argumentatiestructuur Een weergave van de wijze waarop in een tekst of tekstdeel argumenten met elkaar en met het standpunt samenhangen. Enkelvoudige argumentatie Een argumentatie die bestaat uit één argument en één standpunt. 16

17 Onderschikkende argumentatie Een argumentatie waarin een argument wordt ondersteund door één of meer subargumenten. Ook: ketenargumentatie. Nevenschikkende argumentatie Een argumentatie waarin twee of meer argumenten gezamenlijk het standpunt ondersteunen. De argumenten in nevenschikkende argumentatie kunnen afhankelijk zijn (ze zijn samen nodig om het standpunt te ondersteunen) of onafhankelijk (ze vormen ieder op zich een zelfstandig argument voor het standpunt). Argumentatieschema Een argumentatieschema geeft de aard aan van het verband tussen een standpunt en een argument. We onderscheiden de volgende argumentatieschema s: Argumentatie op basis van oorzaak en gevolg De schrijver of spreker wijst op een of meer gevolgen om de waarschijnlijkheid van een oorzaak te onderbouwen of op een of meer oorzaken om de waarschijnlijkheid van een gevolg te onderbouwen. Argumentatie op basis van kenmerk of eigenschap De schrijver of spreker geeft een of meer kenmerkende eigenschappen van een persoon, object of verschijnsel om een standpunt over een andere eigenschap te onderbouwen. Argumentatie op basis van voor- en nadelen De schrijver of spreker geeft voor- en/of nadelen van een voorgestelde actie of handeling om een standpunt over de (on)wenselijkheid ervan te onderbouwen. Argumentatie op basis van voorbeelden De schrijver of spreker geeft voorbeelden van het optreden van een eigenschap of verschijnsel om een standpunt over het algemener voorkomen van die eigenschap of dat verschijnsel te onderbouwen. Argumentatie op basis van vergelijking De schrijver of spreker maakt een vergelijking tussen twee situaties; op grond van wat in de ene situatie (on)waarschijnlijk of (on)gepast is, onderbouwt hij een standpunt over wat in de andere situatie (on)waarschijnlijk of (on)gepast is. Argumentatie op basis van autoriteit De schrijver of spreker beroept zich op een uitspraak van een deskundige en betrouwbare bron om een standpunt te onderbouwen. Ook: argumentatie op basis van een gezaghebbende bron. Soorten argumenten Uitspraken die als argument kunnen dienen zijn er in allerlei soorten. We onderscheiden feitelijke en waarderende uitspraken. Feitelijke uitspraken Een uitspraak waarvan degene die hem doet, claimt dat hij waar, waarschijnlijk of aannemelijk is. Er is sprake van een feit wanneer een feitelijke uitspraak waar is. 17

18 Waarderende uitspraken Een niet-feitelijke uitspraak, dat wil zeggen een uitspraak over wat goed of slecht, mooi of lelijk, waardevol of waardeloos, wenselijk of onwenselijk, gepast of ongepast is. Aanvaardbaarheid van argumentatie Argumentatie is aanvaardbaar als - de gegeven argumenten op zichzelf aanvaardbaar en relevant zijn, - de argumenten onderling consistent zijn, - de argumenten samen toereikend zijn voor het ingenomen standpunt. Aanvaardbaarheid van feitelijke uitspraken Een feitelijke uitspraak is aanvaardbaar voor de lezer of gesprekspartner - wanneer hij in overeenstemming is met zijn of haar kennis van de wereld of - wanneer hij direct controleerbaar is en daarbij waar blijkt te zijn of - wanneer hij afkomstig is van een betrouwbare bron. Controleerbaarheid van feitelijke uitspraken Feitelijke uitspraken zijn controleerbaar wanneer het (in principe) mogelijk is ze door empirische waarneming te toetsen. Betrouwbaarheid van bronnen De bron van een uitspraak is betrouwbaar als: - deze deskundig is op het terrein van de uitspraak, - deze geen belang heeft bij de acceptatie ervan, en - deze zichzelf niet tegenspreekt. Aanvaardbaarheid van waarderende uitspraken Een waarderende uitspraak is aanvaardbaar wanneer hij in overeenstemming is met de kennis en opvattingen de beoordelaar. Relevantie van argumenten Een argument is relevant wanneer aanvaarding ervan het standpunt aannemelijker maakt. Consistentie van argumentatie Argumentatie is consistent wanneer de geleverde argumenten elkaar niet tegenspreken. Toereikendheid van argumentatie Argumentatie is toereikend (of voldoende) wanneer het geleverde argument of de geleverde argumenten samen een standpunt aanvaardbaar maken. Drogredenen Onjuist gebruik van een argumentatieschema of een overtreding van een discussieregel. 18

19 Van een onjuist gebruik van een argumentatieschema is onder andere sprake bij de volgende drogredenen: Onjuist beroep op een oorzaak-gevolgschema Het argumentatieschema op basis van oorzaak en gevolg wordt onjuist gebruikt als - de in het argument genoemde oorzaken niet voldoende zijn voor het optreden van het voorspelde gevolg of - het in het argument genoemde gevolg andere oorzaken kan hebben dan de in het standpunt genoemde oorzaak of - alleen op basis van het gelijktijdig of na elkaar optreden van twee verschijnselen geconcludeerd wordt tot een oorzaak-gevolgrelatie tussen die verschijnselen. Onjuist beroep op een kenmerk- of eigenschapsschema Het argumentatieschema op basis van een kenmerk of eigenschap wordt onjuist gebruikt als aan een bepaald kenmerk of eigenschap wel betekenis wordt toegekend, terwijl andere relevante kenmerken of eigenschappen worden genegeerd. Onjuist beroep op een voor-en-nadelenschema: overdrijven van voor- of nadelen Het argumentatieschema op basis van voor- en nadelen wordt onjuist gebruikt als het gevolg of de gevolgen van een handeling schromelijk worden overdreven. Onjuist beroep op een voor-en-nadelenschema: vals dilemma Het argumentatieschema op basis van voor- en nadelen wordt onjuist gebruikt als wordt gesuggereerd of aangenomen dat we moeten kiezen uit twee mogelijkheden met beide even grote nadelige gevolgen, terwijl er nog andere mogelijkheden zijn. Onjuist beroep op een voorbeeldschema: overhaaste generalisatie Het argumentatieschema op basis van voorbeelden wordt onjuist gebruikt als op basis van te weinig en/of niet-representatieve voorbeelden een standpunt wordt beargumenteerd. Onjuist beroep op een vergelijkingsschema: verkeerde vergelijking Het argumentatieschema op basis van vergelijking wordt onjuist gebruikt wanneer de vergeleken situaties op relevante punten van elkaar verschillen. Onjuist beroep op autoriteit Het argumentatieschema op basis van autoriteit wordt onjuist gebruikt wanneer een beroep wordt gedaan op een bron die ondeskundig of belanghebbend is of zichzelf tegenspreekt. 19

20 Van een overtreding van een discussieregel is onder andere sprake bij de volgende drogredenen: Persoonlijke aanval Van een persoonlijke aanval is sprake wanneer een discussiant niet ingaat op de argumentatie van zijn tegenstander, maar hem beschuldigt van onkunde, onbetrouwbaarheid of slechte persoonlijke eigenschappen. De discussiant neemt zijn tegenstander daarmee niet serieus als gesprekspartner. Ontduiken van bewijslast Van het ontduiken van de bewijslast is sprake wanneer een discussiant geen argumenten wil geven voor het ingenomen standpunt. Cirkelredenering Van een cirkelredenering is sprake wanneer een discussiant een standpunt onderbouwt door het in andere woorden weer te geven. Als de discussiant geen andere argumenten geeft, is het tegelijkertijd het ontduiken van de bewijslast. Vertekenen van een standpunt Van het vertekenen van een standpunt is sprake wanneer een discussiant het standpunt of een argument van een tegenstander onjuist weergeeft of deze een standpunt of argument in de mond legt dat niet is ingenomen. Bespelen van publiek Van het bespelen van publiek is sprake wanneer een discussiant een beroep doet op de emoties van het publiek om het te winnen voor een standpunt. 20