Groningen Vergoeding voor waardedaling: de (juridische) context. mr. dr. Rianka Rijnhout Universitair hoofddocent

Transcriptie

1 Groningen Vergoeding voor waardedaling: de (juridische) context mr. dr. Rianka Rijnhout Universitair hoofddocent

2 Tijdlijn 1993: NAM erkent verband tussen gaswinning en aardbevingen 16 augustus 2012: Klap in Huizinge (3,6) Schadeprotocollen NAM 25 januari 2013: Slecht nieuws van de minister -> hij kan de veiligheid van de Groningers niet meer garanderen. Minister besluit de gaswinning niet te verminderen totdat er voldoende informatie is. Jan. 2013: NAM versnelt studieprogramma. Dec. 2013: SodM adviseert seismische activiteiten terug te brengen, clusters in Loppersum sluiten. 17 januari 2014: risico-inschatting op de korte termijn is mogelijk (max. 4,1, met 10% kans op lager/hoger). Maatregelen: productie wordt teruggebracht, maar Loppersum blijft open (80% reductie). Feb. 2015: OVV: veiligheid Groningers is onvoldoende meegenomen in besluitvorming. 2015: Minister laat gasproductie 33 miljard kubieke meter per jaar toe. Sept. 2015: Rb. Noord-Nederland: NAM moet waardedaling vergoeden, ook als de huizen niet zijn verkocht of beschadigd. Nov. 2015: Afd. RvS vernietigt instemmings- en wijzigingsbesluit -> max. 27 miljard m3 & clusters rond Loppersum dicht. Nieuw besluit nemen. Juni 2016: gasproductie wordt teruggebracht tot 24 miljard m3 per jaar. Later wordt dat getal naar beneden bijgesteld tot 21,6 miljard m3. Jan. 2017: introductie art. 6:177a -> omkering bewijslast causaliteit (mijnbouwschade). Maart 2017: Rb. Noord-Nederland: vergoeding voor immateriële schade wegens een ernstige en langdurige inbreuk op het fundamentele persoonlijkheidsrecht op veilig wonen door de NAM.

3 Tijdlijn 30 maart 2017: OVV Ereschuld aan de Groningers die de overheid moet inlassen -> trek de schadeafwikkeling naar je toe & zet de NAM op afstand. Vanaf 31 maart 2017: schadeafwikkeling ligt stil, omdat nieuwe schades moeten worden afgewikkeld cfm nog op te stellen schadeprotocol. 17 nov. 2017: RvS vernietigt gasbesluit (21,6 miljard m3), omdat onvoldoende is gemotiveerd hoe de veiligheid is afgewogen tegen de leveringszekerheid. 23 jan. 2018: uitspraak in Hoger Beroep -> NAM moet waardemindering vergoeden, ook als de huizen niet zijn beschadigd of verkocht. 31 jan. 2018: Wiebes publiceert Besluit mijnbouwschade & trekt schadeafwikkeling naar zich toe. 29 maart 2018: kabinet besluit afbouw gaswinning in Groningen. 17 april 2018: Tijdelijke commissie mijnbouwschade maakt werkwijze bekend. 3 juli 2018: Publicatie consultatievoorstel Instituut mijnbouwschade Groningen.

4 Wat gaan we doen? Betrokken partijen Schaderegelingen Schadeprotocol Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen Vergoeding voor waardevermindering cnf. het civiele recht Onafhankelijk Instituut Mijnbouwschade Groningen: vergoeding voor waardevermindering

5 Wie? (bron: VK ) TCBB Centrum voor Veilig Wonen Nationaal coördinator groningen Groninger Gasberaad

6 De NAM Winningsplan Goedkeuring door Minister Economische zaken Shell 50% NAM Vergunninghouder gaswinning Groningse velden ExxonMobil 50% Voor rekening en risico van: Nieuwe verdeling gasbaten i.v.m. stopzetten gaswinning in 2030 (onbekend), maar: 2,9 miljard aan gasbaten worden misgelopen 1,2 miljard extra belastinginkomsten Geen claim gasbedrijven voor misgelopen inkomsten (=70 miljard) NAM zegt 1 miljard toe om regio vooruit te helpen NAM Zeggenschap: 50% Economisch: 60% (Winst: 5, 15 en 36%) Maatschap Groningen EBN Zeggenschap: 50% Economisch: 40% (Winst: 95, 85, 64 %) EBN = 100% staatsbedrijf

7 Schaderegelingen Het waarborgfonds (overheid) De (oude) schaderegeling ter verhaal van kosten als gevolg van fysieke schade (NAM/CVW) Waarderegeling: compensatie bij verkoop (april 2014, NAM/NAM) Het versterkingsprogramma (Staat?, maart 2016) Tijdelijke regeling waardevermeerdering (SNN, november 2014) Koopinstrument (mei 2016, NAM 10 miljoen pjr/ncg) Commissie Bijzondere Situaties (maart 2014, NAM/minister)

8 Schadeprotocol Aankondiging: afwikkeling cnf. regels civielrechtelijk AR en SchVR, maar voorlopig sterk beperkt: Herstelkosten fysieke maatregelen (geen regionale beperkingen) Tot euro vereenvoudigde procedure Door: Tijdelijke commissie mijnbouwschade onafhankelijk van de NAM en de overheid. Bezwaar is mogelijk (nu) Niet: Herstel in natura (alleen uurtje-factuurtje ) Immateriële schade Vermogensschade bij MKB die niet het gevolg is van fysieke schade Bijzondere Situaties (opkoop- & preventiemaatregelen) Waardevermindering gebouwen

9 Waarderegeling: compensatie bij verkoop (NAM) Woning Regionale beperking (11 gemeenten); Aanvraag na verkoop (na 25 januari 2013); Aanvraag ingediend binnen 1 jaar na levering; Geen sprake van bedrijfsmatige transactie.

10 Aansprakelijkheid 6:177 BW (risicoaansprakelijkheid mijnbouwexploitant) 6:177a, 6:182 en 6:184 6:162 BW Causaliteit & Schade

11 6:177a BW (ingevoerd ) Wettelijk bewijsvermoeden voor effectgebied Groningenveld (geen afgebakende contouren) Geldt alleen voor fysieke schade (dus niet: waardedaling, kosten versterking/preventie, omzetschade, immateriële schade)

12 Vergoeding voor waardevermindering cnf het civiele schadebegrip Discussie over abstracte schadeberekening: - Moet een vergoeding worden geboden als de huizen niet zijn verkocht? - Moet een vergoeding worden geboden als de huizen zijn verkocht noch beschadigd? Rechtbank: - Ja en ja

13 Schade 2: vergoeding voor waardevermindering Hof Arnhem-Leeuwarden 23 jan 2018: Abstraheren van (niet-)verkoop/fysieke schade? Het is zo dat dit gevalstype nog niet bij de HR heeft voorgelegen, maar dat betekent niet dat daarom de vordering moet worden afgewezen. Gaat in op eerdere rechtspraak van de HR: Schreuder/Van Driesten: beschadigde auto -> ja Binnendijk/EMI: aanbrengen hoogspanningsleiding -> ja Oranje Nassau Mijnen: beschadiging woning vanwege mijnbouw -> ja Maassluis/Van Koppen & Gemeente Dordrecht Stokvast: bodemverontreiniging -> ja

14 Schade 2: vergoeding voor waardevermindering Redelijk, doelmatig & aard van de schade: Transitiefase? Blijvende waardedaling? Verkoop als voorwaarde? Schadeafwikkeling lastig hanteerbaar? Onder- en overcompemsatie? Peildatum? Groningers hebben belang bij duidelijkheid. Aard van de schade?

15 Toekomst Onafhankelijk Instituut mijnbouwschade Groningen Onrechtmatige daad Nederlandse overheid? Toezichthoudersaansprakelijkheid? Mensenrechtelijke aansprakelijkheid? Aansprakelijkheid op grond van rechtmatige daad? Égalitébeginsel?

16 Onafhankelijk Instituut mijnbouwschade Gronningen De ontwrichting van het maatschappelijk leven en de ontstane onvrede heeft inmiddels reeds jaren een grote mate van maatschappelijke onrust tot gevolg en heeft geleid tot de conclusie dat het maatschappelijk belang van onafhankelijke en adequate afhandeling van schade zonder tussenkomst van de overheid niet goed tot zijn recht komt. De adequate en onafhankelijke afhandeling van schade kan dientengevolge worden aangemerkt als een publiek belang. Memorie van Toelichting, p. 3

17 Wetsvoorstel Instituut mijnbouwschade Groningen Roept Instituut Mijnbouwschade Groningen in het leven (zelfstandig bestuursorgaan) Exclusieve bevoegdheid om te beslissen over vorderingen mijnbouwschade Groningen (en gasopslag Norg) Toepassing van het civiel aansprakelijkheidsen schadevergoedingsrecht (6:177 BW) Publiekrechtelijke (onafhankelijke) afhandeling Heffing exploitant Bezwaar- en beroepsprocedure bij bestuursrechter Met mogelijkheid tot stellen prejudiciële vragen Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State.

18 Bestuursrechtelijke voorbeelden vergoeding waardevermindering op basis van égalitébeginsel Planschadevergoeding 49 WRO Individuele gevallen Art & 8.56 Wet Luchtvaart Rekenmodel, tenzij

19 Rekenmodel voor vergoeding van waardedaling Hof 23 januari 2018 ( ) het staat de NAM vrij om, al dan niet in overleg met WAG en de corporaties, een model vast te stellen met behulp waarvan de schade door waardedaling vanwege het aardbevingsrisico kan worden vastgesteld. Bestuursrechter Concreet, maar genormeerd (mits goed onderbouwd) mag (Schadeschap luchthaven Schiphol). HR 15 december 2017, ECLI:NL:HR:2017:3145 (civiel): toekomstschade -> Rekenmodel Boomwaarde mag, tenzij te veel onzekerheid over toekomst.

20 Het stokje wordt doorgegeven