* Kun je woorden niet lezen, sla ze over. Vaak komen ze verderop in de tekst terug.

Transcriptie

1

2

3 Tips Transcriberen Ben Bal * Transcribeer letterlijk wat er staat; zo mogelijk ook doorgehaalde woorden (deze kunnen extra aanwijzingen bevatten) Fouten in de originele tekst worden letterlijk overgenomen en nooit verbeterd * Kun je woorden niet lezen, sla ze over. Vaak komen ze verderop in de tekst terug. * Staar je vooral niet blind op onleesbare delen. Stop er mee als het niet lukt en begin later opnieuw. Laat je niet ontmoedigen en bedenk dat de aanhouder wint. * Is een woord niet te lezen, begin dan achteraan en werk naar voren. Met een deel van een woord heb je vaak al wat houvast. Onleesbare en ontbrekende (delen van) woorden zet je als punten tussen haakjes, dus (.. ) * Bij o.a. notariële akten zijn de openingszin en de eindzin veelal standaard. Daaraan heb je houvast. Hoe is b.v. de letter e geschreven, hoe de s, de f, de h, de c, enz. Openingszin notariële akte: Op heden den [datum] compareerden voor mij, [voornaam] [achternaam], openbaar notaris bij den Hove van Holland geadmitteerd, residerende binnen deze stad [plaatsnaam], ter presentie van de getuigen ondergenoemd, [voornaam] [achternaam], oud [leeftijd] wonende binnen deze stad, mij notaris bekend, enz. * Begrijp je een woord niet lees het een paar keer hardop. Veel werd fonetisch geschreven * Hoofdletters worden naar huidig gebruik weergegeven * Leestekens worden eveneens naar huidig gebruik weergegeven; zonodig wordt er aangevuld * samenvoegingen: transcriberen naar huidig gebruik, b.v. opden -- op den; omgekeerd voor losstaande woorddelen: na dat nadat * Afkortingen, verkortingen, enz. blijven gehandhaafd, waarbij ontbrekende delen tussen haakjes worden aangevuld. Ed: Mo: wordt Ed(ele) Mo(gende), not s. wordt not(ari)s * i en j, u en v: naar huidig gebruik in transcriptie: b.v. jk -- ik; Vtrecht -- Utrecht; wt -- uut * ij: de ij blijft ij, als wij dat ook doen, b.v. vijfftich -- ij; maar twijntich twyntich * Letters s en f in een woord. Zonder dwarsstreep erdoor is een s, met een dwarsstreep erdoor een f * Romeinse cijfers letterlijk overnemen; C staat voor 100, X staat voor 10, V en b staan voor 5 en i en j staan voor 1. Voorbeeld: xbi C en xvi C is allebei het jaar 1600 * Let extra op de uitgangen van woorden. Eindigt een woord op een e [haal schuin naar boven], op een eind-s [haal naar boven] of op een n [haal naar onderen] * Tot slot: blijf vooral regelmatig oefenen

4 Voorbeelden uit de dtb

5 Transcripties van voorbeelden uit de dtb Jelsum (FR) NG overlijden 1760 Vrouk Adams, oud even in de 80 jaar, een leedemaat van de gemeinte, dog slegt van conduite, seer ongodsdienstig, boosaardig in haar bestaan, stiers, sonder de minste beklag van onse dorpelingen en haar eyge magen; na een gemeene siekte den 23 maay (overleden). En heeft vrij wat gekost door alimentatie. Rhenen (UT) NG doop 1771 Den 24 april 1771 is gedoopt een onegt kind waarvan de moeder is genaamt Ariaan, die wegens voorgaande hoererij door het geregt in het Spinhuys geseten heeft, dog na haar ontslag dit kind wederom in onegt heeft overgewonnen. Soo sij segt bij sekeren (is leeggelaten) en het kind is genaamt Aarien. Westbroek (UT) NG doop 1668 den 2en decemb(er) is gedoopt Niesjen, dogter van Govert Teunissen en Stijntjen Meertens, wonende aen de Clophamer. NB. Dit is geweest in de week bij extra-ordinare ongelegenthen (?) omdat de moeder van de Paepsche religie sijnde, het kint wilde van de Paep gedoopt hebben, de vader van onse religie sijnde, dat genomen heeft en alhier ter doop gepresenteert, en is van mij na klokluydinge in tegenwoordicheid van de ouderlingen en andere ledematen in de kerke na gewone ordre gedoopt.

6 Oefening 1

7 Oefening 2

8 Oefening 3

9 Oefening 1. Brief van mevrouw van Gils aan haar man, de schout van Alphen, Baarle-Nassau en Chaam, Bron: Dorpsbestuur van Baarle-Nassau, archief 2200, inv.nr Seer lieve Man, het is hier nog alles wel, en wij sijn alle welvarende, hiernevens het vismantie en een sakie, gelieft het sakie door Monsr. kuijpers eens bij Van Gils weder te laten brengen daer is schuersant in geweest, indien daer wat goede vis is gelieft dan wat te laten koopen voor ons, Versoeke ook van juffr. Lippens drie lt. steijsel te senden, en van Clara een lt. bleek Blausel, hoope dat dese UW Ed: in eene goede welstandt sal aentreffen, en wel thuijs sult arriveeren, Waermede na UW Ed: menigmael van ons alle in gedagten omhelst te hebben soo Blijve ik met alle Liefde, Seer Lieve Man, UW Ed: Liefhebbende en totter doodt toe Getrouwe Vrouw, M. Van Gils, Geb: Van Vechelen Baerle den 17 Junij 1773 p:s: daer sal seker een koffertie van Battij bij kuijpers werden gebragt gelieft dat met Nijsen of anders met een ander Ockasie mede te geven, Gelieft ook eens aen cleijmans te vragen wat hij nog van den overschot van het rokie van floris sal maken, en ook aen planken om wat pruijsleer te vragen, Oefening 2. Huur-overeenkomst van huis en erf aan de Wijnhaven in Rotterdam voor de tijd van 6 jaar, (gedeeltelijk) Bron: Gemeentelijke Archiefdienst, rotterdam. Inv. Wiersma, nr. 2569/81. 1 Op huyden den 30 en november, // 5 en ende 6 en december respectivelijk van den jare // compareerden voor mij, m(eeste)r Matthaeus 3 Sonmans, notaris publyk binnen Rotter-

10 4 dam, Marijtje Hagens, eerst weduwe van 5 Claas Gouwenaar en laatst van Jan Cop- 6 per, Hendrik van der Vark en Wouter 7 van Loon, in qualité als door heeren 8 weesmeesteren dezer stad bij acte in dato 9 den 17en november 1734 aangestelt tot 10 voogden over het minderjarige nagelate 11 kind van wijlen Cornelis Lans ende Maria 12 Gouwenaar, ter eenre, en d'h(ee)r Anthonij 13 Croesen, predikant in de lutersche gemeente 14 binnen deze stad, ter andere zijde, zijnde 15 de comparanten alle woonagtig alhier, 16 ende verklaarden de comparanten ter 17 eenre te hebben verhuyrt ende den com- 18 parant ter andere zijde in huyre te 19 hebben aangenomen hun verhuyrders 20 in qualité voorsz(eyde) huys en erve, staande 21 ende gelegen aan de noordzijde van de 22 Wijnhaven binnen deze stad, belent ten 23 oosten Pieter Burgaart ende ten 24 westen Cornelis 's Graafweg, bij den huyr- 25 der gezien ende overzulx bekend, voor den 26 tijd van zes eerstkomende ende agter- 27 eenvolgende jaren, vast ingang zullende 28 nemen met den 1en mey 1735 en mits- 29 dien eyndigen den laatsten april Oefening 3. Akte van overeenkomst van de voogden van het weeshuis der Evangelisch- Lutherse Gemeente te Groningen met Hans Hinrich Schierhorn, pruikenmaker, Bron: Gemeentearchief Groningen, archieven van de Evangelisch-Lutherse Gemeente in Groningen, in inv.nr Wij ondergeschrevene Philippus 2 Barnewold, en Derk. H. Fries gecommitterde uyt de 3 vergadering der voogden over het Evangelise weeshuys alhier, in de 4 Hardeinne straet, ter eenere, en Hans // Hinrich // Schierhoorn parüke- 5 maker alhier, ter andere sijde, hebben met malkander volgende 6 contract beslooten, dat wij gecommitterden, an denselven overlae- 7 ten, en bestedet hebben, een onser wees-jongens naemens Hinderius 8 Voss, om bij denselven het parükemaken te leeren voor de tijt 9 van seven agtereen volgende jaeren, beginnende van primo 10 may 1723, en eyndigende met primo may 1730, ons ver- 11 plichtende met allen vlijt te sullen beletten, dat deselve 12 jongen op geen ander winkel in de bevongespecificeerde leer- 13 jaeren mag overgaen, mits conditie nochtans dat bequame stonden 14 s dags den jungen vrij gelaten werde nae tijts gelegenheyt, om 15 ter schoole te konnen gaen, en in sijn christendom ondewesen te worden,

11 16 daer tegens belove ik Hans Hinrich Schierhorn, desen be- 17 noemden jongen Hinricus Voss in de gespecificeerde tijt so veel 18 mooglijk alles te leeren en onderwijsen wat hem bequaam 19 maeken kan, voor knecht, en geselle in dese const te connen passeeren, 20 en an de voogden van bovengenoemde weeshuys, wekentlik, 21 uytgesondert siektens van desen jungen, geven, het eerste 22 jaer s weeks agt stuyver, het tweede jaer s weecks twalf 23 stuyfer, het derde jaer s weeks sestien stuyver, het vierde 24 jaer s weeks twintig stuyver, het vijfte jaer s weeks vier 25 en twintig stuyver, het seste en 't sevende jaer s weeks dartig 26 stuyver, Hollands gelt, waermede dese onse contract sluy- 27 tende, en tot wederseyts verseekeringe, is hier van twe gelijk- 28 luydende gemaekt, en door ons contrahenden onderteykent 29 en elk een ter hand gestelt, alles sonder arg en list, 30 Actum Groningen den 17 en 31 may 1723 (w.g.) D: H: Fries boekhouder Phylippus Barnewolt Hans Hinrick Schierhorn Woordverklaring 2 gecommitteerde = gevolmachtigde 4 parükemaker = pruikenmaker 12 bevongespecificeerde = bedoeld is bovengespecificeerde 28 contrahenden = bedoeld is contractanten

12 Links bij presentatie oud schrift Door Ben Bal Rosmalen, 10 april Verzameling van trefwoorden en begrippen, voorkomend in Doop-, Trouw- en Begraafboeken en andere Genealogische bronnen Historische woordenboeken op internet. In één keer zoeken in: Oudnederlands Woordenboek Vroegmiddelnederlands woordenboek Middelnederlandsch woordenboek Woordenboek der Nederlandsche Taal Woordenboek der Friese Taal Woordenboek Latijn Woordenboek Frans Woordenboek Notariële en Rechterlijke Termen Een lijst van oude Nederlandse munten met hun waarde in stuivers Niet op internet: J.B. Glasbergen: Beroepsnamenboek. Beroepsaanduidingen vóór 1900 in Nederland en België. ISBN Uitgeverij L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen 2004 Toevoeging Annie Duijf Online cursus paleografie Oefen het lezen van oude handschriften. Website van een aantal archieven met voorbeelden van letters en cijfers van de 16 e tot de 19 e eeuw, heel veel oefeningen van gemakkelijk tot moeilijk, veel teksten en een forum. Uitleg van oude beroepen door H.M. Lups en H. v.d. Klugt. Met veel afbeeldingen. Gebruik voor eigen (genealogisch) onderzoek toegestaan, niet voor commercieel gebruik van derden.