BOOMEFFECTANALYSE HOCKEYVELD MUIDERBERG. 2 e veld MHC Muiderberg

Transcriptie

1 BOOMEFFECTANALYSE HOCKEYVELD MUIDERBERG 2 e veld MHC Muiderberg

2 BOOMEFFECTANALYSE HOCKEYVELD MUIDERBERG 2 e veld MHC Muiderberg Opdrachtgever: Stichting Beheer Hockey Muiderberg (SBHM) Projectnummer : P13098 Datum : 17 juli 2013 Auteur : P.M.A. van der Wielen Controle : B. Stoffer Paraaf : Postbus ME AMSTERDAM Telefoon: info@groenadviesamsterdam.nl

3 INHOUDSOPGAVE : 1 INLEIDING ONDERZOEKSRESULTATEN De bomen De bodem De beworteling CONCLUSIES Kwaliteit De komende werkzaamheden Potentiële knelpunten komende werkzaamheden Alternatieve voorstellen Conclusie en beschermende maatregelen en beheersaspecten Alternatieve locatie pad BIJLAGE: 1 Overzichtstekening (aangeleverd) 2 Overzichtstekening met alternatieve locatie pad (aangeleverd) Dit product van Groenadvies Amsterdam BV mag alleen geheel of gedeeltelijk worden vermenigvuldigd, openbaar gemaakt of ter beschikking van derden worden gesteld, na toestemming van Groenadvies Amsterdam BV en met bronvermelding. 17 juli 2013 Pagina 2 van 11

4 1 INLEIDING De gemeente Muiden wil een tweede hockeyveld laten aanleggen te Muiderberg. Dit veld komt ter plekke van een weiland, daar waar dit grenst aan een bosstrook. Naast het hockeyveld zelf komen er ook enkele voorzieningen rond het veld zoals een looppad en een nieuwe sloot. De daarvoor benodigde werkzaamheden kunnen een nadelige invloed op de bomen en hun groeiplaats hebben. Om vooraf in kaart te brengen welke knelpunten er zijn en om mogelijke oplossingen te beschrijven, dient een boomeffectanalyse uitgevoerd te worden. Om deze analyse mogelijk te maken, is op 29 mei 2013 een onderzoek van de bomen rond het veld uitgevoerd. Dit veldwerk startte met een globale bovengrondse beoordeling van de bomen in de bosrand naast het nieuwe veld. Dit is groepsgewijs uitgevoerd. Per boomsoort zijn gegevens verzameld over de stamdiameter, kroondiameter, groeien vitaliteitskenmerken, kwaliteit van stam en takken en de van belang zijnde omgevingsfactoren. Aan de hand van alle informatie zijn de conditie en toekomstverwachting van de bomen bepaald. De volgende stap was een steekproefsgewijs bodem- en bewortelingsonderzoek. Bij vier representatieve bomen is nagegaan hoe de beworteling is opgebouwd. Daarbij zijn tevens gegevens over de bodemopbouw en het grondwaterregime verzameld. Leeswijzer In het volgende hoofdstuk worden de resultaten van het veldwerk samengevat. Achtereenvolgens vatten wij de bevindingen van de bomen, bodem en beworteling samen. Het derde hoofdstuk start met de conclusies. Hier wordt ingegaan op de conditie en toekomstverwachting van de bomen onder de huidige omstandigheden. Daarna gaan we in op de potentiële gevolgen van de geplande werkzaamheden zoals de aanleg van het veld, het looppad en de nieuw te graven sloot. De volgende stap is het aangeven hoe de eventuele nadelige gevolgen daarvan voorkomen dan wel beperkt kunnen worden. 17 juli 2013 Pagina 3 van 11

5 2 ONDERZOEKSRESULTATEN De ligging van het nieuwe hockeyveld is samen met de dichtstbijzijnde bomen uit de bosrand weergegeven op bijlage 1, de overzichtstekening. 2.1 De bomen In de bosrand grenzend aan de sloot rond het nieuw aan te leggen veld, staan 43 bomen. Het betreft 5 ruwe berken (Betula pendula), 16 beuken (Fagus sylvatica) en 22 zomereiken (Quercus robur). De bomen staan in of op het talud van de sloot. Dit talud is op de meeste locaties wat hoger gelegen dan het weiland aan de andere zijde van de sloot. Dit is de steilrand die in het verleden is ontstaan. De bosrand aan de lange kant van het veld De berken staan deels ook laag in het talud, net boven het waterniveau. Het zijn halfwas bomen met een stamdiameter op borsthoogte (1,3 meter boven maaiveld) van 30 à 35 cm. Door hun groeiplaats tussen andere, grotere bomen groeien ze scheef richting het weiland en hebben ze een eenzijdige, compacte kroon ontwikkeld die tot 3 meter voorbij de sloot komt. Ze vertonen een redelijke groei en staan goed in blad. Er zijn op stam en stamvoet geen noemenswaardige gebreken aangetroffen. Van de zomereiken is er 1 jong (<10 cm dik) en 14 stuks zijn halfwas (10 tot 50 cm dik) en 5 volgroeid. Twee eiken (van 50 en 70 cm dik) zijn dood. De overige eiken vertonen een overwegend matige groei en een matige tot redelijke bladzetting. In veel exemplaren komt verspreid wat twijg- en taksterfte voor, met name aan de buitenrand van de kroon. Bij enkele bomen zijn ook dikkere takken (>10 cm dik) afgestorven. Diverse eiken vertonen holten in stam en gesteltakken. Ook is bij de bomen dicht naast de sloot de stamvoet beschadigd bij het schonen van de sloot. Bij de grootste bomen komt de kroon tot 5 meter voorbij de sloot. Van de beuken is er 1 jong, 8 zijn er halfwas en 7 zijn volgroeid. Van deze laatste groep is er één dood en een tweede grotendeels dood. Bij de beuken zijn er flinke verschillen tussen de volgroede en de jongere bomen. Bij de volgroeide bomen wordt de kroon geleidelijk ijler, treedt 17 juli 2013 Pagina 4 van 11

6 scheutsterfte op over de gehele kroon en is de groei slechts matig. De bladzetting en bladkleur zijn nog redelijk. Bij meerdere van deze bomen is de stamvoet tijdens het schonen van de sloot beschadigd. Enkele van deze beschadigingen rotten nu in; ze zijn gekoloniseerd door honingzwam (Armillaria mellea). Vruchtlichamen van deze parasitaire schimmel zijn ook op de stamvoet van de dode beuk aangetroffen. De jongere beuken vertonen een goede groei, staan goed in blad en de bladkleur is eveneens optimaal. Deze bomen vertonen geen noemenswaardige gebreken. De kroon van de jongere bomen komt slechts enkele meters voorbij de sloot; bij de oudere beuken is dit tot 5 meter. 2.2 De bodem Na het graven van enkele profielkuilen in de steilrand tussen de bomen, is besloten niet in het weiland te graven. Op basis van de verspreiding van de beworteling, het grondwaterpeil en de diepte van de sloot is het uitgesloten dat er beworteling van de bomen in het weiland zit. De bodemopbouw in de steilrand is vrij uniform. Er zit daar een dik pakket matig fijn tot fijn zand. Deze gaat op één van de vier locaties op 95 cm minus maaiveld (verder: cm-mv) over in zandige klei. Elders is tot in het grondwater uitsluitend zand aangetroffen. De bodem is humeus tot licht humeus en met name bovenin intensief doorworteld. 17 juli 2013 Pagina 5 van 11

7 Het pakket bestaat tot gemiddeld 80 cm-mv uit humeus, zwart zand. Bij twee van de bomen komen er verspreid over het profiel laagjes schraler, humusarm zand voor. Onder deze laag zit humusarm, bruingeel zand. Dit humusarme zand is zeer zwaar verdicht. Vanaf 72 cm-mv zijn gleyverschijnselen waargenomen. Deze geven de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) aan. Reductieverschijnselen zijn vanaf 96 cm-mv aangetroffen. Deze verschijnselen komen voor in de grondlaag die vrijwel permanent met water is verzadigd. Dit water is, door middel van de capillaire werking, afkomstig uit het grondwater. Het grondwater stond ten tijde van het onderzoek op 108 cm-mv. 2.3 De beworteling In de bovenste 40 cm zit een intensieve beworteling met naast veel fijne worteltjes ook meerdere zwaardere wortels (de stabiliteitswortels). Deze wortels strekken zich uit tot op minimaal 5 meter uit de grotere bomen. Daaronder, tot 57 à 82 cm-mv, is de beworteling matig fijn (onderin matig extensief) met overwegend fijne beworteling. Er zijn in deze laag slechts enkele dikkere wortels vastgesteld. Dieper nemen de intensiteit en diameter van de beworteling snel af. 17 juli 2013 Pagina 6 van 11

8 3 CONCLUSIES 3.1 Kwaliteit De kwaliteit van bomen wordt over het algemeen uitgedrukt in de conditie en de toekomstverwachting. De conditie is bepaald aan de hand van de groei, de aan- dan wel afwezigheid van scheut- en taksterfte, de mate van overgroeiing van snoei- en andere wonden en de bladzetting. Onder de huidige omstandigheden: verkeren 26 bomen in een redelijke conditie. verkeren 13 bomen in een matige conditie. Vier van de bomen zijn (vrijwel) dood. De als matig beoordeelde bomen zijn de oudere beuken en het merendeel van de eiken. De oorzaak daarvan is bij de beuken waarschijnlijk hun hoge leeftijd. Bij de eiken is de oorzaak niet duidelijk, dit is iets wat ook elders in het land voorkomt. Mogelijk dat het een gevolg is van de laatste jaren herhaaldelijk opgetreden plagen van wintervlinders die de bomen vrijwel volledig kaal vraten. De kwaliteit van de groeiplaats is namelijk redelijk. De drooglegging vormt geen bezwaar, het grondwater staat immers vrij diep, en de bodem is redelijk humeus zodat deze waarschijnlijk voldoende voedingsstoffen bevat. Meerdere van de oude beuken zijn dood of sterk afgetakeld De toekomstverwachting is bepaald aan de hand van de conditie in samenhang met de aangetroffen gebreken en de lokale groeiplaatsomstandigheden. Uitgangspunt daarbij is dat de groeiplaatsomstandigheden niet wijzigen. De toekomstverwachting bedraagt: voor 39 bomen meer dan 10 jaar. voor 1 boom 1 à 5 jaar. Drie bomen, twee zomereiken en één beuk zijn dood. Bij de oudere beuken bedraagt de toekomstverwachting 10 à 20 jaar. Ze takelen namelijk nu al geleidelijk af. 17 juli 2013 Pagina 7 van 11

9 3.2 De komende werkzaamheden Er wordt een hockeyveld aangelegd met de afmetingen 91,40 x 55,00 meter. Rond dit veld komt een uitloop van 2 tot 4 meter breedte en een hekwerk. Aan twee zijden komt een met straatwerk verhard voetpad dat door middel van een doorsteek over een aan te leggen dam aansluit op een bestaand pad richting het eerste veld. Dit pad is alleen voor voetgangers. Daarnaast komt er aan de noordwestelijke zijde van het veld een verharde toegang ten behoeve van het onderhoud. Hier kunnen lichte voertuigen over rijden. Het hockeyveld wordt in kunstgras uitgevoerd. De totale constructie van het veld is 50 cm dik en bestaat uit 40 cm zand, 8 cm lava en 2 cm kunstgrasmat. Het veld wordt verdiept aangelegd, tot ca. 20 cm lager dan het bestaande maaiveld. De ontgravingsdiepte bedraagt gemiddeld 0,8 m zijn, waarbij de dunne veenlaag (tussenlaag) wordt verwijderd. Het veld sluit aan twee zijden aan op een sloot met daarachter een bos. Aan de overige zijden wordt in het kader van dit project een 3 à 4 meter hoge struikenbegroeiing aangeplant met daarin ook enkele grotere bomen. De eerder genoemde sloot wordt aan de smalle zijden van het veld doorgetrokken. Daarnaast zijn er nog diverse extra voorzieningen in de strook tussen het veld en de nieuwe slootdelen zoals drainage, een onderhoudsstrook en een stuw (bestaand) in de sloot. 3.3 Potentiële knelpunten komende werkzaamheden De ontgravingen ten behoeve van het veld en de voorzieningen eromheen, vormen geen knelpunt voor de bomen en hun groeiplaats. Er zijn in het weiland namelijk geen boomwortels aanwezig. De combinatie van de sloot en het grondwater voorkomen dat boomwortels vanuit het bos het weiland kunnen bereiken. Wortels van de hier aanwezige boomsoorten zijn niet in staat zich onder water te ontwikkelen. Wel hangen meerdere kronen tot boven het toekomstige veld. De vrije doorgang is daar soms beperkt tot 2 à 3 meter. Er kan bij het werk aan het veld dus kroonschade optreden. Bij de werkzaamheden aan de sloot zijn de risico s eveneens gering. Op de locaties waar de sloot wordt verlengd, staan geen bomen en zijn ook geen boomwortels te verwachten. Aan de noordzijde van het veld is een dam (met duiker) in de sloot gepland om daar een voetpad van het huidige naar het nieuwe veld mogelijk te maken. Hier zijn enkele potentiële knelpunten. Het nieuwe pad is tussen een halfwas eik en een groepje jongere eiken en beuken gepland. Als daar een dam wordt aangelegd, wordt een deel van de beworteling van deze bomen bedekt onder een laag zand. Dit kan leiden tot wortelsterfte omdat de zuurstofuitwisseling tussen doorwortelde bodem en buitenlucht dan sterk wordt beperkt. Op de kaart zijn alleen de bomen in en op de bovenrand van het talud ingetekend. Bij aanleg op de geplande locatie komen de wandelaars al snel voor enkele bomen verder in het bos te staan. Het toekomstige pad sluit aan op de bestaande padenstructuur in het bos. Als het waterpeil vanwege het hockeyveld of als gevolg van de werkzaamheden in het bos zou stijgen, zou dit nadelige gevolgen voor de bomen hebben. Uit het onderzoek van de Grontmij blijkt echter dat er geen wijzigingen in het waterpeil op gaan treden. Daarnaast zijn er enkele knelpunten voor dit soort werkzaamheden in het algemeen. Er dient zowel materiaal als materieel aan- en afgevoerd te worden, het personeel dient ergens te kunnen verblijven en moet kunnen parkeren. Zodra dit nabij bomen gebeurt, is er risico op schade aan zowel bomen als hun groeiplaats. 17 juli 2013 Pagina 8 van 11

10 3.4 Alternatieve voorstellen Bij het ontgraven van het hockeyveld en de sloten, mogen er geen kranen en dergelijke binnen de kroonprojectie van de bomen komen. Als er onder de kronen gewerkt moet worden, dient de kraan buiten de kroon te blijven. Ook mag de giek van de kraan of bak van de shovel niet door de kronen verplaatst worden; deze dient laag te blijven zodat er geen schade op kan treden. Bij de aanleg van de dam en het voetpad zijn de knelpunten eenvoudig op te lossen, door het pad enkele meters naar het noorden te verplaatsen. De eik links van het geplande pad (zie de tekening in bijlage 1) is dood. Tevens staan er achter de eik geen bomen en is er een vrije ruimte van enkele meters breed. Er zijn alleen enkele kleine (<0,3 meter hoog) zaailingen van bomen en heesters aanwezig. Door de dode eik te verwijderen kan daar zonder wortelschade een dam aangelegd worden en ligt er een ideale ruimte voor het pad. Dit nieuwe pad komt dan uit bij de poel, enkele meters links van het geplande vervolg van het pad door het bos. Dit vervolg is echter overduidelijk zodat geen maatregelen nodig zijn om de poel te beschermen. Op de kaart is niet aangegeven of en zo ja, hoe het pad verhard wordt. De overige paden in het bos zijn niet verhard. Als het nieuwe pad toch verhard wordt, mag er niet worden ontgraven ten behoeve van een eventuele fundering. De beworteling van de meeste bomen hier is namelijk sterk oppervlakkig geconcentreerd. De verharding, met hooguit een dunne vleilaag, dient op het huidige maaiveld aangelegd te worden. Deze vleilaag mag maximaal 5 cm dik zijn. Door de dode eik (zie pijl) te verwijderen kan gebruik gemaakt worden van de open ruimte ervoor voor een pad 3.5 Conclusie en beschermende maatregelen en beheersaspecten Op basis van de nu uitgevoerde boomeffectanalyse kan, in antwoord op de onderzoeksvraag hebben de voorgenomen werkzaamheden negatieve effecten op de duurzame instandhouding van de bestaande bomen, geconcludeerd worden dat de realisatie van het sportveld geen negatieve effecten heeft op de bomen. De aan- en afvoer van materialen mag niet door het bos plaatsvinden. De voorkeur gaat uit naar aanvoer door het weiland vanaf de parkeerplaats aan de Googweg of rechtstreeks vanaf de Googweg. Hierdoor kan geen schade aan beworteling van bomen ontstaan. Schade aan 17 juli 2013 Pagina 9 van 11

11 kronen is nog steeds mogelijk maar is door goede afspraken of het afzetten van de bosrand te voorkomen. Eventuele keten en andere voorzieningen kunnen in het weiland of de parkeerplaats aan de Googweg worden geplaatst. Dit geldt ook voor het parkeren van het personeel en de eventuele opslag van materialen. Het verbindingspad van het aan te leggen veld naar het bestaande veld zou aansluiten op een pad. In realiteit is er nog geen korte verbinding richting het bestaande veld. Het huidige pad loopt namelijk evenwijdig aan de bosrand. Er zal dus een bospad vrijgemaakt moeten worden dat van de dam, om de poel heen, richting het bestaande veld loopt. Dit kan met behoud van de bestaande bomen. Wel zal het noodzakelijk zijn om ondergroei te verwijderen en enkele bomen op te kronen zodat de spelers en bezoekers zonder tegen takken te lopen, door het bos kunnen. Dit brengt ook een extra verantwoordelijkheid voor de eigenaar van het bos met zich mee. Er staan nu enkele dode bomen in de bosrand die, als ze om zouden vallen, het veld zouden bereiken. Uit veiligheidsoverwegingen (en ook de wettelijke zorgplicht) is het noodzakelijk om daar maatregelen te treffen. Men kan ervoor kiezen om deze bomen te verwijderen. Vanwege de ecologische waarde van staand dood hout in een bos, is het ook mogelijk om de bomen zodanig in te korten dat ze het veld niet meer kunnen bereiken. Daarnaast is het wenselijk om in de toekomst de bomen langs het veld met enige regelmaat, bijvoorbeeld elke 2 jaar, te beoordelen op hun veiligheid. Zoals al in hoofdstuk 2 is aangegeven, is daar zeker aanleiding toe. Bij meerdere bomen zijn namelijk gebreken aangetroffen die kunnen leiden tot breuk van zware takken of zelfs het afbreken van bomen. Hetzelfde is te overwegen voor de bomen langs het nieuwe paadje tussen de velden. Een aanzienlijk deel van de beschreven schades is aangebracht bij het schonen van de sloot. Zorgvuldiger werken daarbij kan de kwaliteit en de veiligheid van de bomen in de bosrand aanzienlijk verbeteren. 3.6 Alternatieve locatie pad In juli is een kaart aangeleverd met een alternatieve locatie voor de dam over de sloot en aansluiting op het bestaande padennet. Hiervoor is op 16 juli 2013 aanvullend bodem- en bewortelingsonderzoek uitgevoerd. In het nu voorliggende voorstel komen de dam en het begin van het pad tussen een grote beuk en een groepje jonge beuken te lopen. Volgens het voorstel wordt het deel van het pad op de dam verhard maar blijft het deel in het bos onverhard. Op deze locatie ligt het maaiveld in het bos beduidend hoger dan dat in het weiland. De dam zal dus een hoogteverschil moeten overbruggen. Tevens blijkt op de geplande locatie een broedhoop voor ringslangen te liggen. Deze hoop is opgebouwd uit lagen slootbagger, riet en takken; een voor dergelijke broedhopen gebruikelijke opbouw. De hoop lijkt echter oud; voor een goede werking moeten deze hopen jaarlijks opnieuw worden opgezet. Aan weerszijden van de hoop is nagegaan of, en zo ja waar, er beworteling van de bomen aan weerszijden van het geplande pad groeit. De beworteling blijkt zowel op de vlakke delen als in het talud te zitten. Met name de oude beuk heeft zeer veel beworteling in het talud. Bij de aanleg van een dam op de gebruikelijke wijze zou de sloot (met uitzondering van een duiker) worden opgevuld. Hierbij zou ook het talud aan de boszijde worden opgevuld. Dit zou sterk nadelige gevolgen voor met name de oude beuk kunnen hebben. De beworteling in het talud wordt dan afgedekt met een flink pakket zand waarna daar overheen een verharding wordt aangebracht. Dit zou tot gevolg hebben dat de zuurstoftoetreding naar de beworteling sterk zou afnemen; een fenomeen waar juist beuken bijzonder gevoelig voor zijn. Daarnaast 17 juli 2013 Pagina 10 van 11

12 zou, omdat bij de aanleg een zeer humusrijke bodem wordt afgedekt, ook nog eens extra zuurstofconsumptie optreden. Het gevolg is dat essentiële beworteling af kan sterven wat een nadelige invloed op de conditie en toekomstverwachting van deze boom zou hebben. Bij de jongere bomen speelt dit ook maar in minder ernstige mate. Ook zijn deze jonge bomen beter in staat om het wortelverlies te compenseren. Als desondanks toch besloten wordt om het pad op deze locatie aan te brengen, zijn twee maatregelen noodzakelijk: Er dient een constructie uitgewerkt te worden waarbij het talud aan de boszijde niet met grond aangevuld hoeft te worden. Daarbij is het plaatsen van enkele poeren in het talud geen bezwaar (mits de locatie daarvan flexibel is); niet het gehele talud is doorworteld. En het is wenselijk te achterhalen wie de broedhoop heeft aangelegd om na te gaan of deze nog in gebruik is. Ringslangen en hun voortplantingsbiotopen zijn namelijk beschermd en er is geen vrijstelling voor werkzaamheden mogelijk. Er zou voor het verwijderen van de hoop bij het ministerie een ontheffing moeten worden aangevraagd. Hiervoor dienen enkele maanden uitgetrokken te worden. Geplande locatie pad met broedhoop ringslang 17 juli 2013 Pagina 11 van 11

13 BIJLAGE 1 Overzichtstekening (aangeleverd)

14

15 BIJLAGE 2 Overzichtstekening met alternatieve locatie pad (aangeleverd)

16