Keuzedeel Gezonde leefstijl

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Keuzedeel Gezonde leefstijl"

Transcriptie

1 Keuzedeel Gezonde leefstijl

2 Colofon Edu Actief b.v. Postbus KB Meppel Auteur: Bert Geenen Inhoudelijke redactie: Cios Nederland Titel: Keuzedeel Gezonde leefstijl ISBN: , maakt deel uit van pakket: Copyright 2018 Edu Actief b.v. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

3 Inhoudsopgave Hoe werk je met een keuzedeel? Over dit keuzedeel Determinanten van gezondheidsgedrag Leefstijlinterventies Het leefstijlplan en advies Theoriebronnen Bron - Adviseren Bron - Alcoholgebruik Bron - Analyse van de leefstijl Bron - Beweeggedrag en gezondheid Bron - BRAVO-kompas Bron - Burn-out Bron - Centrum Gezond Leven Bron - De leefstijlfactor roken Bron - Diabetes type 2 Bron - Effectieve leefstijlinterventies Bron - Gezondheidsbeleid Bron - Gezondheidsrisico's van ongezond eten Bron - Het leefstijlplan Bron - Het voedingspatroon in kaart Bron - Jongeren Bron - Leefstijlfactor ontspanning Bron - Meedoen in de samenleving Bron - MET waarde en beweegnormen Bron - Model volksgezondheid Bron - Omgevingsfactoren Bron - Ouderen Bron - Overgewicht Bron - Persoonskenmerken Bron - Preventie en gezonde leefstijl Bron - Stress Bron - Stress in kaart Bron - Succesvolle leefstijlinterventies Bron - Voorlichting Bron - Wat is gezonde voeding?

4 Hoe werk je met een keuzedeel? In iedere opleiding volg je een aantal keuzedelen. Ze zijn bedoeld om je beter op de arbeidsmarkt voor te bereiden. Je school bepaalt het aanbod waaruit je kunt kiezen en wanneer je zo n keuzedeel kunt volgen. Hoelang je aan een keuzedeel werkt, varieert: 240, 480 of 720 studiebelastingsuren (SBU). Die informatie vind je in de inleiding Over dit keuzedeel, waarmee elk keuzedeel begint. Waar en wanneer je aan een keuzedeel werkt, bepaalt je school. Dat kan op school zijn, op je stageadres of thuis. Meestal zal het een mix van deze drie zijn. Inleiding Een keuzedeel van Edu Actief begint met een introductie. Dat kan naast een korte inleiding bijvoorbeeld een filmpje zijn over iemand die binnen zijn werkveld te maken krijgt met de inhoud van dit keuzedeel. Vervolgens vind je vermeld uit welke onderwerpen (leereenheden) het keuzedeel bestaat. Uitdaging In elk keuzedeel werk je stap voor stap toe naar een eindopdracht: de uitdaging, waarvoor je de stof van het gehele keuzedeel gebruikt. Het kan bijvoorbeeld gaan om de verzorging van een wijnproeverij met bijpassende hapjes, een compleet ondernemersplan voor een startup, een gevuld zorgdossier waarin je hebt gedocumenteerd welke begeleiding je een cliënt hebt gegeven en wat de resultaten waren, etc. Je werkt in een aantal stappen naar de eindopdracht toe. Elke stap levert per leereenheid ten minste één beroepsproduct op, dat wil zeggen een document, een (video)verslag van een gesprek of een fysiek product zoals je dat ook in de beroepspraktijk maakt. Dat kan bijvoorbeeld een wijnkaart zijn of het financiële hoofdstuk van een ondernemingsplan. Resultaten Daarna vind je een beschrijving van de doelen waaraan je gaat werken: een opsomming van de resultaten aan het eind van het keuzedeel. Beoordeling Je werkt individueel en soms samen met medestudenten aan je opdrachten. De beoordeling van je werk gebeurt op verschillende manieren en momenten. Het kan zijn dat je een of meer kennistoetsen maakt die mee tellen in de eindbeoordeling. Je zult ook een beoordeling krijgen van de beroepsproducten die je tijdens dit keuzedeel oplevert. En natuurlijk wordt je eindopdracht beoordeeld. Je vindt de beoordelingscriteria telkens kort beschreven in de inleiding Over dit keuzedeel op elke leereenheid. Hoe zwaar een onderdeel meetelt, hoor je van je docent. Oriëntatieopdrachten Voordat je met de eerste leereenheid van een keuzedeel begint, maak je een aantal opdrachten waarmee je je nader op de stof oriënteert. Zo verken je het terrein van dit keuzedeel. Bronnen en verwijzingen In dit keuzedeel vind je verwijzingen naar bronnen. Deze kun je herkennen aan een icoontje. Dit kan een theoriebron zijn, een internetlink of een filmpje. Zo zien de icoontjes eruit: Internetsite Theoriebron 4

5 Hoe werk je met een keuzedeel? Filmpje De theoriebronnen op alfabetische volgorde vind je na de opdrachten in dit boek. Je kunt de inhoudsopgave gebruiken om de juiste bronnen snel te vinden. Let op! Bronnen worden op verschillende manieren bij de opdrachten aangegeven: 1. bron voor een opdracht. In dit geval is de theoriebron van toepassing op de daaropvolgende opdrachten. 2. bron in een opdracht. In dit geval is de theoriebron alleen van toepassing op deze specifieke opdracht. Wordt er in een opdracht geen bron aangegeven, maar heb je wel bepaalde informatie nodig, dan zoek je de informatie in een van de eerder genoemde bronnen binnen deze leereenheid. De video s, rollenspelen, formulieren, weblinks en bronnen kun je vinden in de digitale leeromgeving. Hier vind je ook de digitale versie van dit keuzedeel. Ga naar Volg de stappen om toegang te krijgen tot het digitale lesmateriaal. Voor het gebruik van de digitale leeromgeving heb je een tablet, computer of mobiele telefoon met internettoegang nodig. Je werkt je opdrachten uit op papier of digitaal. 5

6 1. Over dit keuzedeel Over dit keuzedeel Inleiding De afgelopen jaren is er een duidelijk groeiende belangstelling voor het onderwerp leefstijl. Dit heeft enerzijds te maken met het feit dat we steeds ouder worden en de zorgkosten die mede hierdoor toenemen. Een van de speerpunten van het overheidsbeleid is dan ook preventie. Deze preventie wordt vooral gezocht aan de kant van een gezonde leefstijl. Door het verbeteren van de leefstijlfactoren bewegen, roken, alcoholgebruik, voeding en ontspanning, de zogenaamde BRAVO, kunnen verschillende chronische aandoeningen zoals obesitas, diabetes type 2, kanker en hart- en vaatziekten in enige mate voorkomen worden. Anderzijds gaan we steeds later met pensioen. Dit vraagt aandacht voor een duurzame inzetbaarheid van werknemers. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werknemers en werkgevers. Ook hier is een gezonde leefstijl het centrale begrip. Werkgevers zetten onder andere in op het bevorderen van het beweeggedrag, gezonde voeding en het reduceren van de (werk)stress. Deze aandacht voor een gezonde leefstijl heeft geleid tot tal van leefstijlinterventies voor uiteenlopende doelgroepen (kwetsbare ouderen, kinderen met obesitas, inactieve werknemers) en voor een uiteenlopende setting (onderwijs, zorg, welzijn, sport, bedrijfsleven). De groeiende belangstelling voor een gezonde leefstijl vraagt om professionals die de werkzaamheden die hieruit voortvloeien uit kunnen voeren. Je kunt hierbij denken aan het in kaart brengen van de gezondheid, de BRAVO-factoren, het opstellen van leefstijlplannen en het uitvoeren en begeleiden van leefstijlinterventies voor uiteenlopende doelgroepen. Dit zijn dan ook de belangrijkste werkzaamheden van de leefstijlcoach. Om deze taken uit te kunnen voeren, is een gedegen kennis van de factoren die een rol spelen bij onze gezondheid van belang. Daarnaast moet de leefstijlcoach op de hoogte zijn van de belangrijkste doelgroepen en leefstijlinterventies. Vandaar dat dit keuzedeel opgebouwd is uit de volgende drie leereenheden: 1. determinanten van gezondheidsgedrag a. leefstijlfactoren b. omgevingsfactoren c. persoonlijke factoren 2. leefstijlinterventies a. gezondheidsbeleid en preventie b. belangrijke doelgroepen c. succesvolle interventies 3. het leefstijlplan en advies a. analyse van de leefstijl, beeldvormingsfase b. opstellen van het leefstijlplan (doelen, acties) c. uitvoeren van het leefstijlplan (coachen en begeleiden) d. geven van voorlichting en advies. Hoe werk je met een keuzedeel Bekijk het filmpje bij deze inleiding 6

7 Over dit keuzedeel De uitdaging Toch wat kortademig Conny is een vrouw van 46 jaar en woont met haar drie kinderen in een achterstandswijk. Acht jaar geleden is ze gescheiden en ze moet rondkomen van een minder dan modaal inkomen. Ze rookt vanaf ongeveer haar 16e jaar en heeft een buikomvang van 116 centimeter. Ze voelde zich tot een aantal jaren geleden redelijk fit en ervaart haar gezondheid nog steeds als redelijk goed. Een sigaretje roken met haar vriendinnen uit de buurt moet kunnen. Het burengroepje benoemt zichzelf als gezellige dikkerds. Toch merkt ze dat ze bijvoorbeeld bij het traplopen wat kortademig wordt. Buurvrouw Mathilde heeft verteld dat ze bij haar op het werk wat aan fitheid willen doen en dat ze mee mogen doen aan een health check. Mathilde vindt het maar flauwekul. Conny twijfelt. Misschien moet ze toch maar eens zo n apk voor haar lijf laten doen. Ze heeft alleen geen idee wat dat inhoudt en wat haar te wachten staat als ze aan de slag moet naar aanleiding van de uitkomsten van een health check. Na een succesvolle afronding van het keuzedeel Gezonde leefstijl ben je in staat om een vrouw als Conny te begeleiden naar een gezondere leefstijl. Overeenkomstig de opbouw van dit keuzedeel levert dit het volgende leerresultaat op: Je brengt de belangrijkste determinanten van het gezondheidsgedrag van iemand in kaart. Je selecteert een geschikte leefstijlinterventie voor een bepaalde doelgroep. Je analyseert de leefstijl van iemand. Je stelt een leefstijlprogramma op. Je voert een leefstijlprogramma uit. Je geeft advies met betrekking tot een gezonde(re) leefstijl. Dit is dan ook de inhoud van de eindopdracht die aan dit keuzedeel gekoppeld is. De resultaten 1. Je kunt de belangrijkste determinanten van gezondheidsgedrag beschrijven. 2. Je kunt de gezondheidstoestand van iemand in kaart brengen. 3. Je kunt de leefstijl van iemand aan de hand van de vijf leefstijlfactoren analyseren. 4. Je kunt iemand adviseren ten aanzien van een gezondere leefstijl. 5. Je kunt iemand adviseren ten aanzien van een of meerdere geschikte leefstijlinterventies. 6. Je kunt een leefstijlplan voor iemand opstellen, uitvoeren en evalueren. De beoordeling kennistoetsen beoordeling van de beroepsproducten per leereenheid beoordeling van de eindopdracht. 1.1 Oriëntatie Opdracht 1: Gezondheidsgedrag Website - Beïnvloedbare factoren Website - Gezondheidsdeterminanten 7

8 Onderzoek welke factoren het gezondheidsgedrag van mensen bepalen en maak een indeling naar de verschillende factoren. Maak hierbij gebruik van de bronnen. Opdracht 2: Interventieprogramma Website - Leefstijlinterventies Website - Beweegtuin leefstijlinterventies Website - Dossier leefstijlinterventies a. Zoek op internet naar de inzet van leefstijlinterventies voor verschillende doelgroepen en maak een indeling op basis van deze doelgroepen. b. Geef een aantal namen van interventieprogramma s die de afgelopen jaren ontwikkeld en uitgevoerd zijn. Maak hierbij gebruik van de bronnen. Opdracht 3: Leefstijlplan Website - Interventies Website - Interventies Database Website - Leefstijl- en afslankchallenge Geef aan welke ervaringen je met een leefstijlplan hebt of in welke situaties je met dit leefstijlplan in aanraking bent gekomen. Maak hierbij gebruik van de bronnen. 1.2 Eindopdracht Opdracht 1: Gezondheidsgedrag Eindopdracht Algemene uitdaging: Stel een leefstijlplan op voor iemand naar keuze en begeleid hem of haar gedurende ongeveer twee maanden. Voor deze uitdaging doorloop je de volgende stappen: 1. Beschrijf wat de invloed van de omgevingsfactoren en de persoonlijke factoren van degene op zijn/haar gezondheid is. 2. Breng de gezondheidstoestand van de persoon in kaart. Denk hierbij ook aan zijn of haar ziektegeschiedenis. Breng daarnaast algemene factoren in kaart, zoals lengte, gewicht, BMI, buikomvang, vetpercentage en als het kan bloeddruk en cholesterolgehalte. Beschrijf hoe je de persoon die je gaat begeleiden zijn gezondheid ervaart. 3. Breng aan de hand van de BRAVO de leefstijl van de betreffende persoon in kaart. Bewegen Bepaal het sport- en beweegverleden en -heden van de persoon. Inventariseer actuele wensen en behoeften. 8

9 Over dit keuzedeel Bepaal aan welke beweegnormen de betreffende persoon voldoet. Breng eveneens het sedentair gedrag in kaart. Maak bij dit onderdeel gebruik van een intake(formulier) en een of meerdere vragenlijsten. Roken Breng het rookgedrag van de persoon in kaart (verleden en actueel). Neem een rookvragenlijst af, als dit van toepassing is. Alcoholgebruik Breng het alcoholgebruik van de persoon in kaart (verleden en actueel). Gebruik hiervoor een (gevalideerde) vragenlijst. Voeding: Breng het voedingspatroon van de persoon in kaart. Gebruik hiervoor een intake(formulier) en een (gevalideerde) voedingsvragenlijst. Denk hierbij aan de nieuwe richtlijnen van de Gezondheidsraad. Ontspanning Breng de ontspanning/stress van de persoon in kaart. Maak hierbij onder andere gebruik van een (gevalideerde) stress/burn-out vragenlijst. 4. Oriënteer je op een aantal relevante interventies voor deze persoon en kom tot een keuze voor een of twee meest geschikte interventies. 5. Formuleer voor elke leefstijlfactor een advies en neem hier het resultaat van punt 4 in mee. 6. Formuleer een hoofddoel en enkele concrete doelen met betrekking tot minimaal twee leefstijlfactoren. 7. Stel een leefstijlplan op waarin je duidelijk maakt met welke acties, activiteiten en dergelijke de persoon de betreffende doelstellingen gaat realiseren. 8. Voer het plan uit en begeleid en coach de persoon. 9. Evalueer het resultaat en beschrijf wat je van de opdracht geleerd hebt. 9

10 2. Determinanten van gezondheidsgedrag Inleiding Inleiding Na het afsluiten van dit keuzedeel ben je in staat om de leefstijl van deelnemers te bevorderen. Dit doe je op basis van het in kaart brengen van de leefstijl van deelnemers. Vervolgens signaleer je kansen om de gezondheid te bevorderen en stel je in overleg met de deelnemers een leefstijlplan op. Dit vraagt om kennis in inzicht in de factoren die van invloed zijn op de gezondheid. Op de eerste plaats zijn dat de leefstijlfactoren. Deze factoren bepalen in grote mate of we al dan niet gezond leven. Het gaat hierbij om de factoren bewegen, roken, alcoholgebruik, voeding en ontspanning. De omgeving heeft eveneens invloed op de gezondheid. De belangrijkste omgevingsfactor is de sociaal-economische status die iemand heeft. Deze status wordt onder ander bepaald door het opleidingsniveau en inkomen van iemand. Tot slot komen persoonlijke factoren aan bod. Je kunt hierbij denken aan enerzijds de persoonlijkheid van iemand en anderzijds aan lichamelijke factoren, zoals aandoeningen, bloeddruk en cholesterolgehalte. De resultaten - Je kunt de belangrijkste determinanten van gezondheidsgedrag beschrijven. - Je kunt de gezondheidstoestand van iemand in kaart brengen. - Je kunt de leefstijl van iemand aan de hand van de vijf leefstijlfactoren analyseren. De beoordeling kennistoets beoordeling van de beroepsproducten. Toelichting op de opdrachten en de relatie met de eindopdracht Opdracht Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Opdracht 4 Opdracht 5 Opdracht 6 Opdracht 7 Opdracht 8 Opdracht 9 Voorbereiding op de stap van de uitdaging Stap 1 Stap 3 Stap 3A Stap 3A Stap 3A Stap 3A Stap 5 Stap 3A Stap 5 10

11 Determinanten van gezondheidsgedrag Opdracht Opdracht 10 Opdracht 11 Opdracht 12 Opdracht 13 Opdracht 14 Opdracht 15 Opdracht 16 Opdracht 17 Opdracht 18 Opdracht 19 Opdracht 20 Opdracht 21 Opdracht 22 Opdracht 23 Opdracht 24 Opdracht 25 Voorbereiding op de stap van de uitdaging Stap 3B Stap 5 Stap 4 Stap 3C Stap 5 Stap 5 Stap 5 Stap 3D Stap 3E Stap 3E Stap 5 Stap 3E Stap 1 Stap 1 Stap 1 Stap 1 Beoordelingsprotocol werkproces D1-K1-W2 Ardnas - Presentatie - Determinanten van gezondheidsgedrag 2.1 Verwerkingsopdrachten Opdracht 1: Model volksgezondheid (stap 1) Bron - Model volksgezondheid Website - determinanten van gezondheid Welke factoren bepalen onze gezondheid? Een groot aantal factoren bepaalt onze gezondheid. Sommige factoren hebben te maken met nature, andere met nurture. Er zijn verschillende voorbeelden bekend van mensen die heel gezond leven en toch rond hun zestigste levensjaar een hartinfarct krijgen. Waarschijnlijk spelen hierbij aanlegfactoren een belangrijke rol. a. Leg het model volksgezondheid uit en geef een omschrijving van de drie factoren die in dat model voorkomen. b. Geef een voorbeeld waaruit de rol van deze drie factoren blijkt. 11

12 Opdracht 2: BRAVO-kompas (stap 3) Bron - BRAVO-kompas Website - BRAVO-kompas BRAVO De belangrijkste factoren die bepalen of je gezond leeft, zijn bewegen, roken, alcoholgebruik, voeding en ontspanning (BRAVO). Dit worden de leefstijlfactoren genoemd. a. Leg het programma BRAVO-kompas uit. b. Beschrijf waarom voor bedrijven een dergelijke interventie van belang is. Opdracht 3: MET-waarde (stap 3A) Bron - MET-waarde en beweegnormen Website - Wat is lichamelijke activiteit a. Leg het begrip MET-waarde uit. b. Kies vijf sport- en bewegingsactiviteiten uit en noteer hiervan de MET-waarde. Opdracht 4: Beweegnormen (stap 3A) Bron - MET-waarde en Beweegnormen Filmpje - Lectoraat Innovatieve Beweegstimulering en Sport a. Geef een beschrijving van de NNGB, Fitnorm en Combinorm. b. Noteer aan welke beweegnormen jijzelf voldoet en waarom. Bron - Beweeggedrag en gezondheid Opdracht 5: Sedentair gedrag (stap 3A) Filmpje - Sedentair gedrag Filmpje - Voorkom sedentair gedrag Deze opdracht kun je het beste in een groepje maken. a. Kom met elkaar tot een omschrijving van het begrip sedentair gedrag. b. Ga na hoeveel uur gemiddeld per dag je sedentair gedrag vertoont. c. Geef een aantal oplossingen voor het terugdringen van sedentair gedrag. 12

13 Determinanten van gezondheidsgedrag Opdracht 6: Beweeggedrag van Nederlanders (stap 3A) Website - Rapportage sportdeelname Website - Lichamelijke activiteit a. Geef een korte beschrijving van het beweeggedrag van Nederlanders. b. Noteer een vijftal groepen dat een achterstand op het gebied van deelname aan sport- en bewegingsactiviteiten heeft. c. Noteer van deze vijf groepen de belangrijkste reden van die achterstand. d. Geef van een groep aan op welke manier je die achterstand aan kunt pakken. Opdracht 7: Gezondheidseffecten van sport en bewegen (stap 5) Website - Invloed van beweging op de gezondheid Website - Gezondheidsgevolgen van lichamelijke activiteit Harm, 57 en inactief, wil graag weten wat de positieve effecten van sport en bewegen op de gezondheid zijn. Formuleer een antwoord op de vraag van Harm. Opdracht 8: In kaart brengen van het beweeggedrag.(stap 3A) Deze opdracht kun je het beste in een tweetal maken. a. Breng het beweeggedrag van je medestudent in kaart. b. Kom op grond hiervan tot een sport- en bewegingsadvies. Bron - De leefstijlfactor roken Opdracht 9: Presentatie rookgedrag (stap 5) Website - Hoeveel mensen roken? Website - Verschillen internationaal Website - Gezondheidsrisico s van roken Filmpje - Wat zijn de effecten van roken op je gezondheid? Je wordt uitgenodigd om voor de brugklassers van een school voor voortgezet onderwijs een presentatie te houden over roken. Je laat de volgende vragen tijdens de presentatie aan de orde komen: Hoeveel procent van de jongeren rookt? Bestaat er een verschil in percentage naar opleidingsniveau? Met andere woorden: wordt er op het vmbo minder of meer gerookt dan op het vwo? Roken jongeren in Nederland meer of minder dan in andere Europese landen? Wat zijn de belangrijkste gezondheidsrisico's van roken? 13

14 Opdracht 10: Rookgedrag in kaart brengen (stap 3B) Website - Stoppen met roken vragenlijst Website - Roken: vragenlijst en stopmotivatie Website - Vragenlijst roken Website - Effecten gezondheid stoppen met roken Website - Waarom is roken ongezond a. Bestudeer op internet een aantal rookvragenlijsten. b. Ontwerp een rookvragenlijst waardoor je een volledig beeld krijgt van het rookgedrag in het verleden en het heden. c. Breng het rookgedrag van iemand die nu nog rookt in kaart. d. Geef iemand advies over wat de voordelen zijn van stoppen met roken. Bron - Alcoholgebruik Opdracht 11: Voorlichting alcoholgebruik (stap 5) Website - Alcoholinfo Filmpje - Nix is de afspraak! Filmpje - Handhaven leeftijdsgrens alcohol schenken in sportkantines Filmpje - Alcohol en het puberbrein Je gaat een voorlichting geven aan jongeren over verantwoord alcoholgebruik. Start de voorlichting met een geschikt filmpje. Zorg dat de volgende vragen tijdens deze voorlichting beantwoord worden: Wat zijn de richtlijnen voor alcoholgebruik voor jongeren? Hoeveel alcohol gebruikt de Nederlander? Hoeveel alcohol gebruiken jongeren? Wat zijn de grootste gezondheidsrisico's van alcoholgebruik in het algemeen? Wat zijn de risico's van alcoholgebruik door jongeren? Opdracht 12: Interventies alcoholgebruik (stap 4) Website - Alcoholinfo Website - Interventiedatabase gezond en actief leven Zoek op internet naar een alcoholinterventie voor de volgende doelgroepen: jongeren ouderen zwangere vrouwen sporters. a. Noteer doel en inhoud van deze interventies. b. Beschrijf voor een van de interventies je eigen mening. 14

15 Determinanten van gezondheidsgedrag Opdracht 13: Drink jij eigenlijk te veel? (stap 3C) Website - Alcoholinfo Website - Drinktest Breng het drinkgedrag van een persoon naar keuze in kaart. Op internet zijn meerdere vragenlijsten en tests te vinden. Maak een keuze voor een geschikte vragenlijst/test en neem deze af. a. Trek een conclusie ten aanzien van het alcoholgebruik op basis van het resultaat. b. Formuleer een advies voor deze persoon met betrekking tot verantwoord alcoholgebruik. Opdracht 14: Koolhydraten, vetten, eiwitten (stap 5) Website - Voedingscentrum Om voorlichting en advies te kunnen geven over gezonde voeding, heb je kennis nodig van de belangrijkste voedingsstoffen. Daar heeft deze opdracht betrekking op. Deze opdracht kun je het beste in een groepje van drie studenten maken. Verdeel de taken: student 1 beantwoordt de onderstaande vragen voor koolhydraten, student 2 voor vetten en student 3 voor eiwitten. a. Noteer de belangrijkste functie(s) van de betreffende voedingsstof. b. Beschrijf de indeling van koolhydraten of vetten. Beschrijf waaruit eiwitten zijn opgebouwd. c. Noteer de belangrijkste voedingsmiddelen waar de betreffende voedingsstof in voorkomt. d. Beschrijf hoeveel je van de betreffende voedingsstof dagelijks nodig hebt. e. Bespreek de antwoorden met elkaar. Bron - Gezondheidsrisico s van ongezond eten Opdracht 15: Gezonde voeding (stap 5) Bron - Wat is gezonde voeding? Website - Voedingscentrum Website - Richtlijnen gezonde voeding Filmpje - Wat is gezond eten volgens de Schijf van Vijf Je moet aan een doelgroep (kinderen, jongeren, ouderen) die je zelf mag bepalen voorlichting geven over gezonde voeding. Bereid deze voorlichting voor (presentatie) en voer de opdracht daadwerkelijk uit. Eventueel kun je deze voorlichting aan medestudenten geven. Besteed in elk geval aandacht aan: de richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad de richtlijnen van Het Voedingscentrum de Schijf van Vijf de gezondheidsrisico's van ongezond eten. 15

Keuzedeel Gezonde leefstijl

Keuzedeel Gezonde leefstijl Keuzedeel Gezonde leefstijl Colofon Edu Actief b.v. Postbus 1056 7940 KB Meppel 0522-235235 service@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Bert Geenen Inhoudelijke redactie: Cios Nederland Titel: Keuzedeel

Nadere informatie

Keuzedeel Doorstroom naar niveau 3 Zorg en Welzijn

Keuzedeel Doorstroom naar niveau 3 Zorg en Welzijn Keuzedeel Doorstroom naar niveau 3 Zorg en Welzijn Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Gerda Verheij Eindredactie: Edu Actief b.v. Titel: Keuzedeel

Nadere informatie

Keuzedeel Juridisch secretaresse deel B

Keuzedeel Juridisch secretaresse deel B Keuzedeel Juridisch secretaresse deel B Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Sylvia Schulte Titel: Keuzedeel Juridisch secretaresse deel B ISBN:

Nadere informatie

Keuzedeel Internationaal II: werken in het buitenland deel A

Keuzedeel Internationaal II: werken in het buitenland deel A Keuzedeel Internationaal II: werken in het buitenland deel A Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Wilco Herrema/ ROC van Amsterdam Titel: Keuzedeel

Nadere informatie

Keuzedeel Internationaal II: Werken in het buitenland deel B

Keuzedeel Internationaal II: Werken in het buitenland deel B Keuzedeel Internationaal II: Werken in het buitenland deel B Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Wilco Herrema/ ROC van Amsterdam Eindredactie:

Nadere informatie

Keuzedeel Juridisch secretaresse deel A

Keuzedeel Juridisch secretaresse deel A Keuzedeel Juridisch secretaresse deel A Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Sylvia Schulte Titel: Keuzedeel Juridisch secretaresse deel A ISBN:

Nadere informatie

Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 1-2

Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 1-2 Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 1-2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Rick van Midde Titel: Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 1-2 ISBN:

Nadere informatie

Keuzedeel Hbo-doorstroom Handel

Keuzedeel Hbo-doorstroom Handel Keuzedeel Hbo-doorstroom Handel Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Linda de Boer Eindredactie: Ale Nicolai Titel: Hbo-doorstroom Handel ISBN: 978

Nadere informatie

Keuzedeel Combifunctionaris IKC/Brede school

Keuzedeel Combifunctionaris IKC/Brede school Keuzedeel Combifunctionaris IKC/Brede school Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Angela van der Plas Inhoudelijke redactie: Clarine de Leve Titel:

Nadere informatie

Keuzedeel Lean en creatief

Keuzedeel Lean en creatief Keuzedeel Lean en creatief Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Odile Oort Titel: Keuzedeel Lean en creatief ISBN: 9789037243673 Edu Actief b.v.

Nadere informatie

Keuzedeel Hbo-doorstroom Handel

Keuzedeel Hbo-doorstroom Handel Keuzedeel Hbo-doorstroom Handel Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Linda de Boer Eindredactie: Ale Nicolai Titel: Hbo-doorstroom Handel ISBN: 978

Nadere informatie

Keuzedeel Zorg en technologie deel A

Keuzedeel Zorg en technologie deel A Keuzedeel Zorg en technologie deel A Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Drenthe College en Zorgpartners Inhoudelijke redactie: Elvira Coffetti

Nadere informatie

Keuzedeel Doorstroom naar sport en bewegen Niveau 3

Keuzedeel Doorstroom naar sport en bewegen Niveau 3 Keuzedeel Doorstroom naar sport en bewegen Niveau 3 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Patrick Tummers Inhoudelijke redactie: CIOSNL Titel: Doorstroom

Nadere informatie

Keuzedeel Cameratoezicht

Keuzedeel Cameratoezicht Keuzedeel Cameratoezicht Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Johan Dijkstra, Dick van Dijk Eindredactie: Edu'Actief b.v. Titel: Cameratoezicht

Nadere informatie

Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 3-4

Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 3-4 Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 3-4 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Rick van Midde Titel: Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 3-4 ISBN:

Nadere informatie

Keuzedeel Juridisch secretaresse deel B

Keuzedeel Juridisch secretaresse deel B Keuzedeel Juridisch secretaresse deel B Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Sylvia Schulte Titel: Keuzedeel Juridisch secretaresse deel B ISBN:

Nadere informatie

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening Niveau 2

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening Niveau 2 Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening Niveau 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Astrid van Esdonk Titel: Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg

Nadere informatie

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening Niveau 2

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening Niveau 2 Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening Niveau 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Astrid van Esdonk Titel: Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg

Nadere informatie

Zorg en technologie deel B

Zorg en technologie deel B Zorg en technologie deel B Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Drenthe College en Zorgpartners Inhoudelijke redactie: Elvira Coffetti Titel: Zorg

Nadere informatie

Keuzedeel Ondernemerschap mbo A

Keuzedeel Ondernemerschap mbo A Keuzedeel Ondernemerschap mbo A Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Rick van Midde Titel: Keuzedeel Ondernemerschap MBO A ISBN: 9789037243383 Edu

Nadere informatie

Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel C

Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel C Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel C Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Janien Leeuwerke Inhoudelijke redactie: Melanie van Galen Titel: Keuzedeel

Nadere informatie

Keuzedeel Inspelen op innovaties

Keuzedeel Inspelen op innovaties Keuzedeel Inspelen op innovaties Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Jeroen van Dongen Titel: Keuzedeel Inspelen op innovaties ISBN: 9789037243208

Nadere informatie

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 4

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 4 Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 4 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Astrid van Esdonk Titel: Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg

Nadere informatie

Keuzedeel Schoonmaken

Keuzedeel Schoonmaken Keuzedeel Schoonmaken Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Hanneke Molenaar Titel: Keuzedeel Schoonmaken Edu Actief b.v. 2017 Behoudens de in of

Nadere informatie

Keuzedeel Algemene Economie

Keuzedeel Algemene Economie Keuzedeel Algemene Economie Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Drs. H.A.M. Leek en Drs. L. Meijll Titel: Keuzedeel Algemene economie ISBN: 978

Nadere informatie

Loopbaanoriëntatie -begeleiding

Loopbaanoriëntatie -begeleiding Ik, leren en werken Loopbaanoriëntatie en -begeleiding Loopbaanlogboek voor fase 1 Oriëntatie Colofon Auteur: Edu Actief b.v. Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Edu Actief b.v. Illustraties: Edu Actief

Nadere informatie

Topsportvaardigheden

Topsportvaardigheden Topsportvaardigheden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Experts van NOC*NSF, Olivier de Koning, Ellen Meliesie, Hans Romers, Bo van Rooij, Susanne

Nadere informatie

Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel C

Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel C Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel C Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Janien Leeuwerke Inhoudelijke redactie: Melanie van Galen Titel: Keuzedeel

Nadere informatie

Keuzedeel Internationaal I: bewustzijn (interculturele) diversiteit

Keuzedeel Internationaal I: bewustzijn (interculturele) diversiteit Keuzedeel Internationaal I: bewustzijn (interculturele) diversiteit Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Joan Kruitwagen Inhoudelijke redactie: Anka

Nadere informatie

Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep A

Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep A Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep A Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Klasien van der Werf Titel: Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep A

Nadere informatie

Colofon. Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteur(s): Gerda Verhey

Colofon. Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteur(s): Gerda Verhey Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Gerda Verhey Inhoudelijke redactie: Astrid Habraken - van Esdonk Tekstbureau Flytande Titel: Keuzedeel Facilitaire

Nadere informatie

Keuzedeel Voorbereiding hbo

Keuzedeel Voorbereiding hbo Keuzedeel Voorbereiding hbo Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Stijn Schenk Inhoudelijke redactie: Eric van de Luytgaarden Titel: Keuzedeel Voorbereiding

Nadere informatie

Loopbaanoriëntatie -begeleiding

Loopbaanoriëntatie -begeleiding Ik, leren en werken Loopbaanoriëntatie en -begeleiding Loopbaanlogboek voor fase 2 Voorbereiding Colofon Auteur: Edu Actief b.v. Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Edu Actief b.v. Illustraties: Edu

Nadere informatie

Sportspecialisatie Basis 1

Sportspecialisatie Basis 1 Sportspecialisatie Basis 1 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Patrick Tummers Eindredactie: CIOSNL Titel: Sportspecialisatie Basis 1 ISBN: 978

Nadere informatie

Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel B

Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel B Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel B Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Janien Leeuwerke Inhoudelijke redactie: Melanie van Galen Titel: Jeugd-

Nadere informatie

Ambitie.info. BPV Werken in de detailhandel, goederen komen binnen

Ambitie.info. BPV Werken in de detailhandel, goederen komen binnen Ambitie.info BPV Werken in de detailhandel, goederen komen binnen Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: M. Steenbergen Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 3

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 3 Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 3 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Astrid van Esdonk Titel: Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg

Nadere informatie

Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep A

Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep A Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep A Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Klasien van der Werf Titel: Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep A

Nadere informatie

handel en administratie thema inkomende goederen

handel en administratie thema inkomende goederen 4611_HA_WB_4_inkomend_k 14-06-2005 13:58 Pagina 1 handel en administratie thema inkomende goederen Kaderberoepsgerichte leerweg 4611_HA_WB_4_inkomend_k 14-06-2005 13:58 Pagina 2 colofon Uitgeverij: Edu

Nadere informatie

Colofon. Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteurs: R. van Midde en L. Kroes

Colofon. Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteurs: R. van Midde en L. Kroes Leidinggeven deel B Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: R. van Midde en L. Kroes Titel: Keuzedeel Leidinggeven deel B ISBN: 978 90 3724 332 1 Edu

Nadere informatie

handel en verkoop instructie-/werkboek

handel en verkoop instructie-/werkboek handel en verkoop instructie-/werkboek Basisberoepsgerichte leerweg Arie Reijn Jeroen Abbes Jacques Crins Ruud Heynen Margreet Verrij colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: A. Reijn, J. Abbes,

Nadere informatie

Keuzedeel Verdieping Blijvend fit, Veilig en Gezond werken niveau 2

Keuzedeel Verdieping Blijvend fit, Veilig en Gezond werken niveau 2 Keuzedeel Verdieping Blijvend fit, Veilig en Gezond werken niveau 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Cornelie de Ruiter Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

Internationaal I: Overbruggen (interculturele) diversiteit

Internationaal I: Overbruggen (interculturele) diversiteit Internationaal I: Overbruggen (interculturele) diversiteit Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Joan Kruitwagen Inhoudelijke redactie: Anka Jacobs

Nadere informatie

Seksuele vorming Ik Sova. Ik.indd 1 29/09/14 07:58

Seksuele vorming Ik Sova. Ik.indd 1 29/09/14 07:58 Seksuele vorming Colofon Auteur: Mandy Rooker, werkzaam bij On(der)wijs Goed! Eindredactie: Daphne Ariaens Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius group Illustraties: Edu Actief b.v. Titel: Seksuele

Nadere informatie

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 3

Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 3 Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg en hulpverlening niveau 3 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Astrid van Esdonk Titel: Keuzedeel Arbo, kwaliteitszorg

Nadere informatie

Keuzedeel Ernstig meervoudige beperkingen

Keuzedeel Ernstig meervoudige beperkingen Keuzedeel Ernstig meervoudige beperkingen Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Odile Oort Inhoudelijke redactie: Titsia Sandriman - Cornelie de Ruiter

Nadere informatie

Keuzedeel Lean en creatief

Keuzedeel Lean en creatief Keuzedeel Lean en creatief Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Odile Oort Titel: Keuzedeel Lean en creatief ISBN: 978 90 3724 725 1, maakt deel

Nadere informatie

Zelfstandige Externe Stage

Zelfstandige Externe Stage IK, LEREN EN WERKEN Zelfstandige Externe Stage deel 4 van 6 Colofon Auteur: Marian van der Meijs, werkzaam bij ICBA Inhoudelijke redactie: Jacobien Ubbink Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: PPMP Prepress,

Nadere informatie

handel en administratie thema inkomende goederen

handel en administratie thema inkomende goederen 4603_HA_WB_4_inkomend_b 31-05-2005 13:52 Pagina 1 handel en administratie thema inkomende goederen Basisberoepsgerichte leerweg 4603_HA_WB_4_inkomend_b 31-05-2005 13:52 Pagina 2 colofon Uitgeverij: Edu

Nadere informatie

administratie afdeling personeelszaken Kaderberoepsgerichte leerweg

administratie afdeling personeelszaken Kaderberoepsgerichte leerweg administratie afdeling personeelszaken Kaderberoepsgerichte leerweg colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: A. Bosma, P.F.C. Croese, M. van Esch, H. Kamerbeek, J.M. van der Steeg Redactie:

Nadere informatie

Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel A

Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel A Keuzedeel Jeugd- en opvoedhulp deel A Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Janien Leeuwerke Eindredactie: Melanie van Gaalen Titel: Jeugd- en opvoedhulp

Nadere informatie

handel en verkoop instructie-/werkboek, deel 1

handel en verkoop instructie-/werkboek, deel 1 4670_HV_WB_1_orientatie_k 10-05-2005 13:34 Pagina 1 handel en verkoop instructie-/werkboek, deel 1 Kaderberoepsgerichte leerweg Arie Reijn Jeroen Abbes Jacques Crins Ruud Heynen Margreet Verrij 4670_HV_WB_1_orientatie_k

Nadere informatie

administratie afdeling debiteurenadministratie Kaderberoepsgerichte leerweg

administratie afdeling debiteurenadministratie Kaderberoepsgerichte leerweg administratie afdeling debiteurenadministratie Kaderberoepsgerichte leerweg colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: A. Bosma, P.F.C. Croese, M. van Esch, H. Kamerbeek, J.M. van der Steeg Redactie:

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Regels en wetten

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Regels en wetten PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Regels en wetten Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Caroline van den Kommer, Mary Korten, Ruud

Nadere informatie

handel en administratie instructie-/werkboek, deel 1

handel en administratie instructie-/werkboek, deel 1 4611_HA_WB_1_orientatie_k 26-05-2005 09:16 Pagina 1 handel en administratie instructie-/werkboek, deel 1 Kaderberoepsgerichte leerweg Annie Bosma Paul F.C. Croese Maarten van Esch Hans Kamerbeek Arie Reijn

Nadere informatie

Keuzedeel Werken met baby's

Keuzedeel Werken met baby's Keuzedeel Werken met baby's Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marjolein van den Hof Titel: Werken met baby s ISBN: 9789037243598 Edu Actief b.v.

Nadere informatie

handel en administratie thema inkomende goederen

handel en administratie thema inkomende goederen 462x_HA_WB_4_inkomend_k 24-06-2005 08:35 Pagina 1 handel en administratie thema inkomende goederen Gemengde leerweg 462x_HA_WB_4_inkomend_k 24-06-2005 08:35 Pagina 2 colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v.

Nadere informatie

Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep D

Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep D Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep D Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Klasien van der Werf, Cornelie de Ruiter Titel: Keuzedeel Duurzaamheid

Nadere informatie

Keuzedeel Verdieping Blijvend fit, veilig en gezond werken niv. 3 en 4

Keuzedeel Verdieping Blijvend fit, veilig en gezond werken niv. 3 en 4 Keuzedeel Verdieping Blijvend fit, veilig en gezond werken niv. 3 en 4 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Cornelie de Ruiter Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

Keuzedeel Inspelen op innovaties

Keuzedeel Inspelen op innovaties Keuzedeel Inspelen op innovaties Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Jeroen van Dongen Titel: Keuzedeel Inspelen op innovaties ISBN: 978 90 3724

Nadere informatie

Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2

Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2 Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2 Colofon Auteur: Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v. Titel: Basisvaardigheden

Nadere informatie

Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep B

Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep B Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep B Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Klasien van der Werf Titel: Keuzedeel Duurzaamheid in het beroep B

Nadere informatie

Praktische sectororiëntatie. De 4 sectoren

Praktische sectororiëntatie. De 4 sectoren Praktische sectororiëntatie De 4 sectoren Colofon Auteurs: Jacobien Ubbink, Ronald Broos (ROC West Brabant), Hanneke Molenaar, Anja Reimert (Graafschapcollege), Clem Witsel (Graafschapcollege) Redactie:

Nadere informatie

Keuzedeel Inleiding financiële dienstverlening deel B

Keuzedeel Inleiding financiële dienstverlening deel B Keuzedeel Inleiding financiële dienstverlening deel B Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Eva Boswinkel Inhoudelijke redactie: Kees Faas Titel:

Nadere informatie

Rekenen Meten en meetkunde. voor 1F

Rekenen Meten en meetkunde. voor 1F Rekenen Meten en meetkunde Tijd voor 1F Colofon Auteur: Daphne Ariaens Eindredactie: Jiska van Hall, Christie Hofmeester Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v.,

Nadere informatie

Werken in het management

Werken in het management 13 Werken in het management Naam:... Klas:... Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Monique de Bree Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Arie Reijn

Nadere informatie

Ambitie.info. BPV Verkoop optimaliseren

Ambitie.info. BPV Verkoop optimaliseren Ambitie.info BPV Verkoop optimaliseren 1 Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: M. Steenbergen Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: R. van Midde Vormgeving:

Nadere informatie

Doorstroom naar niveau 3 Sport en Bewegen

Doorstroom naar niveau 3 Sport en Bewegen Doorstroom naar niveau 3 Sport en Bewegen Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Patrick Tummers Inhoudelijke redactie: CIOSNL Titel: Doorstroom naar

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Zelfstandig wonen

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Zelfstandig wonen PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Zelfstandig wonen Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Caroline van den Kommer, Mary Korten, Ruud

Nadere informatie

Keuzedeel Proactief beveiligen

Keuzedeel Proactief beveiligen Keuzedeel Proactief beveiligen Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Martin Berrens Redactie: Kees Faas Titel: Keuzedeel Proactief beveiligen ISBN:

Nadere informatie

Spreken en gesprekken voor 1F

Spreken en gesprekken voor 1F NEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 2 van 5 Colofon Auteur: Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v.

Nadere informatie

Inhoud. Werken met de BPV-opdrachten 3 Routeplanner 5 Aftekenlijst 7

Inhoud. Werken met de BPV-opdrachten 3 Routeplanner 5 Aftekenlijst 7 BPV MMZ Inhoud Werken met de BPV-opdrachten 3 Routeplanner 5 Aftekenlijst 7 1. Hulpvragen van de cliënt inventariseren 8 2. De cliënt bij de persoonlijke verzorging ondersteunen 13 3. De cliënt bij wonen

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Weet wat je eet

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Weet wat je eet PrOmotie Cultuur en maatschappij Werkboek Weet wat je eet Colofon Auteur: Adviezen: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verheij Vera Vermey, Jacqueline Mijnten

Nadere informatie

Keuzedeel Basismanagement

Keuzedeel Basismanagement Keuzedeel Basismanagement Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Patrick Tummers Eindredactie: CIOS.nl Titel: Basismanagement ISBN: 978 90 3724 298

Nadere informatie

Keuzedeel Wijnkennis 1

Keuzedeel Wijnkennis 1 Keuzedeel Wijnkennis 1 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Anneke van Rooy Inhoudelijke redactie: Edu Actief b.v. Titel: Keuzedeel Wijnkennis deel

Nadere informatie

PrOmotie. Praktijk en Loopbaan. Werkboek 2 Plant en Dier

PrOmotie. Praktijk en Loopbaan. Werkboek 2 Plant en Dier PrOmotie Praktijk en Loopbaan Werkboek 2 Plant en Dier Colofon Auteurs: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Jany Brussaard, Harold Jongsma, Hanneke Molenaar Ingrid Koops

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Tijd voor jezelf

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Tijd voor jezelf PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Tijd voor jezelf Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Mieke van Wieringen, Caroline van den Kommer Ina Berlet

Nadere informatie

HORECA KOK NAGERECHTEN II TENDENS HTRV WERKBOEK NAGERECHTEN II BASISBEROEPSGERICHTE LEERWEG KADERBEROEPSGERICHTE LEERWEG

HORECA KOK NAGERECHTEN II TENDENS HTRV WERKBOEK NAGERECHTEN II BASISBEROEPSGERICHTE LEERWEG KADERBEROEPSGERICHTE LEERWEG HORECA KOK NAGERECHTEN II TENDENS HTRV WERKBOEK NAGERECHTEN II BASISBEROEPSGERICHTE LEERWEG KADERBEROEPSGERICHTE LEERWEG Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Perry Bron, Uitgeverij

Nadere informatie

REKENEN Getallen en bewerkingen. voor 1F Deel 2 van 2

REKENEN Getallen en bewerkingen. voor 1F Deel 2 van 2 REKENEN Getallen en bewerkingen voor 1F Deel 2 van 2 Colofon Auteur: Lisanne Martens Eindredactie: Jiska van Hall Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: DTP-Studio Joke Wensing Illustraties: Edu Actief

Nadere informatie

Taal op niveau Spreken Op weg naar niveau

Taal op niveau Spreken Op weg naar niveau Taal op niveau Spreken Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Elma Draaisma Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Wim Zuijdendorp Vormgeving: Edu

Nadere informatie

Internationaal I: Overbruggen (interculturele) diversiteit

Internationaal I: Overbruggen (interculturele) diversiteit Internationaal I: Overbruggen (interculturele) diversiteit Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Joan Kruitwagen Inhoudelijke redactie: Anka Jacobs

Nadere informatie

handel en verkoop thema materialenleer

handel en verkoop thema materialenleer handel en verkoop thema materialenleer colofon Uitgeverij: Auteurs: Redactie: Inhoudelijke redactie: Vormgeving: Drukker: Edu Actief b.v. Meppel A. Bosma, J. Crins, R. Heynen, R. Hoogstraten, H. Kamerbeek,

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Gezond eten

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Gezond eten PrOmotie Cultuur en maatschappij Werkboek Gezond eten Colofon Auteur: Adviezen: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verheij Aveline Dijkman (Sociale Competentie)

Nadere informatie

Voorbereiden op de BPV

Voorbereiden op de BPV Voorbereiden op de BPV Colofon Edu Actief b.v. Postbus 1056 7940 KB Meppel 0522-235235 service@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Eindredactie: Titel: Klaas Praat Edu Actief b.v. Voorbereiden op de

Nadere informatie

Nederlands. Schrijven. voor 1F Deel 1 van 5

Nederlands. Schrijven. voor 1F Deel 1 van 5 Nederlands Schrijven voor 1F Deel 1 van 5 Colofon Auteur: Mieke Lens Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: PPMP Prepress, Wolvega Illustraties: Edu Actief b.v. Titel:

Nadere informatie

p r o j e c t b o e k WERKEN IN een sportcentrum

p r o j e c t b o e k WERKEN IN een sportcentrum p r o 8 j e c t b o e k WERKEN IN een sportcentrum Colofon Uitgeverij Auteur Vormgeving Illustraties Pictogrammen Foto s Drukwerk Met dank aan : Uitgeverij Edu Actief b.v. : M.M. Gijsbers : Tekst in Beeld

Nadere informatie

Sportspecialisatie Basis 1

Sportspecialisatie Basis 1 Sportspecialisatie Basis 1 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Patrick Tummers Eindredactie: CIOSNL Titel: Sportspecialisatie Basis 1 ISBN: 978

Nadere informatie

Taal op niveau Gesprekken voeren Op weg naar niveau

Taal op niveau Gesprekken voeren Op weg naar niveau Taal op niveau Gesprekken voeren Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Elma Draaisma Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Annemieke Struijk en

Nadere informatie

handel en verkoop thema visuele presentatie

handel en verkoop thema visuele presentatie 4662_HV_WB_6_visueel_b 22-04-2005 15:15 Pagina 1 handel en verkoop thema visuele presentatie Basisberoepsgerichte leerweg 4662_HV_WB_6_visueel_b 22-04-2005 15:15 Pagina 2 colofon Uitgeverij: Edu Actief

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Rondkomen

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Rondkomen PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Rondkomen Colofon Auteurs: Mieke van Wieringen, Ruud Schinkel Onder redactie van: Ina Berlet (SLO), Enschede en Sluiter boekproductie, Lelystad Met dank aan: Aveline

Nadere informatie

handel en verkoop thema kassa Gemengde leerweg

handel en verkoop thema kassa Gemengde leerweg handel en verkoop thema kassa Gemengde leerweg colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: A. Reijn, J. Abbes, J. Crins, R. Heynen, M. Verrij Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Waar woon je?

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Waar woon je? PrOmotie Cultuur en maatschappij Werkboek Waar woon je? Colofon Auteur: Adviezen: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Leon Resowidjojo, Gerda Verheij Vera Vermey, Jacqueline

Nadere informatie

PrOmotie. Rekenen en Wiskunde. Werkboek Meten 2

PrOmotie. Rekenen en Wiskunde. Werkboek Meten 2 PrOmotie Rekenen en Wiskunde Werkboek Meten 2 Colofon Auteur: Onder redactie van: Met dank aan: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Harry Bruinsma Ad van der Hoeven Aveline Dijkman (Sociale

Nadere informatie

Allround montagemedewerker Gevelelementen. Werkboek 1

Allround montagemedewerker Gevelelementen. Werkboek 1 Allround montagemedewerker Gevelelementen Werkboek 1 Colofon Allround montagemedewerker gevelelementen Werkboek 1 ISBN: 978 90 3720 254 0 NUR: 174 Ontwikkeld in samenwerking met: Kenniscentrum SH&M Internet:

Nadere informatie

Een eigen bedrijf beginnen

Een eigen bedrijf beginnen 9 Een eigen bedrijf beginnen Naam:... Klas:... Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Arie Reijn Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Arie Reijn, Ingrid

Nadere informatie

Colofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen

Colofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Colofon 1 Colofon Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: E. Benthem, J. Broekhuizen, H. La Poutré, J. Bruinsma,

Nadere informatie

handel en verkoop thema visuele presentatie Kaderberoepsgerichte leerweg

handel en verkoop thema visuele presentatie Kaderberoepsgerichte leerweg handel en verkoop thema visuele presentatie Kaderberoepsgerichte leerweg colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: A. Reijn, J. Abbes, J. Crins, R. Heynen, M. Verrij Redactie: Edu Actief b.v.

Nadere informatie

Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 1-2

Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 1-2 Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 1-2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Rick van Midde Titel: Keuzedeel Ondernemend gedrag niveau 1-2 ISBN:

Nadere informatie

Werken in het bank- en verzekeringswezen

Werken in het bank- en verzekeringswezen 15 Werken in het bank- en verzekeringswezen Naam:... Klas:... Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Kees Faas Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek De Nederlandse staat

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek De Nederlandse staat PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek De Nederlandse staat Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Mieke de Jager Ina Berlet (SLO), Enschede

Nadere informatie