University of Groningen. Politiek door de staten Tromp, Gerbrig Heleen Maria

Transcriptie

1 University of Groningen Politiek door de staten Tromp, Gerbrig Heleen Maria IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2001 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Tromp, G. H. M. (2001). Politiek door de staten: doel- of waarderationeel handelen in het besloten overleg over de Wadden en het openbaar beraad over de ecologische hoofdstructuur s.n. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date:

2 Hoofdstuk 13 Drenthe en de EHS: 1989 tot en met Bestuurlijk gezien Kort na het verschijnen van het Natuurbeleidsplan, op 18 december 1990, komt er een bestuursakkoord tot stand tussen het kabinet en het IPO. Dat bestuursakkoord vormde de opmaat tot decentralisatie van taken op verschillende beleidsterreinen van de rijksoverheid naar de provincies. Ook wat betreft de uitvoering van het Natuurbeleidsplan werden er principe afspraken gemaakt over decentralisatie. Tevens werd vastgelegd dat er uiterlijk in 1992 een convenant gesloten zou worden tussen rijk en provincies over een financiële regeling voor de provincies met betrekking tot de uitvoering van het Natuurbeleidsplan. In het Bestuursprogramma , dat ondertekend is door de fracties van PvdA, CDA, VVD, D66 en GPV, wordt vermeld dat het beleid zal zijn gericht op bescherming, herstel en ontwikkeling van natuur en landschap en dat daarvoor het tegengaan van de verdroging een eerste vereiste is. Bescherming door middel van verwerving van natuurgebieden en reservaatsgebieden in het kader van de relatienota wordt genoemd, maar ook de realisering van het natuurontwikkelingsbeleid. Daarnaast blijft het beleid gericht op totstandkoming van beheersovereenkomsten op vrijwillige basis met boeren en op het afsluiten van onderhoudsovereenkomsten met eigenaren van particuliere natuurterreinen. Voorwaarden daarbij zijn het recht van eerste koop door terreinbeherende natuurbeschermingsorganisaties en vrije toegankelijkheid van de terreinen. Tenslotte wordt vermeld dat de EHS in Drenthe, zoals vermeld in het Natuurbeleidsplan, zal worden uitgewerkt in een provinciaal natuurbeleidsplan Op 9 april 1991 wordt het bedoelde convenant door het IPO en het ministerie van LNV ondertekend. De kern van het convenant is dat alle partijen de ideeën voor de totstandkoming van de EHS, zoals voorgesteld in het Natuurbeleidsplan, onderschrijven. De provincies zeggen daarbij toe om zoveel mogelijk binnen 5 jaar de concrete gebiedsbegrenzingen voor de relatienotagebieden en voor de natuurontwikkelingsgebieden gereed te hebben. De rijksoverheid stelt daarvoor financiën beschikbaar aan de provincies voor de aankoop en inrichting van natuurgebieden, die door particuliere natuurbeschermingsorganisaties beheerd zullen worden. Namens het IPO wordt het convenant door alle provincies ondertekend. Alleen Friesland maakt een voorbehoud. 168

3 13.2 Alpen en petgaten Tijdens de algemene beschouwingen van 13 en 16 november 1989 besteden de verschillende fracties slechts zijdelings aandacht aan het Natuurbeleidsplan.. De PvdA-woordvoerder vindt, naar aanleiding van de treurige ontwikkelingen die in het Natuurbeleidsplan worden geschetst, dat de provincie haar aandeel moet leveren om te komen tot duurzame ontwikkeling. De woordvoerder spoort het college aan om een project natuurvriendelijk boeren van de grond te krijgen. Ook het CDA vindt dat er nieuw beleid nodig is. De landbouw is belangrijk is voor het economisch draagvlak en de werkgelegenheid maar diezelfde landbouw zorgt ook voor veel milieuschade, zo is de opvatting van het CDA. In dezelfde trant redenerend, meent ook de VVD dat er evenwicht tussen landbouw en milieu nodig is. Maar met dat evenwicht moet wel verstandig worden omgegaan. De Zeeuw, de voormalig voorzitter van het college van bestuur van de universiteit van Wageningen, slaat daarom in zijn afscheidsrede helemaal de plank mis met zijn stellingname: in toekomst kan productie landbouw alleen plaatsvinden op betere gronden met veel aandacht voor natuur, poneert de VVD. In antwoord op de opmerkingen van de verschillende fracties zegt de woordvoerder van het college dat het niet opportuun is om op het Natuurbeleidsplan in te gaan omdat wij al informeel en zeker formeel contact daarover hebben met de ministeries. Op 27 en 28 juni 1990 wordt voor de eerste keer in de Drentse geschiedenis een streekplan Drenthe 152 vastgesteld voor het hele grondgebied van Drenthe. Tot dusver werd gewerkt met deelstreekplannen. In de discussie over het streekplan speelt de EHS een bescheiden rol. Zo vindt de PvdA-fractie het verheugend dat het streekplan zich niet beperkt tot de harde infrastructuur maar zich vooral toelegt op de ontwikkeling van de EHS. De woordvoerder laat weten dat de fractie helemaal achter de uitgangspunten voor het landelijk gebied staat, - behoud en ontwikkeling van een evenwichtig en duurzaam milieu als levensvoorwaarde voor mens, dier en plant -, maar dat dat grote gevolgen heeft voor de landbouw. Afgelopen winter namen zij met tractoren de straten in bezit. Daarna kwamen zij in grote getale inspreken en hebben wij kunnen ervaren hoe diep het vertrouwen in de overheid is gekelderd. Keer op keer wordt met de mond beleden hoe belangrijk de landbouw is voor de leefbaarheid van het platteland, het landschap en de economie. Dat is niet meer voldoende. Duurzaam en gebiedsgerichte aanpak is de slogan voor de landbouw in de jaren 90. De sociale gevolgen daarvan, met name voor de akkerbouwers, moeten onder ogen worden gezien. Ook de VVD gaat enigszins in op de onzekerheden voor de landbouw maar in het algemeen spreekt het perspectief van vorming van de EHS hen aan. De woordvoerder vertelt de staten dat er binnen natuur- en landschapsorganisaties een strijd gaande is tussen moderne natuurontwikkelaars en de klassieke natuurbehouders. De eersten vinden dat de natuur haar gang moet kunnen gaan zonder menselijke ingrepen, zoals bijvoorbeeld bij de Oostvaarderplassen of het plan Ooievaar. Dat is volgens hen de enige manier om weer complete ecosystemen te realiseren waar natuurlijke processen op gang kunnen komen. De laatsten staan voor het - behoud van oude cultuurlandschappen d.m.v. natuurbeheer dat wordt verzorgd door de mens. Volgens de VVD-woordvoerder lijkt het er op dat in het streekplan wordt gekozen voor behoud en niet voor ontwikkeling. Hij vraagt zich af of het college eigenlijk wel natuuront- 152 In de discussie over het streekplan Drenthe wordt natuurlijk over veel meer facetten gesproken dan alleen de EHS. De weergave van de discussie hier beperkt zich tot de EHS. 169

4 wikkelingsgebieden kan realiseren. Na de opmerking van Groen Links dat boeren ten onrechte bezwaren hebben tegen het streekplan omdat zij een te beperkte, puur economische uitleg geven aan het begrip duurzaamheid, gaat de woordvoerder van GS in eerste termijn geïrriteerd in op de opmerkingen over natuurontwikkeling van de VVD: We hebben een ontwikkelingskaart, waar we spreken over een EHS, over kerngebieden, verbindingszones en over natuurbouw, en dan zouden we niet kiezen voor echte natuurontwikkeling?... Het is me een raadsel... We hebben zelfs voorbeelden, zoals de Oostvaarderplassen, alleen de schaal ervan is een beetje kleiner, maar dat is ook logisch, in de Alpen zijn ook alleen maar meren tussen de bergen en geen Noordzee om het zo maar te zeggen, De schaal is dus wat kleiner, we spreken over petgaten, over ontgrondingen, maar we doen wel typisch aan natuurbouw. Bij interruptie vraagt de PvdA-fractie naar mogelijke uitbreiding van natuurontwikkelingsgebieden. Want het plateau van Langelo 153 zal bij de EHS horen maar bij uitbreiding komt Langelo zelf in beeld en de Langelöer duinen. De woordvoerder wil van het college weten hoe er over zulke uitbreiding wordt gedacht. De woordvoerster van GS vertelt daarop dat zij aanwezig was bij de presentatie van het Natuurbeleidsplan: Braks straalde, want hij was heel blij met wat zijn departement had afgeleverd... Ik vond dat ook een compliment waard en ik heb dat namens het provinciaal bestuur overgebracht.... Het is ontzettend aardig dat alle kaarten die daarin zijn opgenomen, bijvoorbeeld over de weidevogels, allemaal terug te vinden zijn in ons streekplan. Ik denk dat ik het rustig hardop kan zeggen - omdat men er zich ook op het departement niet voor geneert maar alleen heel blij is met datgene dat wij hier klaar hadden liggen - dat men de kaarten gewoon heeft overgenomen. En inderdaad kan, volgens haar, het plateau Langelo een functie krijgen in EHS. Alleen zijn dat van die dingen waarvan je beter kunt zeggen dat daar maar niet eens over gepraat moet worden, want de toekomst is koffiedik kijken. Op 1 november 1990 schrijft een onzer statenverslaggevers in de Drentse Courant (Drents Groningse Pers) een bericht over de presentatie van het Intentieprogramma Bodembescherming door GS. Het Intentieprogramma zal de komende maanden ter inspraak zal liggen en naar verwachting zal er een storm van protest zal losbarsten. De CDA- en VVD-gedeputeerden hebben op onderdelen een voorbehoud gemaakt omdat ze sommige dingen te ver vonden gaan. Zo is de CDA-gedeputeerde het niet eens met de versnelde invoering van de eindtermen voor mest en met de beperking van beregening met grondwater. De VVD-gedeputeerde is het ook niet eens met de mestnormen en vindt daarnaast dat het Hunzegebied onder een te streng beschermingsregime wordt geplaatst. In het artikel wordt in het kort de inhoud van het Intentieprogramma Bodembescherming samengevat: verbod op boringen, versneld invoeren van eindtermen voor mest, verbod op bestrijdingsmiddelen, verbod op het scheuren van grasland en beschermende maatregelen voor kwetsbare gebieden als de beekdalen en potentiele waterwin-gebieden. Daarna wordt aandacht besteed aan de presentatie van GS. De verantwoordelijke gedeputeerde deelt mee dat het Intentieprogramma Bodembescherming vooral een opsomming is van goede bedoelingen die gebaseerd zijn op wettelijk voorschrift. Drenthe wil op basis daarvan een verordening, zodat maatregelen dwingend kunnen worden opgelegd. De gedeputeerde hoopt dat een dergelijke verordening in mei a.s. klaar zal zijn. Een dergelijke verordening kan volgens hem alleen tot stand komen met financiële en juridische steun van het rijk. 153 Deze opmerking wordt vermeld in verband met de latere gasopslag bij Langelo. 170

5 In het artikel komt ook de ABTB-voorzitter aan het woord die tegen het programma is: Er wordt door de landbouw al veel gedaan maar we hebben meer tijd nodig. We moeten ook nog economisch rendabel blijven. De gedeputeerde vindt dat desgevraagd onzin want boeren blijven wel economisch rendabel. Tenslotte wordt de milieuraad aan het woord gelaten die gematigd positief is: De provincie is te zuinig bij de vaststelling van de begrenzing van waardevolle natuurgebieden, waarvoor extra beschermende maatregelen gelden. (Nieuwsbericht) Ook op 1 november 1990 staat in dezelfde krant een ander artikel over het Intentieprogramma. Gemeld wordt dat de boeren boos zijn over het Intentieprogramma Bodembescherming dat die morgen is gepresenteerd. De ABTB-voorzitter noemt de plannen desastreus en het Landbouwschap dreigt met juridische stappen. De krant beschrijft op de volgende wijze in het kort het Intentieprogramma Bodembescherming: door middel van het Intentieprogramma wil het provinciebestuur de bodem beter beschermen. Daarom moet het gebruik van mest- en bestrijdingsmiddelen worden teruggebracht, moet de verdroging worden teruggedrongen en moet er een verbod op proefboringen en op de opslag van radio-actief afval komen. Ook moet er een verbod op diepte-lozingen, zoals de NAM die doet, komen. Om een reactie gevraagd, zegt de woordvoerder van de NAM in dit stadium niet bang te zijn voor een verbod. Daarna wordt de opmerking van de verantwoordelijke gedeputeerde gemeld, die zegt dat de uitvoering van het Intentieprogramma Bodembescherming afhankelijk is van de hoeveelheid geld en mensen die door het rijk beschikbaar worden gesteld. (Achtergrond) Op 2 november 1990 verschijnt er in de Drents Groningse Pers een soortgelijk bericht. Daarin reageren woordvoerders van landbouworganisaties en het Landbouwschap op het Intentieprogramma Bodembescherming. Zij vinden dat Drenthe buiten het boekje gaat als de mestnormen sneller worden aangescherpt dan landelijk hoeft. Het versneld invoeren van de eindtermen voor mest door Drenthe zal beantwoord worden met het nemen van juridische stappen door het ministerie van LNV en het Landbouwschap Drenthe, menen zij. Een woordvoerder van het ministerie van LNV beaamt dat het versneld invoeren van de eindtermen niet mag. Het ministerie koerst op het jaar 2000 en Drenthe wil de eindtermen al in 1991 realiseren. Als de provincie zoiets zou doen, nemen we juridische stappen, zegt de woordvoerder van LNV, dat hebben we in Limburg ook gedaan. (Achtergrond) In dezelfde krant wordt, eveneens op 2 november 1990 bericht over het verschijnen van het rapport van de commissie De Zeeuw en de reactie daarop van de staatssecretaris. Die Commissie wil de natuurgebieden in Nederland in tien jaar uitbreiden tot hectares en noemt de belangen tussen natuur en landbouw onverenigbaar. Staatssecretaris Gabor is het daar niet mee eens. De termijn is 30 jaar en er wordt met opzet gewerkt met beheersovereenkomsten die stoelen op verweving tussen natuur en landbouw: We hebben dat instrument juist heel hard nodig als we de natuur in grotere mate willen ontzien. (Nieuwsbericht) Het Nieuwsblad van het Noorden laat op 2 november 1990 de minister van LNV Bukman aan het woord in een kort artikel, die naar aanleiding van de plannen van GS om mest uit 171

6 de overschotgebieden tegen te houden, zegt: Mestbeleid is nationaal beleid... Tevens kondigt Bukman aan dat hij in overleg met de minister van VROM, Alders, maatregelen zal nemen als de staten het Intentieprogramma Bodembescherming aannemen. Het artikel draagt de naam van de auteur Henk Klaver. (Achtergrond) Op 3 november 1990 verschijnt er in de Drents Groningse Pers een kort bericht. De landbouworganisaties laten onderzoek doen naar de landbouwkundige effecten van nota s en rapporten voor het Nationaal Park i.o., het Drents-Friese Woud, de Lindevallei, de ecologische richtlijn in de gemeenten Diever en Vledder en in een deel van de gemeenten Smilde en het Friese West- en Ooststellingwerf. (Nieuwsbericht) 13.3 Het rechte zicht kwijtgeraakt Bij de algemene beschouwingen van 5 en 8 november 1990 wordt door sommige fracties ook plaats ingeruimd voor zaken die de EHS betreffen. Zo vindt de PvdA-woordvoerder dat het goed gaat met de aankoop van natuurterreinen en relatienotagrond en wordt nogmaals vastgesteld dat de PvdA groot belang hecht aan de bescherming en het herstel van natuur en landschap. De VVD-woordvoerder betreurt het dat er nog geen natuurontwikkelingsplan voor Drenthe ligt. Programma s als het intentieprogramma bodembescherming, waarin bijvoorbeeld beekdalen onder beschermd regime vallen, ontberen daardoor een samenhangende visie. In tegenstelling daarmee complimenteert de D66-fractie het college met het voornemen om een provinciaal natuurbeleidsplan op te stellen èn met de snelheid waarmee daarvoor rijksgeld is verworven. Het streven naar duurzame landbouw, vindt D66 een van de meest wezenlijke aandachtspunten van het Natuurbeleidsplan. Daarom doet de fractie een voorstel tot begrotingswijziging om geïntegreerde landbouw te bevorderen. De GPV-woordvoerder maakt van de gelegenheid gebruik om het standpunt van zijn partij ten aanzien van natuur en milieu duidelijk te maken: Ten diepste zal milieubeleid tevens cultuurkritiek moeten zijn. Kritiek op ons egoïstisch patroon van productie en consumptie. Niet de planten en de dieren - al zou je bij de mestproblematiek anders denken - maar wij, met verstand begaafde mensen, zijn verantwoordelijk voor de belabberde toestand waarin ons milieu lokaal, regionaal, nationaal en mondiaal verkeert. Wij zijn het rechte zicht op Gods goede schepping kwijtgeraakt, omdat in de godsverduistering van onze cultuur de Schepper zelf niet meer wordt gezien. Hij vraagt provinciale aandacht voor de problemen in het landelijk gebied, die hij als uiterst complex en boeiend kenschetst: Zonder volledig te zijn noem ik de problematiek van de kleine kernen, van de akkerbouw, ons waterbeleid, invulling van kern- en natuurontwikkelingsgebieden en ecologische verbindingszones, de mestproblematiek, toerisme en recreatie. Groen Links haalt het regeerakkoord aan waarin staat dat binnen een generatie de wijze van produceren en consumeren zal moeten voldoen aan voorwaarden van duurzame welvaartsontwikkeling. Deze trendbreuk zal nu ingezet moeten worden. Daar komt weinig van terecht, meent Groen Links, noch op nationaal, noch op provinciaal niveau. De term duurzame ontwikkeling wordt veel te beperkt gebruikt: Brundtland bedoelt daaronder meer: ecologische randvoorwaarden bij productie, bestrijding honger en armoe, betere verdeling welvaart en welzijn noord en zuid, duurzame vrede en veiligheid. Wij ook. 172

7 In eerste termijn wijst het college het voorstel tot begrotingswijziging van D66 af. Er gebeurt al genoeg op het terrein van geïntegreerde landbouw, vindt de woordvoerder van GS. In antwoord op de bijdrage van de VVD, vertelt de woordvoerder van GS dat het college wel sneller een natuurplan had gewild maar dat het ministerie zo lang werk had. Vorig jaar december is het plan aangeboden aan Braks. In april heb ik hem eraan herinnerd, in mei kwam de minister met een plan waarin staat dat het kan in Drenthe. In oktober kregen we geld, morgen is er daarover een gesprek in het college en eind volgend jaar hebben we er weer een nieuw plan bij. 154 In tweede termijn gaat D66 een discussie aan over geïntegreerde landbouw. Uit die discussie blijkt dat alle partijen zorgen hebben over de landbouw. Maar landbouw en natuur worden door niemand tegen elkaar afgezet en niemand verwijst naar de relatienota. In het Nieuwsblad van het Noorden (NvhN) staat op 5 november 1990 een paginagroot verslag over de algemene beschouwingen, met als titel: Verkiezingsstrijd barst los in de Drentse Statenzaal. De naam van de auteur, Piter Bergstra, staat boven het artikel, dat deels verslag van en deels commentaar op de algemene beschouwingen is. In het artikel wordt alleen aan de PvdA een zinsnede over natuur toegeschreven. De PvdA wil dat er in het Veenkoloniaal gebied veeboerderijen moeten komen, liefst afkomstig van het Drents plateau, waar de natuurfuncties centraal moeten worden gesteld. (Verslag) 13.4 Samengevat Kwantitatieve analyse Van de drie geselecteerde vergaderingen in deze periode, wordt er slechts één verslagen en wel de algemene beschouwingen van november Daarnaast verschijnen er in de daarvoor aangewezen periode 6 artikelen, waarvan 3 nieuwsberichten en 3 achtergrondartikelen. Kwalitatieve analyse De verslaglegging is zo objectief mogelijk wanneer: a. Het verslag niet alleen het genomen besluit beschrijft maar ook de meningsvorming daarover in de staten; b. Niet alleen aandacht wordt besteed aan woordvoerders van collegepartijen maar ook aan die van oppositiepartijen; c. In het verslag geen beoordeling van het gebeurde wordt gegeven door de verslaggever. Ad a In deze vergadering van november 1990 worden geen besluiten over de EHS genomen. Ad b Alleen de collegepartij PvdA krijgt aandacht. De niet-college partijen GPV en Groen Links, die respectievelijk principieel en kritisch over het natuurbeleid praten, worden niet vermeld. Ad c In het artikel wisselen verslag en commentaar elkaar af. Het nieuwsbericht is zo objectief mogelijk wanneer meer dan één perspectief aan bod komt of meer dan één autoriteit wordt aangehaald. 154 Daarvoor is subsidie beschikbaar van f ,- 173

8 In twee van de drie nieuwsberichten wordt meer dan een perspectief gehanteerd. De presentatie van het intentieprogramma bodembescherming van een verdeeld college van GS wordt in hetzelfde artikel van commentaar voorzien door een vertegenwoordiger van de landbouw en een van de milieuraad. In het tweede nieuwsbericht worden bevindingen uit het rapport van de Commissie De Zeeuw voorgelegd aan de staatssecretaris die het daarmee niet eens is. Het derde nieuwsbericht is waarschijnlijk een weergave van een persbericht van de landbouworganisaties over het voornemen onderzoek te laten doen. Een achtergrondartikel is zo objectief mogelijk wanneer meer dan één perspectief aan bod komt of meer dan één autoriteit wordt aangehaald. In twee achtergrondartikelen in de Drents-Groningse pers wordt meer dan een perspectief gehanteerd. Het derde achtergrondartikel in het NvhN laat alleen één autoriteit, de minister aan het woord. 174